________________
જેમને સિદ્ધિની ઈચ્છા જ નથી, તેવા લોકોની અહીં વાત નથી. પરન્તુ જેઓ ફળના અર્થી છે અને ફળને માટે પ્રયત્નશીલ છે – એવા લોકો માટેની આ વાત છે. અદષ્ટ એવા સંવરાદિ પદાર્થોનું સ્વરૂપ શાસ્ત્ર વિના જાણી શકાય એવું નથી. એ અદષ્ટ અર્થને જણાવવા માટે શાસ્ત્ર દીપકસમાન છે. આ દીપકનો જેઓ ઉપયોગ કરતા નથી અને અદષ્ટ અર્થની પાછળ દોડે છે, તેઓ પગલે પગલે ખલનાને પામે છે. જેથી ખેદ સિવાય તેમને કાંઈ જ મળતું નથી. પોતાની ઈચ્છા મુજબ અને કલ્પના મુજબ ઉત્કટ આચારનું પાલન કરવા છતાં તેના પારમાર્થિક ફળને તેઓ પામી શકતા નથી. શાસ્ત્રની કોઈ અપેક્ષા રાખ્યા વિના સ્વતંત્રપણે કરાતી કોઈ પણ પ્રવૃત્તિ હિતને કરનારી નથી – એ જણાવાય છે :
शुद्धोञ्छाद्यपि शास्त्राज्ञानिरपेक्षस्य नो हितम् ।
भौतहन्तु यथा तस्य, पदस्पर्शनिवारणम् ।।२४-६॥ “શાસ્ત્રની આજ્ઞાની અપેક્ષાથી રહિત એવા સ્વેચ્છાચારીની શુદ્ધ ભિક્ષાદિની, ગવેષણા વગેરેની પ્રવૃત્તિ હિતકારિણી નથી. જેમ ભૌતવ્રતી સાધુને હણનાર ભિલ્લની તે ભૌતવ્રતીને પગનો સ્પર્શ ન થવા દેવાની પ્રવૃત્તિ હિતકારિણી નથી.” - કહેવાનો આશય એ છે કે કેટલાક સ્વેચ્છાચારી સાધુઓ પોતાના ગુર્નાદિકની સાથે રહેતા નથી અને પોતાની એ પ્રવૃત્તિને યોગ્ય ગણાવવા માટે તેઓ જણાવતા હોય છે કે ગુરૂકુળવાસમાં ગુરુની સાથે રહેવાથી શુદ્ધ ગોચરીપાણી વગેરે શક્ય નથી. તેમ જ સંલેશના પ્રસંગો વારંવાર ઊભા થતા હોય છે અને ગોચરી પાણીમાં સમય જતો રહેવાથી સ્વાધ્યાયનો વ્યાઘાત થાય છે.. ઇત્યાદિ દોષોના ભાજન બનવા કરતા એકલા વિચરવું સારું છે... એમ માનીને શુદ્ધ ગોચરીની ગવેષણાદિ કરવા દ્વારા પોતાની ઈચ્છા પ્રમાણે તેઓ સંયમની ક્રિયા કરતા હોય છે. પરંતુ તેમની એ શુદ્ધગવેષણાદિની ક્રિયા પણ હિતકારિણી નથી. કારણ કે ગુરુકુળવાસમાં રહેવાની શાસ્ત્રાજ્ઞાથી નિરપેક્ષ એ ક્રિયા છે. એ વાતને સ્પષ્ટ કરવા માટે શ્લોકના ઉત્તરાર્ધથી દષ્ટાન જણાવ્યું છે.
કહેવાનો આશય એ છે કે – એક ભિલ્લજાતિનો રાજા હતો. તેણે કોઈ સાધુ પાસેથી સાંભળેલું કે “સાધુને પગ લગાડવાથી મોટું પાપ લાગે છે. શરીરે ભસ્મ લગાડવાનું જેને વ્રત છે એવો એક ભૌતવ્રતી સાધુ હતો. તેની પાસે મોરનાં ઘણાં પછાં હતાં. એક વખત કોઈ કારણસર ભિલ્લરાજાને મોરના પીંછાનું કામ પડ્યું. ઘણા
(૬૫)
