________________
એમ લાગે કે તે ચોખ્ખું થયું છે. પરન્તુ તે શરીરનો વિભાવ છે, સ્વભાવ નથી. આમ છતાં શરીરને પવિત્ર બનાવીને મનને પવિત્ર બનાવવાની વાત કરનારાની સંખ્યા નાની નથી. પરમાત્માની પૂજાદિ કરતી વખતે તેઓશ્રીની આશાતનાથી બચવા માટે શરીરની શુદ્ધિ કરવામાં આવે છે. મનને પવિત્ર બનાવવા માટે શરીરની શુદ્ધિ આવશ્યક નથી. તેથી શરીરની શુદ્ધિ વિના મનની શુદ્ધિ કઈ રીતે થાય છે - તે જણાવાય છે :
यः स्नात्वा समताकुण्डे, हित्वा कश्मलजं मलम् ।
પુનર્ન યાતિ માહિચું, સોડક્તરાત્મા પરઃ શુચિ: ૨૪-૧૫ “સમતાના કુંડમાં સ્નાન કરીને અને પાપથી ઉત્પન્ન થયેલા કર્મમલનો ત્યાગ કરીને જે ફરીથી મલિન થતો નથી, તે અન્તરાત્મા પવિત્ર છે.” આશય એ છે કે સામાન્ય રીતે પરમાત્માથી ભિન્ન, કર્મ સાથેના આત્માને કે ભાવમનને અન્તરાત્મા. કહેવાય છે. શરીરાદિ બાહ્યાત્મા છે, તેમાં રહેલો આત્મા અન્તરાત્મા છે, અને કેવલજ્ઞાનાદિ ગુણોનો આવિર્ભાવ જેમાં થયો છે, તે પરમાત્મા છે.
મિથ્યાત્વાદિના કારણે આત્મા મલિન બને છે. અનાદિકાળથી લાગેલા એ કર્મમળને દૂર કરવા માટે સમતાજેવું કોઈ સાધન નથી. આંશિક પણ સમતા આવ્યા વિના આત્મા ઉપરનો કર્મમળ કોઈ પણ રીતે દૂર થતો નથી. અનન્તાનુબન્ધીના પણ કષાય ન જાય તો સમ્યગ્દર્શનની પણ પ્રાપ્તિ થતી નથી. આત્માના સહજસિદ્ધ ગુણોને એ કર્મમળ પ્રગટ થવા દેતો નથી, તે કર્મમળને સમતા દૂર કરે છે. ક્રોધાદિ કષાયોના અભાવને સમતા કહેવાય છે. જળથી ભરેલા કુંડમાં સ્નાન કરવાથી જેમ શરીર ઉપર લાગેલો મેલ ધોવાય છે તેમ સમતાના કુંડમાં સ્નાન કરવાથી, પાપને લઈને ઉત્પન્ન થયેલો કર્મમળ પણ ધોવાય છે. આ રીતે કર્મમળનો વિગમ કર્યા પછી પણ પાપ ચાલુ રહે તો અન્તરાત્માની શુદ્ધિ થતી નથી. અન્તરાત્માને પવિત્ર બનાવવા માટે પાપની પ્રવૃત્તિ રોકવી જોઈએ. કર્મમળનો ત્યાગ અત્યાર સુધી અનન્તીવાર કર્યો છે, પરન્તુ પાપની પ્રવૃત્તિ અવિરતપણે ચાલતી હોવાથી અન્તરાત્માની શુદ્ધિ ના થઈ. પાપની પ્રવૃત્તિને દૂર કરી કર્મના બંધને દૂર કર્યા વિના આત્માને પવિત્ર બનાવવાનું કાર્ય કોઈ પણ રીતે શક્ય નથી. તેથી કર્મબન્ધને દૂર કરવાના ઉપાય તરીકે કર્મબન્ધનું કારણ જણાવાય છે, જેથી તેને દૂર કરી કર્મબન્ધને અટકાવી શકાય :
(૧૩૨
