________________
आधुनिक विज्ञान व जैन धर्म
आधुनिक विज्ञानाचा उगम जैन साहित्यातूनच झाला आहे , हे म्हणणे अतिशयोक्तीचे होणार नाही . जैन धर्माने अध्यात्मवाद , भौतिकवाद विज्ञानाद्वारे सिद्ध करून दाखविले आहेत . जैन तत्त्वज्ञान आंधळेपणाने श्रद्धा ठेवा , हे सांगत नसून प्रत्येक तत्त्व हे पडताळून पाहा , असाच सल्ला देते . जैन धर्मातील प्रत्येक आचार-विचार , तत्त्व शास्त्रशुद्ध आहेत. प्रत्येक जैनतत्त्व विज्ञानाच्या कसोटीवर उतरते . विज्ञान हे धर्माच्या अभावी आंधळे आणि धर्म हा विज्ञानाच्या अभावी लंगडा आहे . दर्शन व धर्म या दोघांचा उद्देश एकच आहे - सत्याचा शोध घेणे.
डेमोकेटसने (इ.स.पू. ४६०-३७०) परमाणूची कल्पना प्रथम मांडली. परंतु , त्याही पूर्वी जैनदर्शनाचा अणू-परमाणविषयीचा सिद्धान्त प्रसिद्ध आहे. परमाणू म्हणजे ज्याला आदी-अंत नाही , जो इंद्रियग्राह्यच नाही आणि तो अविभाज्य असतो, हे प्रतिपादन जैन धर्मात कित्येक युगांपासून अस्तित्वात आहे. भगवंतांनी त्यांचे वर्णन अत्यंत सूक्ष्म पद्धतीने तथा त्यांचे प्रकार सांगून केले आहे . हजारो वर्षांपूर्वी पुनर्जन्म सिद्धान्त जैन धर्माने मांडला . त्याचाच स्वीकार अनेक धर्मांनीही केला. परमाणूची गती, शक्ती यांचे सविस्तर वर्णन मिळते. तसेच स्कंध म्हणजे काय? याची व्याख्या पण जैन धर्मात मिळते. यावरून स्पष्ट आहे की , या शास्त्रज्ञांना अजून पुष्कळ काही शोधायचे आहे , संशोधन करायचे आहे .
संपूर्ण विश्व हे सहा द्रव्यांनी बनले आहे. द्रव्य म्हणजे काय, याचे कथन जैनदर्शन करते. शरीर हे नश्वर असून आत्माच नित्य आहे, हे जैनदर्शनाचे मुख्य तत्त्व आहे.
कर्मसिद्धान्ताचे सूक्ष्म वर्णन फक्त जैनदर्शनात आहे. कर्मांचे आठ प्रकार , त्यांची कारणे , लक्षण या सर्वांचा ऊहापोह त्यात केलेला आहे . संपूर्ण लोकात कार्माण वर्गणा (कर्म बंध करणारे परमाणू) भरलेल्या आहेत आणि त्या फक्त जीवाने केलेल्या भावांमुळे त्याच्याकडे आकृष्ट होतात व
जैन धर्माची ओळख / ८१
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
