________________
“આશ્ચર્ય છે કે કેટલાકનું મન વિષયસ્વરૂપ તાવથી પીડા પામેલું છે. બીજાઓનું મન વિષના વેગ જેવું તત્કાળ જેનું ફળ છે એવા કુતર્કો વડે મૂર્છાને પામેલું છે. અન્ય કેટલાકનું મન દુઃખગર્ભિત અને મોહગર્ભિત વૈરાગ્યથી, જેને હડકવા થયો હોય એના જેવું કાલાન્તરે ખરાબ ફલ-વિપાકવાળું છે. તદુપરાન્ત બીજા કેટલાકનું મન અજ્ઞાન સ્વરૂપ કૂવામાં પડેલું છે. પરંતુ થોડાઓનું મન, વિકારના ભારથી રહિત જ્ઞાનસારથી આશ્રિત છે.” કહેવાનો ભાવ એ છે કે વિષયની આસક્તિ, વિષસ્વરૂપ વિષયોનો આવેગ, કુતર્ક કરવાની કુટેવ, અને ભયંકર અજ્ઞાનને પરવશ બનેલા આ જ્ઞાનસારને પામી શક્તા નથી. વિષયો કે ઈન્દ્રિયોના વિકારથી રહિત બનેલા જીવોને જ આ જ્ઞાનસાર પ્રાપ્ત થાય છે. એવા આત્માઓ ખૂબ જ થોડા છે. આવા જ્ઞાનસારથી તે આત્માઓને જે ફળ પ્રાપ્ત થાય છે, તે જણાવાયું છે :
जातोद्रेकविवेकतोरणततौ, धावल्यमातन्वति; हृद्गेहे समयोचितः प्रसरति, स्फीतश्च गीतध्वनिः । पूर्णानन्दघनस्य किं सहजया, तद्भाग्यभङ्ग्याऽभव
नैतद्ग्रन्थमिषात् करग्रहमहश्चित्रं चरित्रश्रियः ॥१५॥
જ્યાં ઉત્કટ વિવેક સ્વરૂપ તોરણોની માળા બંધાયેલી છે અને ઉજવલતા વિસ્તારતા હૃદયસ્વરૂપ ઘરમાં અવસરને ઉચિત વિસ્તૃત ગીતનો ધ્વનિ પ્રસરે છે. તેથી
ત્યાં પૂર્ણ આનન્દના સમુદાયરૂપ શુદ્ધ આત્માની સાથે સ્વભાવસિદ્ધ ભાગ્યની રચના વડે, આ ગ્રન્થની રચનાના બહાનાથી ચારિત્ર સ્વરૂપ લક્ષ્મીનો આશ્ચર્યકારી પાણિગ્રહણ મહોત્સવ થયો નથી શું?' – કહેવાનો આશય એ છે કે આ જ્ઞાનસારના અભ્યાસથી અભ્યાસ કરનારા એ શુદ્ધ આત્માને ચારિત્રની પ્રાપ્તિ થાય છે. સાહિત્યની પરિભાષામાં એનું અહીં વર્ણન છે.
પૂર્ણ આનન્દના સમુદાય સ્વરૂપ શુદ્ધાત્મા અહીં પુરુષ છે. ચારિત્રલક્ષ્મી સ્ત્રી છે. જ્ઞાનસાર પ્રકરણના અભ્યાસના કારણે હૃદયસ્વરૂપ ઘરને વિશે વિવેક પ્રગટે છે. જે તોરણોની શ્રેણી રૂપે હૃદયરૂ૫ ઘરમાં શોભે છે. હૃદયમાં પ્રગટેલા રાધભાવથી ઘર ઉજવળ બન્યું છે. એ ઘરમાં અવસરે જ્ઞાનસારનો વિસ્તૃત ગીતધ્વનિ પ્રસરી રહ્યો છે.... ઇત્યાદિ સ્વરૂપે અહીં વિવાહનું વર્ણન કરાયું છે. આ પ્રમાણે ચારિત્રને પ્રાપ્ત કરવા દ્વારા જ્ઞાનસારના અભ્યાસથી આત્માને સહજસિદ્ધસ્વરૂપ પ્રાપ્ત થાય છે, તેનું વર્ણન કરાય છે :
