________________
अथ प्रारभ्यते द्वाविंशतितमं भवोद्वेगाष्टकम्।
૨૨
આ પૂર્વે કર્મના વિપાકોનું વર્ણન કર્યું. શુભાશુભ કર્મના વિપાક સ્વરૂપે આ સંસારમાં જીવોને ઈષ્ટ અને અનિષ્ટની પ્રાપ્તિ થાય છે. અનાદિના કુસંસ્કારોને લઈને,
જ્યારે પણ આ સંસારમાં જીવોને ગમે તેવા પણ અનિષ્ટની પ્રાપ્તિ થાય છે, ત્યારે પ્રાપ્ત થયેલા થોડા ઈષ્ટને કારણે અથવા તો ભવિષ્યમાં ઈષ્ટની પ્રાપ્તિ થશે : એવી આશાને કારણે વર્તમાન અનિષ્ટને તેઓ નભાવી લે છે. આવા સંયોગોમાં કર્મ પ્રત્યે ઉગ તો આવતો જ નથી. “શુભ કર્મો જાય અને અશુભ કર્મો નભી જાય' - આવી સ્થિતિમાં કર્મો પ્રત્યે ઉગ થાય : એનો ઉપાય જણાવવા માટે આ અષ્ટકથી ભવોગનું વર્ણન કરાય છે :
यस्य गम्भीरमध्यस्याज्ञानवज्रमयं तलम् । કથા વ્યસની વૈ:, સ્થાનો યત્ર કુમા: રર-૧ पातालकलशा यत्र, भृतास्तृष्णामहानिलैः । कषायाश्चित्तसङ्कल्पवेलावृद्धिं वितन्वते ।।२२-२॥ स्मरौर्वामिवलत्यन्तर्यत्र स्नेहेन्धनः सदा।। यो घोररोगशोकादिमत्स्यकच्छपसङ्कुलः ॥२२-३॥ दुर्बुद्धिमत्सरद्रोहैर्विधुदुर्वातगर्जितैः । यत्र सांयात्रिका लोका; पतन्त्युत्पातसङ्कटे ॥२२-४॥ ज्ञानी तस्माद् भवाम्भोधेर्नित्योद्विमोऽतिदारुणात् ।
तस्य सन्तरणोपायं सर्वयत्नेन काङ्क्षति ।।२२-५॥ “જેનો મધ્યભાગ અગાધ છે, અજ્ઞાનસ્વરૂપ વજમય જેનું તળિયું છે, જ્યાં સંકટ સ્વરૂપ પર્વતોની શ્રેણીઓ વડે રૂંધાયેલા અને દુઃખે કરીને જઈ શકાય એવા માર્ગો
છે.”
જ્યાં તૃષ્ણાસ્વરૂપ મહાવાયુથી ભરેલા ક્રોધાદિ ચાર કષાયો રૂપ પાતાલકલશો મનના સંકલ્પોની ભરતી કરે છે.”
૪૩
