________________
२) प्रदेशबंध : प्रत्येक वेळी किती पुद्गल परमाणू जीवाच्या बरोबर बांधले जातील त्यास प्रदेशबंध म्हणतात. आत्मप्रदेशाचा किती भाग पुदगल परमाणू व्याप्त करतील,याचे हे प्रमाण असते ३) स्थितीबंध : कर्मरूप परिणमित पुद्गल परमाणू एका क्षेत्रात किती वेळासाठी बांधलेले राहतील, त्यास स्थितीबंध म्हणतात . जसे - एका वर्षासाठी की दोन भवासाठी वगैरे. ४) अनुभागबंध : बांधलेल्या कर्माची फळे देण्याची शक्ती अनुभागबंधात येते. कर्म तीव्र आहे की मंद , ते अनुभागाने समजते .
जोपर्यंत ही कर्म जीवाच्या प्रदेशात राहतात , तोपर्यंत त्यांना सत्ता म्हणतात. जेव्हा फळ देतात तेव्हा त्यांचा उदय असतो. ज्याप्रमाणे इलेक्ट्रिक चार्जिंग होते तेव्हा उदय असतो व कर्म बांधताना बॅटरी डिस्चार्जप्रमाणे असते. कर्माचा बंध हा सतत चालू असतो. विग्रहगतीत सुद्धा चालू असतो. कर्माचा उदय :
कर्माचा बंध झाल्यानंतर कर्म सत्तामध्ये पडलेली असतात , ज्याप्रमाणे बँकेत आपले सेव्हिंग अकाऊंटमध्ये असलेले पैसे. या काळास आबाधकाळ म्हणतात . आबाधकाळाच्या नंतर कर्माचा उदय होतो. काही परमाणू एका समयात तर दुसरे परमाणू दुसऱ्या समयात झडत असतात. या झडणाऱ्या परमाणूंच्या समूहास निषेक म्हणतात. पहिल्या वेळेत अधिक व दुसऱ्या समयात कमी परमाणू खिरतात . हे उत्तरोत्तर हीन होतात .
आयुशिवाय इतर सात कर्माची स्थिती
बंध
आबाधकाल
प्रथमकाल
उदयकाल ।
अन्तकाल
कर्माची स्थिती : मोहनीयकर्म
= ७० कोडाकोडी सागरोपम ज्ञानावरणीय , दर्शनावरणीय , वेदनीय , अंतराय = ३० कोडाकोडी सागरोपम नाम व गोत्रकर्म
= २० कोडाकोडी सागरोपम आयुकर्म
= ३३ सागरोपम जैन धर्माची ओळख / ३९
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
