________________
विविध तत्त्वज्ञान प्रणाली : ___जगातील सर्व एकान्तवादाची संख्या ३६३ मते आहेत . त्यापैकी १) सांख्याचा नित्यवाद , २) बौद्धांचा क्षणिकवाद, ३) नैयायिकांचा समवायवाद, ४) वैशेषिकांचा विशेषवाद , ५) वेदान्ताचा ब्रह्माद्वैतवाद , ६) ईश्वरवादीचा ईश्वर सृष्टिकर्तृत्ववाद , ७) चार्वाकांचा निरीश्वरवाद , ८) शून्यवादीचा शून्यवाद इ. असे वाद प्रसिद्ध आहेत . परंतु जैन धर्म हा अनेकान्ताने श्रृंगारित आहे. जीव हा जीवरूपाने आहे; परंतु अजीवरूपाने जीव नाही . हे अनेकान्ताचे सरळ सोपे उदाहरण देता येईल . हेच जैन धर्माचे वैशिष्ट्य आहे . अग्रेसर जैन महिला : जैनकला।
__ जैन महिलाही अग्रेसर आहेत. त्यात ब्राह्मी , सुंदरी, चंदनबाला , सीतादेवी, अंजनादेवी , अचला, अमोदिनी , कौशिकी , जीवनंदा प्रसिद्ध आहेत . जैनकला जगप्रसिद्ध आहेत. समवाययोगसूत्रात ७२ कलांचे वर्णन केलेले आहे. जैनाचार्यांनी १८ लिपी, कला वर्णिल्या आहेत . जैन मूर्तिकलाही फार प्रसिद्धीस आली . जैन मूर्ती या भव्य , सुंदर , मोहक , वीतरागी स्वरूपाच्या असतात . मूर्तिकलेत श्रवणबेळगोळची बाहुबली मूर्ती , अजंठा, वेरूळ लेण्यांतील महावीरांची मूर्ती जगप्रसिद्ध आहेत. सध्याच्या काळात जयपूरला या मूर्ती बनवितात .
जैन संगीत साधना अती प्राचीन आहे . तीर्थंकरांच्या गर्भकल्याणच्या वेळी स्वर्गातील इंद्र , देव संगीतयुक्त स्तुती म्हणून पूजा करीत असत . सा, रे, ग, म, प, ध , नि या सात स्वरांचा उल्लेख स्वामी कार्तिकेयानुप्रेक्षाच्या टीकेत श्रीशुभचंद्राचार्यांनी केला आहे . संगीत रत्नाकर व संगीत समयसार यामध्ये देशी रागाचे वर्णन आहे..
___ जगातील सर्व जीव सुखी राहो , मैत्री , करुणा , दयाभाव जागृत राहो, हाच जैन धर्माचा संदेश आहे. जैन धर्म निवृत्तिमूलक असला तरी स्वकल्याणाबरोबर विश्वकल्याणही साधण्यास सांगतो. विश्वकल्याणाची मंगल भावना उरी बाळगूनच जैन धर्म जगात ज्ञानाचा प्रकाश पसरवितो. समवसरण :
जैन धर्मातील समवसरणाचे वर्णन अद्वितीय आहे . या समवसरणात १२ सभा असतात. त्यामध्ये सर्व भव्य जीव राग, द्वेष , वैर सोडून एकत्र बसतात . पशु, पक्षी, देव , मानव हे मांडीला मांडी लावून बसतात . सभोवतालच्या १०० योजनांचा परिसर सुख , आनंदाने बहरून येतो.
जैन धर्माची ओळख / ८४
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
