________________
ઉતાવળ કરવાની જરૂર નથી. કારણ કે એવી ઉતાવળ અર્થહીન છે. વિપરીત ફળને આપનારી છે. સર્વનયના જાણકારને અને તેનાથી વિપરીત મૂઢ લોકોને જે ફળ મળે છે, તે જણાવાય છે :
लोके सर्वनयज्ञानां, ताटस्थ्यं वाप्यनुग्रहः।
પૃથાનયમૂડાનાં, માર્તિતિવિહારૂ-જા. “આ લોકમાં સર્વનયને જાણનારને તટસ્થપણું અથવા અનુગ્રહની બુદ્ધિ પ્રાપ્ત થાય છે. પરન્તુ જુદા જુદા નયોને વિશે મૂઢ થયેલાને અહંકારની પીડા અથવા ઘણો ફલેશ પ્રાપ્ત થાય છે.” - સર્વનયોના જ્ઞાતા એવા મહામુનિને માધ્યચ્ય પ્રાપ્ત થાય છે. પોતે વસ્તુતત્ત્વના જ્ઞાતા હોવાથી મહામુનિઓને રાગ કે દ્વેષ કરવાનું કોઈ જ કારણ રહેતું નથી. અજ્ઞાનીને રાગ-દ્વેષ નડ્યા કરે છે. જ્ઞાનીને રાગ-દ્વેષનો પ્રસંગ જ નથી. રાગ-દ્વેષના અભાવમાં તેઓશ્રીને મધ્યસ્થપણું પ્રાપ્ત થાય છે. તેમાં સમતાનું પરમસુખ સમાયેલું છે. રાગ-દ્વેષને આધીન બનેલાને દુઃખનો પાર નથી. જ્ઞાની મહાત્માને દુઃખમાં પણ દુઃખ નથી. મધ્યસ્થપણાનો એ પ્રભાવ છે. એના સામર્થ્યથી ઉપકાર કરવાનું પણ સામર્થ્ય પ્રાપ્ત થાય છે. પરમાર્થદર્શી પરમાર્થ બતાવીને અદ્ભુત કોટિનો ઉપકાર કરે – એ સમજી શકાય છે.
પરન્તુ જુદા જુદા નયોની માન્યતાના પરમાર્થને સમજવામાં મૂઢ બનેલા, કોઈ . એક નયની માન્યતાને પરમાર્થ સમજીને જ્ઞાનના ગર્વની પીડાને અનુભવે છે. અહંકારીને જે પીડા છે તેનો આપણને ઓછા વધતા પ્રમાણમાં અનુભવ છે. તેઓ સર્વત્ર તિરસ્કાર પામતા હોય છે. પ્રત્યક્ષ કે પરોક્ષપણે અનાદરના પાત્ર તેઓ બનતા હોય છે. અને સર્વત્ર વિવાદાદિ કરવા દ્વારા ક્લેશના ભાજન બને છે. હેયોપાદેયનો વિવેક ન હોવાથી કદાગ્રહને લઈને કદર્થના પામે છે. સર્વનયોના જાણકારો વિવાદમાં પડતા નથી. તેઓ પ્રસંગથી ધર્મવાદને કરે છે. જુદા જુદા નયોને વિશે મૂઢ બનેલા ધર્મવાદને છોડીને શુષ્કવાદ અને વિવાદને કરે છે - એ જણાવીને તેનું ફળ વર્ણવાય છે :
श्रेयः सर्वनयज्ञानां, विपुलं धर्मवादतः ।
शुष्कवादाद् विवादाच्च, परेषां तु विपर्ययः ॥३२-५॥ “સર્વ નયોને જાણનારાના ધર્મવાદથી ઘણું કલ્યાણ થાય છે. પરંતુ બીજા એકાન્ત દષ્ટિ(દર્શન)વાળાના શુષ્કવાદથી કે વિવાદથી અકલ્યાણ થાય છે." તત્વના
-(૧૨૮)
