________________
उल्लसन्मनसः सत्यघण्टां वादयतस्तव ।
भावपूजारतस्येत्थं, करक्रोडे महोदयः ।।२९-७॥ “ઉલ્લસિત થતું મન છે જેનું એવા તેમ જ સત્યસ્વરૂપ ઘંટાને વગાડતા એવા ભાવપૂજામાં લીન બનેલા તને હથેળીમાં મોક્ષ છે.” - આશય એ છે કે દ્રવ્યપૂજાદિનું કાર્ય પતી ગયા પછી ગૃહસ્થો દેરાસરમાંથી નીકળતા ઘંટ વગાડે છે. તેમ મુનિભગવન્તો પણ ભાવપૂજાના અન્ત સત્ય સ્વરૂપ ઘંટનાદ કરે છે. તેઓશ્રીનું મન દરરોજ સંયમની સાધનામાં ઉલ્લસિત હોય છે. આથી જ તેઓશ્રી આ રીતે ભાવપૂજામાં લીન બનેલા હોય છે. એવા મહાત્માઓને મોક્ષ હથેળીમાં છે. અર્થા એવા મહાત્માઓને મોક્ષની પ્રાપ્તિ સુલભ છે. અર્થાત્ ઉપર જણાવ્યા મુજબ ભાવપૂજા કરવાથી મોક્ષફળની પ્રાપ્તિ થાય છે. આ રીતે દ્રવ્યપૂજાની ઉપમા દ્વારા ભાવપૂજાનું વર્ણન કરીને તેના અધિકારીને જણાવાય છે :
द्रव्यपूजोचिता भेदोपासना गृहमेधिनाम् ।
भावपूजा तु साधूनामभेदोपासनात्मिका ।।२९-८॥
ગૃહસ્થોને ભેદોપાસના સ્વરૂપ દ્રવ્યપૂજા ઉચિત છે. સાધુભગવન્તોને તો અભેદોપાસનારૂપ ભાવપૂજા ઉચિત છે” - પોતાના આત્માથી ભિન્ન અનન્તગુણોના નિધાન પરમાત્માનું આલંબન લઈને કરાતી આરાધના દ્રવ્યપૂજા છે. એ ગૃહસ્થો માટે ઉચિત છે. ચોથા-પાંચમા ગુણસ્થાનક સુધી ચારિત્રમોહનીયકર્મનો ઉદય હોવાથી ભાવપૂજાસ્વરૂપ અભેદોપાસના તેમના માટે ઉચિત નથી.
પૂ. સાધુભગવન્તોને ચારિત્રમોહનીયકર્મનો ક્ષયોપશમ થયો હોવાથી તેઓશ્રી પર પદાર્થની પ્રત્યે ઉદાસીન હોવાથી પરમાત્માની સાથે અભેદપણે ઉપાસના માટે અધિકારી બને છે. દ્રવ્યપૂજાને કરવા દ્વારા ચારિત્રમોહનીયકર્મની નિર્જરા થવાથી ગૃહસ્થો પણ કાલાન્તરે ભાવપૂજાના અધિકારી બની શકે, પરંતુ ત્યારે તેઓ ગૃહસ્થતાનો ત્યાગ કરી સાધુ બનેલા હશે... અને ભાવપૂજાની યોગ્યતા પ્રાપ્ત કરવા માટે આપણે પ્રયત્નશીલ બની રહીએ એ જ એક શુભાભિલાષા.
॥ इति श्रीज्ञानसारप्रकरणे भावपूजाख्यमेकोनत्रिंशमष्टकम् ।।
–૧૯)
(૧૦૯
