________________
ઈચ્છાઓની સમાપ્તિ કરી છે. તેઓ યોગદૃષ્ટિમાં વિકસતા સોપાનની યાત્રા અહીં આઠમી દૃષ્ટિમાં સમાપ્ત કરે છે. કૃતકૃત્ય થઈ ગયા છે.
ઓઘદૃષ્ટિમાંથી પીઠ કરીને નીકળેલો સાધક મિત્રાદેષ્ટિ આદિ સ્થાને મોક્ષપ્રાપ્તિની રૂચિવાળો તે યાત્રાને પરાષ્ટિમાં પૂર્ણ કરી પરમ સમાધિને પામે છે.
શારીરિક વ્યાધિથી પીડા પામતો જીવ સુવૈધની સારવારથી વ્યાધિમુક્ત બને ત્યારે શાતા પામે છે. તેવી રીતે કર્મો, જન્મ, જરા, મરણરૂપ ભવવ્યાધિથી પીડાતો જીવ અનંતજ્ઞાનીઓએ ઉપદેશેલી ધર્મ ચિકિત્સાને યોગ્ય રીતે સેવે છે ત્યારે ગુણસ્થાનકે આરોહણ કરી સ્વરૂપ પ્રાપ્તિના લક્ષ્ય કર્મોથી ભવરોગથી સર્વથા મુક્ત થાય છે.
યોગની આઠ સાધનારૂપ દષ્ટિ પ્રથમ ગુણસ્થાનથી ચૌદમાં ગુણસ્થાનકની અવસ્થાઓ દર્શાવે છે. અનાદિકાલીન જીવમાં જે સંસારનો રાગ અને મુક્તિનો દ્વેષ જેવો સહજમલ ઘટતો જવાથી તાત્વિક વૈરાગ્ય વિકસતો જાય છે. અહીંથી યોગમાર્ગનો શુભપ્રારંભ થાય છે. જો કે અનાદિકાલીન રાગાદિ સંસ્કારોનો ત્યાગ કરવો. સુખભોગનો ત્યાગ અને યોગનો માર્ગ લેવો કઠિન હોય છે. છતાં “દર્શન દુર્લભ સુલભ કૃપા થકી” જીવ એક એક દષ્ટિના ગુણને કેળવતો ઉદ્યમી થઈ આઠમી દૃષ્ટિ સુધી પહોંચી લક્ષ્ય સિદ્ધિ પ્રાપ્ત કરે છે. સર્વથા મુક્ત થાય છે.
વાસ્તવમાં આત્મા સ્વભાવે શુદ્ધ છે, કર્મ તો પરપદાર્થ છે. તેનો અજ્ઞાનવશ સંયોગ છે. વળી કર્મો જડ છે આત્મા ચેતન છે, જેની અનંતગુણી શક્તિ છે. તેથી જાગૃત આત્મા અનાદિના કર્મોના આવરણ દૂર કરી મુક્ત થાય છે. આ પરાષ્ટિમાં આત્માના શુદ્ધસ્વભાવની પૂર્ણતા પ્રગટ થાય છે તે આત્મા સિદ્ધત્વ પામે છે.
(૨) આસંગ દોષક્ષય : આ દશા ઘણી જ ઉચ્ચ છે. આસંગનો અર્થ સમતાની રતિ છે. સમતા ગુણ છે તે સહજ હોવો જોઈએ પણ સમતાનો રાગ થયો, મેં સમતા રાખી એ કર્તાભાવ સાતમી દૃષ્ટિમાં હતો તે બાધક ગણાય છે. આઠમી દૃષ્ટિમાં મહાત્મા નિઃસંગ છે. ગુણોના કર્તા નથી પણ ગુણોના જાણનાર છે. તેથી દરેક પ્રકારની રતિઅરતિના તેઓ ત્યાગી છે. સમતાના સુખમાં રાજી થવું તે અસંગનો પણ સંગ છે. આ રતિભાવ પતનરૂપ નથી પણ આગળની દશામાં બાધક છે. તત્ત્વ આવું સૂક્ષ્મ છે. સમતાની કે વીતરાગતાની ઉત્સુકતા પણ નથી.
યોગદૃષ્ટિ સમુચ્ચય
૨૮૯ For Private & Personal Use Only
પરાષ્ટિ www.jainelibrary.org
Jain Education International
