________________
૨ ૯, આત્મસાધકની તેર વિશેષતાઓ
પ્રથમ તો સાધકને રાગાદિભાવ દોષરૂપે જણાવા જોઈએ તે આત્માનું અહિત કરનારા છે તે સમજાવું જોઈએ. ત્યાર પછી તે રાગાદિ જાળને કેમ તોડાય તેની ચિંતા થવી જોઈએ. આવો ઉત્તમ સાધક સચિત હોય છે. શ્રી ગ્રંથકાર તેની વિશેષતા દર્શાવે છે. ૧. આ મહાજાળને તોડવા ઉધમશીલ :
આ રાગાદિ મહાજાળનો વિચ્છેદ કરવામાં તે પ્રમાદ સેવતો નથી કે સંસાર છે આ તો બધું ચાલ્યા કરે, વળી આપણે યથાશક્તિ ધર્મારાધના કરીએ છીએ, એમ સંતોષ માની ન લે. રોગ દૂર કરવા જેટલો ઉધમશીલ છે તેનાથી વિશેષ રાગને દૂર કરવા તે ઉધમશીલ છે.
તેને દેહાધ્યાસયુક્ત ભય નથી કે તપાદિ કરવામાં દેહને કષ્ટ પડશે. વળી તે એમ નથી કહેતો કે આપણા શરીર પણ બળવાન નથી કે વધુ કષ્ટ કરી શકીએ. તેને તો ભવનો ભય છે. તેથી તપાદિમાં કષ્ટ નહિ પણ કર્મ નષ્ટ થાય છે તેમ માને છે. ૨. દર્શન, જ્ઞાન, ચારિત્ર, તપ સ્વાધ્યાય અને ધ્યાનમાં અનુરક્ત છે.
વાસ્તવમાં સાધકનું ધ્યેય નક્કી છે તેને સંસારથી મુક્ત થવું છે, તેથી તેના સાધનોનું સેવન કરે છે મુક્તિના સાધનો સમ્યગુદર્શન, સમ્યગુજ્ઞાન, અને સમ્યગુચારિત્ર છે. તેમાં પ્રથમ શ્રદ્ધા તત્ત્વ છે.
“તત્ત્વાર્થ શ્રદ્ધાનાં સમ્યગ દર્શનમ.” જિનપ્રણિત નવતત્ત્વાદિની યથાર્થ શ્રદ્ધા એટલે તેમાં શેય, ઉપાદેય, હેયનો વિવેક રાખવો. સમ્યગ્દષ્ટિનું અંતર એ જ પ્રમાણે વર્તે છે. આત્મહિતને કરનારા તત્ત્વોને જાણે છે, આદરે છે, ઉપાસે છે, શ્રદ્ધે છે. અહિત કરનાર તત્વોને ત્યજે છે. આત્માને જાણે છે, ઉપાસે છે. અજીવને જાણે છે, ત્યજે છે.
ટૂંકમાં ય : જાણવા યોગ્ય જીવ-અજીવ.
ઉપાદેયઃ આદરવા યોગ્ય, સંવર, નિર્જરા, મોક્ષ. અપેક્ષાએ ઉત્તમપુણ્ય જે ધ્યેય પ્રાપ્તિ થતાં છૂટી જાય છે.
હેય : ત્યજવા યોગ્ય, પાપ, આસવ, બંધ. સમ્યગુષ્ટિ પાસે આ ગુરુચાવી છે, જેથી દઢ શ્રદ્ધાબળે આત્મવિકાસને પંથે આગળ વધે છે. અગ્નિ સ્પર્શની વેદનાથી જીવ જાગતો રહે છે તેમ સમ્યગુદૃષ્ટિ રાગની આગથી જાગૃત રહી આ વિવેકને જાળવે છે. પ્રશમરતિ
૧૧૩ આત્મસાધકની તેર વિશેષતાઓ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
