________________
છે ૭. આસવ ભાવના
પ્રસ્તુત ભાવનામાં આચાર્યશ્રી પ્રકાશે છે કે જેવી રીતે ચારે બાજુ વેગથી વહેતા ઝરણાં તળાવને પૂર્ણતયા ભરી દે છે તેમ આ જીવને અનેક પ્રકારના આસ્રવ પરભાવથી ભરીને આકુળ વ્યાકુળ અસ્થિર અને મલિન બનાવે છે.
આ આસ્રવ શું છે કે જીવની દુર્દશા કરે છે ? આસ્રવ એ જીવની અજ્ઞાન દશાનું વરદાન છે. વળી તેની પાસે તેના વિવિધ પ્રકારો છે. તેમાં મુખ્ય પ્રકાર પાંચ છે. મિથ્યાત્વ, અવિરતિ, પ્રમાદ, કષાય, અને યોગ. તેમાં બીજા સહકારી પ્રકારો બેતાલીસ છે. જે ભેગા મળીને અજ્ઞાની જીવને મૂંઝવે છે. આ પ્રકારો અગાઉ જણાવ્યા છે. અહીં આસવરૂપે છે.
(૧) મિથ્યાત્વ : આત્માનો મૂળ અંતરંગ શત્રુ કે જેમાં મોહનું સામ્રાજ્ય વર્તે છે, જે જીવમાં મિથ્યાભાવો પેદા કરે છે. દેહાદિક પરમાં આત્મબુદ્ધિ, સુખબુદ્ધિ અને મારાપણું કરાવી આત્મસ્વભાવનું વિસ્મરણ કરાવે છે, જે જન્મ મરણનું પ્રબળ કારણ છે. સદેવ, સદ્ગુરુ અને સતુધર્મ પ્રત્યે તેને અસદ્ભાવ હોય છે. એટલે સનો માર્ગ તેને મળતો નથી. જોકે આસ્રવ જીવની પોતાની જ અજ્ઞાન અવસ્થામાં થાય છે તે સંયોગજન્ય છે. તેથી નાશ થઈ શકે છે.
(૨) અવિરતિ : મિથ્યાત્વની પકડને લીધે જીવને ઉપકારી એવા વ્રત, તપ કે સંયમનો અભાવ થાય છે. હિંસા, અસત્ય, ચોરી, મૈથુન, પરિગ્રહ વિગેરે દોષોથી વિરમવું નહિ તે આ અવ્રતો છે.
(3) પ્રમાદ : સંયમના અભાવે જીવ ઈન્દ્રિયાદિ વિષયમાં લુબ્ધ બને છે, સાંસારિક પ્રવૃત્તિઓનો આદર કરે છે. વિષય કષાયના સેવનરૂપ પ્રમાદ વડે પીડા પામે છે.
(૪) ક્યાય : મુખ્ય રાગ-દ્વેષ, તેના અંતરગત ક્રોધ, માન, માયા, લોભ, વળી તેના વિવિધ કષાયરૂપ રસના પોષણ માટે તેનું સૈન્ય વિશાળ છે. મૂળ કષાય રાગ-દ્વેષ છે. જીવ પર વસ્તુ, વ્યક્તિ કે સંયોગોમાં નિરંતર રાગાદિભાવ કરીને આસ્રવ કરે છે.
(૫) યોગ : મન, વચન, કાયાની આત્મફુરણી વડે થતી ક્રિયાઓ તે યોગ છે. મનના સંકલ્પ વિકલ્પો, વચનનો ભાષા દ્વારા ઉપયોગ અને કાયાની વિવિધ પ્રવૃત્તિ તે પૌલિક યોગ છે. આવા મિથ્યાત્વાદિ વિવિધ
ચિનયાત્રા Jain Education International
For Private & Personal Use Only
આસ્રવ ભાવના
www.jainelibrary.org
