________________
યોગકથાની ભૂમિકાનુસાર મુખ્ય બે ભેદ છે. સાધકદશા અને સિદ્ધદશા. મોહનીયકર્મના ઉપશમ, ક્ષયોપશમ કે ક્ષયથી વૃદ્ધિ પામતા આત્મગુણોરૂપ સાધકદશા છે. આ સાધકદશા મિત્રાદેષ્ટિથી આઠમી પરાદેષ્ટિ સુધી વિકાસ પામે છે તે સાધકદશા છે, દોષક્ષય, ગુણપ્રાપ્તિ, યોગાંગવિકાસ, ગુણસ્થાનકનો ક્રમિક વિકાસ છે તે સાધકદશા છે. તેમ સમ્યગુદૃષ્ટિની પ્રાપ્તિથી બારમા ગુણસ્થાનકની દશા તે ઉત્તમ સાધકદશા છે. તે મોક્ષપ્રાપ્તિની અત્યંત નજીક છે. આ પ્રમાણે ગુણશ્રેણિએ આરૂઢ થતાં ઘાતકર્મોનો ક્ષય થતાં જે સ્વાભાવિક, વીતરાગતારૂપ અવસ્થા તે સિદ્ધિયોગ છે. તે તેરમે ગુણસ્થાનકે છે. પૂર્ણ સિદ્ધદશા ચૌદમે ગુણસ્થાનકે છે.
તારાદેષ્ટિવાળાનું ચિંતન : અલ્પાંશે બોધ પ્રગટવા છતાં સાધક પોતાની નબળાઈ જાણે છે. તેથી જાગૃતિ માટે વિચારે છે કે આ જીવ અનંતગુણનો સ્વામી છતાં શા માટે સંસારમાં પરિભ્રમણ કરે છે? જન્મ, જરા, મરણ, રોગ, શોક અને ભય જેવા દુઃખો શા માટે પામે છે? જો ધર્મ પુરૂષાર્થ કરવામાં આવે તો દુઃખોની જાળ તોડી શકાય. તેમાં કંઈક મુશ્કેલી આવશે અને ઉગ કરીશ તો આ માર્ગે આગળ કેમ વધીશ ? કિનારે આવેલો ડૂબી જઈશ! આથી હઠાગ્રહ જેવા દોષોનો ત્યાગ કરતો જાય છે. સદ્ગરના બોધે ગુણપ્રાપ્તિમાં આગળ વધે છે. સંસારસુખની, સ્ત્રી, પુત્ર, પરિવાર આદિની આસક્તિ મારે ત્યજવી જોઈએ, તેના કારણે જીવને ઘણા પાપ કરવા પડે છે. આ પુણ્યયોગમાં સુખ થોડું અને વધુ દુઃખનું કારણ છે આમ વિચારી તેવા સુખથી દૂર રહે છે. " તારાદેષ્ટિની સંપત્તિ-પાત્રતા છાણના અગ્નિકણ જેવો બોધ. શૌચ, સંતોષ, તપ, સ્વાધ્યાય, પ્રણિધાન એ પાંચ વ્રત, ઉગ દોષનો પરિહાર. તત્ત્વ જિજ્ઞાસાનો ગુણ. તાત્વિક-યોગનો બોધ અને યોગીજનોનો સંપર્ક તેમાં બહુમાન. પ્રભુભક્તિમાં પરમ પ્રેમ અને ગુરુજનોની સેવા ભક્તિનો ઉલ્લાસ. દુષ્કૃત્યનો ત્યાગ અને ઉચિત આચરણનું સેવન. પોતાના દોષોનું અને હીનતાનું ભાન, તે પ્રત્યે જાગૃતિ, સાંસારિક સુખો પાછળ રહેલા દુઃખોનું ભાન. તેવા દુઃખોથી મુક્ત થવાની તીવ્ર અભિલાષા. શાસ્ત્રોના ઉંડા અભ્યાસની જિજ્ઞાસા છતાં પોતાની શક્તિ મર્યાદિત છે તેનું ભાન. આવું ભાન હોવાથી ગીતાર્થજનોના વચનમાં શ્રદ્ધા રાખી તેમના વચનને માન્ય કરે છે.
યોગદષ્ટિ સમુચ્ચય Jain Education International
૨ ૨ ૧ For Private & Personal Use Only
તારાદેષ્ટિ www.jainelibrary.org
