________________
જરૂરિયાતના નામે પરિગ્રહની આસક્તિને પુષ્ટ બનાવવાનું કાર્ય લિંગી મહાત્માઓ સતત કરતા રહે છે. એમની ઉન્માર્ગદશનાનું કેન્દ્રબિન્દુ એ એક જ હોય છે. જેમણે પોતાની પાસે ફૂટી કોડી પણ રાખી ન હતી એવા મહાત્માઓ આજે કરોડોના માલિક-પ્રભાવક છે. આથી મોટી વિડંબના કઈ છે ? જેના વિના ચલાવી લેવાની વાત હતી, એના વિના ચાલે નહીં એવી પરિસ્થિતિ નિર્માણ પામી છે, જે મનનો વિકાર છે. આવા વિકૃત મનને લઈને વેષધારી મહાત્માઓની વિકૃત વાતો આજે આપણને સાંભળવા મળે છે. જેઓએ પરિગ્રહનો ત્યાગ કર્યો છે તેમને જે ફળ પ્રાપ્ત થાય છે – તે જણાવાય છે :
यस्त्यक्त्वा तृणवद् बाह्यमान्तरं च परिग्रहम् । उदास्ते तत्पदाम्भोजं, पर्युपास्ते जगत्त्रयी ॥। २५-३ ।।
‘‘જેઓ તૃણની જેમ બાહ્ય અને અન્તરંગ પરિગ્રહનો ત્યાગ કરીને ઉદાસીનપણે રહે છે તેના ચરણકમલની ઉપાસના ત્રણ જગત કરે છે.'' - પૂર્વે જણાવ્યા મુજબ ધન, ધાન્ય, ક્ષેત્ર તેમ જ વાસ્તુ વગેરે નવ પ્રકારનો બાહ્ય પરિગ્રહ છે અને મિથ્યાત્વ, ત્રણ વેદ, ચાર કષાય તેમ જ હાસ્ય વગેરે છ એમ ચૌદ પ્રકારનો આન્તર પરિગ્રહ છે. એને તણખલાની જેમ તજી દઈને જેઓ સાવ ઉદાસીનપણે રહે છે – એવા મહાત્માઓની ઉપાસના ત્રણે ય જગતના જીવો કરે છે.
-
પરિગ્રહ મોહનું મૂળ છે, આસક્તિનું કારણ છે અને આત્માને લાગેલો કાદવ છે. એવા નિઃસાર પરિગ્રહનું મારે શું કામ છે ?-એમ માનીને તૃણના ત્યાગની જેમ મહાત્માઓ પરિગ્રહનો ત્યાગ કરે છે. આવશ્યકતા મુજબ તેનો ઉપયોગ કરતી વખતે પણ રાગ-દ્વેષને કર્યા વિના તેઓ સર્વથા ઉદાસીનતાને ધારણ કરે છે. અનન્તજ્ઞાનાદિ ગુણોના સ્વામી એવા આત્માને પુદ્ગલસ્વરૂપ પરિગ્રહનું વાસ્તવિક રીતે કશું જ કામ નથી. એનો વાસ્તવિક ખ્યાલ હોવાથી મહાત્માઓ પરિગ્રહને વિશે સાવ ઔદાસીન્ય ધારણ કરે છે, જેથી તેઓ ત્રણે ય જગતના લોકોને વંદનીય બને છે.
ધનાદિ સ્વરૂપ બાહ્ય પરિગ્રહનો ત્યાગ કર્યા પછી પણ મિથ્યાત્વાદિ સ્વરૂપ આન્તર પરિગ્રહનો ત્યાગ કરવાનું કામ ઘણું જ કપરું છે. આત્માના પૂર્ણ શુદ્ધ સ્વરૂપનું સ્પષ્ટ ભાન ન થાય ત્યાં સુધી પરપદાર્થની અપેક્ષાદિનો અન્ત નહિ આવે. મહાત્માઓને આત્મા અને આત્માને છોડીને બીજા શરીરાદિ પરપદાર્થોના ભેદનું જ્ઞાન
७२
