________________
मूछिन्नधियां सर्वं, जगदेव परिग्रहः । मूर्छया रहितानां तु, जगदेवापरिग्रहः ॥२५-८॥
મૂર્છાના કારણે જેમની બુદ્ધિ ઢંકાયેલી છે તેમના માટે સર્વ જગત પરિગ્રહ છે અને જેઓ મૂચ્છથી રહિત છે તેમના માટે તો સર્વ જગત અપરિગ્રહ છે."કહેવાનો આશય સ્પષ્ટ છે કે સામાન્યથી મૂચ્છના કારણે બુદ્ધિશાળી લોકોની બુદ્ધિ ઉપર આવરણ આવતું હોય છે. આસક્તિના કારણે બુદ્ધિમાન જનો પણ મૂર્ખની જેમ વર્તતા હોય છે. જે વસ્તુ પોતાની નથી એને પોતાની માની તેને મેળવવા માટે અને સાચવવા માટે તેઓ સખત પુરુષાર્થ કરતા હોય છે. તેથી સમસ્ત જગતનું સ્વામિત્વ પ્રાપ્ત થાય એવી અભિલાષાને મનથી તેઓ રાખે છે. પોતાની પાસે વસ્તુ ન હોય તો પણ મનમાં તેની આસક્તિ હોવાથી ઈચ્છાના વિષયરૂપે સમગ્ર જગતનો પરિગ્રહ તેમને હોય છે. વસ્તુના અસ્તિત્વમાં પણ તેની આસક્તિ ન હોવાથી મહાત્માઓને સમગ્ર જગતનો અપરિગ્રહ છે. આથી સ્પષ્ટ છે કે મૂચ્છ પરિગ્રહ છે અને તેનો અભાવ અપરિગ્રહ છે.
અહીં એ યાદ રાખવું જોઈએ કે ગમે તેટલી વસ્તુઓ રાખવા છતાં મૂચ્છ ન હોય એટલે તે અપરિગ્રહ છે - એ જણાવવાનું અહીં તાત્પર્ય નથી. સંયમની સાધનામાં જે બાધક નથી પણ સાધનભૂત છે, એવી વસ્તુઓ રાખવી જ પડે ત્યારે તેની ઉપર મૂચ્છ ન કરવાથી અપરિગ્રહ હોય છે – એ જણાવવાનું અહીં તાત્પર્ય છે. સંયમનો ઉપઘાત કરનારો પરિગ્રહ છે અને તેનો ઉપઘાત ન કરનારો અપરિગ્રહ છે. શ્રીવીતરાગ પરમાત્માએ સંયમની સાધના માટે જેનું વિધાન કર્યું છે, તે ઉપકરણોને છોડીને અન્ય ઉપકરણોને રાખવા તે પરિગ્રહ છે.... ઈત્યાદિ સમજાવવાનું અહીં તાત્પર્ય છે. રાગદ્વેષરહિતને સંયમના સાધનભૂત વસ્ત્રાદિ અપરિગ્રહરૂપ છે. અને એવી અપરિગ્રહતાને પ્રાપ્ત કરવા માટે પ્રયત્નશીલ બની રહીએ એ જ એક શુભાભિલાષા.... " | તિ શ્રી જ્ઞાનસારકરને પશ્વવિંશતિતમ પરિગ્રહત્યાષ્ટમ્
