________________
વિષાદ પામતા નથી. બીજાના સુખ કે દુઃખથી કોઈ હર્ષ કે વિષાદ પામતું નથી. તેથી પૂ. મુનિ ભગવન્તોને હર્ષથી ઉત્પન્ન થનારો વિસ્મય અને વિષાદથી ઉત્પન્ન થનારી દીનતા પણ થતી નથી. તેઓશ્રી સમજે છે કે સુખ અને દુઃખ, શુભ અને અશુભ કર્મનું ફળ છે. શુદ્ધ બુદ્ધ અને અવિનાશી એવા આત્માને એની સાથે કોઈ સંબન્ધ નથી.
ઔપાધિક એ સુખદુઃખાદિથી, આશ્ચર્યથી યુક્ત થવાનું કે દીન બનવાનું કાર્ય અજ્ઞાનમૂલક છે. કર્મજન્ય અવસ્થાને પરવશ બનવાથી આત્માની જે દશા થાય છે, તે જણાવાય
- શેષ જૂમમાળ, બચો પર્વતા પિતા
तैरहो कर्मवैषम्ये भूपैर्भिक्षाऽपि नाप्यते ॥२१-२॥
જેઓની ભ્રકુટીના ભંગમાત્રથી પર્વતો પણ ભાંગી જાય છે એવા રાજાઓને કર્મની વિષમસ્થિતિ આવી પડે ત્યારે ભિક્ષા પણ પ્રાપ્ત થતી નથી.” - આશય એ છે કે પૂ. મુનિભગવન્તો કર્મના તે તે વિપાકોને પરવશ બનતા નથી. તેથી સુખ દુઃખને પામીને તેઓશ્રી વિસ્મય અને દીનતાને પ્રાપ્ત કરતા નથી. પરંતુ જગત, કર્મના વિપાકોને આધીન બની વિસ્મય અને દીનતાને પામે છે. આવી સ્થિતિમાં પૂ. મુનિભગવન્તો જે કારણથી કર્મના વિપાકોને પરવશ બનતા નથી તે કારણને આ શ્લોકથી જણાવ્યું છે.
એનું તાત્પર્ય સ્પષ્ટ છે કે જેમની ભ્રકુટી(ભમર)ના ચઢવા માત્રથી પહાડ પણ ભેદાઈ જતા હતા, એવા બલવાન રાજાઓને પણ કર્મની વિષમ અવસ્થામાં ભિક્ષા પણ પ્રાપ્ત થતી નથી. કર્મના બળથી પ્રાપ્ત થયેલું બળ, કર્મ પૂર્ણ થયા પછી કોઈ પણ રીતે ટક્ત નથી. તેનો પણ નાશ થતો હોય છે. જ્યાં સુધી કર્મનો ઉદય હતો ત્યાં સુધી એ બળ હતું, પરંતુ કર્મનો ઉદય પૂર્ણ થયા પછી એ બળ પણ નાશ પામે છે અને પછી જે વિષમ પરિસ્થિતિ સર્જાય છે તે ખૂબ જ ભયંકર હોય છે. તેથી જ પૂ. મુનિભગવન્તો કર્મપરવશ બનતા નથી. આપત્તિમાં મૂકે એ સમ્પત્તિ શા કામની ? કર્મના વિપાકને જાણ્યા પછી કર્મને પરવશ બનવાનું પાલવે એવું નથી. આત્માને જેની સાથે કોઈ સંબન્ધ નથી એવાં કર્મોના વિપાકને પરવશ બની ખૂબ જ વિષમસ્થિતિમાં આપણે મુકાયા છીએ. એનું આપણને ભાન થાય તો આપણે વિસ્મય અને દીનતાથી દૂર થઈ શકીએ. ક્યાં સુધી આપણે પરવસ્તુના આધારે જીવવાનું ચાલુ રાખીશું? કર્મને પરવશ બની આપણી શક્તિ વગેરેનું અસ્તિત્વ જ આપણે ભૂલી
