________________
अथ प्रारभ्यते त्रयोविंशतितमं लोकसंज्ञात्यागाष्टकम् ।
२३
આ પૂર્વે ભવના ઉદ્વેગનું નિરૂપણ કર્યું. સંસારથી ઉદ્વેગ પામીને મોક્ષની સાધનાને અપ્રમત્તપણે કરનારા મુનિમહાત્માઓની સાધનામાં વિઘ્ન કરનારી લોકસંજ્ઞા છે. લોકસંજ્ઞાનો ત્યાગ ન કરે તો મહાત્માઓની સાધનામાં અનેક અવરોધો ઊભા થતા હોય છે. કાલાન્તરે તો સમગ્રપણે આરાધનાનું વાસ્તવિક સ્વરૂપ જ બદલાય છે. તેથી ભવોદ્વેગના નિરૂપણ પછી તરત જ લોકસંજ્ઞાના ત્યાગનું વર્ણન કરાય છે –
प्राप्तः षष्ठं गुणस्थानं, भवदुर्गाद्रिलङ्घनम् । लोकसंज्ञारतो न स्यान् मुनिर्लोकोत्तरस्थितिः ।।२३-१॥
‘‘સંસારસ્વરૂપ વિકટ પર્વતને ઓળંગી જવા સ્વરૂપ છઠ્ઠું ગુણસ્થાનક જેમણે પ્રાપ્ત કર્યું છે, એવા લોકોત્તર મર્યાદામાં રહેલા મુનિમહાત્મા લોકસંજ્ઞામાં રક્ત ન બને.’’ અનન્તોપકારી શ્રી વીતરાગપરમાત્માએ આ સંસારને દાવાનલ રાક્ષસ અટવી કારાગૃહ અને શ્મશાન વગેરે ઉપમાઓ દ્વારા ખૂબ જ ભયંકર વર્ણવ્યો છે. અહીં દુઃ ખે કરીને ઓળંગી શકાય (પાર કરી શકાય) એવા પર્વતની ઉપમા આપીને ભવની ભયંકરતા વર્ણવી છે.
દુઃખે કરી ઓળંગી શકાય એવા પર્વત જેવા સંસારથી પાર ઊતરવા માટે સર્વવિરતિધર્મ વિના બીજું કોઈ સાધન નથી, જેની પ્રાપ્તિ છઠ્ઠા ગુણસ્થાનકે થાય છે. દુઃખે કરી પાર પામી શકાય એવા પહાડ જેવા આ સંસારનો પાર પામવા માટેના સાધનભૂત છઠ્ઠા ગુણસ્થાનકની જેને પ્રાપ્તિ થઈ છે, એવા મહાત્માઓએ લોકસંજ્ઞાને આધીન બનવું જોઈએ નિહ. લોકો જે કરે છે અથવા જે કહે છે, તેમ કરવું કહેવું અથવા માનવું... તેને સામાન્યથી લોકસંજ્ઞા કહેવાય છે. શ્રી તીર્થંકરપરમાત્માની પરમતારક આજ્ઞાની આરાધનામાં નિરન્તર ઉદ્યમવન્ત મહાત્માઓ છઠ્ઠા ગુણસ્થાનકે રહેલા છે. ભવથી પાર ઊતરવા માટેના અમોઘ સાધનને પામ્યા પછી લોકોની સામે જોવાનું કોઈ જ કારણ નથી. લોકોત્તર પરમતારક શાસનની મર્યાદામાં રહેલા મહાત્માઓને લોકને આધીન બની કોઈ પણ પ્રવૃત્તિ કરવાનું પાલવે નહિ. સર્વજ્ઞભગવન્તો દ્વારા પ્રતિપાદન કરાયેલી લોકોત્તર મર્યાદામાં રહેલા મહાત્માઓ લોકનું અનુસરણ ના કરે. લોક અજ્ઞાની છે, વિવેકહીન છે અને અપરમાર્થદર્દી છે. તેમની
૫૧
