________________
એનો આશય સ્પષ્ટ છે કે અનન્તગુણોથી પૂર્ણ એવો પણ આત્મા કર્મના વિપાકાદિને લઈને વર્તમાનમાં તદ્દન ગુણહીન જેવો છે. ભવનિસ્તારક ગુરુદેવશ્રીના પાવન પરિચયથી સ્વસ્વરૂપનું જ્ઞાન થયા પછી તેનો આવિર્ભાવ કરવા માટે ચારિત્ર સિવાય બીજો કોઈ ઉપાય નથી – એમ સમજીને મુનિભગવન્તો ચારિત્રની આરાધના કરતા હોય છે. સંયમજીવનમાં અપ્રમત્તપણે સર્વથા અતિચારરહિત આરાધના કરનારા મહામુનિઓને જ બાહ્ય અને આભ્યન્તર તપની આરાધનાથી મૂલોત્તર ગુણોનું સામ્રાજ્ય પ્રાપ્ત થાય છે.
અનશન(બિયાસણાદિ), ઉણોદરી, વૃત્તિસંક્ષેપ(દ્રવ્યત્યાગ), રસત્યાગ (દૂધ વગેરે વિગઈનો ત્યાગ) કાયક્લેશ અને સંલીનતા સ્વરૂપ છ પ્રકારનો બાહ્યતપ તેમ જ પ્રાયશ્ચિત્ત વિનય વૈયાવચ્ચ સ્વાધ્યાય ધ્યાન અને કાયોત્સર્ગ (કાયાના મમત્વનો ત્યાગ) સ્વરૂપ છ પ્રકારનો આભ્યન્તર તપ છે. એની આરાધનાથી મહામુનિઓ ભૂલોત્તર ગુણના સામ્રાજ્યને પ્રાપ્ત કરે છે. નવા કર્મને ગ્રહણ કરવાની પ્રવૃત્તિને અટકાવનાર તપ સંવર સ્વરૂપ છે અને સત્તામાં રહેલા કર્મનો ક્ષય કરનાર તપ નિર્જરા સ્વરૂપ છે. આવા પ્રકારના તપની આરાધનાથી જ મૂળ અને ઉત્તરગુણોનું વિશાળ સામ્રાજ્ય મહામુનિઓને જ પ્રાપ્ત થાય છે - એ પરમાર્થ છે. અને વિશુદ્ધ તપધર્મની આરાધના કરી મૂલોત્તરગુણોના વિશાળ સામ્રાજ્યને પામવા પ્રયત્નશીલ બની રહીએ એ જ એક શુભાભિલાષા.
॥ इति श्रीज्ञानसारप्रकरणे तपोऽष्टकमेकत्रिंशम् ॥
૧૨૪
