Gyansara Prakaran Part 02

Author(s): Chandraguptasuri
Publisher: Anekant Prakashan Jain Religious Trust

Page 56

માટે લોકની આપણને જરૂર પડે. શ્રી વીતરાગપરમાત્માના પરમતારક શાસનની સુંદર રીતે આરાધના કરવાની સર્વોત્કૃષ્ટ તક મળ્યા પછી શ્રી વીતરાગપરમાત્માના પરમતારક વચનનું અનુસરણ કરવાના બદલે લોકનું અનુસરણ કરવાનું ખરેખર તો કોઈ જ કારણ નથી. આ સંસારનાં સુખોનો ત્યાગ કર્યા પછી લોકો પાસેથી મેળવવા જેવું ખરેખર તો કાંઈ જ નથી. પરન્તુ પૂજા ખ્યાતિ માન સન્માન અને કીર્તિ આદિની તીવ્ર ઈચ્છાને લઈને લોકોને રાજી કરવા માટે અનેક તરકીબો રચવી પડે છે. લોકને ગમે એવું બોલવું પડે. સંપૂર્ણ રીતે સાચી વાત હોવા છતાં લોકને ન ગમવા માત્રથી એ વાત કરવાનું માંડી વાળવું પડે અને આપણને ગમતી વાત ન હોય તો પણ તેમની વાતનો સ્વીકાર કરવો પડતો હોય છે. ભારે વિટંબણા છે લોકરંજનની. આત્માના હિતને જે અનુકૂળ હોય તે કરવાના બદલે મનને જે અનુકૂળ લાગે તે કરવાથી લોકસંજ્ઞાને આધીન થવાનો જ પ્રસજ્ઞ આવે છે. તેથી અનુકૂળતાની અર્થિતાનો ત્યાગ કર્યા વિના ચાલે એવું નથી. છઠ્ઠા ગુણસ્થાનકે રહેલા મુનિભગવન્તો અનુકૂળતાના અર્થી ન હોવાથી જ લોકસંજ્ઞાના પ્રવાહથી દૂર હોય છે – તે જણાવાય છે. અર્થાત્ લોકસંજ્ઞાનો ત્યાગ કરવાનો ઉપાય જણાવાય છે :
लोकसंज्ञामहानद्यामनुस्रोतोऽनुगा न के ? ।
प्रतिस्रोतोऽनुगस्त्वेको, राजहंसो महामुनिः ।।२३-३।। “લોકસંજ્ઞાસ્વરૂપ મહાનદીમાં પ્રવાહને અનુસરી જનારા કોણ નથી? પરન્તુ લોકસંજ્ઞારૂપ મહાનદીના સામા પ્રવાહે ચાલનાર રાજહંસ જેવા મહામુનિ એક જ છે.” - આશય એ છે કે સામાન્યથી મોક્ષના અર્થી જીવો પણ જ્યારે જ્યારે ધર્મની આરાધના કરે છે ત્યારે ત્યારે તેમની નજર લોકની સામે હોય છે. પ્રાયે કરી લોકો જે પ્રમાણે કરે તે પ્રમાણે તેઓ ધર્મ કર્યા કરે. લોકનો સ્વભાવ છે કે જેમ અનુકૂળ પડે તેમ જ કરવું. શાસ્ત્ર કે શાસ્ત્રકાર પરમર્ષિઓ વગેરેની વાતનો વિચાર કરવાનું લોકો માનતા નથી. આવી સ્થિતિ હોવા છતાં છઠ્ઠા ગુણસ્થાનકે રહેલા મહામુનિ લોકનું અનુસરણ કરતા નથી, પરમતારક શ્રી વીતરાગપરમાત્માના વચનનું જ અનુસરણ કરે છે; જે, લોકોને મન પ્રતિકૂળ હોય છે. લોકોની દષ્ટિએ જે વિરુદ્ધ દિશા છે, તે દિશામાં મહામુનિનું અનુગમન છે. તેથી મહામુનિ મહાત્માને પ્રતિસ્રોતગામી કહેવાય છે. નદીના પ્રવાહની દિશામાં ઘાસ વગેરે પણ જતા રહે છે. પરંતુ નદીના પ્રવાહની વિરુદ્ધ દિશામાં સામા પ્રવાહે તરવાદિનું કામ ઘણું જ કપરું છે. ખૂબ જ પ્રયત્ન માંગી
૫૩