________________
યથાખ્યાત ચારિત્ર : અગિયારમા ગુણ સ્થાનકે કષાયના ઉપશમથી યથાખ્યાત ચારિત્ર હોય છે.
બારમા ગુણ સ્થાનકે કષાયોનો અભાવ-ક્ષયથી યથાખ્યાત ચારિત્ર હોય છે.
તેરમા ગુણ સ્થાનકે સયોગી કેવળીનું યથાખ્યાત ચારિત્ર હોય છે. ચૌદમા ગુણ સ્થાનકે કેવળજ્ઞાનીનું યથાખ્યાત ચારિત્ર હોય છે. અર્થાત બધા જ ગુણો ક્ષાયિક હોય છે. સિદ્ધભગવંતોને અપેક્ષાએ ક્ષાયિકચારિત્ર હોય છે. આમ સમ્યગ્દર્શન, સમ્યજ્ઞાન અને સમ્યચ્ચારિત્ર ત્રણેના અભેદ પરિણામને મોક્ષ કહે છે. દર્શન, જ્ઞાન, ચારિત્રાણી મોક્ષમાર્ગઃ મોક્ષ માર્ગનું સ્વરૂપ :
મોક્ષ એટલે સર્વથા સર્વ કર્મનો ક્ષય અને આત્માના શુદ્ધસ્વરૂપનું પ્રગટ થવું. જીવનું સ્વસ્વરૂપે પૂર્ણ અખંડ અસ્તિત્વ. વળી સંસારથી સર્વથા મુક્ત થયું. આ મુક્તાત્માઓ હવે સંસારની ચાર ગતિમાં પરિભ્રમણ કરતા નથી, તેથી તે મુક્તાત્માઓનું વિશિષ્ટ સ્થાન હોય છે તે સિદ્ધશીલા અથવા ઈષપ્રાગભારા પૃથ્વી છે. આ જીવો સાદિ અનંતકાળ સુધી સમાધિ સુખમાં રહે છે. પુનઃ દેહધારણ કરતા નથી. દેહ ધારણ કરવાનું કોઈ કર્મનું નિમિત્ત રહ્યું નથી. તે આત્માઓ પૂર્ણતા પામ્યા છે. જેથી પુનઃ જન્મ મરણ હોતા નથી.
મોક્ષમાર્ગ એટલે આત્માની પૂર્ણ શુદ્ધિ અને કર્મ સંયોગથી પૂર્ણ મુક્તિ. સમ્યગ્દર્શન, સમ્યજ્ઞાન અને સમ્યચારિત્ર ત્રણેની અભેદ શુદ્ધ પરિણતિ તે મોક્ષ છે. સાધક દશામાં રત્નત્રયની ભેદાભેદ આરાધના છે છતાં ત્રણેમાંથી કોઈ એક સાધનથી મોક્ષ નથી. રત્નત્રયની સંયુક્ત આરાધનાથી મોક્ષ છે. જો કે સમ્યગદર્શન અને સમ્યગજ્ઞાન સાથે સમ્યક્ચારિત્ર આંશિક હોય કે ન પણ હોય ગુણસ્થાનકના વિકાસ સાથે ચારિત્રનું સાહચર્ય હોય છે.
ચોથા ગુણસ્થાનકે જીવ નિર્ભ્રાત બને છે. તત્વાર્થની યથાર્થ શ્રદ્ધા યુક્ત હોય છે. જગતના સ્વરૂપને યથાર્થપણે જાણે છે. છતાં તે શ્રદ્ધા અને બોધરૂપે હોય છે. ગુણસ્થાનક એ આધ્યાત્મિક વિકાસ છે. તે આંતરિક શુદ્ધિથી શરૂ થાય છે. પાંચમાં ગુણસ્થાનકથી આંશિક ચારિત્ર એટલે સ્વભાવ પ્રત્યેની સ્થિરતા શરૂ થાય છે. આગળના ગુણસ્થાનકે રત્નત્રયનો સુમેળ
પ્રશમરતિ
Jain Education International
સમ્યગ્દર્શન, જ્ઞાન, ચારિત્ર
૧૬૫
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
