________________
अथ प्रारभ्यते श्रीज्ञानसारप्रकरणे नवमं क्रियाष्टकम् ।
આ પૂર્વે ત્યાગનું વર્ણન કર્યું. સામાન્ય રીતે સાધકની ભૂમિકાને અનુસરીને તે તે પરભાવોનો ત્યાગ કરવો જોઈએ : એનું વર્ણન કરીને હવે ત્યાગની કારણભૂત ક્રિયાનું વર્ણન કરાય છે. આત્મા જે કરે છે, તેને ક્રિયા કહેવાય છે. તેના સામાન્યથી શુભ અને અશુભ : એમ બે પ્રકાર છે. ચારગતિમય આ સંસારમાં આત્માને જેથી જવું પડે છે તેને અશુભક્રિયા કહેવાય છે. અને સંસારનો ઉચ્છેદ કરી આત્માને મુક્ત કરનારી ક્રિયાને શુભક્રિયા કહેવાય છે. આત્મા માટે ક્રિયા કોઈ નવી વસ્તુ નથી. તેથી આમ જોઈએ તો તેનું નિરૂપણ કરવાની આવશ્યકતા નથી. પરંતુ રાત અને દિવસ અશુભક્રિયામાં રત રહેનારા પણ કેટલાક લોકો મોક્ષસાધક ક્રિયાનો અપલાપ કરતા હોય છે. તેમની વાતમાં આપણે આવી ના જઈએ, એ માટે ગ્રન્થકારશ્રીએ અહીં મોક્ષસાધક ક્રિયાનું નિરૂપણ કર્યું છે.
જ્ઞાન અને ક્રિયાથી મોક્ષની પ્રાપ્તિ થાય છે. એકલા જ્ઞાનથી કે એકલી ક્રિયાથી મોક્ષની પ્રાપ્તિ થતી નથી. જ્ઞાન અંગે આ પૂર્વે નિરૂપણ કર્યું છે. તેમ જ પ્રસગવશ હવે પછી પણ આવશ્યક એવું એ અંગે નિરૂપણ કરાશે. આ અષ્ટકમાં ક્રિયાનું નિરૂપણ કરાય છે. આરંભ-પરિગ્રહાદિને અનુકૂળ એવી ક્રિયાઓથી આ સંસાર નિષ્પન્ન (પ્રાપ્ત, સર્જાયેલી છે. પાંચ સમિતિ તથા ત્રણ ગુપ્તિ, વિનય, વૈયાવૃત્ય અને સ્વાધ્યાયાદિની ક્રિયાથી સંસારનો ઉચ્છેદ થાય છે. તેથી સંસારના ક્ષય માટે સંવર કે નિર્જરા સ્વરૂપ ક્રિયાઓ કરવી જોઈએ. અહીં સાધક આત્માની સાધનભૂત ક્રિયાનું નિરૂપણ કરવાનું છે. જ્ઞાન અને ચારિત્રથી મોક્ષની પ્રાપ્તિ થાય છે. પ્રવૃત્તિ અને નિવૃત્તિ સ્વરૂપ ચારિત્ર છે. એમાં સ્વસ્વરૂપનું ગ્રહણ અને પરસ્વરૂપનો ત્યાગ, એ બંન્ને સ્વરૂપ ક્રિયાઓ મોક્ષની સાધક છે. ક્ષાયિક સમ્યત્વની પ્રાપ્તિ ન થાય ત્યાં સુધી દર્શનાચાર સેવ્યા વિના ચાલે એવું નથી. કેવલજ્ઞાન ન મળે ત્યાં સુધી જ્ઞાનાચારનું સેવન આવશ્યક છે. યથાખ્યાત ચારિત્રની પ્રાપ્તિ ન થાય ત્યાં સુધી ચારિત્રાચારનું પાલન આવશ્યક છે. પરમશુકલધ્યાન ન આવે ત્યાં સુધી તપાચાર છે અને સર્વસંવરભાવની પ્રાપ્તિ ન થાય ત્યાં સુધી વીર્યાચાર હોય છે. આ રીતે પંચાચારથી મોક્ષની પ્રાપ્તિ થાય છે. પંચાચારના પાલન વિના મોક્ષની પ્રાપ્તિ નથી. આથી સમજી શકાશે કે ગુણથી પૂર્ણ બનવા માટે
