________________
જીવ અને કર્મનો સંબંધ અનાદિનો છે, તે સાંયોગિક છે. તેથી જીવ સબળ અને સતુપુરૂષાર્થ કરે તો આત્મશુદ્ધિ વડે તે આ બોધિરત્ન પ્રાપ્ત કરી શકે છે. સંસારના પરિભ્રમણનો કાળ જયારે મર્યાદિત થાય છે ત્યારે તેને એવો યોગ મળી રહે છે. વળી ભવ્યત્વ પરિપાક થતાં અપૂર્વ શ્રદ્ધા અને આત્મવિશુદ્ધિ વડે તે બોધિરત્ન-સમ્ય દર્શન પ્રાપ્ત કરે છે. ત્યારે તેનામાં પાંચ લક્ષણો પ્રગટ થાય છે.
ઉપશમઃ તેનો સ્વભાવ કર્મના કટુ વિપાક ફળમાં શાંત હોય છે. સંવેગ સાંસારિક સુખનો રાગ જાય છે, મોક્ષભાવની તીવ્ર ઈચ્છા. નિર્વેદ : સાંસારિક સુખથી વિરક્તિ. અનુકંપા દુ:ખી જીવોના દુઃખ દૂર કરવાની નિઃસ્પૃહપણે ભાવના. આસ્તિક્ય ઃ જિનથિત તત્વોની પરમ શ્રદ્ધા.
બોધિરત્નનો મહિમા જાણી જીવે ચિંતવવું કે જો મને ધર્મબીજ મળ્યું ન હોત તો મિથ્યાત્વરૂપી અંધારા કૂવામાં જીવન પૂરું થાત, પરિણામે અધોગતિ પામત. મિથ્યાત્વના ઉદયમાં મને સત્ તત્ત્વની શ્રદ્ધા ન હતી. અને અતત્ત્વની શ્રદ્ધામાં મિથ્યા જન્મ ગુમાવી દેત. વળી મોહ માયા એ મિથ્યાત્વના સાથીઓ છે. જાળમાં ફસાયેલા પક્ષીઓ જેમ હું તેમની માયાજાળમાં ફસાઈને વૃથા જન્મ ગુમાવી દેત. કદાચ કંઈ ધર્મ પામ્યો હોત તો પણ મિથ્યામતિને કારણે આંતર વિકાસ થઈ શકતો નથી. કે શુદ્ધાત્માનું ભાન પણ મેળવી શકતો નથી.
વળી અનેક પ્રકારના ગચ્છ, મત, પંથના પ્રકારો અસ્તિત્વમાં છે તેમાં જીવની મતિ મૂંઝાઈ જાય અને કુદેવાદિમાં ભટકાઈ જાય માટે આનંદઘનજીએ પ્રકાણ્યું કે -
અભિનંદન જિન દરિશન તરસીએ, દરિશન દુર્લભ દેવ મત મત ભેદ રે જ જઈ પૂછીએ, સહુ થાપે અહમેવ' “તરસ (માસ) ન આવે તો મરણ જીવનતણો, સીઝે જે દરિશન કાજ, દરિશન દુર્લભ સુલભ કૃપા થકી, આનંદધન મહારાજ.”
પણ ભાઈ, એ વાત જવા દે તને શુદ્ધ ધર્મ અને તેના દાતા માર્ગદર્શક મળ્યા છે. વૃદ્ધાવસ્થા પછી અનુક્રમે મરણ આવે તે પહેલાં જીવન સાર્થક કરી લે. તન, ધન, યૌવનમાં ફસાતો નહીં એ ચાર દિવસના ચાંદરણા જેવા છે.
“ચાર દિવસના ચાંદરણા પર જૂઠી માયા શા માટે,
જે ના આવે સંગાથે તેની માયા શા માટે ?'' ચિંતનયાત્રા
બોધિ દુર્લભ ભાવના
૮O For Private & Personal Use Only
Jain Education International
www.jainelibrary.org
