________________
ઉપમાવાળો છે. સામાન્ય રીતે શુદ્ધ આત્મતત્વને પરમ બ્રહ્મ (પરબ્રહ્મ) કહેવાય છે, જે શુદ્ધ(સ્વભાવભૂત) કેવલજ્ઞાન સ્વરૂપ છે. મતિજ્ઞાનાદિ ચાર જ્ઞાન કર્મના ક્ષયોપશમથી પ્રાપ્ત થતા હોય છે. અનન્તકાળ રહેનારું અને અનન્ત વસ્તુઓને જણાવનારું કેવલજ્ઞાન શુદ્ધ આત્મતત્વ સ્વરૂપ હોવાથી પરબ્રહ્મસ્વરૂપ છે અને તે અનન્તજ્ઞાનસ્વરૂપ છે. એને પ્રાપ્ત કર્યા પછી આ સંસારમાં જન્મ, જરા અને મરણ વગેરેનો સર્વથા અભાવ થાય છે. તેથી તેને જ્ઞાનામૃતસમુદ્રની ઉપમા આપવામાં આવી છે. લોકમાં પ્રસિદ્ધ છે કે અમૃતના આસેવનથી મરણનો અભાવ થાય છે. કેવલજ્ઞાનસ્વરૂપ પરબ્રહ્મની પ્રાપ્તિથી આત્માને “અજરામર' પદની પ્રાપ્તિ થાય છે તેથી ‘પરબ્રહ્મ' ને જ્ઞાનામૃત-સમુદ્રની ઉપમા આપી છે.
સર્વોત્કૃષ્ટ જ્ઞાનામૃત સમુદ્ર સ્વરૂપ પરબ્રહ્મમાં જે મગ્ન છે, તે અત્યન્તતુચ્છ ક્ષણિક અને અસાર એવા વિષયોમાં નજર કઈ રીતે માંડે ? જેઓ સર્વોત્કૃષ્ટ વિષયમાં મગ્ન છે, તેઓ અત્યન્ત તુચ્છ એવા રૂપાદિસ્વરૂપ વિષયાન્તર(બીજા વિષયો)માં મગ્ન તો ન જ બને, પણ સંચાર પણ (નજર પણ) ન કરે એ સમજી શકાય છે. જેમના મનવચનકાયાના યોગો પરમબ્રહ્મસ્વરૂપ વિષયમાં વ્યાપૃત(એકરસ) બનેલા છે તેમના તે તે યોગો રૂપાદિ વિષયાન્તરમાં કઈ રીતે વ્યાકૃત બને ? એક બાજુ જ્ઞાનામૃતનો સાગર છે અને એની અપેક્ષાએ બીજી બાજુ રૂપાદિ વિષયાન્તરસ્વરૂપ વિષ છે. અમૃતનો આકંઠ સ્વાદ લેનારા યોગી મહાત્મા વિષયાન્તરસ્વરૂપ વિષનું ભક્ષણ ન જ કરે એ સ્પષ્ટ છે.
ગમે તેટલા લાંબા કાળથી પણ વિષયાન્તર રૂપાદિમાં મગ્ન હોવા છતાં વિષની જેમ તેની ભયંકરતાનો અનુભવ કર્યા પછી પરબ્રહ્મસ્વરૂપ જ્ઞાનામૃતસિધુમાં મગ્ન બનેલા મહાત્મા વિષભક્ષણ ક્યારે પણ ન કરે. એક વાર પણ અમૃતનો સ્વાદ લીધા પછી ચિરપરિચિત એવા વિષયાન્તરસ્વરૂપ વિષનું નામ પણ કોઈ ના લે. રૂપાદિ વિષયાન્તરમાં જેમનું ચિત્ત સંચરણ કરે છે, તેમને જ્ઞાનામૃતસિન્ધતુલ્ય પરમબ્રહ્મનો વસ્તુતઃ પરિચય જ નથી. વિષયો અને પરબ્રહ્મ એ બંનેના સ્વરૂપનો જેને વાસ્તવિક ખ્યાલ છે તે ક્યારે પણ વિષયાન્તરમાં સંચાર નહિ કરે. અમૃતનો આસ્વાદ લેનાર ક્યારે પણ વિષનું ભોજન કઈ રીતે કરે ?
સર્વથા વિશુદ્ધ આત્મસ્વરૂપની પ્રાપ્તિ સકલકર્મના ક્ષય સ્વરૂપ મુક્તાવસ્થામાં થાય છે, તેથી તસ્વરૂપ પરમબ્રહ્મ છે. એમાં લીન બનેલા આત્માઓ,
-(૧૭)
