________________
પ્રત્યેનો રાગ ઓછો થાય અને આત્મસ્વરૂપના ભાનની દિશા પ્રાપ્ત થઈ શકે. લક્ષ્મી આયુષ્ય અને શરીર : આ ત્રણમાં શરીરના વાસ્તવિક સ્વરૂપનું જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરવાનું ઘણું જ કઠિન છે. લક્ષ્મીનો ત્યાગ કર્યા પછી પણ શરીર પ્રત્યે ખૂબ જ રાગ થતો હોય તો માનવું પડે કે શરીરની વાસ્તવિક સ્થિતિનો ખ્યાલ આવ્યો નથી. આપણું આયુષ્ય કેટલું છે એની આપણને ખબર નથી. પરન્તુ લક્ષ્મી અને શરીરને નજરે જોતા હોવાથી તેની રક્ષાદિ માટે આપણે ચિકાર પ્રયત્ન કરતા હોઈએ છીએ. એ પ્રયત્નમાં આત્મતત્ત્વ લગભગ વીસરાય છે અને શરીરને જ આત્મતત્ત્વ માનીને તેને પવિત્ર બનાવવા માટે અનેકવિધ પ્રવૃત્તિઓ આપણે કરીએ છીએ. પરન્તુ અશુચિ (અપવિત્ર) એવા શરીરને પવિત્ર બનાવવાની કે માનવાની વાત અજ્ઞાનમૂલક છે - તે જણાવાય છે :
शुचिन्यप्यशुचीकर्तुं, समर्थेऽशुचिसम्भवे ।
देहे जलादिना शौचभ्रमो मूढस्य दारुणः ॥१४-४॥ “પવિત્ર એવી વસ્તુઓને પણ અપવિત્ર બનાવવા માટે સમર્થ અને અપવિત્ર વસ્તુઓથી બનેલા એવા શરીરને વિશે પાણી વગેરેથી પવિત્રપણાનો મૂઢ જનોનો ભ્રમ અત્યન્ત ભયંકર છે.” આપણે જાણીએ છીએ કે શરીરની ઉત્પત્તિ કઈ રીતે થઈ છે. જેને જોતા અને જેની વાત કરતાં પણ જુગુપ્સા પેદા થાય એવી અપવિત્ર વસ્તુઓથી બનેલું અને સાત ધાતુ(માંસ લોહી... વગેરે)ઓના પિંડ સ્વરૂપ આ શરીર અશુચિમય છે. ગમે તેવી પવિત્ર કસ્તુરચંદનાદિ વસ્તુઓથી એને પવિત્ર બનાવવા માટે પ્રયત્ન કરવામાં આવે તો પણ તે પવિત્ર બનતું નથી. પરંતુ પોતાના સંપર્કથી પવિત્ર વસ્તુઓને જ તે અપવિત્ર બનાવે છે. તે
અત્યન્ત મૂલ્યવાળા વસ્ત્ર વિલેપન કે ભોજનાદિને નિર્માલ્ય બનાવવાનું સામર્થ્ય આ શરીરમાં છે. પાણી વગેરે દ્રવ્યોથી એને ગમે તેટલું પવિત્ર કરવા માટે પ્રયત્ન કરવામાં આવે તો પણ તે અપવિત્ર જ રહેવાનું છે. આમ છતાં પાણી કે પવિત્રભૂમિની માટી વગેરેથી શરીર પવિત્ર થાય છે – એવું જે મૂઢ માણસો માનતા હોય છે, તે તેમનો ભયંકર કોટિનો ભ્રમ છે. કારણ કે એવા ભ્રમને લઈને તેઓ અનેક પાપોને આચરીને સંસાર વધારવાનું કામ કરતા હોય છે. શૌચધર્મના નામે વસ્તુતઃ અધર્મનું જ આચરણ થતું હોય છે. માત્ર બાહ્ય આવરણ સાફ થવાથી અંદરની અશુચિ દૂર ન થાય. આન્તરિક અશુદ્ધિને ઢાંકી દેવાથી પવિત્ર બનવાનું શક્ય નથી. ગમે તેટલી મહેનત કરીએ પરંતુ શરીરનો સ્વભાવ નહિ બદલાય. થોડા સમય માટે આપણને
૧૩૧)
