________________
ક્ષયોપશમભાવના નાશ પછી જ ક્ષાયિકભાવની પ્રાપ્તિ થાય છે. તેથી શુભસંકલ્પોને જ્ઞાનાગ્નિમાં નાંખીને સર્વથા ઈચ્છારહિત બનવા માટે આ ભાવપૂજા (ધૂપપૂજા) છે. પુણ્યબન્ધના કારણભૂત રાગસ્વરૂપ શુભ અધ્યવસાય છે. તે મોક્ષની સાધનામાં તજવાયોગ્ય છે, જે જ્ઞાનના અદ્ભુત સામર્થ્યથી શક્ય છે. દ્રવ્યપૂજાની અને જેમ લૂણ ઉતારીને આરતી કરાય છે, તેમ ભાવપૂજાની અત્તે લૂણ ઉતારીને આરતી કરવાનું જણાવાય છે :
प्राग्धर्मलवणोत्तारं धर्मसन्यासवह्निना ।
कुर्वन् पूरय सामर्थ्यराजन्नीराजनाविधिम् ।।२९-५॥
પૂર્વે કરેલા ધર્મ સ્વરૂપ લવણ(લૂણ)ને ધર્મસન્યાસયોગ સ્વરૂપ અગ્નિથી ઉતારતો તું સામર્થ્યયોગસ્વરૂપ શોભતી આરતીની વિધિને પૂર્ણ કરી”-કહેવાનું તાત્પર્ય સ્પષ્ટ છે કે દ્રવ્યપૂજા કરતી વખતે આરતી ઉતારતાં પૂર્વે લૂણ ઉતારાય છે અને ત્યાર પછી આરતી કરવામાં આવે છે. એ મુજબ અહીં ભાવપૂજા પ્રસંગે પૂ. સાધુમહાત્માઓને આરતી કરવાનું ફરમાવ્યું છે. સામર્થ્યયોગ સ્વરૂપ અહીં આરતી છે. શાસ્ત્ર પ્રસિદ્ધ પરમાત્મતત્ત્વને જાણ્યા પછી અને માન્યા પછી તેને સાક્ષાત્ જોવાની ઈચ્છા સ્વરૂપ દિદક્ષામાંથી સામર્થ્યયોગનો આવિર્ભાવ થાય છે.
સામર્થ્યયોગમાં ધર્મસન્યાસયોગ સ્વરૂપ અગ્નિથી; પૂર્વે કરેલા ઔદયિકભાવના અને ક્ષાયોપથમિકભાવના ધર્મસ્વરૂપ લૂણ(લવણ)ને ઉતારાય છે, અર્થાત્ તે ધર્મોનો ત્યાગ કરાય છે. મિથ્યાત્વાદિ મોહનીયકર્મના ઉદયે જે ધર્મ કરાય છે, તે ઔદયિકભાવનો ધર્મ છે અને મિથ્યાત્વાદિ મોહનીયકર્મના ક્ષયોપશમે જે ધર્મ કરાય છે, તે લાયોપથમિકભાવનો ધર્મ છે. એ ધર્મને અહીં લવણરૂપે વર્ણવ્યો છે. કારણ કે તે મોક્ષની પ્રાપ્તિ માટે અવરોધરૂપ છે, તેથી ત્યાગ કરવા યોગ્ય છે. ભાવપૂજાના અધિકારી એવા પૂ. મુનિભગવન્તો ક્ષાયિકભાવના ધર્મની સિદ્ધિ માટે ઔદયિક કે ક્ષાયોપથમિકભાવના ધર્મ સ્વરૂપ લવણને ઉતારી સામર્થ્યયોગસ્વરૂપ આરતીને ઉતારે છે. આ બધું બોલવા માટે સહેલું છે. બાકી પામવા માટે ખૂબ જ પ્રબળ પુરુષાર્થ અપેક્ષિત છે. આત્મા અને તેના જ્ઞાનાદિને છોડીને અન્ય જોવાનું પણ જે દિવસે મન નહિ થાય તે દિવસે એ પુરુષાર્થ શક્ય બનશે. પુણ્યથી મળેલી અઢળક સામગ્રીમાં કેટલું બધું ઓછું છે. એનો હવે ખ્યાલ આવે તો થોડું પણ નક્કર પરિણામ આવ્યા વિના નહિ રહે.
(૧૭)
