________________
ભયંકરતા મોહનીયકર્મના ઉદયને લઈને છે. તૃષ્ણા કષાયો વિષયો અને મિથ્યાત્વાદિને લઈને આ સંસારસમુદ્ર ભયંકર છે. આપણે જે રીતે સંસારને ભયંકર માનીએ છીએ, તે રીતે સંસારને ભયંકર અહીં વર્ણવ્યો નથી. વિષય અને કષાય સંસારનું મૂળ છે. તેની ભયંકરતાનો જ્યાં સુધી ખ્યાલ નહિ આવે ત્યાં સુધી સંસારની ભયંકરતાનો પણ ખ્યાલ નહિ આવે.
આ ભયંકર સંસારસાગરથી નિત્ય ઉદ્વેગને પામેલા જ્ઞાનીભગવન્તો કોઈ પણ રીતે અર્થાત્ સઘળાય પ્રયત્ન તે સંસારસાગરથી તરી જવા માટેના ઉપાયને ઈચ્છે છે. તેઓ જાણે છે કે આ ભવને તરી જવા માટે સમ્યજ્ઞાન દર્શન અને ચારિત્ર : આ એક જ ઉપાય છે. તેથી સંસારથી ઉગ પામેલા જ્ઞાની ભગવન્તો સદાને માટે સમ્યજ્ઞાનદર્શન અને ચારિત્રને ઈચ્છે છે. તાત્વિક રીતે સંસારથી ઉદ્વેગ પામેલા જ્ઞાની ભગવન્તોની, એ રત્નત્રયી પ્રાપ્ત કરવાની ઈચ્છાને આપણે સમજી શકીએ છીએ. એક વખત ભય અને અસુરક્ષાની લાગણી પેદા થઈ જાય તો એને દૂર કરવાના સાધનને છોડીને બીજી કોઈ પણ ઈચ્છાને અવકાશ જ રહેતો નથી. સમુદ્રમાં પડેલા આત્માને શાની ઈચ્છા હોય – એની કલ્પના આપણે કરી શકીએ છીએ. એવી જ રીતે ભવસાગરથી ભયભીત બનેલા જ્ઞાનીને ભવતરણના ઉપાયની જ એક ઈચ્છા હોય - એ સ્પષ્ટ છે. પૂર્વે કરેલા અશુભ કર્મના તીવ્ર ઉદયના કારણે કોઈ વાર એ ઉપાય ન પણ મળે તો પણ તેની ઈચ્છા ઉત્તરોત્તર વધતી જતી હોય છે.
ભવસમુદ્રથી ભય પામેલા જ્ઞાનીભગવતોને પાર ઉતારનાર ચારિત્ર સ્વરૂપ યાન-વાહન છે. આત્મસ્વરૂપનું જ્ઞાન અને આત્મસ્વરૂપમાં રમણતા : એ બેથી ચારિત્રસ્વરૂપ વહાણ અત્યન્ત મનોહર છે. એનું સુકાન સમ્યગ્દર્શન છે. દશ પ્રકારનો ક્ષમાદિ યતિધર્મ અને અઢાર હજાર શીલના ભાંગા (પ્રકાર) સ્વરૂપ પાટિયાથી એ વહાણ મજબૂત છે. સમ્યજ્ઞાન સ્વરૂપ નિર્ધામકથી સહિત આ ચારિત્રયાન સુસાધુજનોના સંસર્ગ સ્વરૂપ દોરડાઓથી બંધાયેલું છે. સંવરસ્વરૂપ ખીલાઓથી એના આશ્રવ સ્વરૂપ છિદ્રો બંધ કરાયા છે. સામાયિક અને છેદોપસ્થાપનીય સ્વરૂપ બે માળની રચનાવાળું તે વહાણ સાધુસામાચારી સ્વરૂપ કરણમંડપથી સુશોભિત છે. ત્રણ ગુપ્તિથી સુરક્ષિત તે વહાણ અસંખ્યાત શુભ અધ્યવસાય સ્વરૂપ યોદ્ધાઓ વડે સુસજજ હોવાથી શત્રુઓથી અજેય છે..... ઈત્યાદિ જેનું સ્વરૂપ છે – એવા ચારિત્ર સ્વરૂપ વહાણને જ્ઞાની ભગવન્તો ઈચ્છે છે.
