________________
ભગવદ્ગીતામાં આ વિષયને અનુલક્ષીને જણાવ્યું છે કે ‘અર્પણ બ્રહ્મસ્વરૂપ છે. ઘી બ્રહ્મસ્વરૂપ છે, જે બ્રહ્મસ્વરૂપ અગ્નિમાં બ્રહ્મસ્વરૂપ આત્માએ હોમ્યું છે અને બ્રહ્મસ્વરૂપ કર્મમાં સમાધિ વડે જ્યાં જવાનું છે તે પણ બ્રહ્મ છે.’ આ પ્રમાણે તો જ્ઞાનયજ્ઞ જ કરવા યોગ્ય છે – એ સ્પષ્ટ થાય છે, જે; જ્ઞાનસ્વરૂપ અગ્નિમાં કર્મનો હોમ કરવાથી અને‘હું કરું છું...' ઇત્યાદિ સ્વરૂપ અભિમાન(ગર્વ–અહંકાર)ની આહુતિ આપવાથી થાય છે. પશુઓને હોમીને યજ્ઞ કરવાનું કોઈ પણ રીતે ઉચિત નથી. સાવદ્ય અને સકામ કર્મ ત્યાજ્ય છે, ઉપાદેય નથી... નિરવદ્ય નિષ્કામ એવો જ્ઞાનયજ્ઞ જ ઉપાદેય છે. આવા જ્ઞાનયોગીને જે ફ્ળ પ્રાપ્ત થાય છે તે છેલ્લા બે શ્લોકોથી વર્ણવાય છે ઃ
ब्रह्मण्यर्पितसर्वस्वो, ब्रह्मदृग् ब्रह्मसाधन: ।
ब्रह्मणा जुह्वदब्रह्म, ब्रह्मणि ब्रह्मगुप्तिमान् ।।२८-७।। ब्रह्माध्ययननिष्ठावान्, परब्रह्म समाहितः । બ્રાહ્મળો વ્યિતે નાહૈ, ર્નિયા પ્રતિપત્તિમાન્ ।।૨૮-૮
‘‘જેણે બ્રહ્મને વિશે સર્વસ્વ અર્પણ કર્યું છે, જેની બ્રહ્મમાં જ દૃષ્ટિ છે, જેનું સાધન બ્રહ્મ છે, જે બ્રહ્મસ્વરૂપ ઉપયોગ વડે બ્રહ્મને વિશે અબ્રહ્મ સ્વરૂપ અજ્ઞાનને હોમે છે, એવો બ્રહ્મચર્યની નવ ગુપ્તિને ધારણ કરનાર અને બ્રહ્મચર્ય શ્રુતસ્કન્ધના અધ્યયનોની મર્યાદાને અનુસરનાર પરમબ્રહ્મમાં લીન બનેલો તેમ જ જ્ઞાનયજ્ઞને પામેલો બ્રાહ્મણ પાપથી લેપાતો નથી.'' - આ પ્રમાણે શ્લોકાર્થ છે.
કહેવાનું તાત્પર્ય એ છે કે છઠ્ઠા-સાતમા ગુણસ્થાનકે બિરાજમાન મુનિભગવન્તો નિયાગને પામેલા છે. નિયાગનો અર્થ મોક્ષ અને તેના સાધનભૂત જ્ઞાનદર્શનચારિત્ર છે. સાધન પરિશુદ્ધ (સર્વાંગીણ શુદ્ધ) હોવાથી વિના વિલંબે સાધ્યસિદ્ધિ થવાની હોવાથી નિયાગને પામેલા-વરેલા તે મહાત્માઓ છે. સાચા અર્થમાં તેઓશ્રી બ્રહ્મ (જ્ઞાન-આત્મા)ને જાણતા હોવાથી બ્રાહ્મણ છે. વસ્તુના સ્વરૂપનો જાણકાર હોય અને તેને પામવા માટે કે દૂર કરવા પૂરતો પ્રયત્ન ના કરે તો નિશ્ચયથી તેને તેનો જાણકાર મનાય નહિ. પૂ. મુનિભગવન્તો વાસ્તવિક રીતે બ્રહ્મના જ્ઞાતા હોવાથી તેઓશ્રીને બ્રાહ્મણ નિગ્રન્થ ભિક્ષુ અને શ્રમણ વગેરે નામે વર્ણવ્યા છે.
૧૦૨
