Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ nyAyAcArya-nyAyavizArada-zrImad yazovijayajI mahArAjA viracita svopajJaTaLA sahita dravyaguNaparyAyano rAsa. zabdazaH vivecana bhAga-2 | vivecaka: paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA //
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 zabdazaH vivecana *graMthakAra TabAkartA * nyAyAcArya-nyAyavizArada-zrImad yazovijayajI mahArAjA * divyakRpA * vyAkhyAnavAcaspati, zAsanaprabhAvaka sva. pa. pU. AcAryadeveza zrImadvijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjA tathA teozrInA ziSyaratna SagdarzanavettA, prAvacanikapratibhAdhAraka sva. 5. pU. munipravara zrI mohajitavijayajI mahArAjA OM AzIrvAdadAtA vyAkhyAnavAcaspati, zAsanaprabhAvaka sva. pa. pU. AcAryadeveza zrImadvijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjAnA ziSya vartamAna zrutamarmajJAtA vidvAna 5. pU. AcArya bhagavaMta zrImadvijaya yugabhUSaNasUrIzvarajI mahArAjA * vivecanakAra - paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA * saMkalanakArikA * pArUla hemaMtabhAI parIkha prakAzaka * tAtha 'zrutadevatA bhavana', 5, jaina marcanTa sosAyaTI, phattehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7.
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 zabdazaH vivecana vivecanakAra + paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA vIra saM. ra539 : vi. saM. 2069 jama AvRtti: prathama 1 nakala : 500 mUlya : rU. 200-00 Arthika sahayoga kara, pUjya mAtuzrI sva. vimaLAbena tathA pUjya pitAzrI sva. ramaNalAla bhogIlAla gAMdhInI puNyasmRtimAM, prajJAlokanA TrasTIo zrI uttamabhAI ramaNalAla gAMdhI ane gItAbena uttamabhAI gAMdhI : mukhya prAptisthAna : jAtathaOcka 159/ mRtadevatA bhavana, 5, jaina marcanTa sosAyaTI, phatehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. Email : gitarthganga@yahoo.co.in, gitarthganga@gmail.com Visit us online : gitarthganga.wordpress.com * mudraka * sarvodaya ophaseTa 13, gajAnaMda esTeTa, idagAha polIsa cokI pAse, prema daravAjA, amadAvAda-19. phonaH 22174519 - sarva hakka gItArtha gaMgA TrasTane AdhIna che.
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ paDadanavizArada pravacanikaprabhAvaka " sva.5.pU. munivara zrI mohajitavijayajI mahArAjA meM
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ vartamAnazrutamarmajJAtA dharmatIrtharakSaka A pa. pU. AcArya bhagavaMta zrImadvijaya yugabhUSaNasUrIzvarajI mahArAjA
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ * janma - vi.saM. 1995, paha* mAgasara suda-2 | dIkSA - vi.saM. 2018, poSa vada-12 vaDI dIkSA ? A tA. 2-2-1962 tA. 23-11-1938 zukravAra budhavAra paMjAbakesarI pa.pU. A.bha. zrImadvijaya vallabhasUrIzvarajI ma. sA.nA e AjJAvartinI pa.pU. sA. zrI vinayazrIjI ma. sA.nA ziSyA. pa.pU. sA. zrI kamalaprabhAzrIjI ma. sA.nA ziSyA tathA saMsArI pakSe amArA bahena pa.pU. sA. zrI bhadrayazAzrIjI ma. sA.nA 12 varSItapa, mAsakSamaNa, zreNItapa tathA AjIvana jJAnapAMcamatapa, poSa dazamItapa, navapadajInI oLI Adi anekavidha viziSTa tapazcaryAonI anumodanArthe... zAMtilAla ramaNalAla gAMdhI e uttamabhAI ramaNalAla gAMdhI - kizorabhAI ramaNalAla gAMdhI
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ vartamAnazrutamarmajJAtA dharmatIrtharakSaka A pa. pU. AcArya bhagavaMta zrImadvijaya yugabhUSaNasUrIzvarajI mahArAjA
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAptisthAna - ja amadAvAda : gItArtha gaMgA zrutadevatA bhavana', 5, jena marcanTa sosAyaTI, phatehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-380007. (079) 26604911, 32457410 Email : gitarthganga@yahoo.co.in gitarthganga@gmail.com ja vaDodarA: zrI saurInabhAI dinezacaMdra zAha 'darzana', I-69, lIsApArka sosAyaTI, vibhAga-2, rAmezvara sarkala, subhAnapurA, hAITenzana roDa, vaDodarA-390023. (0265) ra391796 (mo.) 9825212997 Email : saurin 108@yahoo.in muMbaI: zrI lalitabhAI dharamazI 302, caMdanabALA epArTamenTa, sarvodaya pArzvanAthanagara, jaina derAsaranI pAchaLa, javAharalAla naherU roDa, muluMDa (vesTa), muMbaI-400080. 8 (022) 25680014, 25689030 (mo) 922231117 Email : lalitent5@gmail.com zrI himAMzubhAI ena. zeTha e-2,41, azoka samrATa, trIje mALe, daphatarI roDa, gauzALA lena, bInA javelarsanI upara, malADa (I.) muMbaI-400097. : (022) 32438434 (mo.) 9322274851 Email : divyaratna_108@yahoo.co.in surataH DaoN. praphulabhAI je. zeTha DI-1, arpaNa epArTamenTa, bAbunivAsanI galI, TImalIyAvADa, surata-395001. : (0261) 3228723 jAmanagara : zrI udayabhAI zAha clo. mahAvIra agarabattI varksa, c-7, supara mArkeTa, jayazrI TokIjhanI sAme, jAmanagara-361001. : (0288) 2778513 (mo.) 972399390 Email : karan.u.shah@hotmail.com + BANGALORE : Shri Vimalchandji Clo. J. Nemkumar & Co. Kundan Market, D. S. Lane, Chickpet Cross, Bangalore-560053. 1 (080) (O) 22875262 (R) 22259925 (Mo) 9448959925. Email : amitvgadiya@gmail.com rAjakoTaH zrI kamalezabhAI dAmANI "jinAjJA", 27, karaNaparA, rAjakoTa-360001. 8 (0281) 2233120 (mo.) 9427178013 Email: shree_veer@hotmail.com
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ che. prakAzakIya che. sujJa vAcako ! praNAma.... aMdhakAramAM TaoNrca vagara athaDAtI vyakti dayApAtra che, to tenAthI paNa TaoNrca kaI rIte vAparavI te na jANanAra vyakti vadhu dayApAtra che. kAraNa? te vyakti pAse sAdhana hovA chatAM paNa tenI jarUrI jANakArInA abhAve teno upayoga nahIM karI zake. tevI ja rIte. aMdhakArabharyA saMsAramAM jinazAsananI prApti vagara bhaTakto jIva cokkasa dayApAtra che, paraMtu jinazAsananI prApti bAda paNa jo jIva tenAM rahasyajJAna vagarano ja raho, to te vadhAre dayApAtra che; kema ke duHkhamaya ane pApamaya saMsAramAMthI chUTavA mAtra jinazAsana prApti paryApta nathI, paraMtu tenI prApti bAda zAsananAM UMDANabharyA rahasyonA jJAna dvArA zAsana pratye atUTa bahumAna ane sAdhanAmArgano daDha saMkalpa jarUrI che. anyathA bhAgye dIdhela jinazAsanano lAbha te vyakti pUrNatayA uThAvI nahIM zake. amane gaurava che ke, jinazAsananAM A ja rahasyone gItArthagaMgA saMsthA dvArA 108 mukhya ane avAMtara 10,000 viSayonA mAdhyame ujAgara karAvavA ame bhAgyazALI thayA chIe. ahIM dareka viSaya saMbaMdhI bhinna-bhinna zAstromAM verAyelAM rahasyamaya zAstravacanonuM ekatrIkaraNa thAya che. tyArabAda temAM dekhAtA virodhAbhAsonA nirAkaraNa sAthe paraspara saMdarbha joDavA dvArA temAM chupAyelAM rahasyono AviSkAra karavAmAM Ave che. jo ke, A rahasyo asAmAnya zaktizALI sivAyanA lokone sIdhAM pacatAM nathI, kema ke te durgama jinazAsananA nicoDarUpa hovAthI ati durgama che. tethI amArI saMsthAnA mArgadarzaka papU. A.bha. zrImadvijaya yugabhUSaNasUrIzvarajI ma. sA.e prastuta rahasyone vyAkhyAno svarUpe sugama zailImAM, zAstrIya ane Adhunika dareka pariprekSyamAM pIrasyAM che ane pIrasaze. jemAMthI eka dharmatIrtha viSayaka pravacanono adhIza pragaTa thayela che. alabatta, A zailInI sugamatAjanya laMbANane kAraNe amuka viSaya sudhI vivecananI maryAdA baMdhAI jAya che, mATe zrIsaMghane pUrNa lAbha maLe te hetuthI tyArabAdanA viSayo saMbaMdhI akhUTa rahasyagarbhita zAstravacanono paraspara anusaMdhAna sAthe saMgraha pragaTa karavAmAM Avaze, jene AjanI bhASA Encyclopedia (vizvakoSa) kahe che.
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ temAM te te viSaya saMbaMdhI dUrano saMbaMdha dharAvatAM zAstravacano paNa te viSayaka rahasyajJAnamAM upayogI hovAne kAraNe saMgRhIta thaze ane A saMgraharUpa bIja dvArA bhaviSyamAM samagra zrI saMghane zAsananAM rahasyajJAnanI prAptimAM taiyAra sAmagrI pUrI paDaze. vijJAneva vinAnAsi viMnarijhama' e ukti anusAra vidvAno dvArA thatuM A vidrahmogya ane azrutapUrva kArya ghaNA puruSArtha uparAMta puSkaLa sAmragI ane samaya paNa mAMge che. bIjI bAju, zrI saMgha taraphathI sva. pU. munipravara zrI mohajitavijayajI ma. sA., pa.pU. A.bha. zrImadvijaya yugabhUSaNasUrIzvarajI ma. sA.nAM pravacano ane paMDitavarya zrI pravINabhAI motA kRta zAstranAM vivecano zAsananAM rahasyo sudhI pahoMcavAnI kaDI svarUpa hovAthI prasiddha karavAnI mAMgaNIo paNa vAraMvAra Ave che. jo ke, A pravRtti saMsthAnA mULa lakSyathI saheja phaMTAya che, chatAM vacagALAnA samayamAM, mULa kAryane jarA paNa aTakAvyA vagara prastuta kAryane saMlagna pravRtti tarIke svIkArIe chIe. tenA anvaye prastuta pustaka prakAzita karatAM AnaMda anubhavAya che. uparokta dareka kAryone zrIsaMgha khobe-khobe saharSa vadhAvaze, anumodaze ane sahAyaka thaze tevI abhilASA saha... "zrutadevatA bhavana', 5, jaina marcanTa sosAyaTI, phattehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. gItArtha gaMgAnuM TrIgaNa ane zrutabhakto
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ gItArtha gaMgAnAM prakAzano pa. pU. munipravara zrI mohajitavijayajI mahArAjA (moTA paMDita ma. sA.)nA pravacananAM pustako 1. Azrava ane anubaMdha 2. pudagala vosirAvavAnI kriyA 3. cAritrAcAra pa. pU. A. bha. zrImadvijaya yugabhUSaNasUrIzvarajI mahArAjA (paMDita ma. sA.) kuta, saMpAdita ane pravacananAM pustako 1. zrAvakanAM bAra vratonA vikalpo 2. zrAvakanAM bAra vratonA vikalpo (hindI AvRtti) 3. yogadaSTisamuccaya 4. karmavAda karNikA pa. karmavAda karNikA (hindI AvRtti) 6. sadgati tamArA hAthamAM ! 7. darzanAcAra 8, zAsana sthApanA 9. zAsana sthApanA (hindI AvRtti) 10. anekAMtavAda 11. prasnottarI 12. praznottarI (hinadI AvRtti) 13. cittavRtti 14. cittavRtti (hindI AvRtti) 15. cAlo, mokSanuM sAcuM svarUpa samajIe 16. manovijaya ane Atmazuddhi 17. bhAgavatI pravajyA paricaya 18. bhAvadharma bhAga-1 (praNidhAna). 19. bhAvadharma bhAga-2 (pravRtti, vijaya, siddhi, viniyoga)
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20. lokottara dAnadharma "anukaMpA" 21. kudaratI AphatamAM jainanuM kartavya 22. dharmarakSA pravacana zreNI bhAga-1 23. jainazAsana svataMtra dharma ke saMpradAya? 24. jinazAsana svataMtra dharma yA saMpradAya ? (hindI AvRtti) rapa. Is Jaina Order Independent Religion or Denomination? (aMgrejI AvRtti) 29. Status of religion in modern Nation State theory (zialy zifa) 27. gRhajinAlaya mahAmaMgalakArI 28. zrI upadhAna mArgopadezikA saMpAda - pa. pU. paMnyAsa zrI niraMtaraFIRnI mAga sAva 1. pAkSika aticAra gItArtha gaMgA dvArA prakAzita anya pustakonI yAdI 1. zrI sametazikharajInI saMvedanA 2. zrI navapada ArAdhanA vidhi 3. svataMtra bhAratamAM dharma parataMtra !!!! 4. svataMtra bhArata meM dharma parataMtra ! (hindI AvRtti). 4. Right to Freedom of Religion !!!!! 6. 'rakSAdharma" abhiyAna 7. "Rakshadharma'Abhiyaan 8. sevo pAsa saMkhesaro 9. sevo pAsa saMkhesaro (hindI AvRti) saMkalanakartA: jyotiSabhAI zAha saMkalanakartA: jyotiSabhAI zAha saMkalanakartA: dharmatIrtha rakSA samiti saMkalanakartA ; dharmatIrtha rakSA samiti saMkalanakartA : dharmatIrtha rakSA samiti saMkalanakartA dharmatIrtha rakSA samiti saMkalanakartAH dharmatIrtha rakSA samiti saMkalanakartA: jyotiSabhAI zAha saMkalanakartA H jyotiSabhAI zAha
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ gItArtha gaMgA dvArA prakAzita vivecananAM graMtho nhanhmi m iminen vivecanakAra :- paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA 1. yogaviMzikA zabdazaH vivecana 2. adhyAtmaupaniSata prakaraNa zabdazaH vivecana 3. adhyAtmamataparIkSA zabdazaH vivecana bhAga-1 4. adhyAtmamata parIkSA zabdazaH vivecana bhAga-2 5. adhyAtmamataparIkSA zabdazaH vivecana bhAga-3 6. viMzativiMzikA zabdazaH vivecana pUrvArdha 7. viMzativiMzikA zabdazaH vivecana uttarArdha 8. ArAdhaka-virAdhaka caturbhagI zabdazaH vivecana 9. samyaktva SaTrasthAna caupaI zabdazaH vivecana 10. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-1 11. pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-1 12. pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-2 13. kUpadaSTAMta vizadIkaraNa zabdazaH vivecana 14. paMcasUtra zabdazaH vivecana bhAga-1 (sUtra 1-2) 15. sUtranA pariNAmadarzaka yatnaleza bhAga-1 16. paMcasUtra zabdazaH vivecana bhAga-2 (sUtra 3-4-5) 17. sAmAcArI prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 18. sAmAcArI prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-2 19, pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-3 20. dAnahArjizikA-1 zabdazaH vivecana 21. mitrAdhAviMzikA-21 zabdazaH vivecana 22, yogazataka zabdazaH vivecana 23. paMcavastaka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 24. yogabhedadvAtrizikA-18 zabdazaH vivecana 25. yogavivekadvAbiMzikA-19 zabdazaH vivecana 26. sAdhusamasyadvAciMzikA-6 zabdazaH vivecana 27. bhikSudrAviMzikA-27 zabdazaH vivecana 28. dIkSAdvAciMzikA-28 zabdazaH vivecana 29. yogadaSTinI sajhAya zabdazaH vivecana 30, kevalibhuktivyavasthApanadvAliMzikA-30 zabdazaH vivecana 31. pAtaMjalayogalakSaNavicAradvAbiMzikA-11 zabdazaH vivecanA 32, jJAnasAra zabdazaH vivecana 33. saMthArA porisI sUtrano bhAvAnuvAda ane hiMsASTaka zabdazaH vivecana 34. jinamahatvatAviMzikA-4 zabdazaH vivecana 3pa. samyagdaSTidvAciMzikA-1pa zabdazaH vivecana 36. yogalakSaNadvAciMzikA-10 zabdazaH vivecanA 37. muktiadveSaprAdhAnyadvAciMzikA-13 zabdazaH vivecana 38. apunabaMdhakadvAciMzikA-14 zabdazaH vivecana
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ 39. yogadaSTisamuccaya zabdazaH vivecana bhAga-1 40. yogadaSTisamuccaya zabdazaH vivecana bhAga-2 41. yogadaSTisamuccaya zabdazaH vivecana bhAga-3 42. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-2 43. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-3 44. yatilakSaNasamuccaya prakaraNa zabadazaH vivecana 45. daivapuSakAradvAciMzikA-17 zabdazaH vivecana 46. tArAditrayadvAciMzikA-22 zabdazaH vivecana 47. kutarkagrahanivRttidvAciMzikA-23 zabdazaH vivecana 48. saddaSTidvADhizikA-24 zabdazaH vivecana 49. paMcavastaka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-2 50. mArgadvAciMzikA-3 zabdazaH vivecanA 51. dezanAdvAciMzikA-2 zabdazaH vivecana para. jinabhaktidvAiizakA-5 zabdazaH vivecana 53. yogAvatAradvAiizakA-20 zabdazaH vivecana 54. yogamAhAbhyAsiMzikA-26 zabdazaH vivecana papa. sarjanastutihAsi~zikA-32 zabdazaH vivecana pa. pUrvasevAdvAciMzikA-12 zabdazaH vivecana. pa7. IzAnugrahavicAradvAiizakA-16 zabdazaH vivecana 58. klezatAnopAyadvAtrizikA-25 zabdazaH vivecana pa9. vinayahAaizikA-29 zabdazaH vivecana 60. zrI sImaMdharasvAmIne vinaMtIrUpa 125 gAthAnuM stavana zabdazaH vivecana 61. pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-4 ura. paMcavastaka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-3 63. paMcavastuka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-4 14. gurutatvavinizcaya zabdazaH vivecana bhAga-1 65. guratatvavinizcaya zabdazaH vivecana bhAga-2 66. muktidvAbiMzikA-31 zabadazaH vivecana 17. yogasAra prakaraNa zabdazaH vivecana 68. zrI sImaMdharasvAmInuM 350 gAthAnuM stavana zabdazaH vivecana bhAga-1 69. zrI sImaMdharasvAmInuM 350 gAthAnuM stavana zabdazaH vivecana bhAga-2 70. tatvArthAdhigamasUtra zabdazaH vivecana bhAga-1 71. SoDazaka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 72. pratikramaNa hetugarbhita svAdhyAya zabdazaH vivecana 73. kathAtkAtrizikA-9 zabdazaH vivecana 74. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-4 75. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-5 76. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-1 77. navatatva prakaraNa zabdazaH vivecana 78. 150 gAthAnuM hUMDInuM stavana zabdazaH vivecana 79. paMcavastaka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-5 80. paMcavastuka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 81. SoDazaka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-2 82. amRtavelanI moTI sajhAya ane nizcaya-vyavahAra garbhita zrI zAMtijina stavana tathA zrI sImaMdharasvAmI stavana zabdazaH vivecana
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ 83. paMcavastuka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-7 84. AnaMdaghana covIzI zabdazaH vivecana 85. pakjhIsUtra (pAkSikasUtra) zabdazaH vivecana 6. dharmaparIkSA prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 87. upadezarahasya zabdazaH vivecana bhAga-1 88. upadezarahasya zabdazaH vivecana bhAga-2 89. upadezarahasya zabdazaH vivecana bhAga-3 90. pAtaMjala yogasUtra zabdazaH vivecana bhAga-1 91. pAtaMjala yogasUtra zabdazaH vivecana bhAga-2 2. dharmabiMdu prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 93. dharmabiMdu prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-2 94. dharmabiMdu prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-3 5. yogabiMdu zabdazaH vivecana bhAga-1 96. yogabiMdu zabdazaH vivecana bhAga-2 7. yogabiMdu zabdazaH vivecana bhAga-3 98. dravyaguNaparyAyano rAsa zabdazaH vivecana bhAga-1 99. vAdadvAtrizikA-8 zabdazaH vivecanA 100. dharmasaMgraha zabdazaH vivecana bhAga-1 101, dharmasaMgraha zabdazaH vivecana bhAga-2 102. dharmasaMgraha zabdazaH vivecana bhAga-3 103. sakalAha-stotra ane ajitazAMti stavana zabdazaH vivecana 104. pagAmasijjA zabdazaH vivecana 105. sakhyattvanA saDasaTha bola svAdhyAya zabdazaH vivecana , 106. dharmavyavasthAdvAciMzikA-7 zabdazaH vivecana 107. devasia rAIa pratikramaNa sUtra zabdazaH vivecana 108, saMmatitarka prakaraNa zloka sparzI TIkA prAyaH zabdazaH vivecana bhAga-1 109, saMmatitarka prakaraNa zlokasparzI TIkA prAyaH zabdazaH vivecana bhAga-2 110. vairAgyakAlatA prathama stabaka zabdazaH vivecana 111. zAMtasudhArasa zabdazaH vivecana 112. bArabhAvanA zabdazaH vivecana 113, bhASArahasya prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 114. bhASArahasya prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-2 115. dharmasaMgraha zabdazaH vivecana bhAga-4 116. dharmasaMgraha zabdazaH vivecana bhAga-5 117, vItarAga stotra prAyaH zabdazaH vivecana 118. dravyaguNaparyAyano rAsa zabdazaH vivecana bhAga-2 gItArtha gaMgA aMtargata gaMgotrI graMthamALA dvArA prakAzita graMtho 1. dharmatIrtha bhAga-1 2. dharmatIrtha bhAga-2
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-ranI saMkalanA dravyAnuyoganA citavanathI mahAtmAo kSapakazreNI mAMDIne kevaLajJAna prApta kare che ane dravyAnuyoganA padArthonA rAgathI ja saMyamanI sarva kriyAo saphaLa che tethI jeomAM dravyAnuyoganA sUkSma padArthone jANavAnI zakti nathI tevA mASatusa Adi muniomAM dravyAnuyoga pratye atyaMta rAga hato tethI ja temanI cAritranI kriyA paNa mohano nAza karIne dravyAnuyoganA sUkSma bhAvonI prAptinuM kAraNa banI mATe graMthakArazrIe dravyAnuyogano yogya jIvone bodha karAvavA arthe dravyaguNaparyAyanA rAsanI racanA karela che ane te dravya, guNa ane paryAya kaI rIte paraspara bhinna che ? kaI rIte paraspara abhinna che? vaLI, tene jonArI nadRSTio kaI rIte pravarte che ? pramANadRSTi kaI rIte pravarte che ? tene AzrayIne saptabhaMgI kaI rIte pravarte che ? te sarvano bodha pUrvanI DhALomAM karAvyo. vaLI, prAsaMgika dravyAnuyoganA viSayamAM ja digaMbaro je kAMI kahe che temAMthI paNa yuktisaMgata yathArtha bodha karAvavA arthe tenA matAnusAra ja sarva padArtho pUrvanI DhALamAM batAvyA ane kayA kayA sthAnomAM teonA kathano syAdvAdanI maryAdAnA poSaka che ? ane kayA kayA sthAnomAM teonA kathano syAdvAdanI maryAdAnA bhaMjaka che ? teno paNa kaMIka bodha pUrvanI DhALomAM batAvela che. DhALa-9mAM utpAda, vyaya, dhrauvyane AzrayIne dravya, guNa, paryAyanI saMgati batAvI. tethI e prApta thAya ke dravyAstikanayathI dravya, guNa, paryAyano abheda che ane paryAyAstikanayathI dravya, guNa, paryAyano paraspara bheda che tethI padArtha kaI rIte bhinna che ? kaI rIte abhinna che ? kaI rIte dareka padArtha utpAdavyayadhrauvya traNa lakSaNavALA che ? teno yathArtha bodha karavAthI ja tattvane jovAnI nirmaLa dRSTirUpa samyagdarzana pragaTe che je samyagdarzana vistAraruci samyagdarzana che ane vistAraruci samyagdarzananA upAyarUpe cha dravyonI vicAraNA atiAvazyaka che tethI DhALa-10mAM cha dravyonI vicAraNA sarvajJanA vacanAnusAra kaI rIte che ? tenI spaSTatA karela che ane cha dravya aMtargata kALadravyaviSayaka digaMbaranI mAnyatA ane zvetAMbaranI mAnyatA vacce zuM bheda che ? ane kALadravyane aupacArika dravya svIkAravAmAM yukti anusAra ane zAstra vacanAnusAra vistArathI vicAraNA DhALa-10mAM karela che. vaLI, digaMbaro guNanA bhedo kaI rIte svIkAre che ? tenI vicAraNA DhALa-11mAM gAthA-4 sudhI karela che. vaLI, svabhAvane guNathI judA kahIne digaMbaro svabhAvanA bhedo kaI rIte pADe che ? ane temAMthI 11 sAmAnya svabhAvonI vistArathI carcA DhALa-11nI gAthA-pathI mAMDIne gAthA-12 sudhI karela che.
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | saMkalanA tyArabAda DhALa-12mAM digaMbaro 10 vizeSa svabhAvo kaI rIte mAne che ? tenI vistArathI carcA karela che. vaLI A 21 svabhAvono nayapramANa dvArA bodha ka2vAthI vistAraruci jJAna thAya che tema DhALa-12nI aMtima gAthA-14mAM batAvIne potAne paNa te svabhAvo saMmata che tema graMthakArazrIe sthApana karela che. ra vaLI, DhALa-13mAM dravyaguNaparyAyanI vicAraNA aMtargata je 21 svabhAvonuM varNana che teno nayathI bodha karAvavA arthe graMthakArazrIe prayatna karela che jethI kaI kaI nayadRSTithI kayA svabhAvano svIkAra thAya che ? teno pAramArthika bodha thAya che ane DhALa-13nI gAthA-17mAM dravya, guNa, paryAyathI svabhAva pRthak nathI paraMtu guNa, paryAyamAM ja aMtarbhAva pAme che tenI spaSTatA uttarAdhyayananI sAkSIthI graMthakArazrIe karela che tethI dravya, guNa, paryAyathI pRthak svabhAva svIkAravAthI jinazAsananI prakriyAno kaI rIte bhaMga thAya che ? tenI spaSTatA paNa graMthakArazrIe karela che tethI digaMbaroe svIkArelA 21 svabhAvone yathAyogya dravya, guNa, paryAyamAM ja aMtarbhAva karavA ucita che. vaLI, DhALa-14mAM paryAyanA bhedo vyaMjanaparyAya ane arthaparyAya svarUpa che, jenI vicAraNA 'sammati' graMtha anusAra kaI rIte saMgata che ? tenI vistArathI carcA DhALa-14mAM karela che. vaLI, kevaLajJAnAdi zuddha guNavyaMjanaparyAya digaMbaro svIkAre che paraMtu kevalImAM arthaparyAya nathI tema svIkAre che je ucita nathI tema graMthakArazrIe DhALa-14nI gAthA-7mAM yuktithI sthApana karela che. vaLI, zuddha dravyavyaMjanaparyAya ane arthaparyAyaviSayaka digaMbara mata ane svamatamAM kyAM kyAM bheda paDe che ? ane digaMbaranuM te vacana AgamanI sAkSIthI kaI rIte asaMgata che ? tenI vistRta carcA prastuta DhALamAM graMthakArazrIe karela che. vaLI, digaMbara guNanA vikArone guNanA paryAya mAne che ane dravyanA vikArone dravyanA paryAya mAne che te vacana kaI rIte yukta nathI tenI vicAraNA paNa prastuta DhALamAM karela che. A rIte DhALa-14 sudhI dravya, guNa, paryAyanuM vistRta svarUpa sarvajJanA vacanAnusAra je Agamo che ane pUrvAcAryonA je satzAstro che tene anusAra graMthakArazrIe batAvela che ane te sarva kathana dvArA kaI rIte Atmahita sAdhavuM joIe ? tene batAvavA arthe DhALa-14ne aMte duhAo Apela che jenAthI dravya, guNa, paryAyano bodha kaI rIte saMsArasAgarathI taravAmAM upakAraka che ? teno marmasparzI bodha thAya che. mokSamArga e jJAnapUrvakanI cAritranI AcaraNA che ane te jJAna mAtra cAritranA AcArane batAvanA2 hoya teTaluM ja Avazyaka che tevo koIkane bhrama thAya to "dravya, guNa, paryAyanuM jJAna cAritrane upakAraka nathI tema bhASe mATe te jJAna mAtra vastunA bodha svarUpa che, cAritranI vRddhinuM aMga nathI" tevA bhramanA nivAraNa arthe dravyaguNaparyAyanuM jJAna paNa cAritramAM kaI rIte upakAraka che ? ane tenA
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2/ saMkalanA jJAna vagaranuM cAritra nisAra che ane cAritrarahita, tattvane sparzanAruM jJAna paNa aMzathI kalyANanuM kAraNa che tema batAvela che mATe jJAnamAM ALasa karavo ucita nathI te batAvavA arthe aneka prakAranA prayatno DhALa-15mAM karela che. vaLI, cAritranI prApti pachI paNa je jJAnanI vRddhi "purUravaradi... sUtramAM 'muttaraMvadgo' dvArA kahela che te dravyAnuyoganA sUkSmabodhathI ja thAya che ane te sUkSmabodha ja kSapakazreNInI prAptinuM kAraNa bane che tenI spaSTatA DhALa-15thI thAya che. vaLI, graMthakArazrIe prastuta graMtha gujarAtI bhASAmAM lakhyo che tethI koI vicArakane prazna thAya ke saMskRta bhASAne choDIne prAkRta bhASAmAM prastuta graMtha kema lakhyo che ? tethI tenI spaSTatA zAstravacana ane yuktithI DhALa-16mAM karela che. vaLI, prAkRta bhASA te te kALamAM judA judA prakAranI hatI tethI je kALamAM je lokabhogya bhASA hoya te ja prAkRta bhASA kahevAya e niyamAnusAra saraLa gujarAtI bhASAmAM graMthakArazrIe prastuta graMtha racela che tene ja batAvavA arthe DhALa-19mAM saMskRta bhASAne choDIne prAkRta bhASAmAM karAyelI vANI samyagdaSTi jIvane sAkara jevI lAge che tema kahela che. vaLI, prastuta DhALamAM graMthakArazrIe bhagavAnanI je vANI nibaddha karI che te kaI rIte bhagavAnanI sAthe samApatti dvArA guNazreNInI prAptinuM kAraNa che ? tenI spaSTatA karela che. vaLI, DhALa-17mAM graMthakArazrIe pU.A. zrI hIrasUrIzvarajI ma.sA.thI mAMDIne potAnI guruparaMparAnuM smaraNa karela che ane teonA upakArone yAda karyA che. vaLI, aMte dravya-guNa-paryAyanA rAsanI vANI kaI rIte saMsArasAgarane taravAnuM eka kAraNa che ? tenI spaSTatA karela che. 'dravyaguNaparyAyano rAsa' graMthanuM vivaraNa karavAmAM chadmasthatAne kAraNe anAbhogathI graMthakArazrInA Azayaviruddha kAMI paNa lakhAyuM hoya, te badala trividha trividha micchAmi dukkaDa. - pravINacaMdra khImajI motA, vi. saM. 2069, poSa suda-5, tA. 16-1-2013, budhavAra, 302, vimalavihAra, sarasavatI sosAyaTI, pAlaDI, amadAvAda-7. phona: 079-3ra447014
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2/ prAstAvika davyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2nA zabdazaH vivecananI saMkalanA veLAe 19 prAstAvika Isly. arihaMta paramAtmA sakala jIvonA Atmahita arthe je mokSamArganI prarUpaNA kare che tenA pAyAmAM tripadI che ane te dravyAnuyoga svarUpa ja che. A tripadInA ja vizeSa bodha arthe gaNadhara bhagavaMtoe AgamamAM dravyAnuyoga utAryo che. Agamano bodha janasAmAnyane saraLa bane te mATe pUrvAcAryoe sanzAstronI racanA karI, je paikIno pU. mahAmahopAdhyAya zrI yazovijayajI dvArA racAyela dravyaguNaparyAyano rAsa' graMtha sAdhaka jIvone mATe ghaNo upakAraka banyo che tenuM ja zabdazaH vivaraNa paMDitavarya zrI pravINabhAI motA dvArA karavAmAM AvyuM eTale prastuta kALamAM sonAmAM sugaMdha bhaLavA jevI ghaTanA banI gaI. graMthanuM kada vadhI na jAya te mATe tene be bhAgamAM vaheMcI nAkhavAmAM Avyo che. pUrve prastuta graMthanA DhALa-1thI 9nuM vivaraNa bhAga-1mAM samAvavAmAM AvyuM hatuM, jemAM dravya, guNa ane paryAyanA svarUpano vistRta bodha karAvavAmAM Avyo che. dravya, guNa, paryAyanA kathaMcit bhedabhedanuM paNa anubhava, yukti ane zAstra vacanAnusAra pUrvamAM sthApana karavAmAM AvyuM. have prastuta graMthanA DhALa-10thI 17nuM vivaraNa bhAga-2 rUpe prakAzita karavAmAM AvI rahyo che, jemAM digaMbara matAnusAra ane zvetAMbara matAnusAra dravyonA, guNanA ane paryAyanA bhedo batAvavAmAM AvyA che. digaMbaro dravya, guNa ane paryAyathI bhinna evA svabhAvone paNa svIkAre che ane tenA bhedo batAvIne graMthakArazrIe yuktithI sthApana karela che ke svabhAva e guNa ane paryAyamAM ja aMtarbhAva pAme che. A sarvano bodha karyA pachI guNazreNImAM caDI rahelA sAdhakane prastuta padArthanuM ciMtavana karavAthI ja mokSanI prApti thAya che tema graMthakArazrIe jaNAvela che. zukladhyAnarUpI AtmamaMdiramAM dravyAnuyogarUpI mUrtinA dhyAnarUpI AlaMbanathI jIva siddhazilArUpI kaLazane prApta kare che ane anaMta kALa sudhI avyAbAdha sukhano svAmI banI rahe che. AvI AtmahitakArI vANI sAMbhaLavA ane zabdarUpe AkAra ApavAmAM huM kAMIka sahabhAgI banI zakI e ja mArA Atmahitane karanAruM banI gayuM che ! zukladhyAna to dUra raho !, zabdothI to teno AkAra mAnasapaTa para jhIlI zakI chuM e ja mAre mATe dhanya prasaMga che. bhavAMtaramAM evA ja zuddha pariNAmo dvArA guNazreNInI prApti karIne aMte mokSarUpI lakSyane pAmavA arthe yathAyogya yatna karI zakuM tevA zubha nimitto maLe evI abhilASA rAkhuM chuM.
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | prAstAvika AtmakalyANakArI vANIne saMsArasAgaramAM athaDAtA, bhaTakatA muja jevA jIva sudhI pahoMcADanAra evA zrI arihaMta paramAtmAthI zarU karIne zrI gaNadhara bhagavaMto, pUrvAcAryazrIo, mahAmahopAdhyAya zrI yazovijayajI gaNivarya, upakArI gurubhagavaMto, paM zrI pravINabhAI motA, paM.zrI jitendrabhAI zAha, vaDIlo, kuTuMbIjano ane vizeSarUpe mArA pati zrI hemaMtabhAI e sarvano upakAra prastuta paLe smaraNa karIne sarvane praNAma karuM chuM. tattvajijJAsu sAdhako paNa prastuta graMthanA vAMcana, zravaNa, manana, ciMtana dvArA guNazreNInI prAptine anukULa AtmapariNati dvArA krame karIne mokSalakSmIne prApta karI zake e ja abhyarthanA saha. chadmasthapaNAmAM jinezvara paramAtmAnI vANIthI viparIta ke graMthakArazrInA AzayathI viruddha kAMI lakhAyuM hoya tenuM trividha trividha micchA mi dukkaDaM. - pArUla hemaMtabhAI parIkha vi. saM. 2069, poSa suda-1, tA. 17-1-2013, guruvAra 21, tejapALa sosAyaTI, phatehanagara basasTenDa pAse, pAlaDI, amadAvAda-7. phonaH 94ra78032pa dhA
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 / anukramaNikA anukramaNikA pAnA naM. 1-5 -8 8-11 11-13 13-16 16-19 ( gAthA na. | _ viSaya DhALa-10 1-2 | dravya, guNa, paryAyanA bhedanuM vistArathI nirUpaNa. 3.| cha dravyonuM svarUpa. 4. dharmAstikAyanuM lakSaNa. adharmAstikAyanuM lakSaNa. dharmAstikAya dravyanA svIkAranuM pramANa. | adharmAstikAya dravyanA svIkAranuM pramANa. AkAzAstikAyanuM lakSaNa. loka-alokano bheda. 10. kALanuM lakSaNa ane dravyanA paryAyarUpe kALano svIkAra. 11 thI 19. kALane svataMtra dravya svIkAranAra digaMbara matanuM nirAkaraNa. 20. pudgala ane jIvadravyanuM svarUpa. DhALa-10nuM yojananuM svarUpa. DhALa-11 1-2. guNanA sAmAnya bhedo. . 3-4. guNanA vizeSa bhedo. 5. guNa karatA svabhAvane bhinna svIkAravAnI digaMbaranI yukti. 5 thI 12.| 11 svabhAvanA sAmAnya bhedo. 20-22 22-25 25-27 27-48 49-51 para pa3-32 63-70 70-7ra 70-100 DhaLa-12 103-125 1 thI 11. cetanadravyanA sAmAnya ane vizeSa svabhAvonuM svarUpa. 12 thI 14.| 11 sAmAnya ane 10 vizeSa svabhAvanuM cha dravyomAM yojanA | DhALa-11-12 nuM yojananuM svarUpa. 125-130 131
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2/ anukramaNikA | gAthA naM. viSaya pAnA naM. DhaLa-13 17. 1 thI 19. svabhAvomAM nayonuM yojana. 132-161 digaMbaro dravya, guNa, paryAyathI svabhAvano bheda svIkAre che 161-167 tenuM yuktithI nirAkaraNa. 18. digaMbaranA matAnusAra kahelA svabhAvanA bhedano guNamAM aMtarbhAva. 197-138 DhALa-13 nuM yojananuM svarUpa. 198-199 DhALa-14 paryAyanA be bhedo. 170 vyaMjanaparyAya ane arthaparyAyanuM svarUpa. 171-172 3-4 | vyaMjanaparyAyanA bhedo. 173-174 arthaparyAyanA bhedo. 174-17pa sammati anusAra vyaMjanaparyAya ane arthaparyAyanuM svarUpa. 171-177 kevaLajJAnAdimAM arthaparyAya nahIM svIkAranAra digaMbaranuM nirAkaraNa. 177-179 pudgaladravyanA zuddhadravyavyaMjanaparyAya ane 179-180 azuddhadravyavyaMjanaparyAyanuM svarUpa. 9-10. dharmAstikAyAdimAM arthaparyAya nahIM svIkAranAra digaMbaranuM 181-184 nirAkaraNa. 11. AkRtine paryAyarUpe svIkAra che tema saMyogane paNa paryAyarUpe 184-185 svIkAravAnI yukti 12. saMkhyAdine paNa paryAyarUpe svIkAravAnI yukti 185-187 13-14. zuddha, azuddha paryAyaviSayaka anekAMtanI maryAdAnuM spaSTIkaraNa 187-191 15-16. "nayacakra' anusAra bIjI rIte cAra prakAranA paryAyanuM svarUpa 192-195 17-18. dravyanA vikAro jema paryAyo che tema guNanA vikAro paNa 195-198 paryAyo che te prakAranI digaMbaronI yuktinuM nirAkaraNa - 19. dravya, guNa, paryAyanA citavananuM phaLa 198-199 DhALa-14 nuM yojananuM svarUpa. 199-200
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ . gAthA naM. viSaya duhA 1.| guruvacana, zrutavacana ane anubhavanA baLathI dravyAnuyoganA ciMtavanathI paramapadanI prApti dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | anukramaNikA pAnA naM. 2. bAla, madhyama ane uttama puruSanA bhedanuM svarUpa 3-4. jJAnarahita kriyA ane kriyArahita jJAna vacceno bheda. 5-6. kriyAkRta ane jJAnakRta karmakSayano bheda. jJAna e jIvano apratipAtI guNa. 7-8.| jJAnanuM mAhAtmya. duhAonuM AtmakalyANa arthe yojana. DhALa-15 1. jJAnapUrvakanI kriyAvALA mahAtmAnuM svarUpa. 2.| saMvijJapAkSikanuM svarUpa. 3 thI 9.| jJAnarahita kriyA karanArAnuM svarUpa. 10.| jJAnInA vacananuM mahattva. 11. icchAyoganuM svarUpa. 12-13.| zrAvakane jJAna pradhAna ane munine jJAna-kriyA pradhAna. DhALa 16 1-2. saMskRta bhASAne choDIne prAkRta bhASAmAM mithyAddaSTino vyAmoha ane samyagdaSTino viveka. 3 thI 7. graMthakArazrIe 'dravya, guNa, paryAyano rAsa'nI je racanA karI che tenuM pAramArthika mahattva. DhALa-16 nuM yojananuM svarUpa. DhALa-17 1 thI 11.| pa.pU.zrI hIrasUrIzvarajI ma.sA.thI zarU karIne graMthakArazrI sudhInI pATaparaMparAnuM varNana ane teonA upakAranuM smaraNa. kaLaza dravya, guNa, paryAyanA varNananuM mAhAtmya. kAvyamU 201-202 202-203 203-2016 209-209 209-213 213 214-215 215-217 217-229 229-230 230-232 232-2376 237-242 242-256 256 257-277 268-200 270-271
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ ke zrI gaI namaH | OM hI zrI zaMkhezvarapArzvanAthAya namaH / je namaH | nyAyAcArya-nyAyavizArada-zrImad yazovijayajI mahArAjA viracita vopATabA sahitI dravyaguNaparyAyano rAsa zabdazaH vivecana bhAga-2 K DhALa-10 gAthA : bhinna, abhinna, tiviha, tiya lakSaNo, bhAsio Ima maI re atya; bheda dravya, guNa, pajavanA havaI, bhASI jaI paramaF. I/10/1aaaa gAthArtha : Ima=bIjI DhALathI navamI DhALa sudhI varNana karyuM ema, bhinna, abhinna, trividha, traNa lakSaNavALo artha meM bhAsiyo=bIjI DhALanI bIjI gAthAmAM kahyo (ane teno atyAra sudhI vistAra karyo che,) havaI have, dravya-guNa-paryAyanA paramArthathI je bheda che te bhASIjaU=kahIe chIe. II10/1aaaa. Tabo: bhina, abhiSa, trividha, trilakSaNa eka artha chaIehavuM je pahelAM dvArarUpa kahiuM hatuM, te mardA vistArInaI-eTalaI-DhAle kahiuM. havaI-dravya, guNa, paryAyanA je paramArtha bheda chaI, te vistArI bhASiI chaI. ll10/1
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyagaNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-10 gAthA-1-2 TabArtha: 'bhinna, abhinna, trividha, traNa lakSaNavALo eka artha che' evuM je pahelA dvArarUpa kahyuM hatuM=bIjI DhALanI bIjI gAthAmAM graMthakArazrIe kahyuM hatuM, te meM=graMthakArazrIe, vistArIne ATalI DhALamAM kahyuM. have dravya-guNa-paryAyanA je paramArthathI bheda che te vistArathI bhASiI chaI=graMthakArazrI kahe che. 10/1 bhAvArtha: graMthakArazrIe dravyaguNaparyAyano rAsa lakhavAnI pratijJA karela tyArapachI pahelI DhALamAM dravyAnuyoganA viSayabhUta dravya-guNa-paryAyanuM mAhAtma batAvyuM. tyArapachI bIjI DhALamAM dravya zuM che? guNa zuM che? ane paryAya zuM che ? tene bIjI DhALanI gAthA-1 ane gAthA-ranA pUrvArdhathI kahyuM ane bIjI DhALanI gAthA-ranA uttarArdhamAM kahyuM ke eka padArtha dravya-guNa-paryAyanI apekSAe bhinna che, abhinna che, trividha che ane traNa lakSaNavALo che. tyArapachI dravya, guNa, paryAya kaI rIte bhinna che ?, kaI rIte abhinna che ?, kaI rIte trividha che ? ane utpAdavyayadhrauvyarUpa traNa lakSaNavALo kaI rIte che ? tenuM atyAra sudhI graMthakArazrIe vistArathI varNana karyuM. have dravya-guNa-paryAyano je paramArthathI bheda che tene vistArathI kahevAnI pratijJA kare che, jethI zrotAne bIjI DhALa sudhInA padArtha sAthe, AgaLamAM kahevAze te padArthano paraspara saMlagnarUpe bodha thAya.II10/1 gAthA - samakita sUI re INi pari Adaro, samakita viNa savi dhaMdha; samakita viNa je re haTha mAragi paDiA, te savi jAti re aMdha. samakita sUvuM re INi pari Adaro. e AMcalI. ll10/zA gAthArtha : INi pari=graMthakArazrIe atyAra sudhI dravya-guNa-paryAyanuM svarUpa vistArathI batAvyuM ane have pachI batAvaze e pramANe, sUI samakita Adaro vistArarucisamyakta Adaro. samakita vinA sarva dhaMdha=badhI kriyA nakAmI che. samakita vagara je haThamArge paDyA=potapotAnI ruci anusAra bhagavAnanA vacanane grahaNa karIne vartanArA je haThamA paDyA, te sarve jAtiaMdha che=AtmakalyANanA mArgamAM anAdithI aMdha hovAthI mArgagAmI nathI. INi pari sUI samakita Adaro. ll10/rA
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-10 | gAthA-2 Tabo: eNI pariMdravya, guNa, paryAya paramArtha vicArInaI, vistAra-ruci samakita Adaro. tAdeza dhAraNAzakti na hoI, anaI-e vicAra bhAvathI sahaI, jJAnavaMtano rAgI hoI, tehanaI-paNi yogyatAI-vyasamakita hoI. e 2 prakAra samakitavaMtanI dAnadayAdika je thoDIIM kriyA, te sarva saphala hoI. uktaM ca viMzikAyAma dANAiyA u eyammi ceva suddhA u huMti kiriyAo / eyAo vi hu jamhA, mukkhaphalAo parAo ya / / 6/20 / / e samakita vinA sarva kriyA dhaMdharUpa jANavI. samakita vinA je agItArtha tathA agItArthanizcita sva-svAbhinirvAI haThamArga paDiA chaiM, te sarva jAti aMdha sarakhA jANavA. te-"bhaluM jANI karazuM, te paNi-bhaluM na hoI. suMdarabuddhIi kayaM, bahuaM pi Na suMdaraM hoi / () - te mArTi-bhadravya-guNa-paryAya bheda parijJAnaI karInaI sUvuM samakita Adaro." e hitopadeza. I10/rA TabArtha: eNI pari=graMthakArazrIe atyAra sudhI varNana karyuM e rIte, dravya-guNa-paryAyano paramArtha vicArIne vistAraruci samyakta Adaro-bhagavAnanA vacananA marmane sparze ane tenA kAraNe vistAra pAmatI ruci thAya tevA samyaktane Adaro. tevA prakAranI dhAraNAzakti na hoya=graMthakArazrIe atyAra sudhI je varNana karyuM tenA paramArthane grahaNa karIne te prakAre te bhAvone dhAraNa karI zake tevI zakti na hoya, ane e vicAra bhAvathI zraddhA karIe="kyAre mArAmAM tevI vizeSa zakti pragaTe jethI huM vistAraruci samyaktane pAmuM ?" e vicAra bhAvathI zraddhA karIe, ane jJAnavaMtano rAgI thAya=vistAraruci sakhyatvavALA gItArtha je jJAnavaMta che teono rAgI thAya. tene paNa yogyatAe=vistAraruci sabhyatvarUpa bhAvasabhyattvanA kAraNapaNAe, dravyasamyakta thAya. e be prakAranA=vistArarucirUpa bhAvasamyakta ane saMkSeparucirUpa dravyasamyakta-e be prakAranA, samakitavALA jIvanI dAvadayAdika je thoDI kriyA, te sarva saphaLa thAya. 4 viMzikA ane viMzikAmAM kahevAyuM che. vevaM A hote chate ja=samakita hote chate ja, hAphiyA 3 vikariyAso suddhAM 3 phuti dAnAdika kriyAo zuddha
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2/ DhALa-10 | gAthA-2 thAya che. prayAgo vi dunaSThA, parAgo ca=je kAraNathI parA evI A ja, muqnA mokSaphaLavALI che. (viMzativiMzikA6, gAthA-20) e samakita vinA=pUrvamAM varNana karyuM e be prakAranA samakita vagara, sarva kriyA dhaMdharUpa jANavI=buddhinA aMdhApArUpa jANavI. samakita vagara je agItArtha ane agItAlizrita jIvo, svasva abhinivezathI haThamArge paDyA che, te sarva jAtiaMdha sarakhA jANavA. kema dharmAnuSThAna karavA chatAM teo jAtiaMdha jevA che ? tethI kahe che - teo 'bhalu jANIne kare="A dharmanI kriyAo mArA kalyANanuM kAraNa che' tema jANIne kare che, te paNa-te kriyAthI paNa, 'bhaluM thAya nahIM. 3 =ane kahevAyuM che - suMdaravuddhI kye suMdara buddhithI karAyelI= mAre svakalyANa karavuM che evI suMdara buddhithI niSa bhikSAcaryAdi kriyA karAyelI, vahurga upa ja suMdara ho bahu paNa suMdara thatI nathI=moTAbhAganI kriyA niSphaLa jAya che. () te mATe samakita vagara sarva kriyAo niSphaLa che te mATe, dravya-guNa-paryAyanA bhedanA parijJAnane karIne=graMthakArazrI AgaLamAM je kaheze te dravya-guNa-paryAyanA bhedanA parijJAnane karIne, sUvuM samakita Adaro suMdara evA vistArarUci sakhyatvano svIkAra karo, e prakArano hitopadeza che. 10/rA bhAvArtha - graMthakArazrIe navamI DhALa sudhI dravya, guNa ane paryAyanuM kaMIka svarUpa batAvyuM. prathama DhALamAM svayaM ja graMthakArazrIe kahela ke, dravya-guNa-paryAyanA bhedanA ciMtavanathI zukladhyAnano prathama pAyo prApta thAya che ane dravya-guNa-paryAyanA abhedanA ciMtavanathI zukladhyAnano bIjo pAyo prApta thAya che. tenAthI phalita thAya ke, zukladhyAnanA baMne pAyA vItarAga thavAne anukULa mahApathanA prayANasvarUpa che ane te pathane prApta karavAnA arthIe dravya-guNa-paryAyano paramArtha zuM che ? jethI tenA ciMtavanathI kSapakazreNI pragaTe che te rIte jANavA yatna karavo joIe. A rIte je mahAtmA dravya-guNa-paryAyanA paramArthane vicAre che teo bhagavAnanA zAsananA rahasyane pAmanArA evA vistAraruci samyaktane prApta kare che, jenA baLathI mokSamArganI sarva ucita dizAonuM samyagu avalokana karIne kSapakazreNIne anukULa zaktino saMcaya kare che, AthI ja vistArarUci samyakta gItArthane ja hoya che ane te bhAvasamyaktarUpa che ema zAstramAM kahela che. vaLI, A sarva sAMbhaLIne koI mahAtmAne vicAra Ave ke, kSapakazreNIne anukULa rahasyane dekhADe te rIte dravya-guNaparyAyanA paramArthane pote joI zake ane tene mATe Avazyaka zAstrano bodha pote vistArathI karI zake tevI dhAraNAzakti potAnAmAM nathI to teNe zuM karavuM joIe ? te batAvatAM graMthakArazrI kahe che - tevA mahAtmAe vistAraruci samyakta thavAnA pariNAmane bhAvathI dhAraNa karavA joIe arthAtu potAnI zaktine gopavyA vagara vizeSa vizeSa prakAre jinavacananA rahasyanI prApti thAya te prakAre sadA udyama karavo joIe, to ja vistAraruci samyaktanI prAptinI bhAvathI zraddhA thaI zake.
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2/ DhALa-10 | gAthA-2 vaLI, jeone vistAraruci samyaktane prApta karavAnI utkaTa icchA hoya teo vistAraruci samyagdaSTi evA gItArtha muni pratye avazya rAgavALA hoya che ane tevA jIvone yogyatAthI dravyasamyakta hoya che. jema vyAvastavarUpa cAritranA kAraNapaNAthI dravyastavarUpa zrAvakanI pUjA che tema bhAvasamyavanA kAraNapaNArUpe dravyasamyakta tevA mahAtmAmAM che. jene bhAvasamyakta pratye atyaMta ruci che ane bhAvasamyaktavALA mahAtmA pratye atyaMta rAga che, tevA dravyasamyaktavALA mahAtmA ane bhAvasabhyatvavALA mahAtmA e be prakAranA samyaktavALA jIvo dAnAdika je kAMI thoDI kriyAo kare che te sarva saphaLa thAya che. mATe potAnI dAnAdika kriyA mokSanuM kAraNa bane te rIte saphaLa karavA arthe be prakAramAMthI svazakti anusAra bhAvasamyaktane ke dravyasamyaktane avazya dhAraNa karavuM joIe. AthI ja chaThThI viMzikAnI vIzamI gAthAmAM kahyuM che ke, je jIvone bhAvasamyakta ke dravyasamyakta prApta thayuM che, teonI ja dAnAdika kriyAo saphaLa che ane samyagdaSTinI dAnAdika kriyA parAkASThAne pAmIne mokSamArgamAM vizrAMta thAya che. tethI e phalita thAya ke, samyagdaSTi jIvo bhagavAnanA vacananA sUkSmatattvane jANanArA che tethI teonI kriyA vItarAga thavAnA vyApAravALI che. A kriyAo jyAre parAkASThAne prApta kare che tyAre kSapakazreNIne pAmIne vItarAgatAmAM vizrAMta thAya che mATe mokSaphaLavALI che. jeone bhAvasamyakta ke dravyasamyakta prApta thayuM nathI teonI sarva kriyA vitarAgagAmI nahIM hovAthI buddhinA aMdhApArUpa jANavI. AthI ja teo bAhya kriyAo karIne evA pariNAma dhAraNa kare che ke "ame mokSamArgane AraMbhIe chIe" vastuta: te kriyAo vItarAgabhAvane anukULa. kaI rIte bane ? teno koI bodha na hovAthI te kriyAo buddhinA aMdhApArUpa bane che. AthI ja graMthakArazrI kahe che ke samyakta vagaranA je sAdhuo agItArtha che ane jeo agItArthane nizcita che teo potapotAnA abhinivezathI haThamArgamAM paDyA che=bhAvaprANa vagaranI bAhya kriyAo karIne "A kriyAo dvArA ame mokSamArgamAM paDyA chIe" evA abhinivezathI haThamArgamAM paDyA che, te sarva jAtiaMdha samAna jANavA. jema jAtiaMdha puruSa "A vastra lAla che, kALuM che' ityAdi jANato nathI tema AvA sAdhuo pote je kriyA kare che te "mokSane anukULa che ke mokSane pratikULa che tenA rahasyane jANatA nathI, mAtra bAhya AcAronA baLathI pote kaMIka kalyANane prApta karaze evo bhrama prApta kare che. A sAdhuo "A kriyA mAruM bhaluM karavAnuM kAraNa che tema jANIne kriyAo kare che, topaNa te kriyAthI potAnI mithyArucinI ja puSTi kare che, tethI bAhya suMdara kriyA dvArA paNa teonuM "bhaluM thatuM nathI. Ane sAme rAkhIne zAstramAM kahevAyuM che ke, "suMdara buddhithI karAyeluM teonuM anuSThAna bahu paNa suMdara thatuM nathI'; kema ke, tattvane jANavAnI upekSA karIne potAnA maMda bodhamAM "pote tattvane jANe che" evo bhrama dhAraNa karIne potAnI viparIta rucine daDha kare che. mATe "samyakta vagara sarva kriyAo niSphaLa che tema jANIne samyaktaprAptimAM prabaLa kAraNabhUta dravya, guNa ane paryAyanA bhedanuM jJAna karIne nirmaLa evA samyaktane tame Adaro" e prakArano hitopadeza graMthakArazrI Ape che, jethI samyaktamAM udyama karIne yogya jIvo thoDI paNa dAnAdika kriyAo saphaLa karI zake. II10/zA
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2/ DhALa-10 | gAthA-3 avataraNikA : graMthakArazrIe gAthA-1mAM pratijJA karela ke have dravya-guNa-paryAyanA bhedane kahevAze. tyArapachI gAthA-ramAM kahyuM ke, dravya-guNa-paryAyanA bhedabhedanA yathArtha parijJAnathI samyaktanI prApti thAya che. tethI sakhyattvanI prApti arthe upakAraka evA dravya-guNa-paryAyanA bhedane batAvavA arthe bhagavAnanA vacanAnusAra dravyo keTalAM che? te prathama batAve che - gAthA : dharma, adharma ha gagana, samaya valI, pudagala, jIva ja eha; SaTa dravya kahiyAM re zrI ninazAnaM, jAsa na Adina che. sama0 II10/3 gAthArtha - dharma, adharma, gagana=AkAza, samaya kALa, pudgala ane jIva-e cha ja dravya zrI jinazAsanamAM kahyAM che, jenI Adi nathI ane cheda nathI=aMta nathI. II10/BIT. ha" pAdapUrti arthe prayojAyela che. Tabo: dharma kao dharmAstikAya, adharma kao adharmAstikAya, gagana kao AkAzAstikAya, samaya ka. kAladravya-addhA samaya "hanuM bIjuM nAma pudgala ka pudagalAstikAya, jIva ka, jIvAstikAya-eha Sa dravya jinazAsananaIM viSae kahiyAM, jehano-dravyajati tathA paryAyapravAhaI Adi tathA cheha ka0 aMta nathI. eha maLe kAla varjInaI 5 astikAya kahiI. "kastaya: praveza: hai yanta zAnti" tti vyutpatteirA kAladravyanaIM astikAya na kahiI. je mATaIM-snehana pradezasaMghAta nathI; eka samaya bIjA samayanaI na milarjI, te vatI. Ima bIja paNi. "dharmAdharmAkAzAnyekaikamataH paraM trikamanantam / kAlaM vinA'stikAyA jIvamRte cApyakartRNi / / 214 / / " ItyAdi-sAdharSa, vaidharSa prazamaratyAdi mahAgraMthathI jANavuM. I/10/all TabArtha : dharma kahetAM dhamastikAya, adharma kahetAM adharmAstikAya, gagana kahetAM AkAzAstikAya, samaya kahetAM kALadravya-jenuM bIjuM nAma addhAsamaya che, pugala kahetAM pudagalAstikAya, jIva kahetAM jIvAstikAyae cha ja dravya jinazAsanamAM kahevAyAM che. jeno=je cha dravyano, dravyajAtithI ane paryAyapravAhathI Adi tathA che kahetAM aMta nathI. emaNe=e cha dravyamAM, kALane choDIne pAMca astikAya kahyA che;
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAno rANA bhAga-2/ DhALa-10 | gAthA-3 kema ke "astio pradezo-tenAthI bolAvAya che e pramANe vyutpatti che. kALadravyane astikAya na kahevAya, je mATe tene kALadravyane, pradezasaMghAta nathI. kema pradezasaMghAta nathI ? tethI kahe che - eka samaye bIjA samayane maLato nathI te vatI=vartamAnanI kSaNa nAza thAya che pachI bIjI kSaNa utpanna thAya che, tethI be kSaNo paraspara avyavadhAnathI pUrva-uttara bhAvavALI hovA chatAM ekabIjAne sparzano saMzleSa nathI tethI, ema bIjAM paNi=pUrvamAM gAthAnusAra pAMca dravyonuM svarUpa batAvyuM ema bIjA paNa. thayaIvAzAdharma, adharma, AkAza ekeka che. ata: paraM trizamanantaAthI bIjA traNa anaMta cheHkALa-yugala ane jIva anaMta che. zAhna vinA mativAyakALa vinA astikAyo=pAMca dravyo astikAyo che. nIvamRta vANAi =vaLI, jIva vagara akartA che=jIva kartA che ane bIjAM dravyo akartA che. ra14 (prazamarati prakaraNa, zloka-214) ityAdi uparyukta gAthAmAM batAvyuM e vagere, sAdhacce-vadharma==Na dravyo ekeka che e rUpa sAdharma ane (1) traNa dravyo ekeka che tathA bIjAM traNa dravyo anaMta che e rUpa vaidharma ane (2) kALa vinA anya dravyo astikAya che e rUpa kALa tathA anya dravyo vaccenuM vaidharma ane (3) jIva vagara anya dravyo akartA che e rUpa jIva ane anya dravyo vaccenuM vaidharma, prazamarati Adi mahAgraMthomAMthI jANavuM. II10/3 bhAvArtha jinavacanAnusAra dravyo keTalAM che ? teno bodha karAvavA arthe graMthakArazrI kahe che - bhagavAnanA zAsanamAM cha dravyo kahyAM che. temAMthI dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, pulAstikAya ane jIvAstikAya e pAMca astikAyarUpa che ane kALadravya, jenuM bIjuM nAma addhAsamaya che te astikAyasvarUpa nathI. vastutaH kALadravya dharmAstikAya AdinI jema svataMtra dravya nathI paraMtu jIva, ajIvanA paryAyasvarUpa che; chatAM upacArathI tene dravyarUpe svIkArela che tema svayaM graMthakArazrI AgaLamAM kaheze. Ama chatAM prastutamAM jinavacanAnusAra tattvanA bhAvana arthe cha dravyono vicAra karI rahyA che, tethI dravyonA ciMtavanamAM upakAraka evA kALane ahIM dravyarUpe kahela che. kALane choDIne pAMca dravyo astikAya kema che? te spaSTa karatAM kahe che - asti zabdano artha pradezo thAya che ane pradezothI dharma Adi dravyone bolAvAya che arthAtu dharma nAmanuM dravya pradezanA samUharUpa che, te prakAre bolAvAya che tethI dharmAstikAya kahevAya che. tethI e prApta thAya ke dharma nAmanuM dravya saMkhyAthI eka hovA chatAM pradezanA samUharUpa che; paraMtu kALanI jema eka pradezarUpa nathI ane kALa nAmanuM dravya pradezanA saMghAtarUpa nathI; kema ke pratikSaNa samaya pasAra thAya che tethI vartamAnano
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2/ DhALa-10 | gAthA-3-4 samaya nAza pAme tyAre uttarano samaya utpanna thAya che. tethI kALano be samayano samUha ke aneka samayono samUha kyAreya prApta thato nathI, jyAre dharmAstikAyAdi dravyomAM aneka pradezono samUha prApta thAya che. A rIte cha dravyo batAvyA pachI graMthakArazrI kahe che ke, te cha dravyo dravyajAtithI ane paryAyanA pravAhathI Adi ane aMta vagaranAM che. tethI e prApta thAya ke dharmAstikAya dravyarUpe jema zAzvata che tema dharmAstikAyamAM pratikSaNa navA navA paryAyono pravAha cAle che, te pravAha paNa anAdikALathI che ane anaMtakALa sudhI rahevAno. A rIte adharmAstikAyAdi dravyomAM paNa jANavuM. vaLI, chae dravyomAM kaI rIte sAdharma che ane kaI rIte vaidharma che ? te graMthakArazrIe prastuta gAthAmAM sAmAnyathI batAvyuM arthAtu dharmAstikAyAdi pAMca dravyo astikAyarUpe sAdharmsavALAM che ane kALadravya astikAyarUpe nathI mATe vaidharmavALuM che, e rIte bIjA paNa sAdharma-vaidharma "prazamarati Adi mahAgraMthathI jANavA tema batAvIne tenI gAthA batAvI, te pramANe dharmAstikAyAdi traNa dravyo saMkhyAthI eka che tethI saMkhyArUpe teonuM sAdharma che. jIva, pudgala ane kALa saMkhyAthI anaMta che te rUpe te traNamAM paNa anaMta saMkhyAthI sAdharme che. dharmAstikAyAdi traNa dravyomAM ane jIva, pudgala, kALarUpa traNa dravyomAM paraspara saMkhyAthI vaidharma che; kema ke traNa ekeka che ane anya traNa anaMta che. vaLI, kALa vagara pAMca dravyo astikAyarUpe che tethI kALa ane anya pAMca dravyonuM astikAyarUpa ane astikAyanA abhAvarUpa vaidharyu che. vaLI, jIvane choDIne pAMca dravyo akartA che tethI jIvamAM kartutva ane anyamAM akartutvarUpa vaidharma che tathA jIva sivAyanAM pAMca dravyomAM akartutvarUpa sAdharma che. tethI e prApta thAya ke, jIva svaprayatnathI te te bhAvo kare che, jyAre anya dravyo pratikSaNa anya anya paryAyarUpe pariNamana pAme che, AthI pudgalomAMthI skaMdho bane che topaNa teomAM kartutvabhAva nathI; jyAre jIva svavIryanA prayatnapUrvaka pudgalanA bhAvone kare che, mohanA bhAvone kare che ane yogamArganI pravRtti kare che tyAre mohanA umUlanapUrvaka potAnA zuddha svabhAvane pragaTa karavA yatna kare che te sarva, jIvano kartutvasvabhAva che Avo kartRtva svabhAva anya dravyomAM nathI. II10/all avataraNikA : tihAM-dhuri-dharmAstikAya lakSaNa kahaI chaOM - avataraNikArya : temAM cha dravyomAM paheluM dhamastikAya che. tenuM lakSaNa kahe che - gAthA - gati pariNAmI re pugala-jIvanaI, jhaSanaI jala jima hoI; tAsa apekSA re kAraNa lokamAM, dharama dravya gaI re soI. samae II10/4
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2/ DhALa-10 | gAthA-4 gAthArtha : mAchalAne jala jema apekSAkAraNa hoya tema gatipariNAmI evA jIva-pudgalane thAya. lokamAM tenuM apekSAkAraNa te dharmadravya soI rekate dharmadravya jANavuM. ll10/nA rabo : gatipariNAmI I-pudgala, jIvadravya, loka ka caturdazAravAtmaka AkAzakhaMDa, tehamAMhi cha$; tehanuM je-apekSAkAraNa=pariNAmavyApArarahita adhikaraNarUpa udAsIna kAraNa, jima-gamanAgamanAdi kriyApariNata jhaSa ka0 matsya, tehanaIM jaLa apekSAkAraNa chaIM; te dharmadravya kao dharmAstikAghadravya jANavuM. ___ "sthale jhaSakriyA vyAkulatayA ceSTAhetvicchAbhAvAdeva na bhavati, na tu jalAbhAvAditi gatyapekSAkAraNe mAnAbhAvaH" iti cet, na, anvayavyatirekAbhyAM lokasiddhavyavahArAdeva taddhetutvasiddheH; anyathA, antyakAraNenetarAkhilakAraNAnyathAsiddhiprasaGgAd, iti dig / / / 10/4 // bArthaH gatipariNAmI je pudagala, jIdravya lokamAM kahetAM caturdazAndhAtmaka AkAzakhaMDa, temAM che. tenuM je apekSAkAraNa=pariNAmavyApArarahita adhikaraNarUpa udAsInakAraNa che. jema gamana-AgamavAdi kriyApariNata jhaSa kahetAM mAchalI, tene jaLa apekSAkAraNa che, te dharmadravya kahetAM dhamastikAyadravya jANavuM. vyAvutayA=vyAkuLapaNAne kAraNe, rAtrichAmAvAva=ceSTAmAM hetu evI IcchAnA abhAvathI ja, phariyA=mAchalInI kriyA=mAchalInI gamanakriyA, sthaLe ja mavati=sthaLamAM thatI nathI. na tu nanAmAva=paraMtu jalanA abhAvathI nahIM, ti atyakAro ethI gatinA apekSAkAraNamAM mAchalInI gamatanI kriyAmAM jalarUpa apekSAkAraNamAM, nAnAmAvA=mAnano abhAva che. rUti e pramANe jo pUrvapakSI kahe to graMthakArazrI kahe che - 7=ema na kahevuM. anya vyatiregyAM = (kema ke) avayavyatireka dvArA=jaLa hoya to mAchalInI kriyA thAya che ane jaLa na hoya to mAchalInI kriyA thatI nathI e rUpa avayavyatireka dvArA, nosiddhavyavahAra=lokasiddha vyavahArathI ja, tahetutvasiddha =tenA hetutvanI siddhi che=mAchalInI gamanakriyAmAM jaLavA hetutvanI siddhi che. mAthA=avyathA=lokasiddha vyavahAra hovA chatAM tarkanA baLathI mAchalInA gamanamAM jaLa hetu nathI tema svIkAravAmAM Ave to, jyArapAnetarAhitArAcathasiddhisadgA=anya kAraNa dvArA Itara akhila kAraNonI avyathA siddhino prasaMga che. phari viSNue pramANe dizAsUcana che. 10/4mA bhAvArtha: jIva ane pudgala gatipariNAmavALA padArtho che ane alokAkAzarUpa AkAzanA dezathI anya dezamAM
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-10 | gAthA-4 loka rahelA che. vaLI jIva ane pudgala dravyo cauda rajuAtmaka AkAzanA dezamAM rahelA che. ane te dezamAM jIva ane pudgala gatipariNAmI thAya che tyAre dharmAstikAyanuM avalaMbana laIne gamana kare che. tethI jIva ane pudgalanI gamanakriyAmAM dharmAstikAyanI apekSA che mATe dharmAstikAyane gamanakriyAnuM apekSAkAraNa kahevAya che. have apekSAkAraNano artha graMthakArazrI spaSTa kare che - pariNAmavyApArarahita adhikaraNarUpa je udAsInakAraNa, te apekSAkAraNa kahevAya. jema, pANImAM rahelI mAchalI jaLarUpa adhikaraNanuM avalaMbana laIne gamana kare che te vakhate jala mAchalInA gamanane anukULa koI prakAranA pariNAmavyApAravALuM nathI; paraMtu jaLarUpa adhikaraNa na hoya to mAchalI gamana karI zake nahIM ane jaLarUpa adhikaraNa hoya to mAchalI gamana kare che. tethI mAchalInI gamana pravRtti pratye jaLa udAsInakAraNa che paraMtu mAchalInA gamana pratye jaLa koI prakArano vyApAra karatuM nathI. tema, jIva svaprayatnathI ke karmAdi anya nimittonA prayatnathI gamanakriyA kare che tyAre dharmAstikAya dravyanuM avalaMbana laIne jIvanI gamanaceSTA thAya che ane te vakhate dharmAstikAya dravya jIvanI gamanakriyA pratye koI prakAranA pariNAmavyApArane karatuM nathI chatAM dharmAstikAyanuM avalaMbana na hoya to jIva gamana karI zakato nathI. AthI ja UrdhvagamananA svabhAvavALA siddhanA jIvo paNa siddhazilA upara jaIne sthira thAya che; kema ke gamananA AlaMbanarUpa dharmAstikAya dravya tyArapachI nathI. jema, jaLamAMthI bahAra rahelI mAchalI gamananA AlaMbanarUpa jaladravyanA abhAvane kAraNe gamanakriyA karI zakatI nathI. vaLI, jema, dharmAstikAyanA AlaMbanathI jIvadravya gamanakriyA kare che tema pudgaladravya paNa jyAre jyAre svataH gatipariNAmavALuM thAya che tyAre tyAre dharmAstikAyanuM avalaMbana laIne gati kare che. AthI ekeka AkAzapradeza upara anaMtA paramANuo Adi pudgalo sthitipariNAmavALA rahelA che temAMthI je paramANu AdimAM gatino pariNAma pragaTa thAya che te paramANu Adi pudgala dharmAstikAyanuM avalaMbana laIne kSetrAMtaragamana kare che ane je pudgalo gamanapariNAmavALA nathI teo dharmAstikAyanuM avalaMbana letA nathI. A rIte gatipariNAmamAM apekSAkAraNa dharmAstikAya che tema mAchalInA dRSTAMtathI graMthakArazrIe sthApana karyuM. tyAM koI zaMkA kare che ke, mAchalI jaLanI bahAra rahelI hoya tyAre pANInA abhAvane kAraNe te vyAkuLa hoya che; kema ke pANInA baLathI ja tenI jIvanaprakriyA svastha rahe che ane vyAkuLa hovAne kAraNe ja mAchalIne gamananA kA2NIbhUta icchAno abhAva che tethI gamana karatI nathI paraMtu jalanA abhAvane kAraNe sthaLa para rahelI mAchalI gamana karatI nathI ema kahI zakAya nahIM, tethI gatimAM apekSAkAraNane svIkA2vAnuM koI pramANa nathI arthAt jema mAchalIne jaLanI apekSA nathI tema jIva ane pudgalane paNa gamana ka2vAmAM dharmAstikAyanI apekSA nathI. A prakAre pUrvapakSI zaMkA kare che. tene graMthakArazrI kahe che-- pUrvapakSInuM A kathana barAbara nathI; kema ke lokasiddhavyavahArathI ja nakkI thAya che ke jyAre jyAre
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-10 | gAthA-4-5 pANInuM avalaMbana maLe che tyAre tyAre mAchalI potAnI icchA anusAra gamana-Agamana kare che ane pANInA avalaMbana vagara mAchalI gamana karatI nathI tethI lokasiddhavyavahArano apaloDa karI zakAya nahIM. mATe mAchalInA gamana pratye jaLa AlaMbanarUpa apekSAkAraNa che tema lokasiddhavyavahArathI svIkAravuM joIe ane jo mAchalInA gamana pratye jaLa AlaMbana che tema lokamAM siddha hovA chatAM na svIkAravAmAM Ave to tenI jema ghaTAdi kAryo pratye anya kAraNa svIkArIne anya sarva kAraNane anyathAsiddharUpe svIkAravAno prasaMga Ave. Azaya e che ke nizcayanaya bAhya nimittakAraNane kAraNa svIkArato nathI, paraMtu upAdAnakAraNa ja te te kAryarUpe pariNamana pAme che tema svIkAre che, tethI gamanane anukULa evI icchA ja gamana pratye kAraNa che. AthI jaLamAM rahelI mAchalI paNa gamanane anukULa icchAvALI thAya che tyAre te icchAthI svata: gamana kare che ane sthalamAM rahelI mAchalI jaLanA abhAvane kAraNe vyAkuLa hovAthI te vyAkuLatAne kAraNe ja tene gamananI icchA thatI nathI, paraMtu te vyAkuLatAne dUra karavAnI icchA varte che ane upAya nahIM hovAthI vyAkuLatAnI abhivyaktirUpa ja ceSTA kare che ema nizcayanaya svIkAre che, jyAre vyavahAranaya nimittakAraNane paNa svIkAre che, paraMtu nizcayanI jema tathA pariNata pUrvekSaNanuM upAdAnakAraNa ja uttarakSaNa pratye mAtra kAraNa che tema svIkArato nathI. vaLI vyavahAranaya jema nizcayanayane abhimata aMtaraMga kAraNane svIkAre che tema bahiraMga evA nimittakAraNane paNa svIkAre che; Ama chatAM vyavahAranayano apalopa karavAmAM Ave to nizcayanayanuM avalaMbana laIne ghaTaniSpatti pratye tathA pariNata evI ghaTanI pUrvekSaNa ja kAraNa che arthAt kuzulaavasthA je ghaTa avasthAnuM kAraNa che tema svIkArIne vyavahAranayane abhimata daMDa, cakra, cIvara, kapAla Adi anya sarva nimittakAraNone anyathAsiddha svIkAravAM paDe. vastuta: nizcayanayanI dRSTithI kazulaavasthApariNata mATI ja ghaTa pratye kAraNa che daMDa, cakra, kulAla Adi anyathAsiddha che topaNa vyavahAranaya kAryano arthI je je kAraNomAM pravRtti kare che te sarva kAraNone te kArya pratye kAraNa svIkAre che tethI ghaTa pratye vyavahAranayathI daMDa, cakra kulAlAdi paNa kAraNa che ane nizcayanayane saMmata kuzUlAvasthA pariNata evI mATI paNa kAraNa che tema jaLamAM mAchalInI gamanakriyA pratye mAchalInI gamananI icchA hetu che tyAre gamananA AlaMbanarUpa jaLa paNa kAraNa che tema svIkAravuM joIe ane te dRSTAMtanA baLathI jIva ane pugalanI gatipariNatithI utpanna thayelI gamanakriyA pratye atIndriya evuM dharmAstikAyadravya paNa apekSAkAraNa che. ll10/4 avataraNikA - Ima hivaI adharmAstikAyanuM lakSaNa kahaI chaOM - avataraNitArtha - ema have adhamastikAnuM lakSaNa kahe che -
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 dravyagaNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-10| gAthA-5 gAthA - thiti pariNAmI re pudagala-jIvanI, thitino hetu adharma; savi sAdhAraNa gati, thiti-hetutA, doI dravyano re dharma. samae II10/pA gAthArtha - sthitipariNAmI evA jIvanI ane pudgalanI sthitino hetu adharma che adharmAstikAya che. savisAdhAraNa=jIva ane pudagala-sarvasAdhAraNa, gatinI ane sthitinI hetutA be dravyano= dharmAstikAya ane adharmAstikAya-be dravyano, dharma che. 10/pA. Tabo:A sthiti pariNAmI pudgala, jIva-dravya, tehonI sthitino hetu kahiI-apekSAkAraNa, je dravya te-adharmAstikAya jANoM. ("aho yAttidLo" ti varanA I) gati, rithatipariNata sakaladravyanuM je eka eka dravya lAghavaI kAraNa siddha hoI, te e 2 dravya jANavAM. teNaI karI jhaSAdi gatyapekSAkAraNa-jalAdi-dravyanaI viSaI dharmAstikAyAdi dravyalakSaNanI ativyApti na hoI. 10/pA TabArtha : sthitipariNAmI je pudgaladravya ane jIvadravya, teonI sthitino hetu kahetAM apekSAkAraNa, je dravya, te adhamastikAya jANavo. gatisthitipariNata sakala dravyanuM je ekeka dravya lAghavathI kAraNa siddha thAya=gatipariNata pratye eka dravya dhamastikAya ane sthiti pariNata pratye eka dravya adhamastikAya lAghavathI kAraNa siddha thAya, te e be dravya jANavAM dharmAstikAya ane adhamastikAyarUpa be dravya jANavAM. tethI karI mAchalI AdinA gatinA apekSAkAraNa jalAdi dravyanA viSayamAM dhamastikAyAdi dravyalakSaNanI ativyApti thAya nahIM. II10/pA bhAvArtha gAthAnA pUrvArdhathI graMthakArazrI adharmAstikAyanuM lakSaNa batAve che - pudgala ane jIva-be dravya gatipariNAmavALAM hoya che. teo satata gatipariNAmavALA rahetA nathI paraMtu kyAreka koIka AkAza pratye pudgala sthira thAya che tyAre te pugalo sthiti pariNAmavALA bane che ane jIva paNa gamanaceSTAthI nivRtta thaIne sthira thAya che, te sthiti pariNAma che. vaLI, yogIo manane sthira karavA yatna kare che tyAre teo koIka ucita padArthane avalaMbIne sthira thavA yatna kare che te vakhate yogIno AtmA abAstikAyanuM avalaMbana le che. A rIte jIvo ane pudgalo adharmAstikAyanuM avalaMbana laIne sthirapariNAmavALA bane che. tethI teonI sthiti pratye adharmAstikAya apekSAkAraNa che.
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-10 | gAthA-pa-6. A rIte graMthakArazrIe gAthA-4 ane gAthA-pa dvArA dharmAstikAyanuM ane adharmAstikAyanuM lakSaNa karyuM. tyAM prazna thAya ke, pANImAM mAchalI gati kare che tyAre gatimAM apekSAkAraNa jala thAya che ane mAchalI pANImAM sthira thavA yatna kare che tyAre e jaLa ja tenI sthitimAM paNa kAraNa bane che. tethI mAchalI AdinI gatinuM apekSAkAraNa jalAdi dravyamAM paNa dharmAstikAyanA ane adharmAstikAyanA lakSaNanI ativyApti thAya che; kema ke gatimAM apekSAkAraNa te dharmAstikAya ane sthitimAM apekSAkAraNa te adharmAstikAya-ema svIkArIe, to jalAdi paNa mAchalI Adine AzrayIne gatimAM ane sthitimAM apekSAkAraNa bane che. te doSanA nivAraNa arthe gAthAnA uttarArdhathI graMthakArazrI kahe che - sarva jIva-pudgala dravyanI sAdhAraNa gatinI hetutA je dravyamAM hoya te dharmAstikAya dravya che ane sarva jIva-pudgala dravyanI sAdhAraNa sthitinI hetutA je dravyamAM hoya te adharmAstikAya dravya che. AvuM lakSaNa karavAthI jalAdi sarva jIva-pudgalane gatimAM ke sthitimAM apekSAkAraNa banatA nathI paraMtu mAchalI Adi keTalAka jIvone ja gatimAM ke sthitimAM apekSAkAraNa bane che. mATe jalAdimAM dharmAstikAyanA ane adharmAstikAyanA lakSaNanI ativyApti nathI. AnAthI e prApta thAya che, mAchalI Adine gatimAM jema dharmAstikAyanI sahAyatAnI apekSA che tema jalAdinI paNa apekSA che. jema chadmasthane cakSu Adi indriyathI bodha karavAmAM AvyAghAtavALI indriyanI apekSA che chatAM nabaLI cakSuvALAne cazmAMnI paNa apekSA rahe che tema mAchalIne tathA prakAranI deharacanAne kAraNe gatimAM dharmAstikAyathI atirikta jalanI paNa apekSA rahe che ane sthitimAM paNa jalAdinI apekSA rahe che. AthI ja jalamAM mAchalI svasthatAthI sthira paNa rahI zake che ane jalanA abhAvamAM satata taraphaDATa kare che. II10/pA. avataraNikA : dharmAstikA dravyanaI viSaIM pramANa kahaI chaI - avataraNikArca - dhamastikAya dravyane vize pramANa kahe che - gAthA - sahaja UrdhvagatigAmI muktanaI, vinA dharma pratibaMdha gagani anaMtaI re kahiMI navi kalaI, phiravA rasano re dhaMdha. samae II10/.
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 gAthArtha - sahaja UrdhvagatigAmI evA mukta jIvane dharmanA pratibaMdha vinA=dharmAstikAyanA gatimAM sahAyakano niyama svIkAryA vagara, anaMta gaganamAM kahiIM=kyAreya, pharavAnA rasano dhaMdho TaLe nahIM. ||10/6II Tabo H dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-10 | gAthA-6 jo-gatinaI viSaIM dharmAstikAya dravyano pratibaMdha 40 niyama na hoI, to sahaja UrdhvagatigAmI, je-mukta kahiIM siddha, tehanaIM-eka samayaIM lokAgra jAI" ehavaIM svabhAva-anaMta gagana jatAM hajI lagaIM phiravAnA rasano dhaMdha na TalaI, je mATaIM anaMtokAkAzapramANa aokAkAza chaIM. lokAkAzanaIM gatihetupaNuM chaI, te mATaIM- aokaIM siddhanI gati na hoI Ima to-na kahiuM jAI. te mATaIM dharmAstikAya vinA lokAkAzavyavasthA ja na hoI. "dharmAstikAyaviziSTAkAza evaM hi lokAkAzaH, tasya ca gatihetutve ghaTAdAvapi daNDaviziSTAkAzatvenaiva hetutA syAd" iti na kiJcidetat / " bIjuM-anya svabhAvapaNaIM kalpita AkAzanaIM svabhAvAMtarakalpana, te ayukta chaI, te mATaIM-gatiniyAmaka dharmAstikAya dravya avazya mAnavuM. ||10|6|| DhabArthaH jo gatine viSe dharmAstikAya dravyano pratibaMdha kahetAM niyama, na hoya to, sahaja UrdhvagAmI je mukta kahetAM siddhanA jIvo, tene 'eka samayamAM lokAgra jAya' evA svabhAve-anaMta gaganamAM jatAM haju sudhI (=dharmAstikAya dravya vinA) phiravAnA rasano dhaMdha=pharavAnA rasanI pravRtti, TaLe nahIM. kema TaLe nahIM ? tethI kahe che - je mATe, anaMta lokAkAzapramANa alokAkAza che. lokAkAzane gatihetupaNuM che=dharmAstikAya gatino hetu nathI paraMtu lokAkAzanuM gatinuM hetupaNuM che te mATe "alokamAM siddhanI gati thatI nathI"ema to kahI zakAya nahIM. te mATe--lokAkAzanA abhAvane kAraNe alokamAM siddhanI gati nathI ema kahevA mATe, dharmAstikAya vagara lokAkAzanI vyavasthA ja na thAya ema mAnavuM joIe. ahIM pUrvapakSI kahe ke dharmAstikAya lokavyavasthAno niyAmaka che tema ame svIkArIe chIe paraMtu dharmAstikAya gatino hetu nathI, paNa dharmAstikAyaviziSTa AkAza ja gatino hetu che tema svIkArI zakAze. te zaMkA karIne tenuM nirAkaraNa kare che - tharmAstiAviziSTAza va di noALAza =dharmAstikAyaviziSTa AkAza ja lokAkAza che, tasya T=ane tenuM=dharmAstikAyaviziSTa lokAkAzanuM, patidetutva=gatihetupaNuM hote chate, ghaTAvAvapi=ghaTAdimAM
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-10 | gAthA-6 paNa, viziSTa ratvene hetatA cA-daMDaviziSTaAkAzapaNAthI ja AkAzanI hetatA thAya arthAt daMDanI hetatA na thAya, paraMtu daMDaviziSTaAkAzanI ja hetutA thAya, (je koIne saMmata nathI) ti=ethI, tiA-dhamastikAyaviziSTa lokAkAzane gatino hetu svIkAryo che, je vizviartha vagaranuM che. bIjuM=dhamastikAthaviziSTa AkAzane ja gati hetu svIkAravAmAM bIjo doSa batAve che. anyasvabhAvapaNe kalpita AkAzaneegatimAM sahAya karavAthI anya evA avagAhanasvabhAvapaNAthI kalpita AkAzamAM, svabhAvAMtaranuM kalpana=avagAhanasvabhAvathI avya evA dharmAstikAyaviziSTa lokAkAzane gatimAM sahAyakasvabhAvarUpa anya svabhAvanuM kalpana, te ayukta che, te mATe, gatiniyAmaka dharmAstikAya dravya avazya mAnavuM joIe. 10/6 bhAvArtha - siddhanA jIvonuM Urdhvagamana UrdhvagatigAmI svabhAvane kAraNe thAya che paraMtu jIvanA prayatnathI siddhanA jIvo siddhazilA para jatA nathI tema zAstra kahe che. A vacana pramANe siddhanA jIvonI UrdhvagamananI pravRtti che chatAM jo jIvanI ane pudgalanI gatinuM niyamana karanAra dharmAstikAya dravya na svIkAravAmAM Ave to siddhanA jIvonI UrdhvagamananI pravRtti kyAreya baMdha thaI zake nahIM; kema ke siddhanA jIvo Urdhvagamana svabhAvane kAraNe eka samayamAM lokAgre jAya che. te svabhAve lokAkAza karatAM anaMtaguNA alokAkAzamAM teonI pharavAnI kriyA kyAreya baMdha thaI zake nahIM, tethI siddhanA jIvonI gati UrdhvamAM jaIne aTake che mATe tenuM niyamana karanAra gatiniyAmaka dharmAstikAyano alokAkAzamAM abhAva avazya svIkAravo joIe. ahIM pUrvapakSI kahe ke dharmAstikAyane gatino hetu na svIkArIe ane lokAkAzanuM gatietupaNuM che tema mAnIe to alokAkAzamAM siddhanI gati thAya nahIM. tene graMthakArazrI kahe che ke gatinA hetu tarIke lokAkAzane svIkAravA mATe dharmAstikAyane svIkAryA vagara lokAkAzanI vyavasthA thaI zake nahIM, tethI lokAkAzane gatietu svIkAravA mATe paNa dharmAstikAyane avazya svIkAravuM paDe. ahIM pUrvapakSI kahe ke, dharmAstikAyane ame svIkArIzuM paraMtu gatino hetu lokAkAza che, dharmAstikAya nathI; kema ke dharmAstikAyaviziSTa evuM AkAza e lokAkAza che ane te gatinuM niyAmaka che tema svIkAravAthI siddhanA jIvonI gatino hetu dharmAstikAya che tema svIkAravAnI AvazyakatA raheze nahIM. tene graMthakArazrI kahe che ke A rIte dharmAstikAyaviziSTa lokAkAzane gati hetu svIkAravAmAM Ave to, ghaTAdi kArya pratye daMDAdiviziSTa AkAzane ja hetu svIkAravo paDe. Azaya e che ke, je AkAzamAM daMDAdi ghaTaniSpattinA vyApAravALA hoya che te AkAzamAM ja ghaTa utpanna thAya che, anyatra ghaTa utpanna thato nathI tethI te prakAranA vyApAravALA evA daMDAdithI viziSTa evA AkAzane ghaTano hetu kahevo e vyavahArathI bAdhaka che tema dharmAstikAyaviziSTa lokAkAzane gatino hetu kahevo te vyavahArathI bAdhaka che; kema ke kAryano arthI je kAraNamAM pravRtti kare te kArya prati te kAraNone heturUpe svIkAravAM te sarvasaMmata vyavahAra che mATe ghaTano arthI kuMbhAra daMDAdimAM yatna kare che tethI ghaTa pratye
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-10 | gAthA-6-7 daMDAdine ja hetu kahevA joIe, daMDaviziSTa AkAzane hetu kahI zakAya nahIM tema jIvanI ane pudgalanI gati pratye dharmAstikAyane ja hetu kahevo joIe, dharmAstikAyaviziSTa AkAzane hetu kahI zakAya nahIM. vaLI, bIjI paNa yukti batAve che - chaprasthane indriyathI AkAza dekhAtuM nathI paraMtu padArthone avagAhana ApanAra koIka vastu che, te svabhAvathI AkAzadravyanI kalpanA karAya che ane te AkAzanI pharI gatietarUpa svabhAvathI paNa kalpanA karavI te ayukta che, paraMtu jema avagAhanA svabhAvathI "nahIM dekhAto AkAza che" ema manAya che tema jIvanI ane pudgalanI gatinA hetupaNAthI dharmAstikAya che tema mAnavuM ucita che. II10/kA avataraNikA - havaI-adharmAstikAyanaIM viSa pramANa dekhADaI chaI - avataraNiyArtha: have adhamastikAyanA viSayamAM pramANa batAve che - gAthA : jo thitihetu adharma na bhASiI, to nityathiti koI chANi; gati vina hovaI re pugala-jaMtunI, saMbhAlo bina vANi. sama ||10|gA. gAthArtha : je sthitino hetu, adharma-adharmAstikAya, na svIkArIe, to koI ThANi koIka sthAne, gati vina=gati vinA, pudgala-jaMtunI=pudgalanI ane jIvanI, nityasthiti hovaIM re prApta thAya. jinavANi saMbhAlo=adharmAstikAyane sthitino hetu svIkAranAra jinavANIne tame yAda karo. ll10/7 bo - ja-sarva jIva-pudgala sAdhAraNa risthatihetu adharmAstikAya dravya na kahiI, hiMdu"dharmAstikAyAbhAvaprayuktagatyabhAvaIM alokaIM sthitvabhAva"Ima kahiIM-ta alokAkAzaO koIka sthAna gati vinA pugala, jIva-dravyanI nitya sthiti pAmI II. bIje gati,risthati svataMtra paryAvarUpa cha6, jima-gurutva, laghutva ekanaIM ekAbhAvarUpa kahatAM, vizeSagrAhaka pramANa nathI. te mATaIM-kAryabhedaI apekSAkAraNa dravyabheda avazya mAnavo. dharmAstikAyAbhAvarUpa kahatAM-dharmAstikAyAbhAvaprayuktagatyabhAvaIM ritibhAva kahI, adharmAstikAya apalapiI, to-adharmAstikAyAbhAva prayuktasthitibhAvaIMgatyabhAva kahI dharmAstikAyano paNi apalApa thAI. niraMtaragatisvabhAva dravya ne kIdhuM jeII, to
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-10 | gAthA-7 niraMtara sthitisvabhAva paNi kima kIjaI ? te mArTi-zrI ninavAjIno paramArtha saMbhAlInaI dharmAstikAya, adharmAstikAya-e 2 dravya asaMkIrNasvabhAva mAMnavAM. 10/kazA TabArtha - jo sarva jIvatI ane sarva pugalanI sAdhAraNa sthitino hetu adhamastikAya dravya na kahIe, paraMtu "dhamastikAyanA abhAvathI prayukta gatinA abhAve alokAkAzamAM sthitino abhAva che'=jIva ane pudgala dravyanI sthitino abhAva che, ema kahIe to alokAkAzamAM koIka sthAnamAM gati vagara pagala ane jIvadravyanI nityasthiti prApta thavI joIe paraMtu alokAkAzamAM AvatI ane pudgalanI nityasthiti zAstrasaMmata nathI mATe jinavacanAnusAra adhamastikAyane sthitino hetu mAnavo joIe. bI=bIjI yukti batAve che - gati ane sthiti-svataMtra paryAyarUpa che=jIvamAM ane pagalamAM thatI gati ane sthiti jIvato ane pudagalano svataMtra paryAya che. jema gurutva ane laghutra be svataMtra paryAya che. ekane=dharmAstikAya ane adharmAstikAya-e bemAMthI ekane, ekanA abhAvarUpa kahetAM= dharmAstikAya e adharmAstikAyanA abhAvarUpa che athavA adhamastikAya e dharmAstikAyanA abhAvarUpa che ema kahetAM, vizeSagrAhaka pramANa nathI=te bemAMthI kone konA abhAvarUpa kahevuM te rUpa vizeSanI grAhaka evI koI yukti nathI. te mATe=dharmAstikAya ane adharmAstikAya-bene anyanA abhAvarUpe kahI zakAya nahIM te mATe, kAryanA bhedathI jIvamAM ane pudgalamAM thatA gatiparyAya ane sthiti paryAyarUpa kAryanA bhedathI, apekSAkAraNarUpa dravyano bhedagatimAM apekSAkAraNa ane sthitimAM apekSAkAraNa evA be dravyano bheda, avazya mAnavo. pUrvamAM kahyuM ke, dharmAstikAya ane adharmAstikAya e bemAMthI ekanA abhAvarUpa anyane kahevAmAM vizeSagrAhaka pramANa nathI. have yuktithI paNa ekanA abhAvarUpa anyane svIkArI na zakAya, te batAvavA arthe kahe che - dhamastikAyanA abhAvarUpa kahetAM=dharmAstikAyanA abhAvarUpa adharmAstikAya che ema kahetAM, dharmAstikAyanA abhAvathI prayukta gatinA abhAvane sthitino bhAva kahIne, adharmAstikAyano apalApa karavAmAM Ave to, adhamastikAyanA abhAvathI prayukta sthitinA bhAvane svIkArIne gatino abhAva kahI=jIvatI ane pudagalanI gatino abhAva svIkArIne, dharmAstikAyano paNa apalopa thAya. pUrvamAM kahela ke, jo dharmAstikAya dravya na hoya to, alokAkAzamAM koIka sthAnamAM jIvanI ane pulanI nityasthiti mAnavI joIe. tyAM pUrvapakSI kahe ke, ame alokAkAzamAM koI sthAnamAM jIva ane pudgala nityasthitisvabhAvavALA che tema svIkArI laIzuM. tene graMthakArazrI doSa ApatAM kahe che - lokAkAzamAM niraMtara gati svabhAvavALuM dravya svIkAryuM nathI to niraMtara sthitisvabhAvavALuM dravya paNa kevI rIte svIkArI zakAya ? arthAt jo lokAkAzamAM nitya gati svabhAvavALuM dravya prApta thatuM
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 / DhALa-10 / gAthA-7 hoya to, dhamastikAyanA abhAvane kAraNe alokAkAzamAM koIka sthAne niraMtara sthiti svabhAvavALuM dravya che tema svIkArI zakAya paraMtu jema nitya gati svabhAvavALuM dravya ahIM prApta thatuM nathI tema nityasthitisvabhAvavALuM dravya alokAkAzamAM che ema svIkArI zakAya nahIM. te mATe zrI jinavANIno paramArtha smaraNa karIne dharmAstikAya, adhamastikAya-e be dravya asaMkIrNa svabhAvavALAM jIva ane karmonI jema saMkIrNa svabhAvavALAM nahIM paraMtu siddhanA jIvo ane te sthAnamAM rahelA karmonI jema asaMkIrNa svabhAvavALAM, mAnavAM. 10/7 bhAvArtha : adharmAstikAyane dharmAstikAya karatAM svataMtra svIkAravA mATe yukti dekhADe che - sarva jIvanI ane sarva pudgalanI sAdhAraNa sthitino hetu evo adharmAstikAya na svIkAravAmAM Ave ane ema kahevAmAM Ave ke dharmAstikAyanA abhAvane kAraNe alokamAM jIvanI ane pudgalanI gatino abhAva che tethI alokAkAzamAM jIva ane pudgala jatA nathI ane lokAkAzamAM dharmAstikAya dravya che, adharmAstikAya dravya nathI tethI lokamAM dharmAstikAyanA avalaMbanathI jIva ane pudgala gati kare che tathA je vakhate jIva ane pudgala dharmAstikAyanuM avalaMbana letA nathI te vakhate jIva ane pugala sthira pariNAmavALA thAya che. Ama svIkArIne adharmAstikAyane svIkAryA vagara vyavasthAnI saMgati karavAmAM Ave to, graMthakArazrI kahe che ke alokAkAzamAM koIka sthAnamAM gati vagara jIvanI ane pudgalanI nityasthiti prApta thavI joIe; kema ke sthitimAM adharmAstikAya hetu nathI tema pUrvapakSI svIkAre che ane alokamAM dharmAstikAyano abhAva che tethI lokamAMthI koI pudgala ke jIva tyAM jaI zake nahIM topaNa sthitimAM koI dravyanI apekSA na hoya to jIva ane pudgala alokAkAzamAM nitya rahe che tema mAnavAnI Apatti Ave, mATe jinavacanAnusAra dharmAstikAya ane adharmAstikAya be svataMtra dravyane gatinA ane sthitinA hetu svIkAravA joIe. vaLI, lokanuM niyAmaka dharmAstikAya dravya che ane te gatimAM sahAyaka che, tenA AlaMbananA abhAvamAM jIvanI ane pudgalanI alokamAM gati thatI nathI paraMtu lokamAM ja gati thAya che, tema svIkAravuM ucita nathI, temAM yukti batAve che - gati ane sthiti e jIvanA ane pudgalanA svataMtra paryAya che. jema pudgalamAM gurutvaparyAya ane laghutvaparyAya svataMtra che tethI gurutvanA abhAvamAM laghutva che ke ladhutvanA abhAvamAM gurutva che te pramANe svIkAravAmAM koI pramANa nathI, mATe gurutva ane laghutva-be dharma svIkArAya che te rIte jIvanA ane pudgalanA gatiparyAyane ane sthiti paryAyane svIkAravA joIe. jIvamAM ane pudgalamAM gatirUpa ane sthitirUpa be kAryo svIkAravAmAM Ave to te baMne kAryanA apekSAkAraNarUpa eka eka dravyane avazya mAnavuM paDe, tethI gatinuM apekSAkAraNa bhinna dravya che ane sthitinuM apekSAkAraNa bhinna dravya che tema svIkAravuM paDe.
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-10 | gAthA-7 vaLI, dharmAstikAyane svIkArIne adharmAstikAyano apalopa karavAmAM Ave ane kahevAmAM Ave che, jIva ane pudgala dharmAstikAyanuM AlaMbana letA nathI tyAre sthiti pariNAma prApta kare che ane dharmAstikAyanuM AlaMbana le che tyAre gatipariNAmane prApta kare che to tenI jema ema paNa kahI zakAya ke adharmAstikAya lokanuM ane alokanuM niyAmaka che tathA jIva ane pudgala adharmAstikAyanuM AlaMbana le che tyAre sthiti pariNAmavALA thAya che ane adharmAstikAyanuM AlaMbana letA nathI tyAre gatipariNAmavALA thAya che. jo Ama svIkArIe to, te rIte ja dharmAstikAyano apalApa paNa thaI zake. jyAre dharmAstikAya ane adharmAstikAya-bemAMthI kone svIkArIne kono apalApa karI zakAya ? tenuM vizeSagrAhaka pramANa na hoya tyAre gatiparyAyanI prAptimAM apekSAkAraNa dharmAstikAya che ane sthiti paryAyanI prAptimAM apekSAkAraNa adharmAstikAya che tema baMne dravya svIkAravAM paDe. mATe bhagavAnanI vANI anusAra dharmAstikAya ane adharmAstikAya-baMne dravyane pramANabhUta svIkAravAM joIe. vaLI, TabAmAM prathama kahela ke, sarva jIvanI ane sarva pudgalanI sthitino hetu adharmAstikAya dravya na svIkArIe ane dharmAstikAyanA abhAvane kAraNe alokamAM jIvanI ane pudgalanI sthiti nathI tema kahIe to alokAkAzamAM koIka sthAne jIvanI ane pulanI nityasthiti prApta thavI joIe. tyAM pUrvapakSI kahe ke, ame alokAkAzamAM koIka sthAnamAM jIvanI ane pudgalanI nityasthiti svIkArI laIzuM jethI adharmAstikAya dravyane svIkAryA vagara vyavasthAnI saMgati thaze ane tema svIkAravAthI eka dravyanI ochI kalpanA thavAthI lAghavanI prApti che. tene graMthakArazrI kahe che - lokAkAzamAM dharmAstikAyanA baLathI jIva ane pudgala gati kare che chatAM te jIva ane pudgalamAMthI niraMtara gatisvabhAvavALuM dravya koI nathI paraMtu te dravya ja kyAreka gatipariNAmavALAM thAya che ane te ja dravya anya samaye sthiti pariNAmavALAM thAya che tethI nitya gati svabhAvavALA dravyanI jema prApti nathI tema niraMtara sthitisvabhAvavALAM dravya paNa kevI rIte svIkArI zakAya ? arthAt niraMtara sthitisvabhAvavALAM dravyo alokAkAzamAM che tema svIkArIne paNa adharmAstikAyano apalApa karavo ucita nathI paraMtu gati svabhAva pratye dharmAstikAya kAraNa che ane sthitisvabhAva pratye adharmAstikAya kAraNa che e prakAranI bhagavAnanI vANIno paramArtha sAMbhaLIne dharmAstikAya ane adharmAstikAya be dravyo che ane teo paraspara asaMkIrNa svabhAvavALAM che saMsArI jIvo jema deha sAthe ane karma sAthe saMkIrNa svabhAvavALA che tevA svabhAvavALA nahIM paraMtu eka AkAzapradeza para rahelA hovA chatAM dharmAstikAya ane adharmAstikAya paraspara asaMkIrNa svabhAvavALAM che, tema mAnavuM joIe. jema siddhanA jIvo siddhazilAnA sthAne rahelA che tyAM anaMtI karmaNavargaNAo te ja AkAzapradeza para rahelI che chatAM tyAM siddhanA jIvo ane te anaMtI kArmaNavargaNAo paraspara asaMkIrNa svabhAvALI che tema eka AkAzamAM rahelA dharmAstikAya ane adharmAstikAya be dravyo paraspara asaMkIrNa svabhAvavALAM mAnavA joIe. ll10/gA
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | TALa-10 | gAthA-8 avataraNikA : havaI AkAzadravyanuM lakSaNa kahaI chaI - avataraNikArya : have AkAzadravyanuM lakSaNa kahe che - gAthA : sarva dravyanaIM re je diI sarvadA, sAdhAraNa avakAza; loka, aloka prakAraI bhASiuM, teha dravya AkAza. sama ||10|DhA gAthArthaH je sarva dravyane sarvadA sAdhAraNa avakAza Ape che te AkAzadravya-loka, aloka-prakAre bhAkhiyuM che sarvajJAe kahyuM che. ll108 bo - sarvadravyanaIM je sarvadA sAdhAraNa avakAza diI, te anugata eka AkAzAstikAya sadhAra kahiI. "dANI, neda pakSIo ItyAdi vyavahAra ja thardezabhede huI, dezI anugata AkAza ja paryavasana hoI. __ "tattaddezordhvabhAgAvacchinnamUrtIbhAvAdinA tadvyavahAropapattiH" iti varddhamAnAyuktaM nAnavadyam, tasyA-bhAvAdiniSThatvenAnubhUyamAnadravyAdhArAMzApalApaprasaGgAt, tAvadapratisaMdhAne'pi lokavyavahAreNA''kAzadezaM pratisaMdhAyoktavyavahArAcca / teha AkAza-loka aloka daI dvividha bhASiuM. yat sUtram - vade gaNe paNa, to ya manokAya ." (bhagavatIsUtra, sUtra-121) I/10/8 TabArtha: sarva dravyane je sarvadA sAdhAraNa avakAza Ape che te anugata=sarva dravyanA avakAzamAM anugata, eka AkAzAstikAya sarva AdhAra kahevAya che. AkAzane AdhArarUpe svIkAravAmAM anubhava anusAra yukti batAve che. 'ahIM pakSI che, ahIM pakSI nathI'=upara UDatA pakSIne joIne pratIti thAya che ke "A kSetramAM pakSI che. A kSetramAM pakSI nathI, ItyAdi vyavahAra ja je dezanA bhedathI thAya che, te dezathI anugatatevA dezanA sarvavibhAgothI anugata, evo AkAza ja paryavasatra thAya che.
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ 21 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2/ DhALa-10 | gAthA-8 drdezoApAvacchinnamUttapAdinA="te te dezanA udghabhAgathI avachinna mUrta abhAvAdithI=je uparanA sthAnamAM pakSI che ane je uparanA sthAnamAM pakSI nathI tyAM te te bhUtalanA udghabhAgathI yukta evA mUrtadravyano abhAva arthAt bhUtala jevA mUrtadravyano abhAva che ItyAdi dvArA takrayavahAropatti =tenA vyavahAranI upapatti che"='A bhAgamAM pakSI che, A bhAgamAM pakSI nathI' e prakAranA vyavahAranI upapatti che, ti vartamAnAthuruM nAnavadya=e pramANe vardhamAnAdi tArkiko vaDe kahevAyeluM anavadya tathI nirdoSa nathI arthAt doSavALuM che; tastha=kema ke tene=vardhamAna upAdhyAye AkAzane svIkAryA vagara bhUtalane avalaMbIne "ahIM pakSI che, ahIM pakSI nathI' e prakArano vyavahAra saMgata karyo tene, amAvAliniSThatvenAnubhUyamAnadravyathArazApanA prasAnni abhAvAdi niSThapaNAthI anubhUyamAna dravyanA AdhArasaMzanA apalApano prasaMga che, tAtisaMthApi= ane teTalA apratisaMdhAnamAM paNa=vardhamAna upAdhyAye kahyuM ke "A bhUtalanA uparanA bhAgamAM pakSI che ane A bhUtalanA uparanA bhAgamAM pakSI nathI' teTalA apratisaMdhAnamAM paNa, noverAvALa= lokavyavahArathI, gAvAzaza pratisaMthAvo vyavahAra AkAza dezanuM pratisaMdhAna karIne ukta vyavahAra thAya che. te AkAza-loka, aloka-bhedathI be prakAranuM kahevAyuM che=AgamamAM kahevAyuM che, =je=AkAzanA be bhedane kahenAruM je, sUtrasUtra che - vade mAre paUNIQ=be prakArano AkAza kahevAyo che. nokari atnomAse =lokAkAza ane alokAkAza." (bhagavatIsUtra, sUtra-121) 10/8 bhAvArtha AkAzane choDIne sarva dravyone rahevAnuM je sthAna Ape te AkAzadravya che. sarva dravyo AkAzanA eka dezamAM rahelAM che tethI AkAzathI anya evAM sarva dravyonA avagAhanavALuM AkAza lokAkAza kahevAya che, ane jyAM anya dravyo nathI, mAtra AkAzadravya ja che te alokAkAza kahevAya che. Ama chatAM AkAza eka akhaMDa dravya che paraMtu lokAkAza anya che ane alokAkAza anya che tema be judA padArtho nathI. vaLI, bhUtala paNa ghaTane rahevAnuM sthAna Ape che topaNa bhUtala sarva dravyone avakAza ApatuM nathI, tethI haMmezAM sarvadravyasAdhAraNa evuM je avakAza che tene je Ape te AkAza che e prakAranuM AkAzanuM lakSaNa che. mATe sarva dravyomAM anugata evuM AkAzAstikAyadravya sarvadravyano AdhAra che. AkAzAstikAyedravya che tene svIkAravA mATe graMthakArazrI yukti Ape che - upara koI pakSI UDatuM hoya tene joIne kahevAya che ke "A sthAnamAM pakSI che, A sthAnamAM pakSI nathI" tethI pakSIno AdhAra AkAzadravya che ane pakSInA abhAvano AdhAra paNa AkAzadravya che. jema bhUtalamAM A sthAnamAM ghaTa che ane A sthAnamAM ghaTa nathI' ema kahevAya che tyAre ghaTano AdhArasthAna bhUtalano anya bhAga che ane ghaTanA abhAvano AdhAra bhUtalano anya bhAga che tema pakSIno AdhAra AkAzanuM anya sthAna che ane pakSInA abhAvano AdhAra AkAzanuM anya sthAna che tema svIkAravuM joIe. A rIte graMthakArazrIe yuktithI AkAzanI siddhi karI. tyAM nyAyadarzananA vardhamAna upAdhyAya kahe che
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 DhALa-10 | gAthA-8-9 'AkAza nAmanuM dravya nathI paraMtu dekhAtA bhUtalanA UrdhvanA te dezamAM mUrtadravyano abhAva che arthAt jema bhUtala mUrtadravya che tema uparamAM koI mUrtadravya nathI, tenA dvArA 'ahIM pakSI che, ane ahIM pakSI nathI' ema vyavahAra thAya che. arthAt nIcenI jamInane avalaMbIne 'A UrdhyasthAnamAM pakSI che ane nIcenI jamInane avalaMbIne 'A UrdhvasthAnamAM pakSI nathI' e prakArano vyavahAra saMgata thAya che. mATe nahIM dekhAtA evA AkAzadravyanI kalpanA karavI ucita nathI. tene graMthakArazrI kahe che - 22 vardhamAna upAdhyAyanuM A kathana yukta nathI; kema ke abhAva paNa koIka vastuno paryAya che tethI upa2nA te kSetramAM pakSIno abhAva anubhUyamAna che te svarUpe te abhAvano AdhA2 dravyAMza che ane uparamAM pakSIno bhAva dekhAya che tenA AdhArarUpe anubhUyamAna AdhAra dravyAMza che tenA apalApano prasaMga Ave. tethI e prApta thAya ke, jema bhUtalamAM ghaTa hoya to ghaTadravyano AdhAra bhUtala dravyAMza che ane ghaTAbhAvano AdhAra anya bhUtala dravyAMza che tema upara dekhAtA pakSImAM paNa pakSIdravyano AdhAra AkAzadravyAMza che ane pakSInA abhAvano AdhAra anya AkAzadravyAMza che tenA apalApano prasaMga vardhamAnAcAryane thAya. ATalA kathanathI paNa naiyAyikane saMtoSa na thAya. tethI graMthakArazrI yukti Ape che - AkAzamAM pakSI joIne je prakAre tArkika evA vardhamAnAcArye bhUtalanuM pratisaMdhAna karIne te bhUtalanA UrdhvasthAnamAM mUrtadravyanA abhAva dvArA pakSInA kSetranI saMgati karI ane anya nIcenA bhUtalanA pratisaMdhAna dvArA mUrtadravyanA abhAva dvArA pakSInA abhAvanA kSetranI saMgati karI te prakAranuM pratisaMdhAna karyA vagara paNa lokavyavahArathI AkAzadravyanuM pratisaMdhAna karIne 'ahIM pakSI che, ahIM pakSI nathI' tevo vyavahAra spaSTa dekhAya che. tethI nakkI thAya che ke, bhUtalanA pratisaMdhAnapUrvaka karAyelo vyavahAra kevala potAnA svamatane sthApana karavAvALo nathI; kema ke nIcenA bhUtalanA pratisaMdhAna vagara sAmAnyathI sarva lokamAM e prakArano vyavahAra thAya che ke 'A AkAzamAM pakSI che, A AkAzamAM pakSI nathI' mATe pakSIne avakAza ApanAra AkAzadravya svIkAravuM joIe ane jema te AkAzadravya pakSIne avakAza Ape che tema sarva dravyone avakAza Ape che - e pramANe zAstravacanathI svIkAravuM joIe. AthI ja zAstramAM be prakAranuM AkAza kahevAyuM che-lokAkAza ane alokAkAza. arthAt je AkAzamAM anya dravyo rahelAM che tenAthI vibhakta evo AkAzano deza te lokAkAza che ane je dezamAM anya koI dravya raheluM nathI tevo AkAzano deza alokAkAza che. ll10/8 avataraNikA : pUrvanI gAthAmAM kahyuM ke, AkAzadravyaloka, aloka ema be prakAre AgamamAM kahyuM che. tethI have eka AkAzadravyano loka-alokarUpa vibhAga kaI apekSAe che ? te spaSTa kare che gAthA: dharmAdikasyuM re saMyuta loka chaIM, tAsa viyoga aloka; te niravadhi chaIM re avadhi abhAvanaIM, valagI lAgaI re phoka. sama. II10/9 //
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-10 | gAthA-9 gAthArtha : dharmAstikAyAdithI saMyukta loka che. tenA viyogathI dharmAstikAyAdinA viyogathI, aloka che. te=Aloka, niravadhi =aMta vagarano che. ahIM prazna thAya ke alokAkAzane sAvadhi mAnIe to zuM vAMdho ? tethI kahe che - abhAvane vaLagelI avadhi phoka lAge avadhi haMmezAM avadhinI maryAdA pachI abhAvane batAvanAra che ane te abhAvano AdhAra koI na hoya to zazazRMga jevo abhAva lAge, tethI te avadhi paNa phoka lAge. II10/ rabo - dharmAstikAyAdikaryuM saMyuta je AkAza te loka thaI. te-dharmAstikAyAdikano jihAM viga chaI, te alakAkAza kahiIM. -alakAkAza niravadhi chaiM, patAvatA-snehana cheha nathI. kaIka Ima kahasya -"jima lokanaI pAsaI alakano cheha chaE, tima AgaI paNi husthaI." tehanaIM kahiIM je-jalaka to bhAvarUpa chaI, rta-avadhi ghaTaI, paNiAgaI kevala abhAvanaIM alakAvadhipaNuM kima ghaTaI? zazazRMga kuNanuM avadhi hoI? anaIMje bhAvarUpeM aMta mAniIM, to te avyadravyarUpa nathI. AkAzadezasvarUpanaIM to tadaMtapaNuM kahatAM-vadadyAghAta hoI." te mATaIM-alakAkAza anaMta jANava8. I/10/9IL TabArtha : dhamastikAya sAthe saMyukta je AkAza te loka che lokAkAza che. te dharmAstikAyAdino jyAM viyoga che te alokAkAza kahevAya che. te alokAkAza niravadhi che=ATaluM-e prakAre, teno cheda nathI tenI chellI sImA nathI. koIka ema kaheze je-jema lokanI pAse alokano cheda che=Alokano aMta che, tema AgaLa thaze'Rtene kahIe je-loka to bhAvarUpe che, te avadhi ghaTe=AlokAkAzanA abhAvanI avadhi ghaTe. paNa AgaLa=alokAkAzane pele cheDe, kevaLa abhAvane alokanuM avadhipaNuM kema ghaTe ?-alokanA avadhipaNe koI padArtha hoya to ghaTe paNa alokanA avadhipaNe koI padArtha na hoya to ghaTe nahIM. - kema ghaTe nahIM ? te spaSTa kare che - 'zazazaMga konuM avadhi thAya ? arthAta koInuM avadhi thAya nahIM ane jo bhAvarUpe aMta mAnIe alokAkAzano AgaLamAM bhAvarUpe aMta mAnIe, to te avyadravyarUpa nathI-AkAzathI
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | TALa-10 | gAthA-9 anya svarUpa nathI. ane AkAzanA deza svarUpa ja AkAzano aMta mAnIe to tenuM aMtapaNuM kahetAM vakhatovyAghAta thAya.' te mATe alokAkAzane anaMta jANavuM aMta vagaranuM jANavuM. ll10/lA bhAvArtha - pUrvagAthAmAM kahyuM ke, loka ane aloka-e rIte AkAzadravya be prakAranuM che. tethI lokAkAza zuM che ? te spaSTa karavA arthe kahe che - dharmAstikAyAdi anya dravyothI yukta evo je AkAzadravyano deza te lokAkAza che ane je sthAnamAM dharmAstikAyAdi anya dravyo nathI mAtra AkAza che evo AkAzadravyano deza te alokAkAza che. ahIM prazna thAya ke, loka pachI alokAkAza zarU thAya che, teno aMta kyAM che ? tethI kahe che - alokAkAzane avadhi nathI arthAtuM lokAkAzathI mAMDIne uttara uttaramAM sarvatra alokAkAza che paraMtu ATalA sudhI alokAkAza che, pachI nathI tevI maryAdA alokAkAzanI nathI. ahIM koI prazna kare ke jema lokAkAzanI maryAdA pUrI thAya che ane tenA pachInA sthAne alokAkAzano aMta prApta thAya che arthAt "AgaLanA alokAkAzanI apekSAe ahIM alokAkAzano aMta prApta thAya che tema AgaLa paNa koIka sthAne alokAkAzano aMta prApta thavo joIe ane tema svIkArIe to alokAkAza niravadhi che tema kahI zakAya nahIM. tene graMthakArazrI kahe che - lokAkAza to bhAvarUpa che tethI te alokAkAzanI avadhirUpe ghaTe arthAtu lokAkAzamAM alokAkAzano abhAva che mATe tyAM sudhI alokAkAzanI avadhi che tema kahI zakAya, paraMtu AgaLamAM anya koI dravya nathI tethI kevaLa abhAvane alokanI avadhi kahI zakAya nahIM arthAt jo AgaLamAM alokAkAzano abhAva svIkAravo hoya to te abhAvano AdhAra koI dravya svIkAravuM paDe. jema lokAkAza pAMca dravyanA samUharUpa che temAM alokAkAzano abhAva che mATe tyAM alokanI avadhi prApta thAya che te rIte lokAkAza pachInA alokAkAzane svIkAryA pachI tenA uttaramAM anya koI dravya hoya to temAM alokAkAzano abhAva che tema kahI zakAya; paraMtu AgaLamAM koI dravya nathI tethI te dravyanA paryAyarU5 alokAkAzano abhAva nahIM hovAthI alokAkAza niravadhi che tema svIkAravuM joIe. vaLI, alokAkAzano aMta bhAvarUpe mAnIe to tyAM anya koI dravya nathI tethI AkAzanA bhAvarUpe ja alokAkAzano abhAva che-tema prApta thAya ane AkAzanA dezarUpa ja alokAkAzano aMta che-tema kahIe to paraspara vacanano virodha thAya. jema koI kahe ke, "mArI mA vaMdhyA che'-te vacana mAtA svIkAryA pachI vaMdhyA kahevuM-te virodhI che tema, alokAkAzanA amuka bhAga pachI AkAzadravyanA bhAvane svIkArIne te AkAzadravyamAM alokAkAzano abhAva che tema kahevuM virodhI che; kema ke jo AgaLa paNa AkAzadravya hoya to tyAM alokAkAzanI avadhi pUrI thAya che tema kahI zakAya nahIM, mATe alokAkAzane anaMta jANavuM. tethI e phalita thAya che, jema kALa, bhUta paNa anAdino che, mATe prAraMbha vagarano che ane bhaviSya paNa sadA rahenAro che, mATe aMta vagarano che chatAM kevaLajJAnI bhUta-bhaviSyane pUrNa jue che topaNa teno
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ 25 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-10 | gAthA-9-10 prathama samaya kayo ane aMtima samaya kyo-te jotA nathI, tema lokAkAzanA pachIthI prAraMbha thayelA alokAkAzane sarva dizAmAM aMta vagarano kevaLajJAnI jue che arthAt pUrNa jue che paNa aMta jotA nathI, mATe alokAkAza aMta vagarano che. II10/lA avataraNikA - dharmAstikAyanA, adhamastikAyanA ane AkAzAstikAyanAM lakSaNa batAvyA pachI have kALadravyanuM lakSaNa batAve che ane kALa paramArthathI dravya nathI, upacArathI dravya che tenI spaSTatA gAthA-10thI gAthA-19 sudhI kare che - gAthA - vartaNa lakSaNa sarva dravyaha taNo pajava, dravya na kAla; dravya anaMtanI re dravya abhedathI, sattarAdhyayanaI re bhAla. samae II10/1nA gAthArtha : sarva dravyano vartanAlakSaNa paryAya kALa che, kALadravya nathI. dravyanA abhedathI jIvAdi dravyonA abhedathI, dravya anaMtanI uttarAdhyayananI bhALa cheHkALa anaMta che ema uttarAdhyayananuM kathana che. II10/10II rabo : - kAla te paramArthathI dravya nahIM. to thuM? sarva dravyano vartAlakSaNa paryAya ja kaIM. te paryAyanaIM viSaIM anAdikAlIna dravyopacAra anusarInaIM kAladravya kahIIM. gata svaparyAyaI dvavArbhadathI anaMtakAladravyanI bhAla sattarAdhyayanaI chaU. tathA 4 sUra "dhammo adhammo AgAsaM, davvaM ikkikkamAhiyaM / gatA ya vyaLi, chAno pugaMtavo mAra8/8AA" etadupajIvyAnyatrApyuktam - "dharmAdhArAno mata: paraM trirmanantam " kRti (prati pravaraVI, jJo-224) : te mArTi-jIvAjIva dravya, je ananta thaI, tehanA-vartanAparyAya bhaNI ja kAladravya sUtraI anaMta kahyAM jANavAM. ./10/10thI bArca - kALa-te paramArthathI dravya nathI, to zuM che? tethI kahe che - sarva dravyano vartatAlakSaNa paryAya ja che sarva dravya pratisamaya eka avasthAmAMthI anya avasthAne
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-10 | gAthA-10 prApta kare che te paryAya ja kALa che. te paryAyanA viSayamAM sarva dravyamAM vartatA vartanArUpa paryAyavA viSayamAM, anAdikAlIna dravyaupacAranuM anusaraNa karIne kALadravya kahevAya che. AthI ja anaMta dravyonA vartanAparyAyamAM dravyano upacAra karIne kALane dravya kahevAya che AthI ja, paryAyanA lakSaNamAM dravyano abheda karavAthI=sarva dravyamAM vartatA vartanAparyAyamAM dravyano abheda karavAthI, anaMta kALadravyanI bhAla-anaMta kALadravyanuM kathana uttarAdhyayanamAM che. tathA 4 sUtra--ane te rIte sUtra cheHuttarAdhyayananuM sUtra che - "dho dhabbo mA vyaMdharma, adharma ane AkAza dravya vikramAdiyaM eka eka Ahita che kathita che. zAno putranaMtavo kALa, pudgala ane jIvo, tALa vyANa anaMta dravyo (kahevAyA) che." (uttarAdhyayanasUtra, adhyayana-28, sUtra-8) patalupanI =AnuM upajIvyaAnuM anusaraNa karIne, anyatrALu=anyatra paNa kahevAyuM che - gharmAtharnAvAzAvakadharma, adharma ane AkAza ekeka manAya che. ata: para trivamana=AnAthI para evI trika anaMta che dharmAdithI para evI trika anaMta che. (prazamarati prakaraNa, zloka-214) ti' zabda uddharaNanI samApti arthe che. te mATe=jIvAdi dravyanA vartanA paryAyamAM dravyano abheda karIne kALadravyane uttarAdhyayanamAM anaMta kahela che te mATe, jIva ane ajIvadravya, je anaMta che tenA vartanAparyAya bhaNI ja=vartanAparyAyane AzrayIne ja, kALadravya sUtramAM anaMta kahyA jANavA. 10/10nA bhAvArtha : jagatamAM dharmAstikAya, adharmAstikAya ane AkAzAstikAya e traNa ekeka dravya che, jyAre pudgala ane jIva anaMta dravya che. vaLI, te sarva dravyo pratikSaNa eka avasthAmAMthI sadaza ke visadaza evI bIjI avasthAmAM jAya che tethI te sarva dravyamAM pratikSaNa parivartanazIlatArUpa vartanAparyAya che te kALa che. sarva dravyomAM vartatA vartanAparyAyamAM anAdikALathI dravyano upacAra karIne zAstramAM kALane dravya kahela che; kema ke jagatamAM thatAM kAryo pratye jema anya kAraNa che tema kALa paNa kAraNa che ane kALanuM kAraNa batAvavuM hoya to kALanI niSpattine anukULa anya dravyothI bhinna kALadravya che te batAvavA arthe ja upacArathI kALane dravya kahela che. tethI phalita thAya ke, pratiniyata kArya pratye kAraNasAmagrInA baLathI prayatna karanAra puruSa yatna kare che topaNa bIjI kSaNamAM te pratiniyata kArya thatuM nathI, kAMIka vilaMbathI thAya che. jema ghaTano arthI ghaTanA upAdAnakAraNarUpa ane nimittakAraNarUpa sAmagrIne grahaNa karIne yatna kare che tyAre te yatnanI bIjI kSaNamAM ja ghaTarUpa kArya thatuM nathI paraMtu kAMIka vilaMbathI ghaTarUpa kArya thAya che. te batAvavA mATe ghaTaprApti sudhI mATImAM vartatI pratikSaNanI vartanAnI saMkhyAne grahaNa karIne eTalA kALa pachI ghaTa thAya che tema kahevAya che. tethI ghaTaniSpatti pratye kALa paNa kAraNa che, mAtra anya kAraNo nathI. tethI ghaTanI prApti
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-10 | gAthA-10-11 27 vilaMbathI thAya che ema kahevAya che. A prakAre sarva kAryo pratye kALane kAraNa batAvavA arthe upacArathI kALane dravya tarIke svIkAryuM che ane temAM uttarAdhyayanasUtranI sAkSI Ape che. tyAM uttarAdhyayanasUtramAM kALane anaMta dravya kahyuM che te upacArathI ja che, paraMtu dharmAstikAyanI jema svataMtra dravya nathI e prakArano uttarAdhyayanano artha che ema anya graMthothI graMthakArazrIe nirNaya karelo che. tethI kALane upacArathI dravya sthApana karavA mATe AgaLa paNa graMthakArazrI aneka yuktio batAve che. A kathanathI zuM phalita thAya ? te batAvavA mATe kahe che jagatamAM jIva ane ajIva-be dravyo saMkhyAthI anaMta che ane te sarva dravyo dravyaparyAyasvarUpa che. vaLI, paryAya pratikSaNa anya-anya bhAve parivartana pAme che tethI te dravyomAM vartanA nAmano paryAya che. te vartanAparyAyane AzrayIne sUtramAM kALadravyane anaMtA kahyA che ema jANavuM. II10/10/ avataraNikA : kaMThathI paNi sUtraIM-jIvAjIvathI abhinna kAla kahiuM chaIM, te dekhADaIM chaI . avataraNikArya : kaMThathI paNa=sAkSAt zabdothI paNa, sUtramAM=AgamamAM, jIva-ajIvathI abhinna=jIva-ajIvanA paryAyarUpa kAla kahyuM che, te dekhADe che gAthA: jIva ajIva ja samaya te kahio, tiNi kema judo re teha ? / eka vakhANaIM re Isyu AcAraya, dharatA zrutamatireha. sama0 ||10/11 // gAthArtha H samayamAM=zAstramAM, te=kALadravya, jIva-ajIva ja kahyo che, tiNi=tethI, teha=kALadravya, judo kema thAya ? arthAt judo na thAya. eka AcAraya=eka AcArya, zrutamatirekhAne dhAraNa karatA=jinavacanAnusAra zubhamatinI rekhAne dhAraNa karatA, IsyuM vakhANaIM re='kALa jIvaajIvarUpa che' e pramANe kahe che. II10/11|| Tabo H samayaIM ka. sUtraIM, te=kAla, jIva-ajIva rUpa ja kahiuM chaI, teNaI kAraNaI jurdA=bhinnadravyarUpa, kima kahiIM ? tathA con nIvAminAvisUtre "vimaya maMte ! jAto tti pabuvvarU ? goyamA ! nIvA ceva anIvA jeva" tti / eka AcArya Ima kAlarIlRvya vakhANaIM chaI, syuM karatA ? siddhAMtapATha anusAraIM zubhamatinI rekhA dharatA. 10/11/
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-10 | gAthA-11-10 TabArtha - samayamAM kahetAM sUtramAM, te kAladravya, jIva-ajIvarUpa ja kahyuM che. te kAraNe judA-jIva-ajIvathI bhinna, dravyarUpa kema kahevAya ? arthAta jIva-ajIvathI judA evA ajIvarUpa kALadravya bhinnarUpa svIkArI zakAya nahIM. ane te rIte=jIva-ajIvasvarUpa kALadravya che te rIte, "jIvAbhigama" sUtramAM kahyuM che - baMte !=he bhagavaMta!, vimartha 'Atotti pavuSyarUM ?="A kALa' e pramANe zuM kahevAya che? teno uttara ApatAM bhagavAna kahe che - joyamAM !="he gautama !, navA veva nIvA veva tti=jIva ane ajIva ja kALa che"=jIvanA ane ajIvanA paryAyasvarUpa ja kALa che. eka AcArye e pramANe= jIvAbhigamAdimAM kahyuM che e pramANe, kALadravya vakhANyuM che. zuM karatAM vakhANyuM che ? tethI gAthAnA aMtima pAdathI kahe che - siddhAMtapAThane anusAra zrutamatine anusAra, zubhamatinI rekhAne dhAraNa karatAM kALadravya vakhANyuM che. I10/11] . bhAvArtha: jIvAbhigama' Adi sUtramAM gautamasvAmI viraprabhune pRcchA kare che ke "he bhagavaMta ! A kALa zuM kahevAya ?' teno uttara ApatAM bhagavAne kahyuM che ke "he gautama ! A kALa jIva-ajIvasvarUpa ja che'. 'jIvAbhigamanA te vacanane anusarIne anubhava anusAra padArthane jonArI zubhamativALA eka AcAryae kALadravyane jIvaajIvanA paryAyasvarUpe ja vakhANyuM che. tethI (1) jIva ane (2) dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, pudgalAstikAyarUpa ajIva - e bethI pRthagu evuM svataMtra kALadravya kaI rIte kahI zakAya? arthAt kahI zakAya nahIM. mATe jinavacanAnusAra eka jIvadravya ane cAra ajIvadravya ema kula pAMca dravyo che tema svIkAravuM joIe, paraMtu te pAMca dravyathI atirikta kALadravya che tema svIkAravuM ucita nathI. II10/11aaaa avataraNikA - sUtrane avalaMbIne eka AcArya pAMca dravyathI atirikta kALadravya nathI' ema kahe che tema ' gAthA-11mAM sthApana karyuM. have tenA viSayamAM bIjA AcArya zuM kahe che? te graMthakArazrI batAve che - gAthA : bIjA bhASaI re joI cakranaI, cAraI je thiti tAsa; kAla apekSA re kAraNa dravya chaI, SaTanI majAvabhAsa. samae II10/1zA
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-10 | gAthA-12 gAthArca - bIjA bIjA AcArya, jyotiSacanA cArathI je sthiti che=gamanathI bhAvonI pariNati che, tAsa=tenuM, apekSAkAraNa kALadravya che - ema bhASaU=ema bole che. temAM yukti Ape che - SaTanI chanI, bhagavaI bhAsa="bhagavatI'nI bhASA che. 10/1 Tabo: bIja AcArya, Ima bhASaIM kaIMje jyoticcakranaIM cAraI paratva-aparatva, nava-purANAdi bhAvasthiti chaI, tehanuM apekSAkAraNa manuSyalokamAM kAladravya chaI. arthanaI viSaI sUryadipanA kadravyathArakSetrapramANa ja kalpavuM ghaTae. te mATaIM-ehavuM kAladravya kahizuM, to ja zrI bhagavatI sUtramAMhiM-" ne aMte ! raDyA pachaUttA ? myamAM ! chelvI TWITT-dhammatyi nava addharamaNa (bhagavatIsUtra, sUtra-734) e vacana chaI, tehanuM nirupayarita vyAkhyAna ghaTaIM. anaIM vartanAparyAyanuM sAdhAraNArpakSa dravya na kahIzuM, togatisthityavagAhanA sAdhAraNApekSAkAraNapaNaI dharmAdharmAkAzAstikAya siddha thayA, tihAM paNi anAzvAsa AvaI. anaIM e artha yuktigrAhya chaI, te mATaU kevala AjJAgrAhya kahI, paNi kima saMtoSa dharAI ? I/10/1rA. TabAI - bIjA AcArya ema kahe che-je, jyotiSacakramAM cArathI=jyotiSacakranA vimAnonA gamanathI, paratva-aparatva, lava-purANAdi bhAvonI sthiti che tenuM apekSAkAraNa manuSyalokamAM kALadravya che. arthane viSe-aDhIdvIpasvarUpa padArthanA viSayamAM, sUryanI kriyAnA upalAyaka evA dravyacArarUpa kSetrapramANa ja kalpavuM ghaTe. te mATe evuM kALadravya kahIe=aDhIdvIpapramANa kALadravya svIkArIe, to ja, zrI bhagavatI sUtramAM - i aMte !="he bhagavaMta ! pattA =keTalAM dravyo kahevAyAM che ?" (bhagavAna uttara Ape che -). joyamA !="he gautama ! chavvA pattA=7 (dravyo) kahevAyAM che. dharmAsthi nAva addhAsama= dharmAstikAya yAvat addhAsamaya." (bhagavatIsUtra, sUtra-734) e vacana che tenuM nirupacarita vyAkhyAna ghaTeaupacAra vagara cha dravyano svIkAra thAya. atre vartavAparyAyanuM sAdhAraNa apekSAkAraNa evuM dravya na kahIe=sarva dravyomAM je vartavAparyAya che te sarva vartavAparyAyanuM sAdhAraNa evuM nimittakAraNa dharmAstikAyAdi pAMca dravyathI pRthapha kALa nAmanuM dravya na kahIe, to gati, sthiti, avagAhanAnuM sAdhAraNa evuM apekSAkAraNa paNa dharmAstikAya, adhamastikAya ane AkAzAstikAya siddha thayA temAM paNa anAzvAsa Ave=jema kALadravya nathI tema dhamastikAyAdi paNa nathI e prakArano anAyAsa thAya. e
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | TALa-10 | gAthA-12 artha=dharmAstikAyAdi dravyonI jema kALadravyarUpa artha, yuktigrAhya che, te mATe kevaLa AzAgrAhya kahI paNa kema saMtoSa dharAya?= jIvAbhigamAdimAM kALane jIva-ajIvano paryAya kahyo che te rUpa AjJAgrAhya kahIne svataMtra kALadravyano apalApa karavAmAM Ave to paNa kema saMtoSa thAya? ema bIjA AcArya kahe che. I/10/1rA bhAvArtha kALadravya viSayaka bIjA AcAryo kahe che ke aDhIdvIpamAM jyotiSanAM vimAno cakragatithI paribhramaNa kare che tene AzrayIne padArthamAM thatA paratva-aparatva, navuM-purANuM Adi bhAvonI sthiti che. jema jyotiSacakramAMthI sUrya-caMdranuM eka cakra paribhramaNa pUrNa thAya tene eka ahorAtra kahevAya. tene AzrayIne je pahelo janmelo hoya te para kahevAya ane je pAchaLathI janmelo hoya te apara kahevAya. te rIte je ghaTa pahelAM niSpanna thayelo hoya te purANo kahevAya ane pAchaLathI thayelo hoya te navo ghaTa kahevAya. A prakAranI padArthanA bhAvonI sthiti che. te navA-purANA Adi padArthonA bhAvonI sthiti jyotiSacakranA cArane AzrayIne divasa AdinI gaNanAthI thAya che ane padArthamAM paratva-aparatva, navuM-purANuM Adi bhAvonI sthiti che tenuM apekSAkAraNa kALadravya manuSyalokamAM che tema anya AcArya kahe che. ahIM prazna thAya ke, sUrya-caMdrane AzrayIne kALadravya manuSyalokamAM kema svIkAryuM ? tethI kahe che - arthanA viSayamAM=padArthanA viSayamAM, sUryanI kriyAnA upanAyaka-sUryanI kriyAnA baLathI nirNaya karAto, dravyano cAra-jIvamAM ane pudgalamAM thatAM parivartana, ene anukULa kSetrapramANa kalpavuM ghaTe, te mATe anya AcAryo manuSyalokamAM kALadravya kahe che. anya kSetramAM kALadravya svIkAratA nathI; kema ke anya kSetramAM sUrya-caMdra avasthita che, paraMtu te sUrya-caMdra kriyAzIla nathI tethI tene AzrayIne dravyanuM parivartana kahenAra te kSetra bane nahIM, mATe aDhIdvIpamAM ja kALadravya che. vaLI, jIvamAM ane pudgalamAM thatA navA-purANA vibhAgonA ke paratva-aparatva bhAvanA apekSAkAraNarUpe kALadravyane svataMtra dravya svIkAravA mATe anya AcArya kahe che ke kALadravyane chaThuM dravya svIkArIe to ja "zrI bhagavatIsUtramAM cha dravyo kahyA che te vacananuM nirUpacarita vyAkhyAna thaI zake ane pAMca dravyo svIkArIe to, anya AcAryo jema kALadravyane jIvaajIvanA paryAyarUpe svIkArIne kALadravyane upacarita svIkAre che tema mAnavuM paDe. vaLI, kALadravyane nirupacarita svIkAravA mATe anya AcArya yukti Ape che - jema, gatinuM sAdhAraNa apekSAkAraNa dharmAstikAya che, sthitinuM sAdhAraNa apekSAkAraNa adharmAstikAya che ane avagAhanAnuM sAdhAraNa apekSAkAraNa AkAzAstikAya che tema jIvamAM ane dharmAstikAyAdi ajIvomAM parivartana pAmatA paryAyomAM vartatA vartanAparyAyanuM sAdhAraNa apekSAkAraNa kALadravya svIkAravuM joIe. jo anya AcArya mAne che tema vartanAparyAyanuM sAdhAraNa apekSAkAraNa kALadravya na mAnIe to dharmAstikAyAdimAM paNa anAzvAsa thAya arthAt jema kALa svataMtra dravya nathI tema dharmAstikAyAdi paNa svataMtra dravya nathI, paraMtu jIva ane pudgala be dravyo ja che, ema mAnavAno prasaMga Ave.
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ 31 dravyagaNaparyAyano rAsa bhAga-2/ DhALa-10 | gAthA-12-13 vaLI, potAnA kathananuM samarthana karavA arthe anya AcArya kahe che ke, dharmAstikAyAdinI jema vartanA paryAyanuM sAdhAraNa apekSAkAraNa kALadravya che tema yuktithI siddha thatuM hoya chatAM kevaLa AjJA grAhya che kALa svataMtra dravya nathI paraMtu jIva-ajIvanA paryAyasvarUpa che e prakAre AjJA grAhya che, ema kahIe to kema saMtoSa thAya ? arthAt saMtoSa thAya nahIM; kema ke zrI bhagavatIsUtranA vacanathI kALadravya che ane vartanAparyAyanA sAdhAraNa apekSAkAraNarUpa kALadravya che tema yuktithI svIkArI zakAya che chatAM AjJA grAhya kahIne teno apalApa karavo ucita nathI - e prakArano bIjA AcAryano mata che. 10/1dA avataraNikA : gAthA-11mAM ane gAthA-12mAM kALadravyanA svIkAranA viSayamAM be mata batAvyA. eka mata 'jIvAbhigamasUtra anusAra jIva-ajavasvarUpa kALa che. bIjA matathI "bhagavatIsUtra' anusAra jyotiSacakranA cArane AzrayIne paratva-aparatva Adi bhAvonuM apekSAkAraNa kALadravya che. te baMne mato kaI apekSAe che ? te spaSTa karavA arthe kahe che - gAthA : gharmasaMgharI re e doI mata kahiyAM, tasvArathamAM re jANi; anapekSita dravyArthikanaI mate, bIjuM tAsa vaSANi. sama0 II10/1all gAthArtha :- tattvArthamAM re jANikatatvArtha sUtramAM pahelA be matone kahyA che, dharmasaMgrahaNImAM e be mata kahyA che. bIjuM=bIjo mataHkALane dravyarUpe svIkAranAra bIjo mata, tAsa vakhANi tenA vyAkhyAnathI, anapekSitadravyanayanA mate che. II10/1all Tabo: e be mata gharmasaMha granthamAMhi zrI kiri kahiyA thaI. tathA 4 tathA- jaM vattaNAirUvo, kAlo davvassa ceva pajjAo / so veva tato tho, tirasa vana no to sArarA rUti | tatvArthasUtraI paNi e 2. mata kahiyAM chaI. "jhAnazvetye -38" rUti vAnA. bIjuM mata te-tattvArthanaIM vyAkhyAnaIM-anapekSitadbhavyArthikanayanaIM mataI kahiuM chaiM, skUla lokavyavahArasiddha e kAlaDhava apekSArahita jANavuM. anyathA vartanApekSAkAraNapaNae kAladravya sAviI, to pUrvAparAdivyavahAravilakSaNaparatvAparatvAdiniyAmakapaNaI diguDhava paNi siddha thAI, anaIM--
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-10 | gAthA-13 "AkAzamavagAhAya, tadananyA diganyathA / tAvaLevanurAttAmyAM vAcakuhRtam II16-rA" e siddhasenanivAvarakRta nizvayAnrizArtha vicArI, "AkAzathI ja dikkArya siddha hoI Ima mAMniI, teM kAladravya-kArya paNi kathaMcit tehathI ja upapanna hoI. tamA-"jJAnakve 5-38" iti sUtram-anapekSitadravyArthikanayenaiva iti sUkSmadRSTyA vibhAvanIyam. / / 10/13|| TabArca - e be mata=gAthA-11mAM ane gAthA-1ramAM kALaviSayaka je be mata kahyA e be mata, 'dharmasaMgrahaNI' graMthamAM zrI haribhadrasUrIzvarajI ma.sA.e kahyA che. tathA ra=ane te pramANe-te be mata kahyA che te pramANe, tathA tenI gAthA che=dharmasaMgrahaNI'nI gAthA che. gaM=je kAraNathI, vyassa vevadravyano ja=dharmAstikAyAdi dravyano ja, vattArUrUvo vartanAdi rUpa, vAsto pannAno kALa paryAya che. taot so veva=te kAraNathI te ja dravyano vartanAdi rUpa kALaparyAya ja, dhaHo=dharma che=kALano dharma che. =athavA tamatAMtara sUcaka che), na vAta toi=je kALano lokamAM, no-hemaMtAdi dharma (prasiddha che. te kALano dharma che.) (dharmasaMgrahaNI gAthA-32). ti' zabda uddharaNanI samApti arthe che. tatvArthasUtramAM paNa e be mata kahyA che; kema ke ti 0 28 rUti varSanA--ane kALadravya che ema eka AcArya kahe che pa-38. e pramANe tatvArthanuM vacana che. bIjo mata, te tatvArthanA vyAkhyAnamAM, anapekSitadravyArthikanayanA mate kahyuM che-sthUla lokavyavahArasiddha e kALadravya apekSArahita jANavuM=dravya che e prakAranI apekSArahita jIva-ajIvatA paryAyarUpa ja che e pramANe jANavuM. anyathA kALane jIva-ajIvatA paryAyarUpe na svIkArIne vartatAnA apekSAkAraNapaNe jo kALadravyanI siddhi karIe to, pUrva-apara Adi dizAnA vyavahAranI siddhi mATe vilakSaNa=anya dravyathI vilakSaNa, paratva-aparatva Adi niyAmakapaNe dizAdravya paNa siddha thAya. ane jo, gavAranavaIhAya AkAzane avagAhana karIne, tenA vikAnyathA-tenAthI ananya evI digu anyathA che=di pRthar dravya nathI. to pa=te baMne paNa= nizcayabatrIsI'nI gAthA-24mAM batAvelA dharmAstikAya ane adharmAstikAyate baMne paNa, A rIte=je rIte dim AkAzathI ananya thaIne svataMtrarUpe uccheda thAya che e rIte, anuSThA=anuccheda thavAthI AkAzamAM aMtarbhAva nahIM thavAne kAraNe pRthapha siddha thavAthI, tAmyAM vA=athavA te baMnethI=dharmAstikAya ane adharmAstikAya-te baMnethI, kacalu hataanya evuM (AkAza) kahevAyuM che. 19-2pA (dvAtrizadvAaizikA-19, zloka-25). e siddhasenadivAkarasUrikRta 'nizcayAviMzikAno artha vicArIne, "AkAzathI ja dikArya siddha hoya' ema mAnIe, to kALadravyanuM kArya paNa=kALadravyanuM vartanArUpa kArya paNa, kathaMcita
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-10 | gAthA-13 tenAthI ja AkAzadravyathI ja, upapana thAya. tamA-tethI=jema AkAzathI atirikta dizAnI siddhi nathI tema pAMca dravyathI atirikta kALadravyanI siddhi nathI tethI, "vAghece II-28aaaa" (tatvArthAdhigama sUtra, adhyAya-5, zloka-38) rUti sUrae pramANenuM sUtra, nakSatadravyarthananeva=anapekSita dravyArthikanayathI ja che=svataMtra dravya svIkAryA vagara upacArathI svIkArAyelA dravyArthikanayathI ja che. rati sUkyA vibhAvanIyae pramANe sUkSma dRSTithI vibhAvana karavuM joIe. 10/13mA bhAvArtha : gAthA-11mAM jIva-ajIvanA paryAyarUpa kALadravya che tema sthApana karyuM ane gAthA-1ramAM aDhIdvIpapramANa kALadravya che tema anya AcAryanA mate kahyuM te baMne mato tattvArthasUtramAM batAvAyA che; kema ke tattvArthakAre cAra ajIvadravyo che ane jIva e pAMcamuM dravya che ema batAvyA pachI anya eka AcAryanA mate "kALa che" tema kaheluM che. vaLI zrI haribhadrasUrIzvarajI ma.sA.e "dharmasaMgrahaNI'mAM te be mato batAvyA. vaLI, A bIjo mata tattvArthakAre je batAvyo che, te vyAkhyAnathI vicArIe to anapekSitadravyArthikanayanA mate batAvyo che vartanAnA apekSAkAraNa evA dravyane svIkArIne kahyo nathI, paraMtu koI dravyanI apekSA vagara upacArathI dravyane svIkAranAra je nayaSTi che tene AzrayIne kahyo che. ahIM prazna thAya ke, dravyanA svIkAranI apekSA na hoya tevA dravyane mAnavAnuM prayojana zuM che? tethI graMthakArazrI kahe che - sthUla lokanA vyavahArathI siddha evuM e kALa che tethI tene dravyanI apekSArahita jANavuM arthAtu lokamAM Rtu Adi parivartananuM kAraNa kALa che e prakAre prasiddha che tenI saMgati karavA arthe kALadravya svIkAryuM che, paraMtu svataMtra dravyarUpe svIkAranI apekSA rahita jANavuM. ahIM prazna thAya ke, jema jIvanI ane pudgalanI gatimAM sahAyaka evuM apekSAkAraNa dharmAstikAya svataMtra dravya svIkArAya che tema jIvAdi pAMca dravyomAM je parivartana thAya che tenuM apekSAkAraNa evuM kALadravya svIkArIe to zuM vAMdho ? tethI graMthakArazrI kahe che - jIvAdi dravyomAM pratikSaNa navI navI vartanA thAya che tenuM apekSAkAraNa dharmAstikAyAdinI jema kALadravya svIkArIe to "A pUrva dizA che", "A pazcima dizA che' e prakArano vyavahAra karavA mATe "dharmAstikAyAdi dravyothI vilakSaNa digu dravya paNa mAnavuM paDe, je paratva-aparatva Adi paryAyanuM niyAmaka che arthAt "A vastu A kSetrathI para che," "A vastu A kSetrathI apara che, tethI te vastumAM rahelA paratvaaparatvAdinA niyAmaka digu dravyanI paNa siddhi thAya ane zrI siddhasenadivAkarasUrijInA "nizcayadvatrizikAnA arthano vicAra karIne jo 'AkAzathI ja dizAnA kAryanI siddhi thAya che tema mAnIe to kALadravyanuM je vartanArUpa kArya che te paNa tenAthI ja=AkAzathI ja, upapanna thAya che=saMgata thAya che. te A rIte -
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34. dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-10 | gAthA-13 amadAvAdathI muMbaI para che ane surata apara che teno nirNaya karavA mATe muMbaImAM paratvaparyAya ane suratamAM aparatvaparyAya svIkAravo paDe ane te vyavahArane svIkAravA mATe paradizA-aparadizArUpa dizA dravyane svIkAravuM paDe ema keTalAka mAne che tenuM nivAraNa karatAM kahe che - zrI siddhasenadivAkarasUrijIe kahyuM che ke dizAnuM kArya AkAzathI ja siddha thAya che; kema ke amadAvAda amuka AkAzakSetramAM raheluM che tenAthI dUranA AkAzakSetramAM muMbaI raheluM che ane najIkanA AkAzakSetramAM surata raheluM che tethI amadAvAdanI apekSAe muMbaImAM je paratva che te AkAzadravyane AzrayIne saMgata thaI zake che ane suratamAM je aparatva che te paNa AkAzadravyane AzrayIne saMgata thaI zake che. mATe AkAzadravyathI atirikta dizA dravya mAnavAnI jarUra nathI. tema eka AkAzapradezamAM rahelA paramANu maMdagatithI bIjA AkAzapradezamAM jAya tyAre te gamananI avadhine eka samaya kahevAya che tethI AkAzane AzrayIne je eka samayanI prApti thaI. A ja kALanI avadhi dareka vastumAM na navA bhAvo rUpa vartana kare che, tethI te AkAzakSetranA baLathI nakkI karAyelA samayanI saMkhyAnA baLathI "ATalI saMkhyAnA samaya pramANa eka divasa che' ityAdi nakkI thAya che. mATe badhA padArthomAM vartatA vartanAparyAyanA apekSitakAraNarUpe kALadravyane svIkAravAnI AvazyakatA nathI, paraMtu AkAzathI ja tenI saMgati thAya che, mATe kALane svIkAranAra tattvArthasUtrano je eka mata che te anapekSita dravyArthikanayathI ja che e pramANe sUkSma dRSTithI vicAravuM arthAt kALadravya svataMtra dravya che tema na mAnavuM paraMtu lokavyavahAranI saMgati karavA arthe upacArathI kALane svIkAryuM che tema mAnavuM joIe. TabAmAM graMthakArazrIe kahyuM ke, "dharmasaMgrahaNI'mAM zrI haribhadrasUrIzvarajI ma.sA.e kALaviSayaka be mato batAvyA che te gAthAno artha A pramANe che - dharmasaMgrahaNImAM gAthA-3ranI avataraNikAmAM kahyuM ke, "have kALa dharma kahevAya che tethI kALa dharma batAvatAM kahyuM ke, dharmAstikAyAdi pAMca dravyo che temAM pratikSaNa navA navA paryAyarUpe je vartanA che te vartanAdirUpa paryAya dharmAstikAyAdi pAMca dravyono che ane te paryAyane kAraNe ja padArtho satata navA navA bhAvarUpe varte che. tene spaSTa karatAM graMthakArazrIe tyAM kahyuM ke, dharmAstikAyAdimAM rahelo vartanAparyAya padArthane satata preraNA kare che ke "tuM navA navA bhAvarUpe varta paraMtu besI rahIza nahIM' e prakArano padArthamAM rahelo vartanAno pariNAma che te kALano dharma che. te kALano dharma dharmAstikAyAdi vastuthI atirikta koI kALa nAmano padArtha nathI ke je pratyakSathI prApta thAya, tethI dharmAstikAyAdinA paryAyarUpa ja kALa che. A pramANe artha karyA pachI 'dharmasaMgrahaNInI gAthAmAM 'vAthI anya mata batAvatAM kahe che ke lokamAM je hemaMtAdi Rtuo prasiddha che te kALano dharma che. tethI e prApta thAya ke kALa nAmano koI svataMtra padArtha nathI paraMtu te te kALe te te Rtu Ave che, te kALano dharma che. Ama kahIne lokavyavahAra anusAra kALane dravyarUpe svIkAryuM che.
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-10 | gAthA-13-14 zch vaLI, graMthakArazrIe zrI siddhasenadivAkasUrijInI nizcayadvArnAizikAno zloka batAvIne kahyuM ke, te matAnusAra AkAzathI ja digU kArya siddha thAya che tema mAnIe to, kALadravyanuM kArya kathaMcit AkAzathI ja upapanna mAnavuM joIe. tyAM zrI siddhasenadivAkarasUrijInI nizcayadrAviMzikA'nI gAthA-25no artha A pramANe che - AkAzane avagAhana karIne AkAzathI ananya digu che tethI digu dravya AkAzathI pRthagurUpe anyathA che-pRthagurUpe siddha thatuM nathI. tethI e prApta thAya ke, dizAno vyavahAra "A pUrva dizA che, A pazcima dizA che' ityAdi karavA arthe che ane te AkAzadravyanA ja te te bhAgane AzrayIne thaI zake che. tethI AkAzathI anya koI dizA nathI mATe bhagavAnanA zAsanamAM "dizA" nAmanuM dravya svIkAryuM nathI ane jeo AkAza karatAM dizAne anya mAne che tevo nyAyadarzanano mata anyathA cheHdizAnuM svataMtra kArya siddha nahIM thavAthI dizAne svataMtra svIkAravAmAM apramANarUpa che. ahIM prazna thAya ke, "nizcayaDhAtrizikA'nI gAthA-2panA pUrvArdhamAM jema AkAzathI dizAne anyathA siddha karI, tema gAthA-24mAM batAvela gatimAM sahAyaka evA dharmAstikAyane ane sthitimAM sahAyaka adharmAstikAyane svIkAryA, te benA kAryane paNa AkAzanA kAryathI svIkArIne te bene AkAzathI pRthagu na svIkArIe to zuM vAMdho ? athavA dharmAstikAya ane adharmAstikAya dravyathI AkAzane svataMtra na svIkArIe to zuM vAMdho ? tethI atre gAthAnA uttarArdhathI zrI siddhasenadivAkarasUrijI kahe che - A rIte=je rIte AkAza dvArA dizAnuM kArya batAvIne digUno svataMtrarUpe uccheda karyo e rIte, dharmAstikAyano ane adharmAstikAyano anuccheda hovAthI AkAzathI te bene svataMtra mAnavA paDe arthAt dharmAstikAyanuM kArya gatimAM sahAyaka thavAnuM che ane adharmAstikAyanuM kArya sthitimAM sahAyaka thavAnuM che, te kArya avagAhana ApavAnA svabhAvavALA AkAzathI siddha thAya che tema kahI zakAya nahIM." jyAre "A pUrva dizA che, A pazcima dizA che" vagere digunuM kArya to AkAzathI ja thaI zake che. mATe dizAno jema AkAzamAM aMtarbhAva thaI jAya che tema dharmAstikAyanAM ane adharmAstikAyanAM kAryo AkAzathI siddha thaI zake nahIM. tethI te bene AkAzathI svataMtra svIkAravAM joIe. vaLI, dharmAstikAya ane adharmAstikAya-te bethI avagAhanA ApavAnuM kArya siddha thaI zake nahIM. tethI avagAhanA ApanAra dravyarUpe AkAzane te bethI anya svIkAravuM joIe. II10/13 avataraNikA - havaI kAlaDhabAdhikAraI digaMbaraprakriyA upanyasaI kaI - avataraNikArca - have kAladravyanA adhikAramAM=prastuta graMthamAM kAladravyano adhikAra cAle che temAM, digaMbaranI prakriyAno upacAsa kare che -
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 davyagaNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-10 | gAthA-14 gAthA : "maMdagati aNu yAvata saMcaraI, nahapadeza Ika kora; teha samayano re bhAjana kAlANuM', Ima bhASaI koI ora. samae I10/14 gAthArtha : "Thora maMdagatithI atyaMta maMdagatithI, aNu eka nAbhapradeza cAvata saMcaraIM=jeTalI avadhimAM saMcaraNa kare, te samayano bhAjana kAlANu che" ema koI ora bhASe cheHdigaMbara kahe che. II10/14ll Tabo: ekanabhapradezanaI Thara maMdagati, aNu kahiI=paramANa, jetalaI saMcaraIM, te paryAya samaya kahiI. tadanurUpa te-5 () kAla-paryAya-samayano bhAjana kAlANa kahiI. te ekeka AkAzapradezaO ekeka, Ima karatAM lokAkAza pradeza pramANa kAlANa hoIe Ima kaI ra ka jenAbhAsa-digaMbara bhASaI chaU. 3 ja vyasaMprade racAii rANI ruva, te vAttAjU mAMDyAna pArarA I/10/14mAM TabArtha - eka AkAzapradezamAM Thora maMdagati=atyaMta maMdagatithI, aNu kahetAM paramANu, jeTalAthI saMcare=jeTalA kALathI saMcare, te paryAyane samaya kahevAya. tadanurUpa te-pa (teha paNa bhAse che) kAlaparyAyarUpa samayano bhAjala kAlANa kahevAya che. te ekeka AkAzapradeze ekeka ekeka kAlANa, che. ema karatAM lokAkAza pradezapramANa kAlANa thAya. ema koI ora kahetA jevAbhAsa digaMbara bhAkhe che. 3 2 dravya =ane dravyasaMgrahamAM arthAta digaMbaranA graMthasvarUpa dravyasaMgrahamAM, kahevAyuM che - rayA rANI =ratnanA rAzinI jema, te vAttApU te kAlANa, asaMullAni asaMkhya dravyo che. ararA. II10/14 bhAvArtha : cauda rAjalokamAM paramANuo rahelA che temAMthI koI AkAzapradeza para rahelo paramANu atyaMta maMdagati pariNAmavALo thAya tyAre te paramANu je AkAzapradeza para rahelo hoya tenA najIkanA eka AkAzapradeza para saMcaraNa pAme che. te saMcaraNa jeTalA kALamAM thAya te paryAyane "samaya" kahevAya che ane tene anurUpa maMdagativALo paramANu najIkanA AkAzapradezamAM jAya tene anurUpa, te kALaparyAyarUpa samayanuM
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ 37 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-10 | gAthA-14-15 bhAjana "kAlANu' kahevAya che ema digaMbara kahe che. tethI e prApta thAya ke paramANunI maMdagatithI nirNaya karAyelo evo je kALaparyAya, te kALaparyAyanuM bhAjana zvetAMbara matAnusAra dharmAstikAyAdi dravyo che paraMtu kALadravya nathI, jyAre digaMbara prakriyA anusAra maMdagativALA paramANunA saMcaraNathI nirNaya karAyelo samayarUpa kALaparyAya kAlANuno che, dharmAstikAyAdino nahIM. te kAlANuo cauda rAjalokanA ekeka AkAzapradeza upara ratnanA DhagalAnI jema paraspara asaMbaddha rahelA che. tethI cauda rAjalokamAM jeTalA AkAzapradeza che teTalA arUpI evA kALanA aNuo che. pratyeka kALano paryAya samaya che ane te samaya dharmAstikAyAdimAM vartana thavAnuM apekSAkAraNa che ema digaMbara kahe che. AmAM graMthakArazrI digaMbaronA graMthanI sAkSI Ape che. dravyasaMgrahamAM kahyuM che ke, cauda rAjalokanA ekeka AkAzapradeza upara ekeka ema asaMkhya kAlANuo rahelA che. kAlANuo dharmAstikAyAdinI jema akhaMDa dravyarUpa nahIM hovAthI ane skaMdhanI jema ekameka paNa thayelA nahIM hovAthI ratnanA DhagalAnI jema rahelA che. II10/14nA avataraNikA: gAthA-14mAM digaMbara matAnusAra pAMca astikAyathI atirikta kALadravya che tema graMthakArazrIe batAvyuM ane te mata gaMthakArazrIne abhimata nathI chatAM te matane ja puSTa kare tevAM vacano yogazAstranA aMtara zlokamAM prApta thAya che te batAvIne "yogazAstranuM tAtparya zuM che ? te spaSTa karavA arthe graMthakArazrI kahe che - gAthA : yogazAstranA re aMtara zlokamAM, e paNi mata chaI re I; lokapradeze re aNuA juA, mukhya kAla tihAM di. samao II10/1paII gAthArtha - yogazAstra" nA aMtarazlokamAM e paNa mata=digaMbare kahyo e paNa mata, ISTa che. kema iSTa che ? te zlokanA uttarArdhathI batAve che - lokapradezamAM judA judA aNuo=kAlANuo, tyAM="yogazAstramAM, mukhya kALa batAvAyuM che=kahevAyuM che. ll10/1paIL -- Tabo - e digambara mata paNi-yogazAstranA aMtaraUMkamAMhi DhaISTa chaI, je mArTi-te zlokamaLe-lokapradezaI jujuA kAla aNua, te mukhyakAla kahio chaI. tathA 2 tatpas :
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-10 | gAthA-15-16 "novezaprasthA, fmanA.. vAnAvastu che ! bavAnAM rivartAva mukya: lH sa 3te II" (yogazAstra prakAza-1, glaeNka-16 TIkA) tti /10/1pAI TabArtha - e digaMbaramata paNa "yogazAstranA aMtarazlokamAM ISTa che=svIkRta che, je mATe te zlokamAM= yogazAstranA aMtazlokamAM, judA judA kAla aNuo te, mukhya kALa kahevAyo che. tathA ra=ane te rIte=digaMbaranA matane puSTa kare te rIte, tA: teno='yogazAstra'no, pATha che - mAvAnAM parivartA=bhAvonA parivartana mATe dhamastikAyAdi dravyomAM bhAvonA parivartana mATe, je novezapravezathA minA vAtAvatuM=je lokAkAzapradezamAM rahelA bhinna kAlANuo che, te mu: naH 3=te mukhya kALa kahevAya che. ll10/15 bhAvArtha : gAthA-14mAM digaMbara matAnusAra ratnanA DhagalA jevA kAlANuo cauda rAjalokapramANa che tema graMthakArazrIe batAvyuM. tevo ja mata pU. zrI hemacaMdrAcAryajIe yogazAstranA aMtarazlokamAM batAvyo che. zlokanuM kathana A pramANe che - cauda rAjalokarUpa je loka che, tenA dareka AkAzapradeza upara judA judA kAlANuo rahelA che te mukhyakALa kahevAya che. vaLI, te kALadravya dharmAstikAyAdi dravyomAM ke jIva-pudgala dravyomAM je parivartana thAya che te parivartana pratye apekSAkAraNa che ane te mukhyakALa che. tethI sthUlathI kAlANuo sarva AkAzapradezamAM che tema siddha thAya che. chatAM yogazAstranA prastuta zlokno artha kaI rIte karavo ? te svayaM graMthakArazrI ja AgaLa batAvaze. ll10/1pamAM avataraNikA : gAthA-14mAM digaMbara matAnusAra ratnanA DhagalA jevA kAlANuo cauda rAjalokamAM dareka AkAzapradeza upara rahelA che tema sthApana karyuM ane te matanI puSTi kare evuM yogazAstranA aMtarazlokanuM vacana graMthakArazrIe gAthA-15mAM batAvyuM. have ratnanA DhagalAnI jema rahelA, paraspara ekasvarUpe nahIM rahelA evA kAlANuomAM UrdhvatApracaya che ane tiryapracaya nathI tema digaMbaro kahe che, te spaSTa kare che - gAthA : pracayaUrdhvatA re ehano saMbhavaI, pUrva-apara paryAya; tiryakrapracaya ghaTaI nahIM baMdhano, viNa pradeza samudAya. sama0 II10/1chA
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2/ DhALa-10 | gAthA-16 gAthArtha : pUrva-aparaparyAyarUpa UrdhvatApracaya ehano kAlANu dravyano, saMbhave che. khaMdhano skaMdhano, pradezanA samudAya vagara=paramANuothI banelA skaMdhamAM jema pradezano samudAya che tevA prakAranA kAlANunA pradezanA samudAya vagara, tiryakTacaya ghaTe nahIM asaMkhyAta kAlANuomAM pugalanA skaMdhanI jema tiryakapracaya ghaTe nahIM (e pramANe digaMbara kahe che.) I/10/16ll Tabo: eha kAlANa dravyano, UrdhvatApracaya saMbhavaIM, je mATaIM, mRdadravyanaIM sthAsa, koza, kuzUlAdi pUrvAparaparyAya chaI, tima ehanaIM samaya, Avali pramukha pUrvAparaparyAya chaiM, paNi baMdha pradezasamudAya ehanaIM nathI te bhaNI, dharmAstikAyAdikanI pari tirthapracaya nathI te mATaIM ja, kAladravya astikAya na kahiI. paramANupudgalanI pari tirthapracayayogyatA paNi nathI, te mATaI, upacAraI paNi kAladravyanaI astikApaNuM na kahavAIM. 10/1kA TabArtha : eha kAlANu dravyanogAthA-14mAM je kAlANa digaMbaroe batAvyA e kAlANu dravyano, UrdhvatApracaya saMbhave che. kema saMbhave che ? tethI kahe che - je mATe, jema khUdravyane sthAsa, koza, kuzalAdi pUrva-apara paryAya che=mATImAMthI kuMbhAra ghaDo banAve che tyAre te mATIdravyane pUrvamAM sthAsaparyAya prApta thAya che, pachI koza paryAya, pachI kuzUlAdi paryAya prApta thAya che-e rUpa pUrvaapara paryAya che, tema ene=kAlANurUpa dravyane, samaya, AvalikA vigere pUrvaapara paryAya che; paraMtu aMdhato pradeza samudAya ehave kAlANuone, nathI. te bhaNI tethI, dhamastikAyAdinI pariM tiryaphapracaya nathI=dharmAstikAyAdimAM jema tirthaphapracaya che tema kALamAM tiryapracaya nathI. te mATe ja=kALamAM tiryapracaya nathI te mATe ja, kALadravyane astikAya na kahevAya. ahIM prazna thAya ke, lokamAM paramANuo paraspara skaMdha vagaranI avasthAmAM rahelA che temAM paNa tiryakupracaya nathI; chatAM pudgalAstikAyamAM paramANuono saMgraha che tethI paramANurUpa pudgalane paNa astikAya kahevAya che tema kAlANunA samudAyane paNa astikAya kema na kahI zakAya ? tethI kahe che paramANu yugalanI jema tirthaphapracayanI yogyatA paNa nathI kAlANunA samudAyamAM tirlaphapracayanI yogyatA paNa nathI, te mATe upacArathI paNa=jema paramANumAM tirlaphapracayanI yogyatAne kAraNe upacArathI astikAya kahevAya che tema upacArathI paNa, kALadravyane astikAyapaNuM na kahevAya, ema digaMbaro kahe che. I10/16il
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-10 | gAthA-16 bhAvArtha : vaLI, digaMbaro dharmAstikAyAdi dravyonI jema arUpI evA kALadravyane svIkAre che ane cauda rAjalokanA dareka AkAzapradeza upara eka eka kAlANa rahelA che tema kahe che. teo kahe che ke te kAlANumAM UrdhvatApracaya saMbhave che paraMtu tiryakupracaya nathI. kaI rIte UrdhvatApracaya saMbhave che ? te spaSTa karatAM kahe che - jema, mATImAMthI kuMbhAra ghaDo banAve che tyAre te mATIdravya prathama sthAsathALI AkAre hoya che, pachI koza AkAre thAya che, pachI kuzUlAdi AkAre thAya che ane aMte ghaTa AkAre thAya che. tethI te mATImAMthI sthAsathI mAMDIne ghaTa sudhInA paryAyo uttara uttaranI kSaNamAM kramasara thAya che. te kramasara thatA paryAyo UrdhvatApracayarUpa che arthAtuM prathama kSaNamAM prathama paryAya che, bIjI kSaNamAM bIjo paryAya che e pramANe te paryAyono pracaya UrdhvatAsvarUpa che tema cauda rAjalokamAM dareka AkAzapradeza upara rahelA kAlANuomAM paNa samaya, AvalikA, muhUrta, divasa, rAta, mAsa, varSa vagere kramasara thanArA paryAyo che; kema ke dareka kAlANamAM pahelo samayaparyAya pragaTe che, dhIme dhIme te vRddhi pAmIne AvalikArUpe thAya che ane te paryAya muhUrta, divasa, rAta vigerarUpe kramasara thAya che. tethI e prApta thAya ke, cauda rAjalokamAM je kAlANuo che te dareka kAlANuomAM samaya AdinA kramathI paryAyono pracaya uttara uttara thAya che tethI UrdhvatApracaya e kAlANumAM saMbhave che. vaLI, digaMbaro kahe che ke jema skaMdhamAM pradezano samudAya ekabIjA sAthe ekavAkyatAthI joDAyelo che tevo kAlANamAM paraspara koI saMbaMdha nathI, paraMtu dareka kAlANuo svataMtra rahelA che. tethI dharmAstikAya Adi pAMce dravyomAM tiryakupracaya prApta thAya che arthAt bhinna bhinna pradezo paraspara saMlagna thaIne eka dravyarUpe pratIta thAya che tevo tiryakupracaya kAlANamAM nathI. mATe kAlANune astikAya kahevAtuM nathI ane dharmAstikAya Adi dravyo aneka pradezanA samudAyarUpa eka dravya hovAthI teomAM tirya) evA pradezono eka samudAyarUpa pracaya che. vaLI, jema kAlANumAM tiryaka evA pradezono samudAya nathI paraMtu dareka kAlANu pRthapha che tema paramANudravya paNa paraspara pRthagurUpe rahelA che. tethI skaMdhathI pRthagu evA paramANumAM paNa tiryapracayanI prApti nathI, topaNa paramANupudgalomAMthI skaMdho bane che tyAre temAM tiryakupracayanI prApti che, mATe paramANupugalamAM tiryakupracayanI yogyatA che tethI paramANudravyano paNa pudgalAstikAyamAM aMtarbhAva karela che; kema ke tiryakupracayanI yogyatAne kAraNe paramANumAM upacArathI astikAyano vyavahAra thaI zake che; paraMtu kAlANuomAM skaMdha thavAnI yogyatA nathI, tethI teo sadA paraspara pRthagurUpe ja cauda rAjalokamAM rahelA che. mATe upacArathI paNa kALadravyane astikAya kahevAya nahIM. A prakAre digaMbaro dharmAstikAyAdi dravyonI jema kAlANune pRthapha svIkArIne kAlANumAM UrdhvatApracayanuM sthApana kare che ane tiryapracayanA abhAvane kAraNe kALa astikAya nathI tema sthApana kare che tathA dravyanI saMkhyAthI lokAkAzanA pradeza pramANa asaMkhyAta dravyarUpa kAlANane svIkAre che ane te kAlANuonA samaye, AvalikA vagere paryAyo svIkArIne divasa, rAta, mAsa AdinI saMgati kare che. I10/1chA
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano sasa bhAga-2/ DhALa-10 | gAthA-17 avataraNikA : e digambara pakSa pratibaMdII dUSaI chaI - avataraNikArya : eAegAthA-14thI 16 sudhI batAvyo te A, digaMbarapakSa pratibaMdII dUSaI chaI=pratibaMdathI dUSaNa Ape che tema svIkAravAmAM tene zuM Apatti Avaze ? te ApattirUpa pratibaMdathI tenA matane dUSaNa Ape che - gAthA : Ima aNugatinI re laI hetulA, dharmadravya aNu thAI; sAdhAraNatA re laI ekanI, samaya baMdha paNi thAI. samae II10/17nA gAthArtha - Ima A rIte=pUrvamAM digaMbare kahyuM ke, maMdaaNugatinA kAryanA hetu evA paryAyarUpa te samayanuM bhAjana dravyakAlANu che e rIte, aNunI gatinI hattA laIne=maMdagativALA paramANunI gatinA nimitakAraNarUpa hetatA laIne, dharmadravya aNu thAI dharmadravya paNa kAlANunI jema cauda rAjalokamAM aNapramANa rahelo che tema thavo joIe. sAdhAraNatA laIne jIva-ajIva ane paramANu Adi sAdhAraNatAnI gatietutAne laIne, ekanI=dharmAstikAyamAM eka akhaMDa dravyanI, kalpanA karIe, to samaya baMdha paNa thAya=kAlANuomAM samayonA samudAyarUpa skaMdha paNa thAya sarva jIva-ajIvadravyasAdhAraNa vartanA hetutAguNane laIne samaya arthAt kALadravyarUpa samaya skaMdha paNa thAya. ll10/17ll bo - Ima ja maMdANugatikArya hetuparyAyasanathabhAjanadravya samaya aNa kalpiauM , maMdAgragatietutArUpa guNabhAjana dharmAstikAya paNi siddha hoI. Ima adharmAstikAyAdhaNano paNi prasaMga thAI. anaI jo sarvasAdhAraNagatietutAdika leI, dharmAstikAyAdi eka ja skalparUpa dravya kalpiI, deza, pradeza kalpanA tehanI vyavahAranurodhaI pachaI karI, to sarvajIvAjIvaDhavyasAdhAraNavartanAhaMtutAguNa leInaI kAladravya paNi lokapramANe eka kalpiuM joII. dharmAstikAthAdikanaIM adhikAraI sAdhAraNagatihetutAghupasthiti ja kalpaka thaI, anaIM "kAlaDhavakalpaka tai-maMdAjhavartavAhetutvapasthiti ja chaIe e kalpanAI to abhinirvaza vinA bIjuM koI kAraNa nathI. [10/17
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-10 | gAthA-17 bArthaH ema jo=gAthA-14mAM digaMbare sthApana karyuM ke maMdagatimAM aNunA saMcaraNane AzrayIne samayanuM bhAjanadravya kAla che ema jo, aNunI maMda gatirUpa kArya, e kAryanA hetuparyAyarUpa je samaya, tenuM bhAjanadravya samaya=kA, aNu kalpanA karIe=digaMbaroe cauda rAjalokamAM aNapramANa ratnanA DhagalArUpe kALadravyanI kalpanA karI ema kalpanA karIe, to aNunI maMdagatinI hetutArUpa guNanuM bhAjana evuM dhamastikAya paNa siddha thAya=eka akhaMDa dravyarUpe dhamastikAyane badale ratnanA DhagalA jevA dharmAstikAya paNa aNurUpe siddha thAya. ema-ema svIkArIe to, adhamastikAya Adi aNuono paNa adharmAstikAya ane AkAzAstikAya Adino paNa, aNuno prasaMga prApta thAya. A prakAre digaMbarane pratibaMdI dUSaNa graMthakArazrIe ApyuM. tenuM nirAkaraNa karavA mATe te zuM kahe ? te batAvIne temAM paNa doSa batAvavA arthe graMthakArazrI kahe che - ane jo, digaMbara kahe ke, sarvasAdhAraNa gati hetutAdika laIne=maMdagativALA aNumAtra nahIM paraMtu maMdagativALA ane tIvragativALA jIvo tathA pugalo te sarvatI sAdhAraNa gatinI hetutAdikane laIne, dhamastikAya Adine eka ja skaMdharUpa dravya kalpanA kare=kAlANunI jema paramANu nahIM paraMtu eka ja skaMdharUpa dravyanI digaMbara kalpanA kare, ane te eka ja skaMdharUpa dravyanA deza, pradezanI kalpanA vyavahAranA anurodhathI pAchaLathI digaMbara kare to, sarva jIva-ajIvadravyasAdhAraNa vartavAhetatA guNane laIne=jIva-ajIva sarva dravyanI vartavAno hetu kALa hovAthI sarva jIva-ajIvadravyasAdhAraNa vartanAnA nimitakAraNarUpa guNane laIne, kALadravyane paNa lokapramANa eka kalpavuM joIe=digaMbare dharmAstikAyAdinI jema kALadravyane paNa lokapramANa eka akhaMDa dravya kalpavuM joIe. dhamastikAyAdinA adhikAre, sAdhAraNa gatietutAdinI upasthiti jakajIva-pudgala sAdhAraNa gatietAdinI upasthiti ja, kalpaka che=dhamastikAyAdine eka akhaMDa dravya svIkAravAmAM kalpaka che, ane "kALadravyano kalpaka te-naMdANuvanAhatatAnI upasthiti ja che=sarva jIva-ajavasAdhAraNa vartavAhetutAnI upasthiti kALadravyano kalpaka nathI paraMtu maMdANuvartanA hetutvanI ja upasthiti che, e prakAranI kalpanAmAMe prakAranI digaMbaranI kalpanAmAM, to abhiniveza vinA=svamatanA vicAryA vagara pakSapAtanA abhiniveza vinA, bIjuM koI kAraNa nathI yukti ke Agamavacana pramANa nathI. II10/17zA bhAvArtha : gAthA-14mAM batAvyuM e pramANe paramANu jyAre maMdagatithI AkAzapradezamAM saMcaraNa karato hoya tyAre najIkanA AkAzapradezamAM saMcaraNane mATe jeTalo avadhi prApta thAya te avadhine digaMbaro samaya svIkAre che ane zvetAMbara mata "tattvArtha sUtra' anusAra tene samaya svIkAre che paraMtu te samayadravyanuM bhAjanadravya
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ 43 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-10 | gAthA-17 digaMbaro kAlANune kahe che, jyAre zvetAMbara saMpradAya digaMbaronI jema kALa nAmanuM svataMtra dravya svIkAratA nathI paraMtu paramANunI gatinI avadhithI nirmIta karAyelA eka samayamAM dareka padArthone AzrayIne vartanA thAya che, ema zvetAMbara saMpradAya svIkAre che. have jo maMdagativALA aNunI gatirUpa je kArya, teno hetu evo paryAyarUpa samaya, tenuM bhAjanadravya kALadravya che arthAt dharmAstikAyAdithI atirikta kALadravya che ane te kALadravya aNupramANa sarva lokAkAzamAM raheluM che tema digaMbaro kalpanA kare che tema svIkArIe to, maMdagativALA paramANunI anya AkAzapradeza para thatI gatimAM hetu dharmAstikAyadravya che, tethI te hetutArUpa guNanuM bhAjana dharmAstikAya che. tethI te dharmAstikAya paNa kAlANunI jema ja aNapramANa cauda rAjalokamAM rahelA che te digaMbaranA mata anusAra siddha thAya. jo Ama svIkArI laIe to adharmAstikAyane ane AkAzAstikAyane paNa aNupramANa svIkArIne kahevuM joIe ke, dharmAstikAyanA aNuo cauda rAjalokamAM rahelA che, adharmAstikAyanA aNuo cauda rAjalokamAM rahelA che ane AkAzAstikAyanA aNuo cauda rAjalokamAM ane alokamAM rahelA che; paraMtu tema digaMbaro svIkAratA nathI. tethI A prakAranA pratibaMdI dUSaNa ApIne graMthakArazrI kahe che ke jema digaMbaro kALane apramANa svIkAre che tema dharmAstikAyAdi dravyone paNa aNupramANa svIkAravA joIe ane jo digaMbaro dharmAstikAyAdi traNa dravyone eka akhaMDa dravya mAne, to tene kAladravyane paNa caudarAjalokapramANa eka akhaMDa dravya mAnavAnI Apatti Ave. A doSanA nivAraNa mATe digaMbaro kahe ke, dharmAstikAyAdi dravyo mAtra maMdagativALA paramANunI gati AdimAM heta nathI paraMtu jIva-pudgalasarvasAdhAraNa gatinA hetutAdivALA che. mATe dharmAstikAyAdine skaMdharUpe ja mAnavA paDe; kema ke asaMkhyAta pradeza upara rahelA jIvane ke pudgalane sthAnAMtara karavA mATe dharmAstikAya aNupramANa hoya to te gati sahAyaka banI zake nahIM, paraMtu akhaMDa dravya hoya to potAnA sthAnamAM rahelA jIvane ke pudgalane anya sthAnamAM javA mATe te dharmAstikAyano skaMdha kAraNa banI zake. mATe dharmAstikAyane eka akhaMDa dravya ja mAnavuM paDe, tyArapachI vyavahArane anusAra tenA deza, pradezanI kalpanA karI zakAya. mATe "kALane aNupramANa svIkAravA chatAM dharmAstikAyAdine aNupramANa svIkAravAnI amane Apatti Avaze nahIM" ema digaMbaro kahe to graMthakArazrI kahe che - jema kAlANuo samayaparyAyanuM bhAna che tema digaMbara matAnusAra cauda rAjalokamAM rahelA kAlANuo jIva, ajIva Adi pAMce dravyasAdhAraNamAM pratikSaNa thatI vartanAnA hetu cheHnimittakAraNa che ane te nimittakAraNaguNane laIne kALadravyane paNa eka akhaMDa dravya kalpavuM joIe; kema ke jema asaMkhyAta pradeza pramANa evA jIvane ke pudgalanA skaMdhane gatimAM sahAya karavA mATe dharmAstikAyano eka aNu kAraNa svIkArI zakAya nahIM mATe dharmAstikAyane akhaMDa dravya digaMbaro svIkAre che, te rIte asaMkhyAta pradezapramANa evA dharmAstikAyAdi dravyomAM thatI vartanA pratye nimittakAraNa eka kAlANu thaI zake nahIM, mATe te kAlANuone paNa dharmAstikAyanI jema eka akhaMDa dravyarUpe digaMbaroe kalpavAM joIe.
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-10 | gAthA-17-18 A prakAre graMthakArazrIe pratibaMdI uttara Apyo te pramANe jo digaMbara dharmAstikAyAdine akhaMDa dravya svIkAre to kALane paNa akhaMDa dravya svIkAravuM joIe athavA pUrvamAM pratibaMdI uttara Apyo te pramANe jo digaMbara kALane aNupramANa svIkAre to dharmAstikAyAdine paNa aNupramANa svIkAravA joIe. A baMne prakAranA pratibaMdI dUSaNanA parihAra arthe digaMbaro zuM kahe che? te batAvavA arthe graMthakArazrI kahe che - dharmAstikAyAdinA adhikArathI jIva-pudgalasAdhAraNa gatietutAnI upasthiti thAya che paraMtu maMdagativALA paramANunI gatimAtranI upasthiti thatI nathI mATe dharmAstikAyane akhaMDa dravya ja kalpavuM joIe ane kALadravyanI kalpanA mATe maMdagatithI anya AkAzamAM jatA paramANunI ja upasthiti thAya che mATe kALadravyane aNupramANa ja kalpavo joIe.' ema digaMbaro kahe che. tene graMthakArazrI kahe che - A prakAranI kalpanAmAM digaMbaranA abhiniveza sivAya bIjuM koI kAraNa nathI; kema ke jema dharmAstikAya jIvana ane pudgalane gatimAM sahAya kare che tene AzrayIne tene akhaMDa dravya kahyuM, tema dharmAstikAyAdi sarva dravyomAM pratisamaya navA navA bhAvarUpe vartanA thAya che temAM hetu jo kAlANu che ema digaMbara svIkAre to, kAlANu dravyano kalpaka maMdagativALA aNunI vartamAnA hetupaNAnI sthiti kAraNa che tema kahevAmAM digaMbaranI svakalpanA ja abhinivezavALI che, tema mAnavuM paDe; kema ke dharmAstikAyAdi dravyane aMdha mAnavAmAM je yukti che te yukti kAlANune paNa skaMdha mAnavAmAM vidyamAna hovA chatAM tene svIkAryA vagara svakalpanA anusAra kAlANune aNupramANa sthApana karavuM te vicArakane mATe ucita nathI e prakArano graMthakArazrIno Azaya che. I/10/1NI avataraNikA - gAthA-17mAM kALane dravyarUpe svIkAranAra digaMbarane pratibadI dUSaNa batAvI te dUSaNanA parihArarUpe digaMbaro zuM kahI zake? te batAvIne kALane upacArathI dravya svIkAravuM ucita che, te batAve che - gAthA - apradezatAre anAsarI, je aNa kahiMI re teha to paryAyavacanathI joDiI, upacAraI savi eha. sama0 I10/18li gAthArtha : sUtrane anusarIne apradezatA che ema jo teha kALa, aNu kahIe aNuparimANa che paraMtu skaMdhaparimANa nathI ema kahIe, to paryAyavacanathI kALane jIva-ajIvanA paryAyarUpa kahenArA vacanathI, joDavuM joIe. ahIM prazna thAya ke, kALane dravya kahenArAM vacana che ane lokAkAzapramANa kahenArAM paNa vacana che ema pUrvamAM graMthakArazrIe gAthA-12 ane 15mAM batAvela. tethI kALane upacArathI dravya kema svIkArI zakAya ? tethI kahe che -
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-10 | gAthA-18 45 eha savi kALane dravya kahenArAM ane lokAkAza pradezapramANa kahenArAM e sarva vacana, upacArathI kahenArAM che. II10-18II Tabo: havaI, Ima kahasya, je, "sUtra kAla apradeza kahi chaI, tehanaIM anusAIM kAlANa kahiIM," to sarvaI jIvAjIvaparyAyarUpa ja kAla kahio chaI, tehamAMhaIM vidha bhayathI dravyakAla paNi kima kaho cha ? te mATaOM kAlanaIM dravyatvavacana tathA lokAkAzapradezapramANa aNuvacana-e sarva upacAraIM jeDiI. mukhyavRtti te paryAyarUpa kAla ja sUtrasaMmata chaI. gata sva-"rASetye ." (tatvArthasUtra, a0 5, sU0 38) IhAM - vacanaIM sarvasammatatvAbhAva sUci6. /10/18 TabArtha : have jo ema kahezo=ema digaMbara kahe, je sUtramAM kALa apradezI kahyA che tene anusarIne kALane aNu kahIe chIe arthAt skaMdha ame kahetA nathI paraMtu aNu kahIe chIe, to tene graMthakArazrI kahe che - sarvatra=AgamamAM sarvatra, jIva-ajIva paryAyarUpa ja kALa kahyo che tenA virodhanA bhayathI= AgamanA virodhanA bhayathI, dravyakALa paNa kema kaho cho ?=AgamanA virodhanA bhayathI kALane skaMdharUpe nahIM svIkAravAne badale digaMbaro kALane aNurUpe kahetA hoya to, digaMbaroe AgamanA virodhanA bhayathI dravyakALa paNa na kahevo joIe. te mATe=AgamanA virodhanA bhayathI dravyakALa na svIkAravo joIe te mATe, kALane kahenAruM dravyatva vacana ane lokAkAza pradezapramANa aNuvacana-e sarva upacArathI joDavuM joIe=kALadravya nathI paraMtu upacArathI ja kALane dravyarUpe ke lokAkAza pradezapramANarUpe joDavA joIe. mukhyavRttie te kALa, paryAyarUpa kALa ja sUtrasaMmata che. gata va=AthI ja=kALa paryAyarUpe ja saMmata che AthI ja, tanvence "ane kALa=kALadravya che. e pramANe eka AcArya kahe che." (tatvArthasUtra, adhyAya-5, zloka-38) ahIM tatvArthasUtranA vacanamAM, "gha' e vacanathI sarva sammatatvano abhAva sUcavyo che. I10/18II bhAvArtha : gAthA-17mAM graMthakArazrIe kahyuM ke, maMdANu gatinA kAryarUpe svIkArIne kALane aNuparimANarUpe digaMbaro svIkAratA hoya to dharmAstikAya Adine paNa aNuparimANa mAnavA joIe ane jo dharmAstikAyAdine eka skaMdharUpe svIkAratA hoya to digaMbaroe kALane paNa eka skaMdharUpa cauda rAjalokapramANa svIkAravo
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-10 | gAthA-18-19 joIe. tyAM koI digaMbara kahe ke, sUtramAM kALane apradezI kahyo che, mATe ame kALanA aNuone svIkArIe chIe, kALane skaMdharUpe svIkAratA nathI. tene graMthakArazrI kahe che - jo sUtrane anusarIne potAne AvatI ApattinA nivAraNa arthe digaMbaro kAlANuo svIkAre to sUtramAM sarvatra kALane jIva-ajIvanA paryAyarUpa ja kahyo che arthAt jIva-ajIvamAM je pratisamaya vartanA thAya che te rUpa ja kALa che tema sUtramAM kahyuM che, te sUtranA bhayathI digaMbaroe dravyakALa paNa svIkAravo joIe nahIM, paraMtu ema ja kahevuM joIe ke, jagatamAM vartatA pAMca astikAyanA paryAyarUpa ja kALa che, te paryAyathI atirikta koI kALadravya nathI. sUtranA baLathI jo digaMbaro pAMca astikAyanA paryAyarUpa kALane svIkAre to kALane dravyarUpe kahenArAM je vacano prApta thAya che ane lokAkAzapramANa kALane aNurUpe svIkAranAra je vacana prApta thAya che te sarva vacanane upacArathI joDavAM joIe. Azaya e che ke, gAthA-1ramAM koIka AcAryano mata batAvatAM kahyuM ke, "bhagavatIsUtranA baLathI keTalAka AcAryo aDhIdvIpapramANa kALadravya svIkAre che. vaLI, gAthA-15mAM kahyuM ke 'yogazAstranA aMtarazlokomAM cauda rAjalokapramANa kAlANuo che, te baMne vacano digaMbaroe upacArathI joDavAM joIe; kema ke mukhya vRttithI to=padArthane svIkAranAra dRSTithI to kALa paryAyarUpa ja sUtrasaMmata che mATe mukhyavRttithI to, kALane dravyarUpe svIkArI zakAya nahIM, upacAravRttithI ja kALane dravyarUpe svIkArI zakAya. kALane mukhyavRttithI dravyarUpe na svIkArI zakAya ane upacAravRttithI ja kALane dravyarUpe svIkArI zakAya, tene puSTi ApavA arthe graMthakArazrI kahe che - 'tattvArthasUtramAM "eka AcArya kALane dravya che ema kahe che" e sthAnamAM eka AcAryanuM vacana badhAne sammata nathI te batAve che. mATe badhAne sammata hoya to ja kALane dravyarUpe svIkArI zakAya ane eka AcArya kALane dravya kahe che tenI saMgati upacArathI ja karavI yogya che. mATe kALane dravyarUpe svIkAranAra digaMbaranuM vacana svakalpanAmAtrarUpa che. I10/18II avataraNikA - upacAra prakAra ja dekhADaI chaI - avataraNiyArtha: upacAranA prakArane ja dekhADe che - bhAvArtha - jema 'iTyAM poSa:' e prayogamAM "gaMgA" zabdano artha pANIno pravAha thAya che chatAM pANInA pravAhamAM gAyanA vADArUpa ghoSanI saMgati thAya nahIM, tethI tyAM "gaMgAno artha lakSaNAthI=upacArathI, gaMgAnuM tIra" thAya che; tema kALadravyarUpe sUtrasaMmata nahIM hovAthI jIva-ajIvanA paryAyamAM dravyano upacAra
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-10 | gAthA-19 47 karIne=jema gaMgAnA tIramAM 'gaMgA' padano upacAra karyo tema jIva-ajIvanA paryAyamAM kALano upacAra karIne, tene dravya kaI rIte kahI zakAya? te prakAra have batAve che gAthA: paryAyiM jima bhASiu dravyano, saMkhyAratha upacAra; apradezatA re yojanakAraNaIM, tima aNutAno re sAra. sama0 II10/19] gAthArtha H jema paryAyanA viSe dravyano upacAra saMkhyAratha=saMkhyA mATe arthAt 'cha' saMkhyAnI pUrti mATe bhASiu='bhagavatIsUtra'mAM kahyo che, tema apradezatAnA yojanane kAraNe=sUtramAM kALane apradezatA kahI che tenA yojanane kAraNe, aNutAno sAra=lokAkAza pradezapramANa kAlANu che te lokAkAzamAM rahelA aNumAM upacArarUpe kahyA che-e prakArano sAra che=tAtparya che. II10/195 Tabo H "Sadeva dravyALi" e saMkhyA pUraNanaIM arthaIM, jima paryAyarUpa kAlanaIM viSaIM dravyapaNAno upacAra maLavatpAdikanaIM viSaI karIIM chaIM, tima sUtrarphe kAlaDhavyanaIM apradezatA kahI chaI, tathA kAlaparamANu paNi kahiyA chaIM, te yojananaIM kArji lokAkAzapradezastha pudgalANlRnaIM viSaIM ja thoLazAstranA aMtarazlokamAM kAlANuno upacAra kario jANavo. 44 " "mukhyaH kAlaH' ityasya cAnAdikAlInApradezatvavyavahAraniyAmakopacAraviSayaH ityarthaH, ata eva manuSyakSetramAtravRttikAladravyaM ye varNayanti teSAmapi manuSyakSetrAvacchinnAkAzAdau kAladravyopacAra eva zaraNam" kRti vimAtranetat / | |/10/19|| TabArtha : 'cha ja dravyo che' e saMkhyAnA pUraNane arthe jema paryAyarUpa kALane viSe=jIva-ajIvanA paryAyarUpa kALane viSe, dravyapaNAno upacAra bhagavatIsUtra Adine viSe karyo che, tema sUtramAM kALadravyane apradezatA kahI che ane kALaparamANu paNa kahyo che te yojana mATe lokAkAza pradezamAM rahelA pudgalanA aNunA viSayamAM ja 'yogazAstra'nA aMtarazlokamAM kAlANuno upacAra karelo jANavo. ==ane, 'mulye: vyAlaH' kRti='mukhya kALa' e prakAranA asya=AnuM='yogazAstra'nA aMtarazlokanA cothA padamAM kahelA vacananuM, anAviAtInApravezatvavyavahAraniyAmopacAraviSayaH=anAdikAlIna apradezatvanA vyavahArano niyAmaka upacArano viSaya che, hatyarthaH=e prakArano artha che. gata va=AthI ja=mukhya kALa kahenAra vacana paNa upacAranA viSayavALuM che AthI ja, manuSyakSetramAtravRttiAtadravya je vaLatti= manuSyakSetramAtravRtti evA kALadravyanuM jeo varNana kare che. teSAmavi=teone paNa, manuSyakSetrAvacchinnA
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-10 | gAthA-19 vAto manuSyakSetraavacchinna AkAzAdimAM, tridravyopacAra patra sarakALadravyano upacAra ja zaraNa che, rUti vinAtra =e prakAre A dizAmAtra cheHkALadravyane upacArarUpa svIkAranAra vacananuM dizAmAtra kathana che arthAt prastutamAM ghaNuM vaktavya che. 10/19 bhAvArtha - zAstramAM padravyanI vicAraNAnAM vacano upalabdha thAya che, kema ke pAMca kAraNone aMtargata kALane paNa kAraNarUpe kahevAmAM Ave che ane kAryakAraNabhAvanI vyavasthAmAM kALa paNa mahattvano bhAga bhajave che. AthI ja jIvano jyAre kALa pAke che tyAre ja yogamArganI prApti thAya che ityAdi zAstravacano prasiddha che. tethI kALadravyarUpe saMmata nahIM hovA chatAM kALane kAraNarUpe bodha karAvatI vakhate te vastu che' tevI upasthiti Avazyaka che. tethI te te kSaNaparyAyamAM dravyano upacAra karIne yogamArgano kALa pAkyo che te batAvavA kALane kAraNe svIkArAya che tyAM anya sarva kAraNonI jema kALa paNa eka kAraNa che tema batAvAya che, mATe pAMca dravyathI atirikta chaThThA kALadravyane svIkAryuM che ane te cha dravyanI saMkhyAnI pUrti mATe jIvaajIvanA paryAyarUpa kALadravyamAM dravyano upacAra karIne bhagavatIsUtra" Adi graMthomAM jema kALanI vicAraNA karI che tema sUtramAM je dharmAstikAyAdi aneka pradezavALAM dravyo che tevuM kALadravya nathI, e batAvavA mATe kALadravyanI apradezatA kahI che. kAlaparamANuo paNa sUtramAM kahyA che tenA yojanA mATe te kALane apradeza kahenArA vacananA yojanA mATe, "yogazAstranA aMtarazlokomAM caudarAjalokavartI je paramANuo rahelA che temAM kAlANuno upacAra karyo che. tethI dharmAstikAyAdinI jema kALadravyarUpe saMmata nathI. vaLI, graMthakArazrIe gAthA-15mAM kahela te pramANe kALane lokAkAza pradeza pramANa svIkAranAra 'yogazAstranA aMtarazlokanA cothA pAdamAM spaSTa kahela che ke, "te mukhya kALa che tethI koIne bhrama thAya ke asaMkhyAta lokAkAza pradezapramANa kAlANuo che tene AzrayIne mukhya kALa' e pramANe pUjya zrI hemacaMdrAcArya mahArAjAe svIkArela che te vacanAnusAra digaMbarano mata siddha thAya che; kema ke "mukhya kALa" kahevAthI te "upacarita kALa nathI ema prApta thAya che. te kathananA tAtparyane spaSTa karavA arthe graMthakArazrI kahe che - "mukhya kALa' e prakAranuM yogazAstranuM vacana anAdikAlIna apradezanA vyavahArano niyAmaka upacArano viSaya che. tethI e prApta thAya che, dharmAstikAyAdinA jema asaMkhyAta pradezo che tema kALanA pradezo nathI paraMtu kALa vartamAnamAM eka samayarUpa che, bhUtanA anaMtA samayorUpa hato ane bhaviSyanA anaMtA samayorUpa thaze, te sarva eka skaMdharUpa nahIM hovAthI pradezarUpa nathI. te batAvavA mATe lokAkAzamAM vartatA paramANuomAM upacAra karIne asaMkhyAta kAlANuo kahyA che. tethI paramANuno maMdagatithI najIkanA AkAzapradezamAM saMcAra thAya tenI avadhithI nakkI karAyelo vartamAnano samaya che ane tevA bhUtakALanA anaMtA samayo thayA, je vartamAnamAM nathI ane bhaviSyanA paNa anaMtA samayo thaze, je vartamAnamAM nathI, tethI anaMtA samayapramANa kALa che. te apradezarUpa che te batAvavA mATe "yogazAstra'mAM lokAkAzamAM rahelA paramANuomAM te kALano upacAra karyo che, jethI te traNa kAlanA samayorUpa kAlANuo paraspara saMlagna eka skaMdharUpa nathI evo nirNaya thAya.
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-10 | gAthA-19-20 49 vaLI, "mukhya kALa" zabdathI upacarita ja kALano svIkAra che tethI jeo aDhIdvIpapramANa kALadravyane svIkAre che, teoe paNa aDhIdvIpa kSetrathI avacchinna je AkAzAdi dravya che temAM ja kALadravyano upacAra svIkArIne saMgati karavI paDe, te sivAya anya koI mArga nathI. II10/1lA avataraNikA - havaI mugala-jIva dravya saMkSepaIM kahaI chaI - avataraNikAW: have pudgala ane jIvadravyane saMkSepathI kahe che - bhAvArtha : pUrvamAM dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya ane kALadravyanuM svarUpa batAvyuM. vaLI, kALadravya viSayaka zAstramAM bhinna bhinna vacano che tenI ane digaMbaranA paNa anya prakAranA vacananI vistArathI spaSTatA karI. have cha dravya aMtargata pudgaladravyane ane jIvadravyane saMpathI prastuta gAthAmAM kahe che - gAthA - varNa, gaMdha, rasa, phAsAdika guNe, laSiI pudgala bheda; sahaja cetanA re guNa vali jANiI, jIva arUpa, aveda. samao II10/20II gAthArtha : varNa, gaMdha, rasa, sparza Adi guNathI pudagalano bheda lahIe anya dravyothI pudagala dravyano bheda laIe. vaLI, sahaja cetanA guNathI jANIe=jIvadravyano anyathI bheda jANIe. jIva arUpa=rUpa vagarano, ane avedavALo cheHvedana vagarano che zAtA-azAtArUpa sukha-duHkha ane mohanA vedana vagarano che. II10/20I. Tabo : varNa, gaMdha, rasa, sparzAdika guNe pudagala dravyo anya dravyathI bheda lakhiI, anaI jIva dravya sahajacetanA guNa chaI, te lakSaNaI ja sarva acetana dravyathI bhinna chaI. vyavahAraI rUpa, veda sahita, paNi nizcayathI rUparahita, vedarahita chao. 3 - - arasamarUvamagaMdhaM, avvattaM cedaNAguNamasadaM / nA atti hiM, nIvadisaMhA III (samayasAra gAthA-49) I/10/20IL
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyagaNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-1 | gAthA-20 TabArtha - varNa, gaMdha, rasa, spazadika guNathI pudagala dravyano anya dravyathI bheda laIe=bheda jANIe ane jIvadravya sahaja cetanA guNavALuM che, te lakSaNathI ja sarva acetana dravyathI dhamastikAyAdi sarva acetana dravyathI, bhinna che. vyavahArathI vyavahAranayane AzrayIte, saMsArI jIvo rUpa ane vedanavALA che saMsArI jIvo rUpavALA ane zAtA-azAtArUpa sukha-dukhanA vedanasahita che paraMtu nizcayathI zuddha dravyane jonAra nizcayanI dRSTithI, rUparahita=saMsArI jIvo rUparahita che, ane vedarahita che=mohanA pariNAmarUpa ke zAtA-azAtAnA vedanArahita che. ane temAM "uttarathI sAkSI batAve che-nizcayanayathI AtmA rUparahita ane vedarahita che temAM 'sAkSI batAve che - rasamavayaM arasa, arUpa, agaMdha, vratta veLApu=avyakta arthAt mohAdi bhAvothI avyakta evI cetanAguNavALuM, asaduM nathI paNa nAga=azabdasvarUpa (a) aliMgathI grahaNa thAya tevuM (jIvadravya) jANa. nIvadisaMtAnaM=(vaLI, te) jIva anirdiSTa saMsthAnavALuM che-aniyata saMsthAnavALuM che arthAt "aniyaMstha' saMsthAnavALuM che. (samayasAra mULa gAthA-49) I/10/20|| bhAvArtha :pudgala dravyano anya dravyathI kaI rIte bheda che? te batAvatAM kahe che "varNa, gaMdha, rasa, sparza, vaLI, puraNa-galana Adi guNo vaDe karIne pudgaladravya anya dravyo karatAM juduM prApta thAya che." tethI pAMca indriyothI grahaNa thatA bhAvono AdhAra pudgaladravya che tema nakkI thAya che. jyAre dharmAstikAyAdi dravyo arUpI hovAthI varNa, gaMdhAdi bhAvothI rahita che. vaLI, jIvadravyamAM sahaja cetanA guNa che koInAthI janya nathI paraMtu anAdi sahaja siddha cetanAvALuM jIvadravya che, tethI te sarva acetana dravyothI bhinna che. vaLI, te jIvadravyathI jIvanuM zarIra paNa bhinna che. Ama chatAM vyavahAranayathI te deha sAthe saMbaMdhavALuM hovAthI rUpavALuM paNa che ane vedavALuM paNa che=mohAdi bhAvonuM vedana karanAruM hovAthI azuddha nizcayanayathI vedavALuM paNa che. vaLI, saMsArI jIvo zuddha nizcayanayathI zarIrathI bhinna che ane karmathI tirohita svarUpavALA hovA chatAM potAnA mULa svarUpamAM rahelA che, tethI rUparahita che ane mohanA vedana vagaranA che. saMsArI jIvo nizcayanayathI rUparahita che ane vedanArahita che temAM sAkSI Ape che - jIvadravya arasavALuM che rasa vagaranuM che, arUpa che=rUpa vagaranuM che, agaMdha cheegaMdha vagaranuM che. vaLI, koI indriyathI ke manathI grahaNa thAya tevuM nathI, mATe avyakta che; kema ke kevaLajJAnano viSaya che. jo ke, saMsArI jIvone paNa potAnuM jJAna svasaMvedanarUpa che topaNa potAnAmAM raheluM ane jJAnAvaraNIyakarmathI AvarAyeluM kevaLajJAna koI chadmastha jIva vyaktarUpe joI zakato nathI tethI nizcayanayane abhimata evuM AtmAnuM svarUpa chadmasthane avyakta che.
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-10 | gAthA-20-21 51 AtmA cetanA guNavALo che. AtmA koI zabdathI vAcya nathI mATe azabda che; kema ke zuddha AtmAnuM svarUpa koI zabdathI batAvI zakAtuM nathI mATe azabda che. vaLI, koI liMgathI AtmAnuM grahaNa thaI zakatuM nathI tethI liMgathI grahaNa na thAya tevuM AtmAnuM svarUpa che. vaLI, AtmA anirdiSTa saMsthAnavALo che. ||10/20 avataraNikA : dasamI DhALanA kathananuM nigamana karatAM kahe che gAthA: Ima e bhASyA re saMkhepaE karI, dravyataNA khaTa bheda; vistAraU te re jANI zrutathI, sunasa laho gata kheda. sama0 ||10/21/ gAthArtha = Ima=A pramANe=pUrvamAM varNana karyuM e pramANe, saMkhepaIM=saMkSepathI karI, A dravyataNA cha bheda bhAkhyA=graMthakArazrIe kahyA. zrutathI vistArapUrvaka jANI, gatakhedavALA sujazane prApta karo=pravacanadakSatAno suyaza prApta karo. 10/213I Dhabo H Ima e dravyataNAsaMkSepaIM SaT bheda bhASA chaI. vistAraO zruta kahiIM=siddhAMta, teha thakI jANInaIM, khedarahita thakA pravacana dakSapaNAno suyaza 40 subbala te pAmyuM. ||10/21|| TabArtha : A pramANe=pUrvamAM varNana karyuM e pramANe, saMkSepathI dravyanA A cha bhedo graMthakArazrIe kahyA che. vistArathI zruta kahetAM siddhAMtathI te bhedo jANo. khedarahita thaIne pravacanadakSapaNAno, suyaza kahetAM subola, tene pAmo. 10/21 / / bhAvArtha: dravyAnuyoganA paramArthane jANIne dravyAnuyogathI AtmAne vAsita karavA mATe SaTdravyonI vicAraNA atyaMta Avazyaka che jenAthI jainazAsananA paramArthano sUkSma bodha thAya che. A bodha karAvavA arthe graMthakArazrIe prastuta DhALamAM te cha dravyonA bhedo saMkSepathI kahyA che. jenA paramArthane jANIne AtmArthI jIvone uddezIne graMthakArazrI kahe che ke, cha dravyono sUkSma bodha ka2vA mATe pramAdarUpa ALasano tyAga karIne zAstravacanathI tenA vistArane tame jANo, jenAthI khedarahita bhagavAnanA vacananI dakSatAno suyaza tame pAmo arthAt bhagavAnanA vacananA pAramArthika bodhane prApta karIne tenA dvArA AtmAne bhAvita karIne zIghra
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ para dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | gAthA-21 | DhALa-10nuM AtmakalyANamAM yojananuM svarUpa saMsArano uccheda karavA mATe samartha bano ane yogya jIvone bhagavAnanA vacananA paramArthano bodha karAvI zake evA suyazane tame prApta karo, jethI svaparanA kalyANanI paraMparAnI prApti thAya. II10/21 // prastuta DhALanuM AtmakalyANamAM yojananuM svarUpa : dravya, guNa ane paryAyanA bheda je prakAre bhagavAne kahyA che e prakAre ja graMthakArazrIe prastuta DhALamAM batAvela che tethI tenA bodhathI vistAraruci samyaktva pragaTe che. samyaktva haMmezAM samyak pravRtti karAvIne hitAnukULa yatna karAve che tethI je mahAtmAne vistAraruci samyaktva pragaTe te mahAtmA dravya, guNa ane paryAyano je paraspara bheda che tenA sUkSma-sUkSmatara bhAvone joDIne kSapakazreNInA prathama pAyAne anukULa zaktino saMcaya kare che; kema ke jIva jinavacananA tattvano sUkSma bodha kare che tyAre tenA te prakAranA bodhane anukULa vyApArathI mithyAtva vidyamAna hoya to avazya nAza pAme che, mithyAtva nAza thayeluM hoya to sUkSmasUkSmatara bodha thavAthI samyaktva nirmaLa-nirmaLatara thAya che ane jema jema zrutajJAnano samyag upayoga jIvamAM varte che tema tema AtmAmAMthI avirati, pramAda, kaSAyarUpa bhAvamaLa satata kSINa-kSINatara thAya che, jenA baLathI sukhapUrvaka kSapakazreNIne anukULa zaktino saMcaya thAya che. cha dravyonA yathArtha ciMtavanathI kSapakazreNIne anukULa vIryano saMcaya thAya che, tethI cha dravyo kevAM che ? tenAM lakSaNo zuM che ? tenuM svarUpa prastuta DhALanI gAthA-3 thI gAthA-20 sudhI graMthakArazrIe batAvela che. kALadravyanA viSayamAM digaMbara-zvetAMbara matamAM vivAda che tethI digaMbara matAnusAra kALadravyanI zuM mAnyatA che ? te batAvIne zvetAMbara matAnusAra kALadravyane svataMtra dravyarUpe kema svIkAryuM nathI ane upacArathI ja kALadravyane svIkAryuM che ? tenI spaSTatA zAstravacana, yukti ane anubhava anusAra graMthakArazrIe karela che; jenAthI zAstranuM avalaMbana laIne sUkSma padArtho anubhava anusA2 joDavAnI mahAprajJA pragaTe che. A prajJAnA baLathI ja svayaM sUkSma padArthono bodha thAya che ane te bodhathI ja dharmadhyAna tathA zukladhyAnanI prApti sulabha bane che. tethI prastuta DhALamAM batAvelAM cha dravyonuM svarUpa ane kALaviSayaka sUkSma carcA je buddhimAna puruSa yathArtha jANIne tenAthI anubhava anusAra cha dravyanuM ciMtavana ka2vAnI zaktino saMcaya kare che, te mahAtmA te cha dravyonI ucita vicAraNAthI saMsA2paribhramaNazaktino satata uccheda kare che. AthI ja prathama DhALamAM kahela che ke bhikSAzuddhi Adi saMbaMdhI caraNaka2NAnuyoga nAno yoga che jyAre dravyAnuyoga e moTo yoga che. tethI je sAdhu dravyAnuyoganA marmane jANIne cha dravyonA 52mArthane sparze te rIte tenuM bhAvana karI zake che, teone tevA prakAranA saMyamamAM bhikSAdi doSonI prApti haze, topaNa dravyAnuyoganA bhAvananA baLathI saMyamanI zuddhine prApta karaze. A rIte prastuta DhALa saMyamanI vRddhimAM atyaMta upakAraka che.
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyagaNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-11 / gAthA-1 All DhALa-11 pUrvanI DhALa sAthenuM joDANa - graMthakArazrIe dravya-guNa-paryAyanuM svarUpa batAvavAno prayatna karyo. tyAM dravya-guNa-paryAyanA bhedabhedanI vicAraNA aneka dRSTithI batAvyA pachI dasamI DhALamAM cha dravyonI vicAraNA karI. have guNa-paryAyanI vicAraNA karavA arthe prathama guNanuM svarUpa digaMbaranI prakriyA anusAra batAve che, je zvetAMbaranI prakriyA anusAra paNa saMgata che, tethI graMthakArazrIne temAM virodha nathI; chatAM koIka sthAne virodha paNa che, te graMthakArazrI svayaM AgaLa batAvaze. gAthA : havaI bheda guNanA bhASI jaI, tihAM astitA kahiI jI; sadupatA, vastutA jAti, vyaktirUpatA lahiI jI, dravyabhAva dravyatva, pramANaI, paricchadha je rUpa jI; prameyatva, ANAgama sUSima, agurulaghutvasvarUpa che. ll11/1TI gAthArtha : have guNanA bheda bhAkhe che. tyAM=guNanA bhedamAM, astitA sarUpatA kahevAya che. vastutA jAti ane vyaktirUpatA prApta kare che. dravyano bhAva e dravyatva guNa che. pramANathI paricchedya je svarUpa te prameyatva che. agurulaghutvasvarUpa sUma AjJAgrAhya guNa che. II11/1|| bo - etaleDhALe karI dravyanA bheda kahiyA, hiva guNanA bheda samAnataMtraprakriyAI, kahiI chaI. tihAM astitvaguNa te kahiIM, jehathI sadarUpatAno vyavahAra thAI. 1. vastutvaguNa te kahiI, jehathI jati-vyaktirUpapaNuM jANiIM. jima ghaTa te ja sAmAnyathI jAtirUpa chaI, vizeSathI tadvyaktirUpa thaI. gata va-avagrahaI sAmAnyarUpa sarvatra bhAsaI chaI, apAI vizeSa rUpa bhAI chaE, pUrNApathagaIM saMpUrNa vastugraha thAI chaI. 2. dravyabhAva je guNaparyAyAdhAratAbhivyaSya jAtivizeSa te dravyatva. "e atirUpa mATiIM guNa na hoI." ehavI taiyAyikAdivAsanAI AzaMkA na karavI. je mATaIM "samuvo guru, nabhuvaH paryAyAH" ehavI ja jainazAstra vyavasthA chaI.
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa4 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-11, gAthA-1 "dravyatvaM ced guNaH syAt, rUpAdivadutkarSApakarSabhAgi syAt" iti tu kucodyam, ekatvAdisaGkhyAyAM paramate'pi vyabhicAreNa, tathAvyAptyabhAvAdeva nirasanIyam / 3. pramANaI paricchedya je rUpa pramAviSayatva te prameyatva kahiIM. te paNi kathaMcita anugata sarva sAdhAraNa guNa chaU. paraMparA saMbaMdha pramAtvajJAnaIM paNi prameyavyavahAra thAI thaI. te mATi prameyatvaguNa svarUpathI anugata thaI. 4. agurulaghutvaguNa, sUkSma AjJAgrAhya chaI. "sUkSmaM jinoditaM tattvaM, hetubhirneva hanyate / / AjJAsiddhaM tu tad grAhyaM, nAnyathAvAdino jinAH" / / 1 / / "mAruyuparyAyA: sUkSma avAjano rA: " 5. I/11/1il TabArtha : ATalI DhALa sudhI dravyatA pAMca bheda kahyA. have guNanA bheda samAnataMtranI prakriyAthI zvetAMbara taMtrane samAna evA digaMbara taMtranI prakriyAthI, ame kahIe chIe. tyAM=guNanA bhedanA kathanamAM, astitva guNa kahevAya, jenAthI sadarUpatAno vyavahAra thAya= "A vastu saddarUpa che mATe temAM sadarUpatA che" e prakArano vyavahAra thAya. (1) vastutva guNa kahevAya, jenAthI jAti ane vyaktirUpapaNuM jaNAya. jema ghaTa, te ja sAmAnyathI jAtirUpa=sarva ghaTomAM ghaTa e prakAranI sAmAnyathI jAti che. tethI jAti dvArA vastutva guNa jaNAya che. vizeSathI te te vyaktirUpa che, te vastutvaguNathI jaNAya che. gata parva=AthI ja=vastutva guNa jAtine ane te te vyaktine batAve che AthI ja, avagrahathI sAmAnyarUpa sarvatra bhAse che-sAmAnyathI jAti bhAse che ane apAyathI vizeSarUpa bhAse che arthAt te te vyaktirUpa vizeSathI jaNAya che. pUrNa upayogathI=avagraha-IhA-apAyarUpa pUrNa upayogathI, saMpUrNa vastu grahaNa thAya che sAmAnya jAtithI dravyanuM ane vizeSathI paryAyanuM grahaNa thatuM hovAthI saMpUrNa vastunuM grahaNa thAya che. (2). dravyano bhAva je guNaparyAyanA AdhAratAthI abhivyaMgya jAtivizeSa che te dravyatva che=dravyatvaguNa che. e jAtirUpa che=dravyatva e jAtirUpa che, mATe guNa ta thAya evI taiyAyikAdinI vAsanAthI AzaMkA na karavI. kema AzaMkA na karavI ? tethI kahe che - je mATe, samuvo =sahabhAvI guNo che, muvaH paryAyAkramabhAvI paryAyo che evI ja jenazAstra vyavasthA che. "dravyatve ce : cA-dravyatva jo guNa hoya to, rUpavita=rUpAdinI jema varSApakrama cA-utkarSa-apakarSabhAgi thavuM joIe=pAdi guNo jema utkarSa-apakarSavALA che tema dravyatvaguNa paNa utkarSa-apakarSavALo thavo joIe." rUti tu ghodAe pramANe kuzaMkA na karavI joIe=taiyAyika kuzaMkA na karavI.
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ papa dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-11 gAthA-1 tvatisAvAM paramaoNpi micArebA, taLAvyAmAvAva nirasanIya kema ke paramatamAM paNa ekatAdi saMkhyAmAM vyabhicAra hovAnA kAraNe te prakAranI vyAptino abhAva hovAthI ja tirasanIya che=kema ke taiyAyikAdi paramatamAM paNa ekatyAdi saMkhyA guNarUpa hovA chatAM "je je guNa hoya te te utkarSa-apakarSavALA hoya' te prakAranI vyAptinA abhAvathI, taiyAyikAdinI kuzaMkAno parihAra karavo joIe. (3) pramANathI paricchedya je rUpa yathArtha jJAnathI jaNAtuM padArthanuM je svarUpa, te pramAviSayatva che ane te=pramAviSayatva, prameyatva kahevAya=prameyatva guNa che. te paNa=prameyatva guNa paNa, kathaMcit anugata sarvasAdhAraNa guNa che kathaMcit sarvadravya-sarvaparyAya sAdhAraNa guNa che arthAt kathaMcit te te padArthamAM vizrAMta guNa che ane kathaMcit anugata sarvadravya-sarvaparyAya sAdhAraNa guNa che. ahIM prazna thAya ke, prameyatva guNa kema sarvadravya-sarvaparyAya sAdhAraNa guNa che, mAtra chabasthane dekhAtA padArthamAM vizrAMta nathI ? temAM yukti Ape che - paraMparA saMbaMdhathI pramAtvajJAnathI paNa prameyavyavahAra thAya che, te mATe prameyatva guNa svarUpathI anugata che=sarva dravyamAM ane sarva paryAyamAM prameyatvaguNa svarUpathI anugata che. (4) agurulaghutva guNa sUkSma, AMjJAgrAhya che=jagatanAM sarva dravyomAM agurulaghutva guNa che te chadmasthano viSaya nathI paraMtu kevaLajJAnano viSaya che mATe bhagavAnanA vacanarUpa AjJAthI grAhya che. temAM sAkSI batAve che - ninoti sUkSma tattva=jina vaDe kahevAyeluM sUkSma tatva, heturneiva hanyate hetuothI haNAtuM nathI ja. mAsiddha tu tat prArdhAvaLI, AjJAsiddha evuM te-jinavacanathI siddha evuM te arthAta sUkSmatattva, grAhya che. nAthAvAvano ninA =kema ke jino anyathAvAdI nathI. IIII aguruttayuparyAyAH sUkSma vALorA =agurulaghuparyAyo sUkSma, avANInA viSaya che-vANInA viSayarUpa nathI. (mATe AjJAgrAhya che ema atraya che.) (5) II11/15 bhAvArtha : AgalI DhALamAM graMthakArazrIe dravyanA bhedo batAvyA. have digaMbaranI prakriyA anusAra guNanA bheda batAve che. digaMbaranI prakriyA zvetAMbaranI prakriyA anusAra ja che tethI graMthakArazrIne temAM koI virodha nathI; chatAM koIka sthAnamAM teonI skUlanA graMthakArazrI svayaM ja AgaLa batAvaze. prastuta gAthAmAM graMthakArazrIe pAMca guNo batAvyA che : (1) astitvaguNa, (2) vastutvaguNa, (3) dravyatvaguNa, (4) prameyatvaguNa ane (5) agurulaghutvaguNa. (1) astitvaguNa- koIpaNa vastumAM je dharma sadA prApta thato hoya tene te vastuno guNa kahevAya che. jema jagatavartI dharmAstikAyAdi sarva dravyo utpAda-vyaya-dhrauvyayukta che tethI te sarva dravyomAM saphapatA che; kema ke "utpAvyayovyayu sa" e pramANe "satunuM lakSaNa che. tethI sarva dravyomAM saTTapatAno vyavahAra
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ paka dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-11, gAthA-1 thAya che. tenAthI nakkI thAya che ke temAM astitvaguNa che. AnAthI e prApta thAya ke dharmAstikAyAdi padArtho astirUpe che ane temAM vartato bhAva astitva che. (2) vastutvaguNa - dareka padArtho vastusvarUpa che tethI temanAmAM vastutvaguNa che. vastutvaguNa dareka vastuanugata hovAthI jAtirUpa che ane te te vastumAM vizrAMta hovAthI, te te vyaktirUpa che. AthI ja, ghaTarU5 vastune joIne "A vastu che tevo bodha thAya che tyAre te vastumAM rahelo vastutvaguNa te vyaktimAM vizrAMta jaNAya che ane tevo vastutvaguNa dareka vastumAM sadaza hovAthI vastutva jAti sarva vastuomAM sAdhAraNa che tethI vastRtvaguNa sarvavastu sAdhAraNa paNa che ane te te vyaktimAM vizrAMta paNa che. ahIM prazna thAya ke, vastRtvaguNa sarva vastumAM che tema svIkArI zakAya; paraMtu purovartI koI vastumAM te vastutvaguNa vizrAMta che tema kema kahI zakAya ? tethI batAve che - cakSuthI koI vastuno bodha thAya che tyAre prathama avagraharUpa bodha thAya che, pachI IhA thAya che ane tyArapachI apAya thAya che tyAre purovartI vastumAM rahela vastutva, koI vizeSatA vagara sAmAnyathI jaNAya che, tethI avagrahakALamAM vastutvano sAmAnya bodha hoya che, IhAkALamAM teno nirNaya karavA mATe Uha cAle che, apAyakALamAM purovartI vastumAM rahelo vastutvaguNa vizeSarUpe dekhAya che ane pUrNa upayogamAM saMpUrNa vastunuM grahaNa thAya che. tethI vastutvaguNa sarva vastusAdhAraNa paNa che ane te te vyaktivizrAMta paNa che; kema ke avagrahakALamAM vastunuM sAmAnyagrahaNa thAya che tethI sarva vastagata vastutvaguNanuM jJAna thayuM ane apAyakALamAM purovarsI dekhAtI vastumAM vartatA vastutvaguNanuM jJAna thayuM. mATe vastutvaguNa jAtirUpa paNa che ane vyaktirUpa paNa che arthAt sarva vastugata vastutvaguNa jaNAya tyAre jAtirUpe vastutvaguNa dekhAya che ane te te vastumAM rahelA vastutvaguNano bodha thAya che tyAre te te vyaktirUpe vastutvaguNa jaNAya che. (3) dravyatvaguNa:- guNaparyAyanI AdhAratA dravyamAM che. te AdhAratAthI abhivyaMgya evI jAtivizeSa te dravyatva che, mATe dravyatva e dravyano guNa che. A dravyatvaguNa sarva dravyomAM sAdhAraNarUpa paNa che ane te te dravyomAM vizrAMta paNa che, AthI ja purovartI ghaTane joIne prAmANika vicAraka kahI zake che ke "A dravya che mATe temAM dravyatva che ane sarva dravyamAM dravyatva che'. ahIM naiyAyika kahe ke, dravyatva e jAtirUpa che mATe guNa nathI. nayAyika pudgaladravyamAM rUpAdi guNone svIkAre che, cetanadravyamAM cetanAguNa svIkAre che; paraMtu dravyamAM rahelA dravyatvane jAtirUpe svIkArato hovA chatAM guNarUpe svIkArato nathI, tethI tene graMthakArazrI kahe che - naiyAyikAdinI vAsanAthI dravyatvaguNa nathI evI AzaMkA karavI nahIM; kema ke jainazAstranI vyavasthA anusAra guNo sahabhAvI che ane paryAyo kramabhAvI che tethI dharmAstikAyAdi dravyomAM sadA dravyatvaguNa rahenAra che mATe dravyatvane jainazAsananI prakriyA anusAra guNa kahevAmAM koI doSa nathI. ahIM naiyAyika kahe ke, dravyatva jo guNa hoya to pudgalamAM jema rUpAdi guNo utkarSa-apakarSavALA thAya che tema dravyamAM raheluM dravyatva paNa utkarSa-apakarSavALuM thavuM joIe.
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-11 | gAthA-1 57 Azaya e che ke pudgalamAM vartatuM zvetAdi rUpa kyAreka utkarSane pAme che to kyAreka apakarSane pAme che, je pratyakSathI dekhAya che tema dravyamAM vartatuM dravyatva utkarSa-apakarSa pAmatuM dekhAtuM nathI mATe dravyatvane guNa kahI zakAya nahIM; paraMtu sarva dravyamAM anugata evI guNathI atirikta dravyatvajAti svIkAravI joIe ema naiyAyika kahe che. tenuM nirAkaraNa karatAM graMthakArazrI kahe che - naiyAyika paNa ekatva, dvitva Adi saMkhyAne vastumAM rahelA guNarUpe svIkAre che; Ama chatAM jema vastumAM 2helo ekatvaguNa rUpanI jema hAni-vRddhi pAmato nathI tema dravyamAM rahelo dravyatvaguNa paNa hAnivRddhi pAmato nathI-ema svIkArI zakAya che, mATe je guNa hoya te utkarSa-apakarSavALA ja hoya tevI vyApti nathI; paraMtu keTalAka guNa utkarSa-apakarSa pAme che ane keTalAka guNa sadA avasthita hoya che. AthI ja 'A eka vastu che' evI buddhino niyAmaka ekatvaguNa sadA te vastumAM 2helo che tema dravyatvaguNa paNa sarva dravyomAM sadA rahelo che, paraMtu hAnivRddhi pAmato nathI. (4) prameyatvaguNa :- pramANathI paricchedya evuM vastunuM je svarUpa che te pramAnuM viSayapaNuM cheyathArtha jJAnanuM viSayapaNuM che, ane te jJeya padArthamAM vartato prameyatvaguNa che. vaLI, A prameyatvaguNa te te prameya vyaktimAM vizrAMta che. jema koIne ghaTanuM jJAna thAya tyAre jJAnanA viSayabhUta ghaTa prameya bane che ane temAM prameyatvaguNa rahelo che tema kathaMcit sarva prameya anugata evuM prameyatva sAdhAraNa guNa che ane sarva prameya sarva dravya ane sarva paryAyo che; kema ke kevalIne kevalajJAnathI sarva dravyo ane sarva paryAyo pratyakSathI jaNAya che tethI kevalInA jJAnabhUta pramAnuM viSayapaNuM sarva dravyomAM ane sarva paryAyomAM che tethI sarva dravyo ane sarva paryAyo anugata prameyatvaguNa sAdhAraNa che. ahIM prazna thAya ke, prameyatvaguNane te te prameyamAtramAM vizrAMta na svIkAratAM 'kathaMcit sarva prameya anugata sAdhAraNa guNa che' tema kema kahyuM ? tethI kahe che - paraMparA saMbaMdhathI pramAtvajJAnathI paNa prameyatvano vyavahAra thAya che mATe prameyatvaguNa svarUpathI sarva dravya ane sarva paryAya anugata che. Azaya e che ke, kevalIne sarva dravyanuM ane sarva paryAyanuM yathArtha jJAna thAya che tethI kevalInuM jJAna pramArUpa che ane kevalInA jJAnamAM pramAtvadharma che. kevalInA jJAnamAM rahelA pramAtvanuM jJAna paraMparA saMbaMdhathI chadmastha evA ApaNane thAya che ane te pramAtvajJAnano viSaya sarva prameya che-te pramAtvajJAnano viSaya sarva dravya ane sarva paryAya che, tethI sarva dravyamAM ane sarva paryAyamAM paNa prameyano vyavahAra thAya che. mATe sarva dravyamAM ane sarva paryAyamAM rahelo prameyatvaguNa prameyatva svarUpe sarva dravya ane sarva paryAyamAM anugata che. ahIM 'paraMparA saMbaMdhathI' ema kahevAthI e prApta thAya ke, kevalImAM sarva prameyaviSayaka pramAjJAna che ane temAM pramAtva dharma rahelo che. chadmasthane zAstravacana dvArA jJAna thAya che ke, 'kevalImAM sarvadravyaviSayaka ane sarvaparyAyaviSayaka pramAjJAna che', tethI zAstranA saMbaMdha dvArA kevalImAM rahelA pramAtvanuM jJAna ApaNane
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa8 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-11 / gAthA-1-2 thAya che. A pramAtva sarva pramarUpa jJAnamAM che, tethI te jJAnanA viSayabhUta prameya paNa sarva dravyo ane sarva paryAyo che e prakArano vyavahAra thAya che. AthI kevalImAM vartatA pramAtvanuM jJAna chadmasthane zAstra dvArA thavAthI chabasthane paNa apratyakSa evA paramANu AdimAM paNa prameyatva guNanuM jJAna thAya che. tethI jema cakSuthI dekhAtA ghaTane joIne ghaTamAM prameyapaNAno vyavahAra thAya che tema kevalImAM vartatA pramAtvanuM potAne jJAna thavAthI te jJAnanA viSayabhUta sarva prameyamAM prameyatvano vyavahAra thAya che, mATe rUpI-arUpI evA sarva dravyamAM ane sarva paryAyomAM prameyatvaguNa anugata che. (5) agurulaghutvaguNa - vaLI, sarva dravyomAM agurulaghutvaguNa che ane te sUkSma che, tethI chAnA jJAnano viSaya nathI; paraMtu bhagavAnanAM vacanonAM baLathI ja grAhya che. jema nigodanA eka zarIramAM anaMta jIvo che te chabasthanA jJAnano viSaya nathI; paraMtu kevalI kevaLajJAnathI pratyakSathI joI zake che ke cauda rAjalokamAM nigodanA asaMkhya goLAo che, nigodanA pratyeka goLAomAM asaMkhyAtAM zarIro che ane pratyeka zarIramAM siddhanA jIvo karatAM anaMtaguNA jIvo che. te rIte kevalI dharmAstikAyAdi sarva dravyomAM agurulaghutvaguNane jonAra che, je vANIno viSaya nathI paraMtu bhagavAnanA vacanathI ja grAhya che. ll11/1 gAthA - pradezata, avibhAgI pula, perabhAva je vyApiu jI; cetanatA anubhUti, acetanabhAva, ananubhava thApio jI, mUratatA rUpAdikasaMgati, amUrtatA tadabhAvo jI; dasa sAmAnya guNA, pratyekaI, ATha-ATha e bhAvo jI. I11/zA gAthArtha - avibhAgI pugaladravya paramANudravya, je kSetrabhAvamAM vyApyuM che=jeTalA kSetramAM vyApyuM che, te pradezatvaguNa che teTaluM kSetravyApipaNuM pradezatva che. cetanatAHcetanatAguNa, anubhavarUpa guNa che. acetanabhAva=acetanatAgaNa, ananubhava thApyo che--zAstrakAroe kahyo che. mUrtatA=mUrtatAgaNa, rUpAdikanI saMgati che. amUrtatA=amUrtatA guNa, teno abhAva che=rUpAdikano abhAva che. dasa sAmAnyaguNo=gAthA-1mAM batAvela pAMca ane prastuta gAthAmAM batAvela pAMca kula maLI dasa sAmAnyaguNo, pratyekamAM=dharmAstikAyAdi dravyomAM, ATha-ATha guNo che, e bhAvo =ema vicAro. 11/rA. Tabo : avibhAgI pudgala yAvatuM kSetraI rahaI, tAvatuM kSetravyApIpaNuM, te pradezatvaguNa 6.
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ Che dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-11 | gAthA-2 cetanatva te AtmAno anubhavarUpa guNa kahiI, jehathI ' N mulavuM:dghAti cetane' e vyavahAra thAI chaI. jehathI jAti, vRddhi, bhagna-kSata-saMgrahaNAdi, jIvanadharma hoI chaI. 7. ehathI viparIta acetanatva ajIvamAtrano guNa chaIM. 8. mUrtatAguNa rUpAdisaMnivezAbhivyaGagya puddagalAvyamAtra vRtti chaIM. 9. amUrtatAguNa mUrtatvAbhAva samaniyata chaIM, 10. 66 " acetanatvAmUrtatvayozcetanatvamUrtatvAbhAvarUpatvAnna guNatvam" iti nAzaGkanIyam, acetanAmUrtadravyavRttikAryajanakatAvacchedakatvena, vyavahAravizeSaniyAmakatvena ca, tayorapi pRthagguNatvAt, naJaH paryudAsArthakatvAt, naJpadavAcyatAyAzca 'anuSNAzItasparzaH' ityAdau vyabhicAreNa, pareSAmapyabhAvatvAniyAmakatvAd, " bhAvAntaramabhAvo hi, kayAcittu vyapekSayA" iti nayAzrayaNena doSAbhAvAcca iti // e 10 sAmAnyaguNa chaIM. mUrtatva-amUrtatva, cetanatva-acetanatva paraspara parihAraIM rahaI; te mATaIM pratyekaIM eka eka TravyanaIM viSaI 8-8 pAmiIM. Ima bhAA=vicArI o. / / 11/20 TabArtha H avibhAgI pudgala=paramANu, jeTalA kSetramAM rahe, teTalA kSetravyApIpaNuM, te pradezatvaguNa che= dharmAstikAyAdi dravyono pradezatvaguNa che. (6) cetanatva te AtmAno anubhavarUpa=jJAnanA vedanarUpa, guNa kahevAya che. ahaM sucavu lAti cetaye='huM sukha-duHkhAdinuM vedana karuM chuM' e vyavahAra thAya che. jenAthI=je cetanadharmathI, jAti=navA bhavano janma, vRddhi=janmyA pachI zarIranI vRddhi, bhagna-kSata-saMrohaNAdi, jIvanadharma thAya che. (7) enAthI viparIta acetanatva ajIvamAtrano guNa che. (8) mUrtatAguNa rUpAdi saMnivezathI abhivyaMgya rUpa-rasa-gaMdha-sparzanA samudAyathI abhivyaMgya, pudgaladravyamAtra vRtti che=pudgaladravyamAtra vRtti e mUrtatAguNa che. (9) amUrtatAguNa mUrtatAabhAva samatiyata che. (10) "acetanatvAmUrtatvo:=acetanatvanuM ane amUrtatvanuM, cetanatvamUrtatvAmAvarUpa~At cetanatvanuM ane mUrtatAnuM abhAvarUpapaNuM hovAthI, mutva=guNapaNuM nathI." kRti nAzanIya=e pramANe zaMkA na karavI. cetanAmUrtadravyavRttiLAryanana tAvachevatvena=kema ke acetana ane amUrtadravyavRtti evA kAryanI janakatAnA avacchedakapaNAthI, vyavajJAvizeSaniyAmattena ==ane vyavahAravizeSanA niyAmakapaNAthI='A acetana che, A amUrta che' evA lokaprasiddha vyavahAravizeSanA niyAmakapaNAthI, tayorapi pRthamuLatttAt=e
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-11 / gAthA-2 benuM paNa pRthagraguNapaNuM cheHcetanatva ane mUrtatvanuM to pRthagraguNapaNuM che paraMtu acetanatva ane amUrtatvanuM paNa cetatatva ane mUrtatva karatAM pRthaguNapaNuM che. ahIM prazna thAya ke acetanamAM ane amUrtatvamAM rahela "a" zabda abhAvano vAcaka che ane 'abhAva guNa hoI zake nahIM, tethI acetanatva ane amUrtatvane guNa kaI rIte kahI zakAya? temAM hetu kahe che - na = navuM=na' padanuM=acetatatvamAM ane amUrtatvamAM rahela "a' zabdanuM parphakAsArtharutvA= pathudAsArthakapaNuM che=prasajyapratidhArthakapaNuM nathI paraMtu pathudAsArthakapaNuM che. navAtAvADyu=ane 'ta' padavANyatAnuM, anuSkAzItasparza tyAre mAreT='anuggAzItasparza' ityAdimAM vyabhicAra hovAthI=abhAvaarthaka "a pada nathI paraMtu viparIta guNArthaka 'a pada che tethI 'anuNAzItasparza ItyAdimAM abhAva artha svIkAramAM vyabhicAra hovAthI, pareSAmamAvatvanithAnatva=para evA taiyAyikane paNa abhAvatvanuM aliyAmakatva hovAthI=na' padanuM abhAvatvanI sAthe niyata vyAtipaNuM nahIM hovAthI, "yAtti vyavekSA=vaLI koIka vyapekSAthI koIka apekSAthI, bhAvAttaramAvo di=bhAvAttara kharekhara abhAva che", ti nayAzrayona toSAmAvI =e pramANenA nayanA AzrayathI doSano abhAva che. tti' zabda acetatatvane ane amUrtatvane guNarUpe sthApatanA kathanathI samApti artha che. e dasa sAmAnyaguNa che=gAthA-1 ane prastuta gAthAmAM batAvyA e sarva sAmAnyaguNa che. mUrta-amUrtatva ane cetanatva-acetatatva paraspara parihArathI rahe che, te mATe pratyekane AzrayIne arthAt jagatamAM jIva, ajIva je sarva dravyo che te sarva dravyone AzrayIne, eka eka dravyone vize 8-8 guNa thAya che e pramANe bhAvo=vicArI lyo. ll11/rA bhAvArtha : gAthA-1mAM dravyonA pAMca guNo batAvyA, te pAMce guNo sarva dravyomAM sadA upalabdha hoya che jyAre prastuta gAthAmAM anya pAMca guNo - pradezatva, mUrtatva, amUrtatva, cetanatva ane acetanatva batAvyA temAMthI mUrtadravyomAM mUrtitvaguNa hoya che ane amUrtadravyomAM amUrtatvaguNa hoya che. vaLI, cetanadravyomAM cetanatvaguNa hoya che ane acetanadravyomAM acetanatvaguNa hoya che. tethI prastuta gAthAmAM batAvelA pAMca guNomAMthI pradezatva, mUrtatva-amUrtatvamAMthI eka ane cetanatva-acetanatvamAMthI eka, ema traNa guNo pratyeka dravyomAM avazya maLe che. tethI dareka dravyomAM kula ATha guNo avazya prApta thAya che. have pAMca guNo kramasara graMthakArazrI batAve che - (9) pradezatvaguNa - pudgaladravya skaMdharUpa paNa hoya che ane paramANurUpa hoya che. jyAre pudgaladravya paramANurUpe hoya tyAre tenA vibhAga thAya nahIM, tethI avibhAgI evuM pudgaladravyarU5 paramANu jeTalA kSetramAM avagAhIne rahe teTalA kSetranuM vyApIpaNuM te dravyanuM pradezapaNuM che. vaLI jIvanA pradezo kevalI samudyAta vakhate saMkocAyelA nathI hotA paraMtu jIvadravya potAnA sarva pradezothI cauda rAjaloka pramANa kSetramAM avagAhIne rahI zake teTalA kSetramAM vyApta hoya che. te vakhate jIvadravya sAthe eka kSetramAM rahelo
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 / DhALa-11 / gAthA-2 paramANu jeTalA kSetramAM vyApIne jIvadravya sAthe saMbaMdhavALo che teTalo jIvadravyano aMza, tene pradeza kahevAya, je jIvadravyamAM rahelo pradezatvaguNa che. AvA asaMkhyAta pradezapramANa jIvadravya hovAthI te jIvanA sarva pradezamAM pradezatvaguNa rahelo che. (7) cetanatvaguNa:- vaLI, cetanadravyamAM cetanavaguNa che. dareka jIvone potAnA jJAnano anubhava che, te anubhavavizeSa cetanatvaguNa che. vaLI, dareka cetanadravyane "huM sukhI chuM, huM duHkhI chuM, huM kaSAyavALo chuM, huM zeyane jANanAro chuM." ityAdirUpe vedanA thAya che tenA anubhavavALo jIva che ane te anubhavavizeSa cetanavaguNa che. AtmAmAM cetanavaguNa che AthI ja karmanA vazathI eka bhavamAMthI anya bhavamAM jIva janma che, jamyA pachI vRddhi pAme che ane tenA dehamAM koI bhAga bhagna thayo hoya ke koI bhAga kSata thayo hoya to tenuM saMrohaNa thAya che-te sarva jIvanadharma cetanatvaguNane kAraNe thAya che. (8) acetanatvaguNa -cetanatvathI viparIta acetanatvaguNa che, je dharmAstikAyAdi cAre dravyomAM varte che. AthI dharmAstikAyAdine ke pudgalane koIpaNa prakAranA jJAnanuM ke sukha-duHkhAdinuM vedana nathI. (9) mUrtatvaguNa - mUrtatvaguNa rUpa, rasa, gaMdha, sparzanA samudAyathI abhivyaMgya che. jema zarAvamAM=mATImAM, rahelI gaMdha jalathI abhivyaMgya che. vaLI, A mUrtitvaguNa pudgaladravyamAtra vRtti che. (10) amUrtatvaguNa:- pudgala sivAya anya sarva dravyomAM amUrtatvaguNa che, je amUrtatvaguNa mUrtatvaguNanA abhAva sAthe samaniyata che. tethI e prApta thAya ke amUrta evAM dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya ane jIvomAM mUrtitvano abhAva paNa che ane amUrtatvaguNa che te baMne samaniyata che. ahIM naiyAyika zaMkA kare che ke acetanatva ane amUrtatva e cetanatva ane mUrtitvanA abhAvarUpa che mATe acetanatva ane amUrtatvane guNa kahI zakAya nahIM, paraMtu mUrtitvaguNano ane cetanavaguNano abhAva che, tema kahI zakAya. tenuM nirAkaraNa karatAM graMthakArazrI kahe che - - acetanadravyavRtti ke amUrtadravyavRtti je kArya thAya che, te kAryanI janakatA te dravyamAM che. tenuM avacchedaka acetanatva ane amUrtatva che tethI acetanatva ane amUrtatvane cetanatvanA abhAvarUpa ane mUrtatvanA abhAvarUpa svIkArI zakAya nahIM, paraMtu svataMtra guNarUpe ja svIkAravA joIe. jema acetana evA mATI AdinA pudgalomAM ghaTArirUpa kArya thAya che ane acetana evA dharmAstikAyAdi dravyamAM jIva ane pudgalanA gamanAdithI te te kAryo thAya che te sarva kAryanI janakatA te acetana mATI Adi sarva dravyamAM varte che ane te kAryanI janakatAno avacchedaka temAM rahelo acetanatva guNa che. AthI ja je mATInA pudgalo je je vakhate ghaTa ke anya anya svarUpe thAya che te sarva kAryonI janakatAno avacchedaka acetanatvaguNa che. vaLI dharmAstikAya Adi dravyomAM paNa je kAryo thAya che te sarva kAryono avacchedaka acetanavaguNa che; kema ke te sarva kAryo kyAreya paNa cetanadravyamAM thatAM nathI. vaLI, amUrtadravyamAM jeTalAM kAryo thAya che, te sarva kAryonI janakatAno avacchedaka amUrtatvaguNa che
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-11, gAthA-2 tethI amUrtadravyamAM vartatA kAryanA avacchedasvarUpe amUrtatvaguNane svIkAravo joIe. AthI ja amUrtamAM thatAM kAryo kyAreya mUrtatvaguNathI avacchedya hotAM nathI. jema amUrta evA jIvamAM ke dharmAstikAyAdimAM je je kAryo thAya che te sarva kAryano avacchedaka dharma amUrtatvaguNa che, paraMtu mUrtatvaguNa nathI. vaLI, "A dravyo cetana nathI, acetana che; mUrta nathI, amUrta che' e prakAranA vyavahAravizeSanA niyAmakapaNAthI paNa acetanatvane ane amUrtatvane pRthapha guNarUpe svIkAravA joIe; kema ke te padArthamAM rahelA guNathI ja te dravya anya karatAM juduM jaNAya che. jema, cetanadravya temAM rahelA cetanatvaguNathI ja acetanadravya karatAM juduM jaNAya che tema acetanadravya paNa temAM rahelA acetanatvaguNathI ja cetana karatAM juduM jaNAya che. A ahIM naiyAyika kahe ke, acetanatvamAM ane amUrtatvamAM "a" zabda abhAvano vAcaka che, tethI cetanamAM rahelA cetanatvaguNano abhAva acetana padArthamAM che ane mUrtadravyamAM rahelA mUrtatvaguNano abhAva amUrta padArthamAM che ema svIkArI zakAze. A svIkAravAthI acetanatvane ane amUrtatvane svataMtra guNa svIkAravAnI Apatti Avaze nahIM. tene graMthakArazrI kahe che - acetanatva ane amUrtatvamAM rahela "naga' pada paryadAsa arthamAM che, prasajyapratiSedha arthamAM nathI. jema ghaTa nathI' ema kahIe tyAre ghaTa che" e prakAranA prasaMganI pratiSedha thAya che. tethI te sthAnamAM prasajyano pratiSedha prApta thAya che, paNa "acetana che' ema kahevAmAM Ave tyAre cetananA abhAvanI prApti thatI nathI, paraMtu vidyamAna evA jaDa padArthamAM cetanatva guNano niSedha karIne tenAthI viparIta guNanA svIkAranI prApti che tethI acetanatva kahevAthI cetanatva guNanA paryadAsanI prApti thAya che ane tenAthI viparIta guNanI siddhi thAya che. vaLI, naiyAyikanA vacana anusAra ja acetanatvane ane amUrtatvane guNarUpe svIkAravA arthe graMthakArazrI kahe che - "anuSNa-azItasparza naiyAyika paNa svIkAre che. tethI taiyAyika paNa anuSNa sparzamAM rahela "a" ane azIta sparzamAM rahela "ane abhAvanA niyAmaka svIkArato nathI, paraMtu bhAvAtmaka padArthane svIkAre che. tethI ja "anuSNa-azIta sparza'rUpa guNa jema taiyAyika svIkAre che tema acetanatva ane amUrtatvaguNane paNa taiyAyike svIkAravo joIe. tethI koIka apekSAthI bhAvAntararUpa abhAva che ema svIkArAya che. mATe e nayanA AzrayaNathI doSa nathI. Azaya e che ke, koIka sthAnamAM abhAva bhAvAttararUpa nathI ema prApta thAya che te nadRSTi che ane koIka sthAnamAM abhAva e bhAvAntararUpa prApta thAya che e na dRSTi che. AthI ja "ghaTa nathI' tema kahIe tyAre "ghaTa' bhAvAttararUpe prApta thato nathI ane acetana kahIe tyAre cetanatva guNathI anya evA acetanatva guNarUpa bhAvAntaranI prApti thAya che. tethI bhAvAntararUpa abhAva che e prakAranA nayanI dRSTine svIkArIne amUrtatva ane acetanatva guNa kahyA, temAM doSanI prApti nathI. II11/zA
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-11gAthA-3 avataraNikA: pUrvamAM be gAthA dvArA sarva dravyone AzrayIne dasa sAmAnya guNo batAvyA. have te te dravyomAM vartatA vizeSaguNane batAve che - gAthA : jJAna, daSTi, sukha, vIrya; pharasa, rasa, gaMdha, varNa e jANo jI, gati-thiti-avagAhana-vartanA-hetubhAva mani ANo jI; cetanatAdika cyAraI bhelAvi, vizeSaguNa e solaI jI, SaTa pudgala-AtamanaI tInaha, anya dravyanaI TolaI jI. II11/all gAthArtha : jJAna, daSTi=darzana, sukha ane vIrya (e AtmAnA guNo) jANo. pharasa=sparza, rasa, gaMdha ane varNa (e pugalanA guNo) jANo. gati hetubhAva, thitihetubhAva, avagAhana hetabhAva ane vartanAhatabhAva (dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya ane kALanA guNo) manamAM ANo. cetanatAdika cAra bheLavavAthI=cetanatA-acetanatA-mUrtatA ane amUrtatA e cArane pUrvanA bAra sAthe bheLavavAthI, e soLa vizeSaguNa jANavA. cha pugalanA ane cha AtmAnA ane traNa anya dravyanA ToLAnA jANavA. ll11/II Tabo - jJAna, darzana, sukha, vIrya e ja AtmAnA sparza, rasa, gaMdha, varNa e 4 pudagalanA vizeSaguNa, zuddha dravyaI avikRta rUpa e avaziSTa rahaI, timArTi e guNa kahiyA. vikRta svarUpa te paryAyamAM bhalaI. e vizeSa jANoM. 8. gatihetutA 1, sthitihetutA 2, avagAhanAhetatA 3, vartanAhetatA 4 e 4-dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, kAla dravyanA pratyekiM vizeSaguNa. 12 guNamAM cetanatva, acetanatva, mUrtatva, amUrtatva e 4 guNa bheliI tivAraI 16 vizeSaguNa thAI. te maLe pudgala dravyanaIM varNa, gaMdha, rasa, sparza, mUrtatva, acetanatva e 6 hoIM. AtmadravyanaIM jJAna, darzana, sukha, vIrya, amUrtatva, cetanatva e cha hahaiM, bIjA dravyanaIM DhalaI= samudAyaIM 3 guNa hoI, eka, nijaguNa 2. arcatatva amUrtatva, Ima phalAvInaI dhAravuM. 11/all
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ uja dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2] DhALa-11gAthA-3 TabArtha : jJAna, darzana, sukha, vIrya e cAra AtmAnA (vizeSaguNa che.) sparza, rasa, gaMdha, varNa e cAra pudgalanA vizeSaguNa che. zuddha dravyamAM avikRtarUpe e avaziSTa rahe che AtmAnA cAra guNa ane pudgalanA cAra guNa avaziSTa rahe che, te mATe e guNa kahyA. vikRta svarUpa te paryAyamAM bhaLe che, e vizeSa jANavo=guNa ane paryAyano bheda jANavo. ATha cAra AtmAnA ane cAra pudgalanA ema ATha, vizeSaguNa che. gatietutA-1, sthitietutA-2, avagAhanA hetutA-3, vartavAhetatA-4 : e cAra dharmAstikAya, adhamastikAya, AkAzAstikAya, ane kALa e cAra pratyekanA vizeSaguNa che. 12 guNamAM=e bAra guNamAM, cetatatva, acetatatva, mUrtatva ane amUrtatva e cAra guNa bheLavIe te vakhate 16 vizeSaguNa thAya. te madhyeete 16 guNonI madhyamAM, pudgala dravyane varNa, gaMdha, rasa, sparza, mUrtatva ane acetatatva e 6 hoya=e cha vizeSaguNo hoya. Atmadravya jJAna, darzana, sukha, vIrya, amUrtatva ane cetanatva e 6 hoya=e cha vizeSaguNo hoya. bIjA dravyanA ToLAmAM=samudAyamAM, traNa guNa hoya=eka vijaguNa hoya, bIjo acetatatva guNa hoya ane trIjo amUrtatvaguNa hoya, ema phalAvIne dhAravuM. I/11/3 bhAvArtha - AtmAnA vizeSaguNo AtmAmAM ja prApta thAya che, anyamAM nahIM. tethI pUrvanA dasa guNo karatAM AtmAnA jJAna, darzana, sukha ane vIrya e cAra guNo vizeSa che. jyAre pUrvanI be gAthAmAM batAvelA guNo acaMdravyasAdhAraNa hovAthI AtmAnA vizeSaguNo nathI. vaLI, pudgalanA sparza, rasa, gaMdha, varNa e cAra guNo pudgalamAM ja prApta thAya che, anya koI dravyamAM prApta thatA nathI. tethI A cAra guNo pudgalanA ja vizeSaguNo che. ahIM prazna thAya ke, AtmAmAM jJAna, darzana Adine guNa kema kahyA? paryAya kema na kahyA? tethI kahe che - zuddha evA AtmadravyamAM ane zuddha evA pudgaladravyamAM avikRta rIte e cAra guNo sadA avaziSTa rahe che tethI e cAra-cAra guNone kahyA che. vaLI, AtmAnuM vikRta svarUpa ane pudgalanuM vikRta svarUpa te paryAyamAM bhaLe che tethI AtmAnI parivartana pAmatI jJAnAdinI pariNati e paryAyamAM bhaLe che ane pudgalanA parivartana pAmatA rUpAdi bhAvo paryAyamAM bhaLe che. AthI ja pudgalamAM vartatuM sapheda rUpa ghaDIka rakta bane che ane ghaDIka zyAma bane che tethI te rakta, zyAma vagere guNa nathI, paryAya che. vaLI, dharmAstikAyAdimAM potapotAnA gatietutAdi guNo che te cAra dravyane AzrayIne cAra che. tethI kula bAra vizeSaguNo prApta thayA. vaLI, cetanatva, acetanatva, mUrtatva ane amUrtatva e cAra vizeSaguNo che. AthI sarva cetanadravyamAM cetanatvaguNa rahe che ane sarva acetanadravyamAM acetanatvaguNa rahe che. mUrti evA pudgaladravyamAM mUrtatvaguNa rahe che ane sarva amUrtadravyomAM amUrtatvaguNa rahe che. te apekSAe mUrtatva
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-11 | gAthA-3-4 ane amUrtatvaguNa paNa vizeSa prApti thaI. 65 tethI pUrvanA bAra sAthe cAra vizeSaguNo bheLavavAthI soLa vizeSaguNonI have te soLa guNono te te dravyomAM vibhAga batAvatAM graMthakArazrI kahe che pudgaladravyamAM varNAdi cAra ane mUrtatva ane acetanatva e be maLI kula cha vizeSaguNo prApta thAya che. temAM varNAdi cAra ane mUrtatva eka maLI kula pAMca guNo mAtra pudgalamAM ja rahe che ane acetanatva guNa dharmAstikAyAdisAdhAraNa hovA chatAM jIvathI bhinna evA sarva acetanamAM rahelA hovAthI acetana dravyano vizeSaguNa che ane te vizeSaguNa pudgalamAtramAM varte che. vaLI, AtmadravyamAM jJAnAdi cAra ane cetanatva eka maLI kula pAMca guNo mAtra AtmadravyamAM che tethI AtmAno vizeSaguNa che. vaLI, amUrtatvaguNa dharmAstikAyAdisAdhAraNa hovA chatAM pudgalathI bhinna evAM sarva dravyomAM varte che, tethI vizeSaguNa che. vaLI, amUrtatvaguNa cetanadravya ane dharmAstikAyAdi sAdhAraNa che. bAkI, dharmAstikAyAdi cAra dravyomAM potapotAnA gatihetutAdi guNa che. vaLI, acetanatva ane amUrtatva e guNo dharmAstikAyAdi cAre dravyomAM che topaNa acetanatvaguNa jIvadravya sivAyanA acetana dravyamAM rahenAra hovAthI vizeSaguNa che ane amUrtatvaguNa dharmAstikAyAdi cAre dravyo ane jIvadravyamAM rahenAra hovA chatAM mUrta evA pudgala sivAyanA dharmAstikAyAdi dravyamAM varte che mATe vizeSaguNa che. II11/3/ avataraNikA : cetanatvAdi cAra (4), sAmAnyaguNamAMhiM paNi kahiyA, anaIM vizeSaguNamAMhiM paNi kahiyA, tihAM syuM kAraNa ? te kahaIM chaI - avataraNikArya - cetanatvAdi cAra sAmAnyaguNamAM paNa kahyA=gAthA-2mAM batAvelA sAmAnyaguNamAM paNa kahyA, ane vizeSaguNamAM paNa kahyA=gAthA-3mAM batAvela vizeSaguNamAM paNa kahyA, tyAM zuM kAraNa ? te kahe che-te gAthA-4mAM kahe che gAthA: cetanatAdika cyAra svajAti, guNa sAmAnya kahAI jI, vizeSa guNa parajAti apekSA, grahatAM citti suhAE jI; vizeSa guNa chaIM sUtraU bhASiA, bahusvabhAva AdhAro jI, artha teha kima gaNiA jAIM, eha thUla vyavahAro jI. II11/4] gAthArthaH cetanatAdika cAra=cetanatva acetanatva-ane mUrtatva-amUrtatva e cAra, svajAtiguNa sAmAnya
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ uka dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-11 / gAthA-4 kahevAya cheHcetanava sarva cetanamAM sAmAnyaguNa che, mUrtatva sarva mUrtamAM sAmAnyaguNa che, acetanatva sarva acetanamAM sAmAnyaguNa che ane amUrtatva sarva amUrtamAM sAmAnyaguNa che. tethI svajAtinI apekSAe sAmAnya kahevAya che. parajAtinI apekSAe=cetanatvane acetanavajAtinI apekSAe, vizeSaguNa grahaNa karatA cittamAM sohAya che. (tethI cetanatAdika cAreya vizeSaguNo paNa che.) ahIM prazna thAya ke sUtramAM to vizeSaguNa ghaNA kahyA che, jyAre graMthakArazrIe vizeSaguNo soLa ja kema batAvyA? tethI kahe che - sUtramAM kahevAyelA vizeSaguNa bahu svabhAvanA AdhAravALA che. te artha-sUtramAM bahu svabhAvavALA vizeSaguNa kahyA che te artha, kema gaNiA jAya ? =gaNI zakAya nahIM. tethI e sthUlavyavahArathI chekagAthA-3mAM je soLa vizeSaguNo batAvyA e bhUlavyavahArathI che. I/11/II Tabo : cetanatvAdi 4 svAtyapekSAI anugata vyavahAra karaI jaI, te mATaIM sAmAnyaguNa kahiIM. parajAtinI apekSAI cetanatvAdika-arcatatvAdika dravyathI svAzrayavyAvRti karazuM kahyuM, te mArTi vizeSa guNa kahiI. "parIparasAmAnya samAvizeSaUtvaneSA" ti bhAvaH | "jJAna, darzana, sukha, vIrya, e ja AtmavizeSaguNa. sparza, rasa, gaMdha, varNa e 4 pudagala viSaguNa". e je kahiuM, te sthUla vyavahArazuM jANavuM. je mArTi-aTTo siddhapuna:, trizat siliguDa, pazupAttavArA, purlA (TT:) anA:" ItyAdi sUtrArthavicAraNAI vizeSaguNa anaMtA thAI, te chadmastha kima gaNI sakaIM ? tasmAd-"dharmAstikAyAdInAM gatisthityavagAhanAvarttanAhetutvopayogagrahaNAkhyAH SaDeva, astitvAdayaH sAmAnyaguNAstu vivakSayA'parimitAH" ityeva nyAyyam, "SaNNAM lakSaNavatAM lakSaNAni SaDeva" iti hi ko zrI ? nANaM ca daMsaNaM ceva, carittaM ca tavo tahA / vIriyaM uvaogo ya, eyaM jIvassa lakkhaNaM / / 1 / / (navatattva prakaraNa, gAthA-5) sabaMdhayAra ujjoa, pabhA chAyAtave hi ya / vasthA ya rasa sA, punAmAM navaradi IrA (navatattva pravaraNa, mAthA-2)
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ 67 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-11 | gAthA-4 ityAdi tu-svabhAvavibhAvalakSaNayoranyonyanAntarIyakatvapratipAdanAya" ityAdi paNDitairvicAraNIyam / / ||11/4|| TabArtha: cetanatvAdi cAra svajAtinI apekSAe=cetanamAM cetanatvajAti, acetanamAM acetatatvajAti, mUrtamAM mUrtatvajAti ane amUrtamAM amUrtatvajAtinI apekSAe; anugata vyavahAra karAya che=badhA cetanamAM cetanatvaguNa samAna che ityAdirUpa anugata vyavahAra karAya che, te mATe sAmAnyaguNa kahevAya che. parajAtinI apekSAe=cetanamAM acetanatvajAti Adi parajAtinI apekSAe, acetanatvAdika dravyathI svaAzrayavyAvRtti kare che-cetanatvAdi jAtinA AzrayanI acetanatyAdi jAtithI vyAvRtti kare che. te mATe vizeSaguNa kahevAya=cetanatvAdi cAra guNo vizeSaguNa kahevAya. parAparasAmAnyavat=para-apara sAmAnyanI jema, sAmAnyavizeSa zuLatvameSAm=sAmAnyavizeSapaNuM AmanuM che=cetanatvAdi cAra guNonuM che. kRti bhAvaH=e prakArano bhAva che=cetanatyAdi cArane sAmAnyaguNa paNa kahyA ane vizeSaguNa paNa kahyA e kathanano bhAva che. jJAna, darzana, sukha, vIrya e cAra AtmAnA vizeSaguNa che. sparza, rasa, gaMdha, varNa e cAra pudgalanA vizeSaguNa che e je kahyuM=e je gAthA-3mAM kahyuM, te sthUla vyavahArathI jANavuM=sthUla vyavahArathI vibhAga karanArI dRSTithI jANavuM. je mATe "alTo siddhaJ:=ATha siddhanA guNo, trizat siddhAvimuLA:=ekatrIsa siddhanA AdimAM guNo, muLanAyaH=eguNa kAlakAdi=ekaguNa zyAma Adi, puttAnA (muLa:) anantAH=pudgalanA guNo anaMta che" ityAdi sUtrArthanI vicAraNAthI vizeSaguNo anaMtA thAya. te chadmastha kema gaNI zake ? arthAt gaNI zake nahIM. * siddhanA AdimAM guNo--siddhAdiguNo, e prakAre samAsa che. tethI siddhaavasthAnI prApti vakhate ja pragaTa thatA 31 guNo che e prakArano artha che. tasmA te kAraNathI=jIva-pudgalAdimAM anaMta guNo che te kAraNathI, "dharmAstiAyAvInAM= dharmAstikAyAditA, tisthityavAdanAvartanAdetutvopayo praddaLAvyA: paheva=gati-sthiti-avagAhanA ane vartanAhetutva, upayoga ane grahaNa nAmanA cha ja (guNo che)=dharmAstikAyamAM gatihetutva, adharmAstikAyamAM sthitihetutva, AkAzAstikAyamAM avagAhanAhetutva, kALamAM vartanAhetutva, jIvano upayoga ane pudgalano grahaNarUpa eka-eka guNa ja che. astitvAva: sAmAnyanuAstu=vaLI, astitva Adi sAmAnyaguNo, vivakSavADaparimitAH=vivakSAthI aparimita che." tyeva nyAvya=e ja nyAyya che. kema e nyAyya che ? ethI kahe che - "vAM nakSaLavatAM=lakSaNavALA evA chanA=potapotAnA lakSaNavALA evA dharmAstikAyAdi cha dravyatA, kSaLAni paheva=lakSaNo cha ja che", kRti tti jo na RSIta ?=e pramANe kharekhara koNa arthAt koNa buddhimAna, zraddhA na kare ?
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ u8 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-11, gAthA-4 nAnuM ja vaMsamAM veva, caritta tavo tadA vIriyaM 3vo =jJAna ane darzana ane caritra ane tapa ane vIrya ane upayoga, IrSa nIvarsa nava e jIvanuM lakSaNa che. ll15 (navatatva prakaraNa, gAthA-5) dhayAra3oDA=zabda-aMdhakAra-udyota, 1 ghA chAtave phri ane prabhA-chAyA-Atapa (di' pAdapUrti arthe che) vaLaridharasa/sA=varNa-rasa-gaMdha-sparza, ajJALa tu navu e pudgalonuM lakSaNa che. rA(navatatva prakaraNa, gAthA-12) rUti tu ityAdi vaLI, svamAvavibhAvanakSayoH=svabhAvavibhAva lakSaNanuM, gocanAntarIyatvapratipAdinA=anyonya tAtarIkapaNAnA pratipAdana mATe che. phucA iSioNrvivAratha=ItyAdi paMDito vaDe vicAravAyogya che. ll11/4 bhAvArtha cetanatva guNa sarva cetana dravyamAM anugata vyavahAra karAve che, acetanatva guNa sarva acetanadravyamAM anugata vyavahAra karAve che, mUrtatvaguNa sarva mUrtadravyamAM anugata vyavahAra karAve che ane amUrtatvaguNa sarva amUrtadravyamAM anugata vyavahAra karAve che te dRSTithI te sAmAnyaguNa kahevAya; kema ke anugata buddhinuM je kAraNa che te sAmAnya che. vaLI, A cetanatva Adi cAra guNo parajAtinI apekSAe svaAzrayanI vyAvRtti karAve che tethI cetanatva guNa acetana dravyathI cetana dravyanI vyAvRtti karAve che arthAt bhedano bodha karAve che mATe te dRSTithI cetanatva vizeSaguNa che ane acetanatva guNa cetana dravyathI acetana dravyanI vyAvRtti karAve che mATe te dRSTithI acetanatva vizeSaguNa che. vaLI, mUrtatvaguNa amUrtadravyathI mUrtadravyanI vyAvRtti karAve che mATe te dRSTithI mUrtitva vizeSaguNa che ane amUrtatvaguNa mUrtadravyathI amUrtadravyanI vyAvRtti karAve che mATe te dRSTithI amUrtatva vizeSaguNa che. A kathanane dRSTAMtathI spaSTa kare che - jema para-apara sAmAnya koIka apekSAe sAmAnya hoya che, koIka apekSAe vizeSa hoya che te rIte cetanatAdi cAra koIka apekSAe sAmAnyaguNa che ane koIka apekSAe vizeSaguNa che. jema mRttva jAti pudgalatva jAtinI apekSAe aparasAmAnya che ane ghaTatva jAtinI apekSAe parasAmAnya che, tethI parasAmAnyanI apekSAe sAmAnya kahevAya ane aparasAmAnyanI apekSAe vizeSa kahevAya. A rIte badhA cetanamAM vartatI cetanavajAtine paNa sAmAnyarUpe grahaNa karIne sAmAnyaguNa paNa kahela che ane vizeSarUpe grahaNa karIne vizeSaguNa paNa kahela che. vaLI, digaMbaro AtmAnA jJAna, darzana, sukha ane vIryarUpa cAra vizeSaguNo svIkAre che ane pudgalanA sparza, rasa, gaMdha, varNarUpa cAra vizeSaguNo svIkAre che te kathana skUla vyavahArathI kahI zakAya. vAstavika rIte vicArIe to siddhanA ATha karmanA kSayathI ATha guNo zAstramAM prasiddha che ane AvazyakaniyuktimAM apekSAe siddhanA ekatrIsa guNo batAvyA che jyAre sUkSmatAthI vicArIe to AtmAmAM zeyanA anaMtapaNAne kAraNe siddhanA anaMta guNo paNa che. vaLI, pudgalamAM ekaguNakAlAdi anaMta guNo che. A rIte jIvamAM ane pudgalamAM anaMtA vizeSaguNo prApta thAya che, te badhA chabastha gaNI zake nahIM, tethI ema ja kahevuM joIe ke dharmAstikAyAdi cha dravyomAM je tenuM lakSaNa che te lakSaNarUpa eka-eka guNa che. jema, dharmAstikAyamAM
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ ula dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2) DhALa-11, gAthAgatitatva lakSaNa che, te teno guNa che. adharmAstikAyamAM sthitihetutva lakSaNa che, te teno guNa che. AkAzAstikAyamAM avagAhanAhetutva lakSaNa che, te teno guNa che. kALamAM vartanAhetutva lakSaNa che, te teno guNa che. jIvamAM upayoga lakSaNa che, te teno guNa che arthAt jJAna-darzanarUpa upayoga guNa che. pudgalamAM grahaNa lakSaNa che arthAt jIvathI grahaNa thAya che te lakSaNa che, te teno guNa che. Ama chatAM digaMbaro jIvadravyamAM cAra guNa ane pudgaladravyamAM cAra guNa kahe che te cAra-cAra guNo astitvAdi sAmAnyaguNonuM grahaNa karavAmAM Ave to vivakSAthI aparimita thaI zake che mATe jIvanA cAra ja guNo che ane pudgalanA cAra ja guNo che ema kahevuM ucita nathI. tethI cha dravyonAM je cha lakSaNo che, te cha ja guNo che tevI zraddhA karavI joIe, jethI te guNothI te dravyano anyathI bhinnarUpe bodha thAya. jema taiyAyikadarzana anumAna mATe paMcAvayavI vAkya mAne che jyAre pU. zrI bhadrabAhusvAmIe dazAvayavI vAkya svIkAryuM che. A dazAvayavI vAkya ucita nathI ema nyAyadarzanavALA kahe che. teno uttara ApatAM pU. upAdhyAyajI zrI yazovijayajI mahArAja sAhebe kahela che ke, prAjJa mATe vAdamAM hetu eka avayava ja bodha karAvavA mATe samartha che tethI paMcAvayavIvAkya paNa Avazyaka nathI. koI prAjJane daSTAMtAdi pAMca avayavanI apekSA che tethI taiyAyika je paMcAvayavI vAkya svIkAre che te saMgata che; paraMtu tenAthI paNa alpa buddhivALA jIvane anumAnamAM daza avayava batAvavA Avazyaka che. tema digaMbaro jIvanA ane pudgalanA je cAra cAra vizeSaguNo kahe che, te sthAnamAM paNa dharmAstikAyAdi dravyonA je lakSaNarUpa ekaeka guNa che, te guNathI teno bodha thaI zake che tethI jIvano paNa upayoga eka guNa che ane pudgalano paNa grahaNa eka guNa che tema svIkAravuM joIe, jenAthI te dravyano anya dravya karatAM pRthagurUpe bodha thAya. vaLI, astitvAdi sAmAnyaguNonI vivakSA karavAmAM Ave to jIvamAM ane pudgalamAM aparimita guNo prApta thAya, paraMtu digaMbaro je daza sAmAnyaguNo kahe che ane jIva-pudgalanA cAra vizeSaguNo kahe che, te skUla vyavahArathI svIkArI zakAya, paNa jeTalA guNo jIvanA ane pudgalanA che te sarvanuM kathana karavuM hoya to anaMta guNo che ema ja kahevuM joIe. AthI ja AgamamAM skUla vyavahArathI siddhanA ATha guNo kahyA che, apekSAe ekatrIsa guNo paNa kahyA che ane apekSAe anaMta guNo kahyA che. ahIM prazna thAya ke, jo dharmAstikAyAdi dravyonAM cha lakSaNarUpa eka-eka ja vizeSaguNa grahaNa karavo ucita hoya to jIvano upayogaguNa ja kahevo joIe ane pudgalano grahaNaguNa ja kahevo joIe, paraMtu navatattva prakaraNamAM jIvanA lakSaNane kahenArI ane pudgalanA lakSaNane kahenArI gAthAmAM to, jIvanamAM aneka lakSaNo batAvyAM che ane pudgalanAM paNa aneka lakSaNo batAvyAM che, tethI jIvanuM upayoga ja lakSaNa ane pudgalanuM grahaNa ja lakSaNa svIkAravuM kaI rIte ucita gaNAya ? tethI graMthakArazrI kahe che - navatattva prakaraNanI gAthAmAM batAvelAM te lakSaNo svabhAva-vibhAva lakSaNanuM anyonya nAntarIyakatvanA avinAbhAvitvanA pratipAdana mATe che ityAdi paMDitoe vicAravuM joIe. Azaya e che ke, zuddha AtmAno je svabhAva hoya tene sAme rAkhIne jIvano vicAra karIe to jIvano upayogasvabhAva che ane saMsArIavasthAmAM je saMsArI jIvo dekhAya che teno vicAra karIe to, saMsArI
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-11 | gAthA-4-5 jIvomAM jJAna, darzana, cAritra, tapa, vIrya dekhAya che. A jJAna, darzanAdi guNo kSayopazamabhAvarUpa hovAthI jIvanA vibhAvarUpa lakSaNa che jyAre siddha avasthAmAM kSAyikabhAvanuM vIrya kSAyikabhAvarUpe varte che te svabhAvarUpa lakSaNa che, te banne avinAbhAvirUpe jIvamAM rahenArA che te batAvavA mATe A prakAre jIvanAM lakSaNo batAvyAM che. tethI bodha thAya ke, saMsArI jIvone je jJAna, darzanAdi bhAvo upalabdha thaI rahyA che, te vibhAvasvarUpa che ane te ja bhAvo siddha avasthAmAM kSAyikarUpe svabhAvasvarUpa thaze. 9. vaLI, pudgalamAM paNa dareka pudgalamAM varNa, 2sa, gaMdha, sparza svabhAvarUpe rahelA che; kema ke dareka paramANumAM A cAra bhAvo sadA varte che ane te pudgalomAMthI kaMdho bane che tyAre skaMdha avasthAmAM te pudgalonA zabda, aMdhakAra Adi bhAvonI prApti thAya che, je bhAvo paramANumAM nathI tethI te bhAvo vibhAvarUpa che jyAre pudgalamAM rahelA varNa, gaMdhAdi svabhAvarUpa guNo che. vaLI, te banne=svabhAvaguNo ane vibhAvaguNo, paraspara avinAbhAvI rahenArA che; kema ke jyAre kaMdhomAM zabda, aMdhakAra Adi bhAvo thAya che, tyAre svabhAvabhUta varNAdi bhAvo paNa avazya rahe che ane jyAre paramANuo chuTA paDe che tyAre zabdAdi bhAvo nahIM hovA chatAM te paramANu jyAre dharUpa thaze tyAre pharI te zabdAdi bhAvo thaze. tethI pudgalamAM zabdAdi bhAvo vibhAvarUpa hovA chatAM pudgalanA rUpAdi svabhAvabhUta bhAvo sAthe paraspara avinAbhAvIrUpe rahelA che te batAvavA mATe jIvanuM ane pudgalanuM eka eka lakSaNa grahaNa na karatAM, 'navatattva prakaraNa'nI gAMthAmAM aneka lakSaNo batAvyAM che, jyAre digaMbaroe dasa sAmAnyaguNo ane jIvapudgalanA cAra-cAra vizeSaguNo batAvyA, te sthAnamAM 'navatattva prakaraNa'graMthanI jema vivakSA nahIM hovAthI te vibhAga ucita nathI chatAM skUla vyavahArathI te svIkAravAmAM koI virodha nathI e prakArano graMthakArazrIno Azaya che. II11/4 avataraNikA : pUrvamAM digaMbara matAnusAra sAmAnyaguNo ane vizeSaguNo kayA kayA che ? te batAvyA ane te viSayamAM syAdvAdanI maryAdA anusAra zuM svIkAravuM ucita che ? te graMthakArazrIe gAthA-4mAM kahyuM. have sAmAnyaguNane ane vizeSaguNane kahyA pachI digaMbaro svabhAvanA bhedo batAve che e batAvatA pUrve guNathI svabhAvane kaI rIte judA kahI zakAya ? tenI spaSTatA kare che - gAthA: dharma apekSAI IhAM alagA, svabhAva guNathI bhAkhyAM jI, nija nija rUpamukhyatA leI, guNa svabhAva karI dAkhyA jI; astisvabhAva tihAM nija rUpaU, bhAvarUpatA dekho jI, para abhAva parinija bhAvag, paNi aratha anubhavI lekho jI. II11/5/
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-11 | gAthA-5 gAthArtha : ahIM digaMbaranA graMthomAM, dharmanI apekSAe guNathI svabhAva alagA bhAkhyA che. potapotAnA rUpanI mukhyatA laIne svabhAva guNa karIne dekhADyA che. tyAM svabhAvanA viSayamAM, asisvabhAvamAM nija rUpathI bhAvarUpatA juo. paranA abhAvanI jema nijanA bhAva paNa arthanA anubhavathI lekhojI=svIkArojI. II11/paII rabo : anuvRtti-vyAvRtti saMbaMdhaI dharmamAtranI vivakSA karInaI IhAM svabhAva guNathI alagA paMDirta bhASA, nija nija ka Apa-ApaNA rUpanI mukhyatA leI. anuvRti saMbaMdha mAtra anusarInaIM svabhAva chaI, te ja guNa karI dAkhyA-dekhADyA. te mATi guNavibhAga kahInaI, svabhAvavibhAga kahiI chaI- tihAM prathama astisvabhAva te nijarUpaIM=sva-dravya-kSetra-kAla-bhAvasvarUpaI, bhAvarUpatA dekho. jima para abhAvaIM nAstitvasvabhAva anubhavi chaOM, tima nijabhAvaI aMstitvasvabhAva paNi anubhaviI kaIM; te mATi astisvabhAva lekhaIM chad. /11/pA. TabArtha - anuvRtti-vyAvRtti saMbaMdhathI dharmamAtranI vivakSA karIne padArthamAM vartatA dharmamAtranI virakSA karIne, ahIM=digaMbara matAnusAra, svabhAvane guNathI alagA=judA, paMDite bhAgA=prastuta graMthamAM graMthakArazrIe kahyA che. nija nija kahetAM potapotAnA rUpanI mukhyatA laIne atuvRtti saMbaMdhamAtrane anusarIne=padArthamAM vartatA anuvRttidharmane anusarIne, svabhAva che te ja guNa karIne dekhADyA che. te mATe-paramArthathI guNa ane svabhAvano bheda nahIM hovA chatAM vivakSAthI guNathI svabhAvano bheda che te mATe, guNavibhAga kahIne have svabhAvavibhAga kahIe chIe. tyAM=svabhAvavibhAgamAM, 'asti'svabhAva te che, je nijarUpathI arthAt svadravya-svakSetra-svakAlasvabhAva svarUpe bhAvarUpa che te juo=padArthamAM vartatI bhAvarUpatA che te "astitva svabhAva juo, jema paranA abhAvathI=parasvarUpanA abhAvathI, padArthamAM nAstitva svabhAva anubhavIe chIe tema nija bhAvathI "astitva svabhAva paNa anubhavIe chIe, te mATe-tethI, astitvasvabhAva lekhAI chaI=astitvasvabhAva paNa ucita che. II11/5 astisvabhAva asti e prakArano svabhAva, astitvasvabhAva astitvarUpa svabhAva, tethI arthabheda nathI.
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-11, gAthA-pa-6 bhAvArtha - dareka vastu dravyarUpa ane paryAyarUpa che ane paryAyathI atirikta guNa nathI chatAM yAvatuM dravyabhAvI guNa che ane ayAvatuM dravyabhAvI paryAya che evI virakSA karIne paryAyathI atirikta guNa che tema pUrvamAM graMthakArazrIe sthApana karyuM. prastuta DhALamAM pUrvamAM sAmAnyaguNa ane vizeSaguNa batAvyA pachI have svabhAvanA bhedo batAve che, paraMtu te pahelAM graMthakArazrI spaSTatA kare che ke guNathI svabhAva alaga nathI chatAM padArthamAM anuvRtti svabhAvathI dharma rahe che ane vyAvRtti svabhAvathI dharma rahe che, te dharmamAtranI vivaphA karIne tene svabhAva kahela che, tethI guNathI svabhAvane judA pADyA che. jema, ghaTamAM ghaTavadharma anuvRttirUpe che ane paTatvadharma vyAvRttirUpe che, te baMne dharmo ghaTarUpa vastunA dharmo che. tenI vivakSA karIne tene svabhAva kahela che ane te svabhAvane guNathI paMDita puruSoe judA kahyA che. judA kema kahyA che te batAvatAM kahe che - potapotAnA rUpanI mukhyatAne laIne anuvRtti sabaMdhamAtrane anusarIne je svabhAva che tene ja guNa karIne dekhADyA che. jema, cetanarUpa dravyamAM cetanatva anuvRtti saMbaMdhamAtrathI rahe che, tethI anuvRtti saMbaMdha mAtrathI rahenArA svabhAvane cetanano guNa kahe che. te cetanadravyamAM anuvRttirUpe astitvadharma che ane vyAvRttirUpe nAstitvadharma che, te dharmamAtranI vivakSA karIne astitvadharma ane nAstitvadharma kahe che. tethI pUrvamAM guNavibhAga kahIne have graMthakArazrI digaMbara matane svIkArIne svabhAvavibhAga kahe che. (1) astisvabhAva:- prathama astisvabhAva batAve che - padArtha svadravya, svakSetra, svakAla, svabhAva svarUpe rahela che, tethI te svarUpathI padArthamAM bhAvarUpatA che, je vastuno astisvabhAva che. jema vivalita ghaTa potAnA paramANu dravyarUpe vidyamAna che, potAnA niyata kSetramAM vidyamAna che, svakALamAM vidyamAna che ane potAnAmAM vartatA rUpAdi bhAvarUpe svabhAvamAM vidyamAna che tethI svadravyAdi rUpe ghaTamAM je bhAva dekhAya che, te ghaTanA astitvasvabhAva che. jema paranA abhAvathI nAstitvasvabhAva anubhavAya che. arthAt vivakSita ghaTa anya mRrUpe nathI, vivakSita kSetrane choDIne anya kSetramAM nathI, vivalita kALane choDIne anya kALamAM nathI ane te ghaTamAM vartatA bhAvone choDIne anya bhAvamAM nathI e prakAre anubhava anusAra pratIta thAya che, te rIte nijabhAvathI=potAnA dravyakSetrakALabhAvarUpa nijabhAvathI, ghaTamAM astitvasvabhAva paNa anubhavAya che, tethI dareka padArthomAM astisvabhAva svIkArAya che. 11/pA avataraNikA : gAthA-pamAM guNothI svabhAvano bheda batAvIne astitvasvabhAvanuM svarUpa batAvyuM. have astitvasvabhAva na svIkAravAmAM Ave to zuM doSa Ave ? te batAvIne avya paNa svabhAva batAve
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-11 | gAthA-6 gAthA : nahIM to, sakalazUnyatA hovaI, nAstibhAva parabhAvaI jI, parabhAI paNi sattA kahatAM, eka rUpa savi pAvaI jI; sattA jema asattA na pharaI, vyaMjaka amilana vAzathI jI, chato zarAvagaMdha navi bhAsaI, jima viNa nIra pharasathI jI. I11/kA gAthArthaH nahIM to=vastumAM astitvasvabhAva na svIkAravAmAM Ave to, parabhAvathI nAstibhAva che (mATe mAtra nAstibhAva svIkAravAmAM Ave to,) sakala zUnyatA thAya. parabhAvanI paNa sattA kahetAM=padArthamAM parabhAvano nAstibhAva che te na svIkArIe ane parabhAvanI paNa padArthamAM sattA kahIe to, sarva vastu eka rUpa pAve=sarva vastu svarUpanI paNa sattAvALI che ane pararUpanI paNa sattAvALI che mATe sarva vastu eka rUpane prApta kare. sattAnI jema asatA skaraNa thatI nathI=vastumAM svarUpanI sattA che ane pararUpanI asattA che chatAM vastune jevAthI sattAnuM skaraNa thAya che ane asattAnuM skaraNa thatuM nathI. te vyaMjakanA amilananA vazathI che= vastumAM asattAno abhAva che mATe skuraNa thatuM nathI' tema nathI paraMtu asatAnA vyaMjakanI prAptinA vazakI che. jema vidhamAna zarAvagaMdha pANInA sparza vagara bhAsatI nathI tema padArthamAM rahelI asattA vyaMjakanA maLyA vagara bhAsatI nathI) ema anvaya che. II11/6ll Tabo - je, astisvabhAva na mAMniIM, to parabhAvApekSAI jima nAstitA, tima svabhAvApekSAI paNi nAstitA thatAM, sakalazUnyatA thAI. te mATi, svadravyAghapekSArthe astisvabhAva sarvathA mAnaveM. 1. parabhAvaI-paDhavAghapekSAI nAstisvabhAva kahiIM. parabhAvazuM paNi sattAastisvabhAva kahatAM sarva sarvasvarUpaI asti thayuM; tivAri jaga ekarUpa thAI. te to sakalazAstravyavahAra virUddha thaI. te mATi parApekSAI nAstisvabhAva chaI. 2. sattA te svabhAvaOM vastumAMhiM jaNAI chaI, temArTi satya chaI. asatA te svajJAnaIM paramukhanirIkSaNa karAI cha, temA8i kalpanAjJAnaviSayapaNaI asatya chaI." ehavuM bauddha mata thaI, te khaMDavAnaIM kahaI jaI - sattAnI pari tatkAla asattA je nathI spharatI, te vyaMjaka aNamilyAnA vazathI,
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ 74 * dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-11, gAthA-6 paNi tucchapaNA thakI nahIM; jima, chartAIM zarAva gaMdha nIrasparza vinA jaNAI nahIM, patAvatA asatya nahIM. keTalAIka vastunA guNa svabhAvaI ja jaNAI chaI, keTalAIka pratiniyatavaMjakavyaMgya chaI, e vastuvaicitra chaU. paNi, ekaInI tucchatA kahiMI, to ghaNo vyavahAra vilopAI. 3 vAsmamarmANAdisthAvara - "te huMti parAvekkhA, vaMjayamuhadaMsiNo tti Na ya tucchA / vimaM vitta, saravapUrakathA III" (bhASArahasya prakaraNa, gAthA-30) rUtti 11/kAI TabArtha: jo astisvabhAva na mAnIe to=dareka padArthomAM ati svabhAva na mAnIe to, parabhAvatI apekSAe jema tAtibhAva =dareka padArthamAM anya padArthanI apekSAe jema nAstibhAva che, tema svabhAvanI apekSAe paNa nAstitA thatAM, sakala zUnyatA thAya te vastu sarvathA zUnyatAnI prApti kare. te mATe astisvabhAva mAvyA vagara padArthanI ja aprApti thAya te mATe, svadravyAdinI apekSAe astisvabhAva sarvathA mAnavo joIe=sarva prakAre svIkAravo joIe. 1. parabhAvathI=paravyAdinI apekSAe, nAstisvabhAva kahevAya che=dareka dravyomAM avya dravyonI apekSAe nAstisvabhAva kahevAya che. parabhAvanI apekSAe paNa, sattA=astisvabhAva, kahevAmAM Ave-paradravyanA bhAvanI apekSAe dareka dravyono ati svabhAva svIkAravAmAM Ave, to sarva vastu sarva rUpe ati thayuM=sarva vastu potAnA rUpe paNa asti thayuM ane pararUpe paNa asti thayuM, te vakhate jagata eka rUpa thAya=jagatanA sarva padArthono paraspara je bheda dekhAya che te saMgata thAya nahIM. te to=jagatanA sarva padArthone eka rUpe svIkArIe to, sakala zAstrI ane vyavahAranI viruddha che=sarva zAstranI viruddha che ane lokapratIta vyavahAranI paNa viruddha che. te mATe=jagata eka rUpa svIkArI zakAya nahIM te mATe, paranI apekSAe nAstisvabhAva che=dareka padArthamAM anya padArthanI apekSAe nAstisvabhAva vidyamAna che. 2. 'satA' te svabhAvathI vastumAM jaNAya che, te mATe-tethI, satya che. asattA=anya svarUpanI asatA, te svajJAnamAM asatAnA jJAnamAM, pamukhanirIkSaNa kare che=jenI asattAnuM jJAna karavuM che tenA jJAnanuM nirIkSaNa kare che. te mATe te kAraNathI, kalpanAjJAnanuM viSayapaNuM hovAthI=padArthamAM vAstavika asatA nahIM hovA chatAM parapadArthanI asattA che' e pramANenA kalpanAjJAnanuM viSayapaNuM hovAthI, asatya che=asatA mithyA che, e prakArano bauddha mata che. te khaMDavAne kahe che-tenuM khaMDana karavA arthe graMthakArazrI kahe che - sattAnI pari=sattAnI jema, tatkAla=vastunA jovAnA kALamAM, asatA je sphaNa thatI nathI=jJAnano viSaya thatI nathI, te vyaMjakatA aNamilyAnA vazathI che asatAno bodha karAvanAra evI paravaturUpa vyaMjakanI anupasthitinA vazathI che, paraMtu tucchapaNA thakI nathI=bauddha asattAne zazazRMga jevI
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-11 | gAthA-6 75 tuccha mAne che tenA vazathI nathI. jema zarAvamAM gaMdha vidyamAna hovA chatAM pANInA sparza vinA jaNAya nahIM eTalA mAtrathI asatya nathI=sarAvamAM gaMdha avidyamAna nathI. keTalAka vastunA guNa svabhAvathI ja jaNAya che ane keTalAka vastunA guNo pratiniyata bhaMjakathI vyaMgya che. e vastunuM vaicitrya che, paraMtu ekanI tucchatA kahIe=asattA pratiniyata vyaMjakathI vyaMgya che mATe te tuccha che ema kahIe, to ghaNo vyavahAra vilopAya=ghaNA vyavahAro lokamAM pratIta che te sarvano apalApa thAya. 30 ca asmAmi: bhASArahasyapraratne=ane 'bhASArahasya prakaraNa'mAM amArA vaDe kahevAyuM che te--te=keTalAka bhAvo, parAvelavA kuMti=paranI apekSAe thAya che. vaMnayamusiLo tti La ya tucchA--vyaMjakamukhane jonArA che ethI tuccha nathI ja=pararUpa vyaMjakanA mukhane joIne te bhAvono bodha thAya che teTalA mAtrathI te bhAvo zazazRMga jevA tuccha nathI ja. sarAvapUradhALuM=sarAvanI ane kapUranI gaMdhanuM, viTTamiLa vevinaM=A prakAre vaicitrya jovAyuM che. / / 1 / / (bhASArahasya prakaraNa, gAthA-30) 'kRti' zabda uddharaNanI samApti arthe che. / / 11/6/ bhAvArtha: (1) astisvabhAvanA svIkAranI yukti - dareka padArthomAM astitvasvabhAva che tethI 'A padArtha che' tevI pratIti thAya che. jo padArthano astitvasvabhAva na mAnIe to dareka padArthamAM anya padArthanA bhAvanI apekSAe nAstitAnI pratIti thAya che tema tenA potAnA svabhAvanI apekSAe paNa nAstitAnI pratIti thavI joIe. jo Ama svIkArIe to vidyamAna padArtha parasvarUpe paNa nathI ane svasvarUpe paNa nathI ema svIkAravA dvArA sakala zUnyatAnI prApti thAya. jema zazazRMga ghaTa-paTAdi svarUpe paNa nathI ane zazazRMga svarUpe paNa nathI mATe sarvathA avidyamAna che tema padArthamAM astisvabhAva na mAnIe to padArtha sarvathA avidyamAna che ema mAnavuM paDe. vastutaH zazazRMga sarvathA avidyamAna che jyAre dekhAto padArtha potAnA astitvasvabhAvathI pratIta thAya che. mATe dareka dravyomAM svadravya, svakSetra, svakALa ane svabhAvanI apekSAe astitvasvabhAva sarvathA che=koIrUpe paNa nathI ema nahIM paraMtu sarvathA che, ema mAnavuM joIe. (2) nAstisvabhAvanA svIkAranI yukti : vaLI, dareka padArtho 52dravyAdinI apekSAe nAstisvabhAvavALA che. jema vivakSita ghaTa anya ghaTanI mRdravyanI apekSAe nAstisvabhAvavALo che, vivakSita kSetramAM hovA chatAM anya kSetranI apekSAe nAstisvabhAvavALo che, vivakSita kALamAM hovA chatAM anya kALanI apekSAe nAstisvabhAvavALo che ane vivakSita bhAvo yukta hovA chatAM anya bhAvonI apekSAe nAstisvabhAvavALo che. have jo te ghaTane
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ 76 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-11| gAthA-6 parabhAvanI apekSAe paNa astisvabhAvavALo kahIe to te ghaTa anya mRddavya svarUpe paNa che ema mAnavuM paDe ane tema svIkArIe to sarva dravyone sarva svarUpathI astitva prApta thAya. jema vivakSita ghaTa vivakSita mRdusvarUpa che ane anya mRdusvarUpa paNa che ema kahIe to, vivalita ghaTa vivakSita svarUpe che ane anya sarva svarUpe paNa che ema prApta thAya. jo Ama svIkArIe to badhAM zAstrono virodha prApta thAya ane badhA anubhavasiddha vyavahArano paNa virodha prApta thAya; kema ke badhAM zAstro upAsya-upAsakanA bhedane mAne che, saMsAra-mokSano bheda mAne che te saMgata thAya nahIM ane "A mAruM che', "A tAruM che' e prakArano je anubhavasiddha vyavahAra che teno paNa virodha prApta thAya. mATe sarva padArthomAM paranI apekSAe nAstisvabhAva che ema mAnavuM paDe. ahIM bauddha darzanavAdI kahe ke, sattA vastumAM svabhAvathI jaNAya che; kema ke ghaTane joIne ghaTanI sattAnI pratIti che, tethI sattA satya che ane asattA potAnA jJAnamAM paramukhane jonArI che, te mATe kalpanAjJAnanuM viSayapaNuM hovAthI te asatya che. jema ghaTane joIne ghaTanI sattA dekhAya che tema paTanA abhAvanI sattA dekhAtI nathI, paraMtu paTanI upasthiti thAya to paTa nathI" evA kalpanAjJAnanA viSayarUpe ghaTamAM paTanI asattA jaNAya che, mATe ghaTamAM paTanI asattA kAlpanika che, vAstavika nathI. A prakArano bauddha mata ucita nathI e batAvavA arthe graMthakArazrI kahe che - vastune jotAMnI sAthe jema vastunI sattA jaNAya che tema anya svarUpe vastunI asattA jaNAtI nathI tenuM kAraNa te asattAno vyaMjaka prApta nahIM thato hovAthI asattA jaNAtI nathI, paraMtu asattA zazazRMganI jema tuccha che mATe jaNAtI nathI ema je bauddha kahe che te ucita nathI. A kathanane ja dRSTAMtathI spaSTa karatAM graMthakArazrI kahe che - jema zarAvamAM gaMdha che chatAM pANInA sparza vagara gaMdha jaNAtI nathI eTalA mAtrathI "zarAvamAM gaMdha nathI' ema kahI zakAya nahIM. te rIte jema dekhAtA ghaTamAM ghaTanI sattA dekhAya che tema vyaMjakanI aprAptine kAraNe=paTanI upasthitirUpa vyaMjakanI aprAptine kAraNe, ghaTamAM paTanI asattA jaNAtI nathI topaNa jyAre paTanI upasthitirUpa vyaMjaka prApta thAya che tyAre ghaTane joIne ghaTamAM paTanI asattA jaNAya che. A kathanathI zuM phalita thAya che ? te spaSTa karavA arthe kahe che - vastunA keTalAka guNo svabhAvathI jaNAya che, jema ghaTane joIne ghaTanI sattA ghaTanA svabhAvathI jaNAya che. jyAre vastumAM rahelA keTalAka guNo pratiniyata vyaMjakathI jaNAya che, jema sarAvamAM rahela gaMdha pANInA sparzarUpa vyaMjakathI jaNAya che, temAM kAraNa te vastuno tevo vicitra svabhAva che. jema ghaTarUpa vastunI sattA vyaMjaka vagara jaNAya che e rUpa vicitratA ghaTamAM che ane sarAvamAM rahelI gaMdha pANInA sparzarUpa vyaMjakathI jaNAya che e rUpa vicitratA sarAvanI gaMdhamAM rahelI che tema ghaTamAM rahelI sattA vyaMjaka vagara jaNAya che e prakAre sattAmAM vicitratA che ane ghaTamAM rahelI paTanI asattA tenA vyaMjaka evA paTanI upasthitithI jaNAya che e prakAre asattAmAM vicitratA che, paraMtu asattAnI tucchatA kahIe to
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-11 | gAthA-6-7 arthAt asattA tuccha che ema kahIe to, ghaNo vyavahAra vilopa thAya arthAt koI puruSane joIne kahevAmAM Ave ke 'A puruSa te nathI=A puruSa devadatta nathI' e prakArano vyavahAra sarva loko svIkAre che teno lopa thAya ane jo devadattanI asattA te puruSamAM na hoya to te puruSane joIne karAyelo vyavahAra apramANabhUta che tema mAnavuM paDe je anubhava viruddha che, tethI prAmANika vyavahAra anusAra padArthanI kalpanA karavI joIe. II11/II avataraNikA : gAthA-pathI svabhAvanA bhedo batAvavAnA zarU karyA. temAM atyAra sudhI astisvabhAva ane nAstisvabhAva padArthamAM che te batAvyuM. have padArthamAM nitya svabhAva ane anitya svabhAva kaI rIte che ? te batAvatAM kahe che gAthA: - nija nAnA paryAyaIM "teha ja dravya eha" Ima kahiU jI, nitya svabhAva anitya svabhAvaU, 5jjayapariNati lahIE jI; chatI vastunaIM rUpAMtarathI nAzaU, dvividhA bhAsaIM jI, vizeSanaIM sAmAnyarUpathI, thUlatyaMtara nAzaU jI. ll11/7nA 600 gAthArtha - potAnA judA judA paryAyamAM 'A teha ja dravya che' ema kahevAya che te nitya svabhAva che. anitya svabhAva paryAyapariNati lahIe chIe te che. chatI vastune rUpAMtarathI nAza=koIrUpe vidhamAna vastuno anya rUpathI nAza, thAya che tethI dvividhA bhAse che=nitya ane anitya ema be prakAre bhAse che. vizeSamAM sAmAnyarUpathI=anvayarUpathI, nityatA che. sthUla arthAtaramAM nAza anityatA che. II11/7|| Tabo H nija ka0 ApaNA, je kramabhAvI nAnA paryAya zyAmatva raktatvAdika, te bhedaka chaIM, taIM hutaIM paNi "e dravya teha ja, je, pUrvi anubhaviuM hutuM" e jJAna, jehathI thAI chaI, te nityasvabhAva kahiIM. "tadbhAvAvyayaM nityam 5.30" iti sUtram, "pradhvaMsApratiyogitvaM nityatvam" ityasyApyatraiva paryavasAnam, kenacid rUpeNaiva tallakSaNavyavasthite: 3. anitya svabhAva paryAya pariNati lahiIM. jeNaIM rUpaIM utpAda vyaya chaIM, teNaIM anitya svabhAva chaI. chatI vastunaIM rUpAMtarathI=paryAvizeSathI nAza chaI, teNaIM
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ 78 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-11 / gAthA-7 karI e dvividhA-"A rUpaI nitya, A rUpaI anitya" e vaicitrI bhAsaI chaI. vizeSanaIM sAmAnyarUpathI anvathaIM nityatA, jima, ghaTa nAzaE paNi, mRduddhAtuvRti. tathA sAmAnyanaIM mRdAdikanaIM paNi pUlArthAntara ghaTAdika nAzaI anityatA, "darUpen mRnadA" kRti pratoH I I11/7ii TabArtha : nija kahetAM potAnA, je kramabhAvI judA judA paryAya =zyAmatva-raktavAdi judA judA paryAya, te bhedaka che. te hote chate paNa=judA judA paryAya bhedaka hovA chatAM paNa, 'e dravya te ja che je pUrvamAM anubhavyuM che e jJAna jehathI thAya che=te padArthanA je svabhAvane AzrayIne thAya che, te nitya svabhAva kahIe. te nitya svabhAva kema che ? te spaSTa karatAM kahe che - taHvAzrayaM te bhAvamAM avyaya vastunA judA judA bhAvomAM avyayarUpa bhAva, nityaM nitya che. (tatvArthAdhigamasUtra adhyAya-5, zloka-30). tti sUtrae prakAranuM sUtra che=tatvArthanuM sUtra che. vaLI, naiyAyiko kahe che ke - "paddhasApratiyogitaM nityatva"=pradhvasanuM apratiyogIpaNuM nityatva che'='tAzanuM apratiyogIpaNuM nityatva che. tyapa te prakAranA Ano paNa=dyAyikanA lakSaNano paNa, atreva paryavasAnaAmAM ja paryavasAna che='tatvArthasUtra'nA lakSaNamAM ja paryavasAna che, narapeLeva tanakSaMvyavasthite =kema ke koIka svarUpathI ja te lakSaNanI vyavasthiti che=sarva svarUpe pradhvasaapratiyogitarUpa lakSaNa koI vastumAM nathI paraMtu koIka svarUpe pradhvaMsaapratiyogitvarUpa lakSaNa dareka vastumAM che. 3. anitya svabhAva paryAyapariNatine prApta kare che. je rUpathI je anityarUpathI, utpAda-vyaya che, te svarUpe anitya svabhAva che. A rIte nitya ane anitya svabhAva batAvyA pachI eka ja vastumAM nitya-anitya svabhAva kaI rIte che ? te batAvavA kahe che - vidyamAna vastumAM rUpAMtarathI paryAyavizeSathI, nAza thAya che tethI karIne A A vastu, dvividhA=A rUpe nitya ane A rUpe anitya' e prakAranA vaicitryavALI dvividhA, bhAse che. eka ja vastu nitya-anitya kaI apekSAe che? te batAvyA pachI vizeSathI spaSTa karatAM kahe che - vizeSamAM=bhinna bhinna paryAyarUpa vizeSamAM, sAmAnyarUpathI avayane kAraNe nityatA cheete vastumAM nityatA che. jema, ghaTanA tApamAM paNa mRdadravya anuvRtti che, mATe mRmAM nityatA che ane sAmAnya evA mRdAdikamAM paNa sthUla athatara ghaTAdinA vAzeHsthUlathI athatararUpa ghaTAditA nAzamAM,
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-11 | gAthA-7 anityatA che; kema ke "paTarUpe pRnA "=ATarUpe mR6 nAza pAmyuM, kRti pratIte =e prakAranI pratIti che. 11/7nA bhAvArtha:(3) nitya svabhAva : padArthamAM nitya svabhAva kaI apekSAe che ? te dRSTa anubhava anusAra batAve che - jema koI eka vastumAM kramasara judA judA paryAyo thatA hoya te sarva paryAyamAM 'te ja A dravya che e prakAranI pratIti thAya che, e pratIti batAve che ke padArthamAM nitya svabhAva che. jema, kuMbhAra zyAma ghaTane bhaThThImAM tapAvIne raktarUpe kare che tyAre te ghaDAmAM zyAmatva ane raktatva paryAyo bhedaka hovA chatAM "A te ja ghaDo che, je pUrvamAM meM anubhavelo e prakAranuM jJAna thAya che. tenAthI e prApta thAya che ke zyAmatva ane raktatva paryAyamAM anugata paNa dravya che, jemAM nitya svabhAva rahelo che. A kathanane ja tattvArtha sUtranI saMmatithI batAve che - tattvArthasUtrakArazrIe "tadmAvAzrayaM nityaM' e prakAre nityanuM lakSaNa kahyuM che. tethI spaSTa thAya che ke judA judA bhAvo rUpe pariNamana pAmatI vastumAM paNa koIka bhAvano vyaya thato nathI; paraMtu te bhAva avasthita rahe che te nitya che. AvuM nityanuM lakSaNa kareluM hovAthI 'apragyuta sthira ekasvabhAvavALuM nitya" e prakAranuM niyAyikanuM lakSaNa saMgata nathI tema phalita thAya che; kema ke kramabhAvI judA judA paryAyomAM anugata bhAva ja nitya che paraMtu kyAreya nAza na pAmatuM hoya ke kyAreya utpanna na thatuM hoya evuM nitya jagatamAM kyAMya nathI, kevaLa kalpanAthI ja tenI upasthiti thAya che. AthI ja taiyAyika "apracuta anutpanna sthira ekasvabhAvavALuM nitya che ema kahyA pachI nityanuM lakSaNa kare che ke "je pradhvasanuM apratiyogI hoya temAM raheluM pradhvaMsaapratiyogitva nityatva che. tenA vacanAnusAra e prApta thAya che, je vastuno kyAreya nAza thavAno na hoya te pradhvaMsano apratiyogI che ane jeno nAza thAya che te pradhvasano pratiyogI che. jema AkAzano kyAreya nAza thavAno nathI mATe AkAza pradhvaMsano apratiyogI che ane ghaTAdino nAza thAya che mATe ghaTAdi pradhvasano pratiyogI che. pradhvasanA apratiyogI evA AkAzamAM pradhvasanuM apratiyogitvarUpa nityatva che ema je naiyAyika kahe che te lakSaNa paNa tattvArthakArazrInA nityanA lakSaNamAM paryavasAna pAme che, paraMtu taiyAyikanA nityanA lakSaNamAM paryavasAna pAmatuM nathI; kema ke dareka padArthomAM pradhvasanuM apratiyogitva koIka svarUpe ja raheluM che, sarva svarUpe raheluM nathI. AthI ja AkAza paNa sarvathA nitya nathI, paraMtu AkAzamAM vartatA kramabhAvI paryAyomAM AkAzarUpe je AkAzano avyaya che te svarUpe ja AkAza nitya che; paraMtu koI svarUpe parAvartana na ja pAmatuM hoya tevuM nityapaNuM AkAzamAM paNa nathI. (4) anitya svabhAva : vaLI, dareka padArthamAM paryAyanI pariNatithI anitya svabhAva prApta thAya che, paraMtu dravyanI pariNatithI anitya svabhAva prApta thato nathI.
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-11 | gAthA-7-8 paryAyanI pariNatithI padArthamAM anitya svabhAva kema che ? te spaSTa karavA arthe graMthakArazrI kahe che- padArthamAM je svarUpe utpAda-vyaya che te svarUpe padArthamAM anitya svabhAva che. jema mATImAMthI ghaDo thAya che tyAre piMDa avasthAno vyaya ane ghaTa avasthAno utpAda thAya che, tethI mATImAM anitya svabhAva che evI pratIti thAya che. 80 vaLI, anitya svabhAva utpAda-vyayarUpa che, dhrauvyarUpa nathI te batAvatAM kahe che dravyathI chatI vastu paryAyavizeSarUpa rUpAMtarathI nAza thAya che, tethI karIne padArthamAM nitya svabhAva ane anitya svabhAva bhAse che arthAt 'padArtha A rUpe nitya che ane A rUpe anitya che' e rUpa vaicitrya bhAse che. AthI ja piMDa avasthAthI ghaTa avasthAnA prAptikALamAM mATIrUpe purovarsI dravya nitya jaNAya che ane piMDa avasthAnAM nAzapUrvaka ghaTa avasthAne AzrayIne anitya jaNAya che. A rIte eka ja vastumAM nitya svabhAva ane anitya svabhAva vicitrarUpe bhAse che. -- vaLI, kaI rIte yitA che ane kaI rIte anityatA che ? te spaSTa karavA arthe yukti batAve che vizeSamAM sAmAnyarUpathI anvayane kAraNe nityatA che. jema ghaTanAzamAM paNa mRdravyanI anuvRtti che arthAt ghaTanAzarUpa vizeSamAM paNa ghaTakALamAM je mRdravya hatuM te ja mRdravya ThIkarAmAM paNa che mATe sAmAnyarUpa mRdravyanA anvayane kAraNe nitya svabhAva bhAse che. te sAmAnya evA mRdAdimAM paNa sthUla evA arthAMtara ghaTAdi nAzane AzrayIne anityatA che arthAt ghaTakALamAM je mATI che e ja mATI ThIkarAkALamAM paNa che, tethI mATI sAmAnyarUpe che temAM paNa sthULa arthAMta2rUpa ghaTAdino nAza prApta thayo, tethI ThIkarA avasthA dekhAya che tene joIne temAM anityatA dekhAya che; kema ke ghaTarUpe mATI nAza pAmI e prakAranI pratIti che. -- ahIM sthULa arthAtara ghaTAdinAza kahevAthI e prApta thAya ke, mATI jyAre ghaTarUpe hatI tyAre paNa pUrva pUrva kSaNano ghaTa uttara uttara kSaNamAM nAza pAme che te sUkSma arthAMtara hatuM, tethI sUkSmabuddhithI jonArane ja pratikSaNa nAza pAmatA ghaTanI pratIti thAya che, jyAre sthUla dRSTithI jovAmAM Ave tyAre ghaTano nAza thAya te sthUla arthAMtara nAza che, jene AzrayIne anityatAnI pratIti sarva vicArakane thAya che. sUkSmabuddhithI jonArane to ghaTa avasthita rahyo tyAre paNa mATImAM pratikSaNa nAza pAmatA ghaTane joIne anityatAnI pratIti thAya che. II11/7/ - avataraNikA : padArtha kathaMcit nitya svabhAvavALo che ane kathaMcit anitya svabhAvavALo che tema gAthA-7mAM batAvyuM. have jo padArthane nitya na svIkAravAmAM Ave to zuM doSa Ave ? ane anitya na svIkAravAmAM Ave to zuM doSa Ave ? te batAvIne padArtha nitya-anitya svabhAvarUpa che te dRDha karavA arthe kahe che
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-11, gAthA-8 gAthA : jo nityatA na chaI to, anvaya vinA na kAraya hovaI jI, kArayakAle achatuM kAraNa, pariNatirUpa vigovAI jI; anityatA ja nahIM sarvathA, arthakriyA to na ghaTaI jI, dalaniM kAraNarUpa pariNati, anutpanna to vighaTaI jI. I11/8 gAthArtha : jo niyatA nathI=dekhAtA padArthamAM niyatA nathI, to anvaya vagara nityakArUpa anvaya vagara, kArya thAya nahIM. kema nityatA vagara kArya thAya nahIM ? te spaSTa karavA arthe kahe che - kAryakALamAM kAraNa achatuM che=jo padArthane nitya na svIkAravAmAM Ave ane ekAMte anitya svIkAravAmAM Ave to nityatA nahIM hovAne kAraNe uttaranA kAryakALamAM pUrvANanuM kAraNa achatuM che, tethI pariNatirUpa vigopana thAya che=kAraNanI pariNatirUpa kArya che teno apalApa - thAya che. jo sarvathA aniyatA nathI to arthakriyA ghaTe nahIM *dareka padArtho koIka svarUpe thavArUpa arthakriyA kare che te ghaTe nahIM. jema mATI ja ghaTarUpe thAya che tyAre te prakAranI koIka kriyA * mATImAM thAya che te ghaTe nahIM. kema arthakriyA ghaTe nahIM ? tethI kahe che - dalanI kAryarUpa pariNati svIkArIe to anutpanna vighaTaI=sarvathA anuyApaNuM ghaTe nahIM. ll11/8 Tabo: ja nityatA nathI anaI ekAMta kSaNika ja svalakSaNa chaI to, kAraNanA anvaya vinA kArya na nIpajae. je mArTi kAraNakSaNa kAryakSaNotpattikAlaI nirdetukanAza anubhavato achato kaIM, te kAryakSaNapariNati kima karaI? achataIM kAraNakSaNa kAryakSaNa karazuM, to ciranaSTakAraNathI athavA anutpanna kAraNathI kArya nIpanuM jaII. Ima to, kAryakAraNabhAvanI viDaMbanA thAI. "avyavahita ja kAraNakSaNa kAryakSaNa karaIM" Ima kahiI, taI, rUpAlokamanaskArAdikanaIM viSaI upAdAna, AlokAdikanaIM viSa nimitta, e vyavasthA kima ghaTaI? je mATaO anvatha vinA zaktimAtraI upAdAnatA nimitamAMhiM paNi kahI sakAI, te mATaIM upAdAna te anvathI mAnavuM, avakipaNuM te ja nitya svabhAva.
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2/ DhALa-11 | gAthA-8 hivaI ja, sarvathA nityasvabhAva mAniIM, anaIM anitya svabhAva sarvathA na mAniIM to artha-kriyA na ghaTaIM. je mATaOM dalanaI kAraNanaI, kAryarUpatApariNati kathaMcita, utpannapaNuM ja AvyuM, sarvathA anutpanapaNuM vighaTiuM. anaIM jo Ima kahi$ "kAraNa te nitya ja, taduvRti kArya te anitya ja,to, kAryakAraNanaI abheda saMbaMdha kima ghaTaIM ? bheda saMbaMdha mAniI, to tatsaMbaMdhAttarAdigarvaSaNAI anavasthA thAI. te mATi kathaMcit anityasvabhAva paNi mAna. 4. I/11/8 TabArtha: jo nityatA nathI ane ekAMta kSaNika ja svalakSaNa vastu che to kAraNanA avaya vagara kAryakALamAM kAraNanI anuvRtti vagara, kArya nIpaje nahIM. kema kArya nIpaje nahIM ? tethI kahe che - je mATe, kAraNakSaNa kAryakSaNanI utpattikALamAM vihetuka vAza anubhavato achato che=koI hetu vagara svataH lAzane anubhavato evo kAraNakSaNa kAryakSaNanI utpattikALamAM achato che, te kAraNakSaNa kAryakSaNanI pariNatine kema kare ? arthAta na kare ane jo achato kAraNakSaNa kAryakALamAM achato kAraNakSaNa, kAryakSaNa kare, to ciranaSTa kAraNathI kArya nIpajavuM joIe athavA anutpanna kAraNathI kArya nIpajavuM joIe. ane ema svIkArIe to=ciranaSTa pAmela kAraNathI kArya thAya che athavA anutpanna kAraNathI kArya thAya che ema svIkArIe to, kAryakAraNabhAvanI viDaMbanA thAya arthAt "A be vacce kAryakAraNabhAva che' ema svIkArI na zakAya. ahIM bauddha kahe ke, ciranaSTa kAraNathI ke anutpanna kAraNathI kArya thatuM nathI, paraMtu avyavahita kAraNakSaNa ja kAryakSaNane kare che mATe kAryakAraNabhAva svIkArI zakAze. tene graMthakArazrI kahe che - avyavahita ja kAraNakSaNa kAryakSaNane kare che ema kahIe to, rUpAlokamanaskArAdinA viSayamAM upAdAta=rUpanA jJAnamAM manaskArAdi upAdAta=rUpanA AlokamAM arthAt rUpanA jJAnamAM upAdAna manaskAra che, ane AlokAdinA viSayamAM nimitta=rUpanA jJAnamAM AlokarUpa prakAzane ane cakSa indriyane nimitta, svIkArI e vyavasthA kema ghaTe? arthAt ghaTe nahIM. kema na ghaTe ? tethI kahe che - je mATe, avaya vagara=rUpanA jJAnamAM manaskAra karanAra AtmAnA avaya vagara, zaktimAtrathI upAdAnatA svIkArIe to, limittamAM paNa kahI zakAya=limitarUpa prakAzamAM paNa rU5nA jJAnanI zaktirUpa upAdAnatA che ema kahI zakAya. (ane bauddha darzAvAdI prakAzamAM ke cakSamAM rUpanA jJAnanI zaktirUpa upAdAnatA svIkAratA nathI, paraMtu manaskAramAM ja rUpanA jJAnanI zaktirUpa upAdAnatA svIkAre che.) te mATe, upAdAna te atyathI mAnavuM=rUpajJAnanuM upAdAna evo mataskArapariNata AtmA je pUrvamAM bodhane anukULa manovyApArarUpa hato te ja manaskArapariNata AtmA rUpanA jJAna svarUpe
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-11 / gAthA-8 3 pariNamana pAmyo tema mAnavuM, ucita che mATe upAdAna evo manaskAra pariNata AtmA rUpanA jJAnakALamAM anvayI che ema mAnavuM joIe ane anvayIpaNuM te ja nityasvabhAva che. have jo sarvathA nityasvabhAva ja mAnIe=padArthano ekAMta nityasvabhAva ja mAnIe ane anitya svabhAva sarvathA na mAnIe=padArthamAM koI apekSAe anitya svabhAva nathI ema mAnIe, to arthakriyA ghaTe nahIM=dareka padArtho koIka arthane anukULa kriyA kare che je anubhavathI dekhAya che te ghaTe nahIM. kema ghaTe nahIM ? tethI kahe che - je mATe, dalane=upAdAnakAraNarUpa dalane, kAryarUpatA pariNati (svIkArIe to arthakriyA ghaTe ane tema svIkArIe to) kathaMcit utpannapaNuM ja AvyuM, sarvathA anutpannapaNuM vighaTIyuM=ghaTe nahIM, ane jo ema kahIe ke, 'kAraNa te nitya ja che ane temAM vRtti kArya te anitya ja che'='kAraNa evA paramANu nitya ja che ane temAM vRtti evA kyaNukAdi anitya ja che' to kAryakAraNano abheda saMbaMdha kema ghaTe ?=kAraNa ja kAryarUpe pariNamana pAme che to kAryakAraNano abheda saMbaMdha ghaTe paraMtu kAraNa nitya ja che ane kAraNamAM rahenAruM kArya anitya ja che ema mAnIe to kAryakAraNano abheda saMbaMdha ghaTe nahIM. bhedasaMbaMdha mAnIe to tenA saMbaMdhAMtarAdinI gaveSaNAthI=kArya ane kAraNano bheda saMbaMdha mAno to te saMbaMdhano kAraNanI sAthe ane kAryanI sAthe bheda che ke abheda che ? e prakAre saMbaMdhAMtaranI gaveSaNAthI, tyAM paNa bheda saMbaMdha mAnIe to anavasthA thAya. te mATe padArthano kathaMcit anitya svabhAva paNa mAnavo joIe. 4. 11/8aa bhAvArtha: pUrvamAM graMthakArazrIe sthApana karyuM ke dareka padArthomAM nitya svabhAva che ane anitya svabhAva paNa che; Ama chatAM keTalAka darzanakAro padArthano nitya svabhAva ja svIkAre che ane keTalAka darzanakAro padArthano anitya svabhAva ja svIkAre che. te darzanakAro evuM mAne che ke, jo padArthamAM nitya svabhAva hoya to padArthamAM anitya svabhAva che tema kahI zakAya nahIM ane jo padArthamAM anitya svabhAva hoya to padArthamAM nitya svabhAva che tema kahI zakAya nahIM; kema ke nitya svabhAva ane anitya svabhAva chAyA ane AtapanI jema paraspara virodhI che. tethI jyAM chAyA hoya tyAM Atapa che tema kahI zakAya nahIM ane jyAM Atapa che tyAM chAyA che ema kahI zakAya nahIM. mATe padArthamAM nityatA paNa che ane anityatA paNa che ema je syAdvAdI kahe che te ucita nathI. e prakAranI ekAMtadarzananI mAnyatAnA nirAkaraNa arthe graMthakArazrI bauddhadarzananI mAnyatA batAve che - - padArthamAM nityatA nathI; kema ke padArthamAM parivartana spaSTa dekhAya che. mATe dareka padArtho ekAMta kSaNika svalakSaNarUpa che arthAt dareka padArthonuM svasvarUpa che ke, eka kSaNa rahevuM ane bIjI kSaNamAM nAza pAmavuM, AthI ja jagatamAM parivartana thatI avasthA sadA dekhAya che' Ama bauddha kahe tene graMthakArazrI kahe che -
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-11, gAthA-8 jo padArtha kSaNika ja hoya ane padArthamAM nityatA sarvathA na hoya to, kAraNanA anvaya vagara kArya niSpanna thAya nahIM arthAt pUrvekSaNavALo padArtha nAza pAme ane uttarakSaNavALo padArtha utpanna thAya, te be vacce anugata kAraNa sthira na hoya to kArya niSpanna thAya nahIM; kema ke dravya ja pUrvabhAvane choDIne uttarabhAvane pAme che ema svIkArIe to pUrva ane uttara avasthAmAM anvayI dravya ja kAryarUpe thAya che ema svIkArI zakAya, paraMtu kAraNa nAza pAme ane kArya utpanna thAya te benI vacce anugata dravya na svIkAravAmAM Ave to kAraNakSaNathI kAryakSaNanI utpattikALamAM kAraNakSaNa nihetuka nAzane anubhavato achato che, te kAryakSaNa pariNati kema kare ? arthAt avidyamAna evI kAraNakSaNa kAryakSaNanI pariNati karI na zake. Azaya e che ke, bauddha matAnusAra pUrvanI kAraNakSaNa koI hetu vagara svataH nAza pAme che ane uttarakSaNamAM je kArya thAya che te vakhate kAraNakSaNa avidyamAna hoya che, tethI avidyamAna evI kAraNakSaNa kAryakSaNanI pariNatine karI zake nahIM. jo bauddha kahe ke, kAryakALamAM avidyamAna paNa kAraNakSaNa kAryakSaNane kare che to ghaNA kALa pahelAM nAza thayelI kAraNakSaNathI paNa kArya thavuM joIe; kema ke kAryakSaNakALamAM pUrvanI kAraNakSaNa paNa vidyamAna nathI ane ghaNA kALa pahelAnI kAraNakSaNa paNa vidyamAna nathI; chatAM jo pUrvanI kAraNakSaNa paNa avidyamAna hovA chatAM kArya kare che to avidyamAna evI tenI pUrvanI kAraNakSaNo paNa te kArya kare tema mAnavAnI Apatti Ave. che. vaLI, "athavAthI graMthakArazrI anya doSa paNa kahe che - kAryakSaNamAM avidyamAna evI pUrvanI kAraNakSaNathI kArya thatuM hoya to anutpanna kAraNathI paNa kArya thavuM joIe; kema ke kAryakSaNamAM je kAraNa kyAreya utpanna thayuM nathI te paNa avidyamAna che ane pUrvanI kAraNakSaNo paNa avidyamAna che, tethI avidyamAna evA anutpanna kAraNathI paNa kArya thAya che, tema mAnavAnI Apatti Ave. jo Ama svIkArIe to kAryakAraNabhAvanI viDaMbanA thAya. kArya sAthe kAraNano koI saMbaMdha nathI tethI kAraNathI kArya thAya che tema svIkArI zakAya nahIM; chatAM mAnavAnI Apatti Ave. mATe ema ja mAnavuM paDe ke dravya pUrvano pariNAma tyAga karIne uttaranA pariNAmane pAme che te vakhate pUrvanA pariNAmamAM vidyamAna dravya ja uttaranA pariNAmamAM anvayarUpe che. jo Ama svIkArIe to, padArtha te te pariNAmanI apekSAe kSaNika che ane padArthamAM vartatA dravyanI apekSAe nitya che mATe padArthamAM jema anitya svabhAva che, tema nitya svabhAva paNa mAnavo joIe. ahIM bauddha kahe ke, cirakALanaSTa kAraNakSaNa ke anutpanna kAraNakSaNa kArya karatI nathI, paraMtu avyavahita kAraNakSaNa ja kAryakSaNane kare che. tethI dareka padArtho kSaNika hovA chatAM pUrvanI kSaNa uttaranI kSaNa pratye upAdAnakAraNa che, paraMtu padArthamAM nityatA nathI. tene graMthakArazrI kahe che - rUpanA AlokanA viSayamAM=jJAnanA viSayamAM, manaskAra upAdAna che=upAdAnakAraNa che, ane AlokAdika prakAza ane cakSu, nimitta=nimittakAraNa, che e vyavasthA kema ghaTe ? arthAt ghaTe nahIM. Azaya e che ke, bauddha darzanavAdI ghaTanA rUpanA jJAna pratye jJAna karanAranA manaskArAdine upAdAnakAraNa
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ 85 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-11, gAthA-8 kahe che ane AlokanetraprakAzane ane cakSane, nimittakAraNa kahe che. tethI e prApta thAya ke, jonAra puruSa ghaTa-paTAdinA rUpanuM jJAna kare che te jJAna thavAnI pUrve te puruSano bodhane anukULa je manovyApAra che te manaskAra che. te manaskArakSaNa nAza pAme che ane uttarakSaNamAM rUpanuM jJAna pragaTa thAya che te vakhate te manaskArakSaNa rUpanA jJAna pratye upAdAna che tema svIkArIne anvayI evA puruSane bauddha darzanavAdI svIkArato nathI. te kahe che ke, manaskArakSaNa nAza pAme che te uttaramAM rUpanI jJAnakSaNane utpanna kare che tethI manaskArakSaNa upAdAna che ane jJAnakSaNa e upAdeya che ema prApta thAya. te vakhate rUpanA jJAnakALamAM vidyamAna prakAza ane cakSu e rUpanA jJAna pratye upAdAna nathI paraMtu nimittakAraNa che e pramANe bauddha matAnusAra prApta thAya, chatAM A prakAranI vyavasthA bauddha matAnusAra ghaTe nahIM. kema ghaTe nahIM ? temAM graMthakArazrI yukti batAve che - upAdAnakAraNathI thatA kAryamAM anvayI na hoya ane upAdAnakAraNamAM kAryanI zaktimAtra svIkArIe to, upAdAnatA nimittakAraNamAM paNa kahI zakAya=nimittakAraNamAM paNa kArya karavAnI zakti che tema kahI zakAya. mATe rUpanA jJAna pratye manaskAra upAdAna che ane prakAza ane cakSu upAdAna nathI tema kahI zakAya nahIM, paraMtu AlokamAM rUpanA jJAnanI zakti svIkArIe ane cakSumAM rUpanA jJAnanI zakti svIkArIe to, rUpanA jJAna pratye Aloka upAdAna che athavA rUpanA jJAna pratye cakSu upAdAna che tema paNa kahI zakAya; kema ke rUpajJAnakSaNamAM jema manaskArakSaNa nAza pAme che tema pUrvanI AlokakSaNa paNa rUpajJAnakSaNamAM nAza pAme che ane pUrvanI caikSaNa paNa rUpajJAnakSaNamAM nAza pAme che. vaLI, avyavahita kAraNakSaNa kArya kare che e niyama anusAra rUpanA jJAnanI avyavahitakAraNakSaNa Aloka paNa che ane cakSu paNa che tethI e bannene paNa rUpajJAna pratye upAdAnakAraNa che ema mAnI zakAya. jo ema kahevAmAM Ave ke, manaskAranA upayogavALo AtmA rUpajJAnakALamAM anvayIrUpe che ane AlokakSaNa ane cakSukSaNa je pUrvanI che teno anvayI rUpanA jJAnamAM nathI. mATe rUpanuM jJAna karanAra puruSano pUrvano manaskArarUpa upayogavALo AtmA rUpanA jJAnamAM anvayI che, tethI manaskArakSaNa rUpanA jJAna pratye upAdAnakAraNa che tathA prakAzakSaNa ane cakSuSaNa rUpanA jJAnamAM anvayI nahIM hovAthI=prakAzakSaNa ane cakSukSaNa manaskArarUpa upayogavALA AtmAnI jema AdhAra nahIM hovAthI, rUpanA jJAnamAM nimittamAtra che, tema svIkArIe to, rUpanA jJAnamAM manaskAra upAdAnakAraNa che ane Aloka=prakAza, "nimittakAraNa che" te vyavasthA saMgata thAya. mATe upAdAnakAraNane anvayI mAnavuM joIe arthAt rUpanA jJAnane abhimukha evI manaskArakSaNa ane rUpanI jJAnakSaNa vacce anvayI evA AtmAne mAnavo joIe. anvayIpaNuM te ja nitya svabhAva che mATe AtmA dravyarUpe nitya che tethI AtmAmAM nitya svabhAva che. have jo naiyAyikAdi sarvathA nitya svabhAva mAne che tema mAnIe ane anitya svabhAva na mAnIe to te padArthamAM arthakriyA ghaTe nahIM. jema taiyAyika paramANumAM sarvathA nitya svabhAva mAne che tema mAnIe ane paramANumAM anitya svabhAva sarvathA nathI tema mAnIe to, paramANu AdimAM hayaNukAdi artharUpe thavAnI kriyArUpa arthakriyA thAya che te kriyA ghaTe nahIM.
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-11 gAthA-8 kema ghaTe nahIM ? tethI kahe che caNukanuM kAraNa evuM je paramANurUpa dala che tenI kAryarUpatAnI pariNati che=caNukAdirUpe pariNati che, tema svIkArIe to paramANumAM dvacaNukarUpa arthane karanArI kriyA ghaTe ane tema svIkArIe to kathaMcit utpannapaNuM ja Avete paramANuo paramANubhAvane choDIne caNubhAvarUpe utpanna thayA ane te paramANubhAvarUpe raheluM dravya te dracaNukabhAvamAM anugata che tema prApta thAya. jo Ama svIkArIe to paramANu sarvathA nitya che ema svIkArI zakAya nahIM, paraMtu kathaMcit nitya svabhAvavALo che tema siddha thAya jyAre naiyAyika kahe che ke, paramANu AdimAM sarvathA anityapaNuM che, te vighaTana pAme che. jo naiyAyika ema kahe ke, kAraNa te nitya ja che ane tavRtti kArya te anitya ja che arthAt be bhinna paramANurUpa kAraNa nitya ja che ane te be paramANuomAM dracaNukarUpa kArya utpanna thayuM te anitya ja che, tethI kAraNa evA paramANune nitya svIkArI zakAze ane kArya evA caNukane anitya ja svIkArI zakAze. tethI paramANumAM ekAMta nitya svabhAva che ane hracaNukamAM ekAMta anitya svabhAva che tema svIkA2vAmAM virodha nathI, e pramANe naiyAyika kahe to, graMthakArazrI kahe che - Taka kArya ane kAraNa vacce abheda saMbaMdha kevI rIte ghaTe ? arthAt ghaTe nahIM. Azaya e che ke, paramANubhAvarUpe rahela dravyamAM ja 52mANubhAvano nAza thAya che ane caNukabhAva pragaTa thAya che tema svIkA2vAmAM Ave to paramANubhAvamAM vidyamAna evuM kAraNa ja caNukabhAvarUpe pariNamana pAmyuM ema siddha thAya. tethI paramANubhAvathI abhinna evuM dravya ja hracaNukarUpe thayuM mATe paramANurUpa kAraNa ane dvacaNukarUpa kArya vacce abheda saMbaMdha saMgata thAya ane tema svIkArIe to, padArtha dravyarUpe nitya svabhAvavALo che ane paryAyarUpe anitya svabhAvavALo che ema siddha thAya. ahIM naiyAyika kahe ke, kArya ane kA2Na vacce abheda saMbaMdha nathI paraMtu bheda saMbaMdha ja che tethI be bhinna paramANurUpa kAraNo nitya ja che ane temAM samavAya saMbaMdhathI caNukarUpa kArya utpanna thayuM che te anityasvabhAvavALuM che tethI nitya anya be vastu che ane anitya anya vastu che arthAt nitya be bhinna paramANuo che ane anitya te be paramANumAM samavAya saMbaMdhathI rahelo dvacaNuka che tethI be paramANuo ane hracaNuka vacce anugata koI dhruva dravya nathI jethI syAdvAdI be paramANuo ja caNakarUpe pariNamana pAmyA ema kahIne dravyane dhruva kahe che ane 52mANubhAvano nAza thayo ane hracaNukabhAva utpanna thayo tema kahIne kAryakAraNabhAva vacce abheda saMbaMdha che ema je kahe che te saMgata nathI. tene graMthakArazrI kahe che - jo naiyAyika be paramANune ekAMta nitya svIkAre che ane te be pa2mANuthI atirikta te be paramANumAM caNuka utpanna thAya che tathA te dvacaNuka bhinna evA samavAya saMbaMdhathI paramANumAM rahelo che tema mAne to, te be paramANu vacce samavAyarUpa saMbaMdha kayA saMbaMdhathI 2helo che ? ane caNuka sAthe kayA saMbaMdhathI rahelo che ? te prakA2nA saMbaMdhAMtaranI gaveSaNA karavI paDe; kema ke be paramANumAM caNukane rAkhavA mATe te be paramANu ane caNukathI bhinna evo saMbaMdha jo naiyAyika svIkAre to, te samavAyane be paramANumAM rAkhavA mATe ane hracaNukamAM rAkhavA mATe navA saMbaMdhanI kalpanA naiyAyikane ka2vI paDe. vaLI, je navo saMbaMdha
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ 87 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-11 gAthA-8-9 naiyAyika kalpanA kare te saMbaMdhane paNa rAkhavA mATe navA saMbaMdhanI kalpanA karavI paDe, tethI bheda saMbaMdha svIkAravAmAM anavasthA doSanI prApti thAya. mATe kAryakAraNa vacce abheda ja saMbaMdha svIkAravo ucita che ane tema svIkAravuM hoya to paramANu avasthAno tyAga thAya che ane caNuka avasthAnI prApti thAya che tyAre paramANubhAvarUpe rahelA be paramANunI sAthe abheda evuM je dravya e ja kacaNukabhAvarUpe prApta thayuM. mATe caNukabhAvanuM kAraNa evuM je dravya te upAdAnakAraNa che ane kacaNukarUpe je kArya che, te be vacce abheda saMbaMdha che arthAtu upAdAnakAraNa ja kAryarUpe pariNamana pAme che mATe kAryakAraNa vacce abheda saMbaMdha che ane tema svIkArIe to kathaMcit anitya svabhAva paNa mAnavo paDe arthAt paramANumAM kathaMcit anitya svabhAva paNa mAnavo paDe. mATe anubhava anusAra sarva padArthomAM kathaMcit nitya svabhAva che ane kathaMcit anitya svabhAva che ema mAnavuM ucita che. phakta dravyAvacchedathI nitya svabhAva che ane paryAyAvacchedathI anitya svabhAva che, tethI "eka sthAnamAM chAyA-Atapa rahI zake nahIM tema nitya-anitya svabhAva rahI zake nahIM" ema kahevuM anubhavaviruddha che; kema ke chAyA-ApanuM dRSTAMta asaMgata che. I11/8 avataraNikA - gAthA-pathI dravyonA svabhAvo batAvavAno prAraMbha karyo ane kahyuM ke, jagatamAM vartatAM dravyomAM astisvabhAva ane tAtisvabhAva che. tyArapachI astisvabhAva ane nAstisvabhAva kaI rIte che? tenI saMgati gAthA-6mAM karI. tyArapachI padArthamAM vitya svabhAva ane anitya svabhAva kaI rIte che? te batAvyuM ane tenI saMgati gAthA-8mAM karI. have ekasvabhAva ane anekasvabhAva padArthomAM che ane te kaI rIte che? te spaSTa karavA arthe kahe che - gAthA : svabhAvanaI ekAdhAratvaI, eka svabhAva vilAso jI, aneka dravyapravAha ehanaI, aneka svabhAva prakAzo jI; viNa ekatA vizeSa na lahiI, sAmAnyanaIM abhAvaI jI, anekatva viNa sattA na ghaTaI, tima ja vizeSa abhAvi jI. II11/lA gAthArtha : svabhAvanA eka AdhAratvane kAraNe ekasvabhAva vilAso jI=padArthomAM ekasvabhAva vilAsa pAme che ane aneka dravyanA pravAha che=eka dravyamAM AdiSTa dravyarUpa aneka dravyono pravAha che, ehanaI=ene kAraNe, aneka svabhAva prakAzo jI=padArthamAM aneka svabhAva prakAzI rahyA che. - padArthamAM ekasvabhAva ane aneka svabhAva paraspara virodhI nathI, te spaSTa karavA arthe kahe che - viNa ekatA=eka AdhArasvarUpa ekatA vagara, sAmAnyano abhAva thavAthI aneka svabhAvanA eka AdhArasvarUpa sAmAnyano abhAva thavAthI, vizeSa na lahiU=vizeSa prApta thAya nahIM.
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-11, gAthA-9 - tima ja tema ja, anekatva viNa eka evA AdhAradravyamAM aneka svabhAva vinA, vizeSanA abhAvathI, satA na ghaTe sAmAnyarUpa sattA ghaTe nahIM. (mATe padArthamAM eka-aneka svabhAva mAnavo joIe.) I/11/ Tabo : svabhAva je sahabhAvI dharma, tehanaI AdhAratvaI, ekasvabhAva jima-rUpa, rasa, gaMdha, sparzana AdhAra ghaTAdi eka kahiIM. nAnAdharmAdhAratvaI ekasvabhAvatA nAnAkSaNAnugatatvaI nityasvabhAvatA e vizeSa jANoM. 5. mRdAdika dravyano rasthAsa, koza, kuzUlAdika aneka dravya pravAha chaI, teNaIM aneka svabhAva prakAzaU. paryAyapaNi AdiSTadravya kariI, tivAraI AkAzAdi dravyamAMhiM paNi ghaTAkAzAdibhedaI e (arnakatva) svabhAva durlabha nahIM. ekasvabhAva vinA, sAmAvyAbhAvaI vizeSa na pAmiI. vizeSAbhAvaI arnaka svabhAva vinA sattA paNi na ghaTaI, te mArTi ekAneka 2. svabhAva mAthA II. 6. I/11/9ii. TabArtha: svabhAva=je sahabhAvI dharma, tenA AdhArasvarUpa ekasvabhAva (padArthamAM vilAsa pAme che.) jema, rUpa, rasa, gaMdha, sparzato AdhAra ghaTAdi eka kahevAya che, padArthamAM nAnA dharmonA AdhAratvathI eka kALamAM aneka dharmonA AdhAratvathI, ekasvabhAvatA che. aneka kSaNomAM anugata evA dravyamAM rahelI anugatatA e nitya svabhAvatA che. e vizeSa jANavo e prakAre ekasvabhAvatA ane nityasvabhAvatAno bheda jANavo. mRdAdi dravyano sthAsa, koza, kuzUlAdika aneka dravyono pravAha che tene kAraNe aneka svabhAva prakAze che-padArtha aneka svabhAvarUpe jaNAya che. ahIM prazna thAya ke, mRdAdi dravyanA sthAsa, koza, kazUlAdi paryAyo che tene dravyano pravAha kema kahI zakAya ? arthAt paryAyano pravAha kahI zakAya paraMtu dravyano pravAha kahI zakAya nahIM. tenA samAdhAna rUpe kahe che - paryAya paNa AdiSTa dravya karIe=jema jIvadravyano manuSyaparyAya AdiSTa dravya karIe tema AkAzadravyano paNa ghaTAkAza Adi AdiSTa dravya karIe, te vAre-tyAre, AkAzAdi dravyamAM paNa ghaTAkAzAdi bhedathI te svabhAva durlabha nathI=aneka dravyano pravAha svIkAravo te svabhAva durlabha nathI. 5. pUrvamAM ekasvabhAva ane aneka svabhAva che tema sthApana karyuM. have eka ja padArthamAM ekasvabhAva ane aneka svabhAva paraspara aviruddha svIkAravA te yuktiyukta che, te batAvatAM kahe che -
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2/ DhALa-11, gAthA-9 ekasvabhAva vagara=sahabhAvI evA aneka dharmonA AdhArarUpa ekasvabhAva vagara, sAmAnyano abhAva thavAthI=sahabhAvI evA aneka dharmono eka AdhAra evA sAmAnyano abhAva thavAthI, vizeSa pAme nahIM aneka dravyonA pravAhaAtmaka aneka svabhAvarUpa vizeSa prApta thAya nahIM ane vizeSanA abhAvathI aneka paryAyarUpa vizeSanA abhAvathI, aneka svabhAva vagara sattA paNa ghaTe nahIM eka padArthamAM aneka svabhAva na svIkAravAmAM Ave to te padArthanI sattA paNa ghaTe nahIM, te mATe=aneka svabhAva svIkAryA vagara ekasvabhAvarUpa sattA na ghaTe te mATe, eka, aneka-be svabhAva mAnavA joIe=dareka padArthomAM koIka dRSTithI ekasvabhAva che ane koIka dRSTithI aneka svabhAva che ema mAnavuM joIe. 6. I11/9 bhAvArtha :(5) ekasvabhAva :- dareka padArthomAM sahabhAvI dharmo rahelA che. jema, saMsArI AtmAmAM jJAna, vIrya, sukha-du:khamAMthI koI eka, krodhAdi kaSAyomAMthI koI eka kaSAyano pariNAma ityAdi eka kALamAM varte che. te sahabhAvI dharmo che. te sahabhAvI dharmono AdhAra AtmA che tethI svabhAvano sahabhAvI dharmarUpa svabhAvano, eka AdhArasvarUpa svabhAva te AtmAmAM vilAsa pAme che. A kathanane TabAmAM dRSTAMtathI spaSTa kare che - ghaTAdi dravyamAM rUpa, rasa, gaMdha, sparza eka kALamAM rahe che. te cArano AdhAra eka ghaTadravya che tethI aneka sahabhAvI dharmonA AdhArarUpa ekasvabhAva ghaTAdimAM vilAsa pAme che. ahIM prazna thAya ke, eka AdhAratvarUpa ekasvabhAva ane nityasvabhAva e bemAM zo bheda che ? tethI kahe che - aneka dharmonI AdhArakArUpa ekasvabhAvatA che ekakALamAM sahabhAvI evA aneka dharmonI AdhAranArUpa ekasvabhAvatA vastumAM che jyAre anekakSaNamAM vartatI anugatatA te nityasvabhAvatA che=eka vastu anekakSaNaanugata che mATe nitya che. tethI ekasvabhAvatA ane nityasvabhAvatAno bheda che. A rIte dareka padArthomAM ekasvabhAvatA che tenI spaSTatA karI ane nityasvabhAvatA sAthe ekasvabhAvatAno bheda batAvyo, jethI pUrvamAM nitya-anitya svabhAva batAvyo tenI sAthe virodhano parihAra thAya che. (6) aneka svabhAva : have padArthomAM aneka svabhAva kaI apekSAe che ? te batAve che - mRdAdi dravyano sthAsa, koza, kuzUlAdi aneka dravyano pravAha che te apekSAe mRdAdi dravyamAM aneka svabhAva prakAze che. ahIM prazna thAya ke mRdAdinA sthAsa, koza, kuzUlAdi paryAya che tene dravya kaI rIte kahI zakAya ? tethI
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ GO dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-11, gAthA-9 tenI spaSTatA karatAM TabAmAM kahe che - paryAya paNa AdiSTa dravya karAya che ane tema karavAthI AkAzAdi dravyamAM paNa ghaTAkAzAdi bhedathI aneka dravyano pravAha prApta thAya che. tethI aneka svabhAva AkAzAdimAM durlabha nathI. Azaya e che ke, mATI ghaTarUpe thAya che tyAre mATI ja prathama sthAsa avasthAmAM, pachI koza avasthAmAM, pachI kuzUla avasthAmAM ane aMte ghaTa avasthArUpe thAya che, mATe sthAna Adi mATIdravyanA paryAyo che. mATInI sthAna avasthA temAM vartatA rUpa, rasa, gaMdha Adi paryAyono AdhAra hovAthI dravya kahevAya che ane te AdiSTa dravya che; kema ke te vakhate sthAavasthArUpa mATImAM je rUpAdi paryAyo che teno AdhAra sthAsadravya che. te rIte kozaavasthA paNa te kALamAM vartatA rUpAdi paryAyono AdhAra che. A rIte mRdAdi dravyanA aneka dravyarUpa paryAya prApta thAya che, te apekSAe padArtha aneka svabhAvavALo che. AnAthI e prApta thAya ke, sthAna avasthAmAM aneka sahabhAvI dharmo che, jeno AdhAra sthAsaavasthAvALI mATI che, mATe temAM eka AdhAratva dharma che; paraMtu te sthAsaavasthAvALI mATI ja pUrvamAM mRddarUpe hatI, pachI kozarUpe thaI, pachI kuzUlarUpe thaI te sarva avasthA paNa te rUpAdi dharmano AdhAra hovAthI AdiSTa dravya bane ane te AdiSTa dravyono pravAha eka vastumAM prApta thayo, tethI te dravyanA pravAhanI apekSAe te dravyamAM aneka svabhAva prakAze che. jema, manuSyanA AtmadravyamAM bAlyAvasthA, yuvAvasthA, vRddhAvasthArUpa aneka dravyono pravAha varte che; kema ke bAlyAvasthA paNa aneka dharmono AdhAra hovAthI AdiSTa dravya che. manuSyanI bAlyAvasthAmAM kaSAyano upayoga, jJAnano upayoga, vIryanuM pravartana, sukhano anubhava Adi aneka paryAyo varte che ane te sarva paryAyono AdhAra bAlyAvasthA che, tethI bAlyAvasthA AdiSTa dravya che. te rIte yuvAvasthAmAM ane vRddhAvasthAmAM paNa aneka paryAyo prApta thAya che, mATe yuvAvasthA ane vRddhAvasthA paNa AdiSTa dravya che. A rIte manuSyabhavamAM aneka dravyono pravAha prApta thAya che tethI manuSyamAM aneka svabhAva prakAze che vaLI, jema mRdAdimAM ke manuSyamAM aneka dravyono pravAha prApta thAya che tema AkAzadravyamAM paNa ghaTAkAsAdinA bhedathI aneka svabhAva durlabha nathI. tethI e prApta thAya ke vartamAnamAM AkAzanA koIka eka dezamAM ghaTa rahela hoya te AkAzano eka deza ghaTAkAza kahevAya. vaLI, koI anya dezamAM paTa rahelo hoya to te AkAzano eka deza paTAkAza kahevAya. te rIte AkAzanA aneka dezonI prApti hovAthI AkAzamAM aneka svabhAva saMgata thAya che; kema ke eka ja AkAzamAM ghaTAkAza, paTAkAza Adi aneka bhedonI prApti che. vaLI, te ghaTAkAzavALo deza paNa te AkAzadezamAM vartatA AkAzatva, arUpIpaNuM, acetanatva Adi aneka dharmono AdhAra hovAthI dravyarUpa che ane tevAM aneka dravyono pravAha AkAzamAM prApta thAya che te apekSAe AkAzamAM aneka svabhAva prakAze che. padArthamAM ekasvabhAva ane anekasvabhAva che tema atyAra sudhI sthApana karyuM. tyAM koIne prazna thAya ke, vastuno ekasvabhAva che ema kahyA pachI vastu anekasvabhAvavALI che ema kema kahI zakAya ? ane vastu anekasvabhAvavALI che ema kahyA pachI vastu ekasvabhAvavALI che ema kema kahI zakAya ? tenA nivAraNa
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ 91 dravyagaNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-11 | gAthA-9-10 arthe ekasvabhAva vagara anekasvabhAva na saMbhave ane anekasvabhAva vagara ekasvabhAva paNa na saMbhave te batAvavA graMthakArazrI arthe kahe che - ekasvabhAva vagara sAmAnyabhAvarUpa ekasvabhAva vagara, vizeSa prApta thAya nahIM. Azaya e che ke aneka sahabhAvI dharmonI AdhAratArUpa ekasvabhAva vagara vizeSanI prApti thAya nahIM-te sAmAnyamAM vartatA aneka dharmorUpa vizeSanI prApti thAya nahIM, kema ke AdhArarUpa sAmAnya vagara vizeSa prApta na thAya. jema ghaTarUpa eka AdhAramAM rUpa, rasa, sparza, gaMdharUpa je vizeSa prApta thAya che te ekasvabhAvavALA eka AdhAra vagara prApta thaI zake nahIM. jo eka AdhAra vagara aneka vizeSanI prApti che tema svIkArIe to, ghaTapaTAdi pRthaka prApta thAya che tema rUpa, rasa, sparzAdinI paNa pRthaka prApti thavI joIe; paraMtu eka AdhArarUpa ghaTamAM rUpAdi cAreyanI prApti thAya che ane saMpUrNa ghaTamAM te cAreya vyApIne prApta thAya che te rIte thaI zake nahIM. vaLI, vizeSabhAvarUpa anekasvabhAva vagara sattA paNa ghaTe nahIM eka vastumAM aneka dravyanA pravAharU5 jo vizeSabhAva na hoya arthAt te vizeSabhAvarUpa anekasvabhAva na hoya, to te vastunI sattA paNa ghaTe nahIM; kema ke koI vizeSabhAvanA sparza vagaranI mAtra sattA kyAMya upalabdha nathI ane je sattA dekhAya che te sarva aneka vizeSabhAvonA pravAharUpa ja dekhAya che. AthI ja manuSyanI sattA bAlyAvasthA, yuvAvasthA, vRddhAvasthA Adi anekasvabhAvathI yukta prApta thAya che. mATe anekasvabhAvano apalApa karIe to ekasvabhAvarUpa sattAno paNa apalopa thAya, mATe padArthamAM eka-aneka baMne svabhAvo mAnavA joIe. II11/lA avataraNikA - ekasvabhAvanuM ane anekasvabhAvanuM varNana karIne atyAra sudhI kula cha svabhAvo batAvyA. have bhedasvabhAvane ane abhedasvabhAvane batAvavA kahe che - gAthA - guNa-guNinaI saMjJA, saMkhyAdika bhedaI, bhedabhAvo jI, abhedavRtti sulakSaNa dhArI hoI, abheda svabhAvo jI; bheda vinA ekatva sarvani teNuM, vyavahAra virodho jI, viNa abheda kima nirAdhArano, guNa-pajavano bodho jI. I/11/1nA gAthArtha : guNa-guNIno saMjJAnA bhedathI, saMkhyAdinA bhedathI bhedasvabhAva che. sulakSaNadhArI evI abheda vRtti hovAthI abhedasvabhAva che. bheda vagara sarvanuM ekatva thAya dravya, guNa ane paryAyatraNeyanuM ekatva thAya. teNeetenAthI, vyavahArano virodha che. abheda vagara nirAdhAra evA guNaparyAyano bodha kema thAya ? arthAt thAya nahIM. ll11/10||
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-11 guNa-guNinaIM, paryAya-paryAyinaIM, kAraka-kArakinaI, saMjJA, saMkhyA, lakSaNAdika bhedaIM karI bheda svabhAva jANo. abhedanI je vRtti, te lakSaNavaMta abhedasvabhAva jANo. 92 Dhabo H bhedasvabhAva na mAniIM, to sarva dravya, guNa, paryAyanaIM ekapaNuM hoI. teNaIM karI-"vuM dravyam, avaM muLa:, gava paryAva:", e vyavahAro virodha hoI, anaIM abheda svabhAva na kahiIM, to nirAdhAra guNa-paryAyano bodha na thayo joII. AdhArAdheyano abheda vinA bIjo saMbaMdha ja na ghaTaIM. 7.8 1 atra pravacanasAragAthA pavibhattapadesattaM pudhattamidi sAsaNaM hi vIrassa / aNNattamatabbhAvo Na tabbhavaM bhavadi kathamegaM / / 2.14 / / iti || 11 / 10 // gAthA 10 TabArtha = guNa-guNIno, paryAya-paryAyIno, kAraka-kArakIno saMjJAbheda karIne bhedasvabhAva jANavo. vaLI, saMkhyA, lakSaNAdikathI bhedasvabhAva jANavo. abhedanI je vRtti=dravya-guNa-paryAyanA abhedanI je vRtti, te lakSaNavALo abhedasvabhAva jANavo. A rIte dravya-guNa-paryAyano bhedasvabhAva ane abhedasvabhAva batAvyA pachI sarva padArthomAM bhedasvabhAva ane abhedasvabhAva svIkAravA mATenI yukti batAve che bhedasvabhAva na mAnIe to=dravyaguNaparyAyano paraspara bhedasvabhAva na mAnIe to, sarvadravya, sarvaguNa, sarvaparyAyanuM ekapaNuM prApta thAya. teNe karI-tema svIkArIe to, phavuM dravya='A dravya che' ayaM muLaH='A guNa che,' evaM paryAyaH='A paryAya che,' e prakAranA vyavahArano virodha thAya=e prakAranA anubhavasiddha vyavahArano virodha thAya, ane abhedasvabhAva na svIkArIe to nirAdhAra evA guNa-paryAyano bodha thavo na joIe; kema ke AdhAra-Adheyano abheda vagara bIjo saMbaMdha ja ghaTe nahIM. 7.8. ganna=AmAM=bheda-abhedasvabhAvamAM, pravacanasAtrAthA='pravacanasAra'nI gAthA che. 'pravacanasAra'nI gAthAno artha A pramANe pavimattavuMsAM pravimapravezatva=pravibhaktapradezapaNuM, puSatta=pRthao=pRthakksa che (mATe guNa-guNInuM ghaTapaTanI jema pravibhakta pradezatvarUpa pRthaktva nathI.), aLattamatanmAvA=anyatve atamAvaH=atadbhAva anyatva che. (mATe guNa-guNIne anyatvarUpa bheda che. / tamavuM=na tamavuM=na tamava=te rUpa nathI=guNa-guNIrUpa ja nathI ethI, thamemAM mar ?-thame mati=kevI rIte eka thAya ? arthAt guNa-guNInuM ekapaNuM na thAya. -
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-11 gAthA-10 vitti vIrasya sAsaLaM=ti phri vIrasya zAsanaM=e ja vIranuM zAsana che. (pravacanasAroddhAra-2/14) 'kRti' uddharaNanI samApti mATe che. / / 2/14 ||11|10|| 93 bhAvArtha: vaLI, dareka padArthomAM bhedasvabhAva che ane abhedasvabhAva paNa che, te batAvavA mATe graMthakArazrI kahe che (7) bhedasvabhAva : koIpaNa padArthane grahaNa karIne vicArIe to padArthamAM guNo rahelA che ane te guNono AdhAra te padArtha che, je guNI che. jema AtmadravyamAM jJAna, vIrya Adi guNo che ane te guNono AdhAra guNI evo AtmA che, tethI guNa-guNIrUpa padArtha hovAthI padArthamAM bhedasvabhAva jANavo. vaLI, dareka padArthamAM paryAyo varte che arthAt pratikSaNa navA navA bhAvo varte che ane te paryAyono AdhAra paryAyI che je dravyasvarUpa che. jema AtmadravyarUpa paryAyImAM pratikSaNa parivartana pAmatA bhAvo dekhAya che tethI paryAya ane paryAyanA AdhArabhUta paryAyI te be vacce bhedasvabhAva che; kema ke paryAya zabdathI paryAyI vAcya nathI ane paryAyI zabdathI paryAya vAcya nathI, mATe paryAya-paryAyI zabdathI vAcya be vastu che tethI bhedasvabhAva che. vaLI, AtmAdi dareka padArthomAM kArako varte che ane padArtha kArakI che; jema, AtmA kArakI che ane AtmAmAM cha kArako varte che. A rIte dareka padArtho kAraka-kArakIbhAvarUpe dekhAya che. kA2ka zabdathI kArakI vAcya nathI ane kArakI zabdathI kAraka vAcya nathI, tethI bhedasvabhAva dareka padArthamAM prApta thAya che. ane A guNa-guNI Adino je bheda prApta thayo te saMjJAnA bhedathI bhedanI prApti che; kema ke guNI dravya che ane temAM guNo varte che. te bannene kahenArA vAcaka zabdo judA che, tethI saMjJAnA bhedathI bhedasvabhAvanI prApti thaI. vaLI, dravya eka che ane guNa-paryAya aneka che e rIte saMkhyAno bheda prApta thAya che. tethI saMkhyAnA bhedathI teono paraspara bheda che. mATe dekhAtI vastumAM bhedasvabhAva jANavo. vaLI, dravyanuM lakSaNa juduM che, guNonuM lakSaNa juduM che ane paryAyanuM lakSaNa juduM che, tethI lakSaNanA bhedathI vastumAM bhedasvabhAva che. vaLI, guNa, paryAya Adheya che ane dravya AdhAra che tethI paNa guNa, paryAya ane dravya vacce bhedasvabhAva che. (8) abhedasvabhAva : vaLI, dravya, guNa ane paryAya vacce abheda vRtti che=eka sthAnamAM paraspara vyApIne rahelA che, te
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ ja dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-11, gAthA-10 lakSaNavALo abhedasvabhAva jANavo arthAt sanmukha dekhAtI vastumAM "A bhAga dravya che', "A bhAga guNa che', "A bhAga paryAya che' evo bheda prApta thato nathI; paraMtu je dravyarUpe che e ja dravyane vyApIne guNa ane paryAya varte che tethI abhedasvabhAva che. vaLI, eka ja vastumAM bheda ane abheda kaI rIte varte che ? te spaSTa karavA arthe yukti batAve che - padArthamAM bhedasvabhAva na mAno to sarva vastumAM dravya, guNa ane paryAyanuM ekapaNuM prApta thAya ane ekapaNuM svIkArIe to "A dravya che', "A guNa che', "A paryAya che e prakAranA anubhavasiddha vyavahArano virodha thAya che. jema "mAro AtmA dravya che', "mArA AtmAnA jJAnAdi guNo che', "mArA AtmAnA manuSyAdi paryAya che e pramANe traNa vastune AzrayIne je vyavahAra thAya che, te vyavahArano virodha thAya; kema ke anubhavAto potAno AtmA bhedasvabhAva vagarano hovAthI "A dravya che, "A guNa che,' 'A paryAya che' e traNa prakAranI pratIti potAnAmAM saMgata thAya nahIM. vaLI, abhedasvabhAva na mAnIe to=dravyamAM vartatA guNano ane dravyamAM vartatA paryAyono paraspara abhedasvabhAva na mAnIe to, dravyamAM pratIta thatA evA guNa-paryAyano bodha thAya nahIM. kema bodha thAya nahIM ? tethI kahe che - AdhAra-Adheyano abheda vagara bIjo saMbaMdha ghaTato nathI. Azaya e che ke, AtmArUpa dravya AdhAra che ane AtmAnA jJAnAdi guNa ane AtmAnA manuSyAdi paryAya Adheya che. Adheya evA jJAnAdi guNane ane manuSyAdi paryAyane AtmAmAM rAkhavA mATe te traNathI atirikta koI saMbaMdha nathI te anubhavasiddha che. AdhAra evA AtmAne vyApIne ja AtmAnA jJAnAdi guNa rahelA che ane manuSyAdi paryAya rahelA che, tethI AdhAra evA Atmadravya ane Adheya evA guNaparyAya vacce kathaMcit ekatvabhAvarUpa abhedasvabhAva che. vaLI, dravya-guNa-paryAyano kathaMcit bhedasvabhAva che ane kathaMcit abhedasvabhAva che te batAvavA arthe pravacanasAranI sAkSI batAve che. pravacanasAranI gAthA 2/14nA pUrvArdha anusAra e prApta thAya ke, pravibhakta pradezapaNuM pRthapaNuM che arthAt dravya, guNa ane paryAyanA pradezo pravibhakta nathI paraMtu je dravya che te ja guNasvarUpa ane paryAyasvarUpa dekhAya che, mATe dravya, guNa ane paryAyano bheda nathI paraMtu abheda che. jema, ghaTanA pradezo judA che ane paTanA pradezo judA che, tethI ghaTa ane paTanuM pRthakapaNuM che tema dravya, guNa ane paryAya vacce pravibhakta pradezapaNuM nathI, mATe dravya, guNa ane paryAya vacce abhedasvabhAva che. vaLI, pravacanasAranI gAthAnA uttarArdha anusAra e prApta thAya ke, "atabhAva anyatva che arthAt 'te svarUpa na hoya te adbhAva kahevAya. tethI tenuM ekatva kema kahI zakAya? arthAt kahI zakAya nahIM."
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ 95 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-11 | gAthA-10-11 te pramANe vicArIe to dravya e guNarUpa nathI paraMtu guNa e dravyanA atAvarUpa che. vaLI, paryAya e dravyarUpa nathI paraMtu dravyanA atarbhAvarUpa che, tethI dravya, guNa ane paryAya vacce anyatvarUpa bheda che mATe dravya, guNa ane paryAyano bhedasvabhAva che. jo dravya, guNa ane paryAyano bhedasvabhAva na hoya to 'dravya ja guNa che', "dravya ja paryAya che' tema ekAMta vacana kahevAno prasaMga Ave. vastutaH "dravya' zabdathI guNanI ane paryAyanI upasthiti thatI nathI. "guNa' zabdathI guNanI upasthiti thavA chatAM dravyanI ane paryAyanI upasthiti thatI nathI. paryAya' zabdathI paryAyanI upasthiti thavA chatAM dravyanI ane guNanI upasthiti thatI nathI. tethI dravya, guNa ane paryAya e traNe vacce bhedasvabhAva che. II11/1nA avataraNikA - vaLI, padArthamAM bhavya svabhAva ane abhavya svabhAva che te batAvavA arthe kahe che - gAthA : zakti avasthita nija rUpAntara, bhavani bhavya ravabhAvo jI, sihuM kAliM milatA parabhAvuiM, abhavana abhavya svabhAvo jI; zUnyabhAva viNa bhavya svabhAvi, kaTa kAryanaI yogaI jI, abhavyabhAva viNa dravyAntaratA, thAI dravya saMyogaI jI. II11/11II gAthArtha : avasthita evA dravyanI nija rUpAntara bhavani=potAnA rUpAMtara thavAnI zakti arthAt yogyatA, te bhavya svabhAva che. trihuM kAliM milatA==Ne kALamAM bhegA thatA, parabhAvanA abhavana= jIvadravya ajIvadravyarUpe na thAya ke dharmAstikAyAdi dravyarUpe na thAya te rUpa abhavana svabhAva=te abhavya svabhAva che. bhavyasvabhAva ane abhavya svabhAva eka ja vastumAM svIkAravAnI yukti batAve che - bhavyasvabhAva vagara khoTA kAryanA yoge-dekhAtAM kAryo kAlpanika che enA kAraNe, zUnyabhAva prApta thAya=vastuno abhAva prApta thAya. abhavya svabhAva vagara=dareka vastumAM anya dravyarUpe thavAnA abhavyasvabhAva vagara, dravyAMtaranA saMyogathI dravyAMtaratA thAya=te dravya anya dravyarUpe thAya. II11/11II rabo - arvaka kAryakaraNazaktika je avasthita dravya chaE, tehanaIM kramika viSAktarAvirbhAvaI abhivyaMgya bhavya svabhAva kahiIM. vihuM kAli para dravyamAMhi bhilatAM paNi parasvabhAvaIM na pariNamavuM, te abhavyasvabhAva kahiIM.
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ 96 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-11 | gAthA-11 annonnaM pavisaMtA detA ogAsamaNNamaNNassa / melaMtA viya NiccaM sagasagabhAvaM Na vijarhati / / 1 / / () na bhavya svabhAva vinA, khoTA kAryanaIM yogaI zUnyapaNuM thAIM. parabhAvaI na hoI anaIM svabhAvaI na hoI, tivAre na hoI ja. anaI abhavya svabhAva na mAniI, to, dravyanaIM saMyogaIM dravyAMtarapaNuM thavuM joII. je mATei dharmAdharmAdikanaI, jIvapuddagalAdikanaIM ekAvagAhanAvagADhakAraNaIM kAryasaMkara, abhavvasvabhAvaI ja na thAI. tattaDhavyanaIM tattatkAryahetutAkalpana paNi abhavyatvasvabhAvagarbha ja chaIM. "AtmAdeH svavRttyanantakAryajananazaktirbhavyatA, tattatsahakArisamavadhAnena tattatkAryopadhAyakatAzaktizca tathAmavyatA, tathAmanyataryavAnatiprasAH" kRti tu dRmidrAcAryAH / 9.10, I/11/11/ TabArtha: aneka kAryakaraNa zaktika, je avasthita dravya che=jagatavartI sarva dravyo potAnAmAM thatAM aneka kAryo karavAnI zaktivALAM che te svarUpe je avasthita dravyo che, temAM kramika vizeSAntaranA AvirbhAvathI abhivyaMgya evo bhavya svabhAva kahevAya che arthAt te bhavya svabhAvane kAraNe ja te te rUpe vizeSAMtara bhAvonI prApti thAya che tethI te vizeSAMtara bhAvothI abhivyaMgya evo bhavyasvabhAva che. traNe kALamAM paradravyamAM bhaLavA chatAM paNa parasvabhAve na pariNamavuM=parasvabhAve na thavuM, te abhavyasvabhAva kahevAya che. abhavya svabhAvane spaSTa karavA arthe udAharaNa batAve che. annomAM pavisaMtA=anyonya praveza pAmatA jIva-pudgala Adi dravyo anyonya praveza pAmatA, oLAsama,maLaska veMtA=anyonyane avakAzane ApatA=pote rahelA hoya te sthAnamAM anyonyane avakAza ApatA, nirUM merjAtA viva=nitya bheLA thavA chatAM paNa, sasAmAnuM na vina Mti=sagasagabhAvane arthAt potapotAnA bhAvane, choDatA nathI. / / 1 / / (te abhavya svabhAva che.) eka vastumAM bhavya svabhAva ane abhavya svabhAva svIkAravAnI yukti batAve che. bhavyasvabhAva vagara=dareka dravyomAM te te paryAyarUpe thavAnA bhavya svabhAva vagara, khoTA kAryanA yoge=pariNamana pAmatA paryAyarUpa khoTAM kAryonA yoge, zUnyapaNuM thAya. kema zUnyapaNuM thAya ? tethI kahe che parabhAva paNa na hoya ane svabhAva paNa na hoya=anyarUpe thavAnA bhAva paNa na hoya ane potAnAmAM thatA te te bhAvarUpe thavAno svabhAva paNa na hoya, tivAre=koIpaNa prakArano bhAva na hoya te vakhate, na hoya ja=zUnyapaNuM ja prApta thAya=koI svabhAva na hoya mATe zUnyapaNuM ja prApta
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 / DhALa-11 / gAthA-11 thAya. ane abhavya svabhAva na mAnIe to, dravyanA saMyogamAM dravyAMtarapaNuM thavuM joIe. kema dravyAMtarapaNuM thavuM joIe ? tethI kahe che - je mATe dhamadhamadikane dhamastikAya-adhamastikAyAdikane jIva-pagalAdikane eka avagAhatAvagADhane kAraNe kAryanuM saMkara-eka kSetramAM rahelAM dareka dravyomAM thatAM kAryonuM paraspara ekapaNArUpa saMkara, abhavya svabhAvane kAraNe ja na thAya=thatuM nathI. te te dravyane-te te dravyamAM, te te kAryanI hetutAnuM kalpanA paNa abhavyatvasvabhAvagarbha ja che=abhavya svabhAvane kAraNe ja saMbhava che. I9/10 AtmA AtmAdi vastunI svavRnantarArthanananap:svavRtti anantakAryanA janananI zakti potAnAmAM kramasara thatAM anaMtAM kAryone niSpanna karavAnI zakti, vyatA=bhavyatA che. tattatsadarisamavadhAna ra=ane te te sahakArInA samavadhAnathI, tattaryopathAyatAzap:=te te kAryanI upadhAyakatA zaktine te kAryane pragaTa karavAnI zakti, tathApavyatA tathAbhavyatA che, tathAtiyA vi atiprasa: tathAbhavyatAne kAraNe ja anatiprasaMga che je vastumAM je kArya thatuM nathI te kArya thavAno anatiprasaMga che." ri tu haridAvA e prakAre haribhadrAcArya (kahe che.) 9.10. II11/11] bhAvArtha - jagatavartI dareka vastumAM koIka apekSAe bhavyatvasvabhAva che ane koIka apekSAe abhavyatvasvabhAva che, te spaSTa kare che. temAM kaI rIte dareka vastumAM bhavyatvasvabhAva che ? te batAvatAM kahe che - dareka dravya avasthita che arthAtu kyAreya paNa te dravya nAza pAmatuM nathI. te te dravyamAM je je paryAya pragaTa thAya che tenA pUrve te te paryAyarUpe kArya karavAnI zakti vidyamAna che tene bhavyatvasvabhAva kahevAya che. A bhavyatvasvabhAva te dravyamAM kramasara thatA vizeSa vizeSa paryAyanA AvirbhAvathI abhivyaMjita thAya che. jema sarAvamAM gaMdha vidyamAna che ane jaLa nAkhavAthI te gaMdha abhivyakta thAya che tema dareka padArthono te te bhAvarUpe thavAno svabhAva vidyamAna che, tethI kramasara te te bhAvo AvirbhAva pAme che. te AvirbhAvane joIne bodha thAya che ke A dravyamAM A bhAva thavAnI yogyatA che. jema saMsArI jIva nara-nArakAdi paryAyarUpe satata parivartana pAme che. tethI nakkI thAya che ke saMsArI jIvomAM te prakAre thavAyogya svabhAva che. vaLI, traNe kALamAM paradravya sAthe eka kSetramAM bhegA thAya topaNa parasvabhAve parivartana na pAme te abhavyasvabhAva che. AthI ja, saMsArI jIvarUpa dravya karmanA ane dehanA pudgalo sAthe eka kSetramAM aNutaNunI jema rahelA hovA chatAM pudgalarUpe parivartana pAmatuM nathI ane pugalarUpa dravya paNa cetanarUpa banatuM nathI. tenuM kAraNa jIvano pudgalarUpe nahIM thavAno svabhAva che, pudgalano javarUpe nahIM thavAno svabhAva che je abhavyasvabhAva che. abhavyasvabhAvane spaSTa karavA arthe udAharaNa Ape che - dharmAstikAyAdi pAMce dravyo eka ja sthAnamAM rahelAM che tethI teonA pradezo anyonya praveza pAme che ane dareka dravyo anyonyane avakAza paNa Ape che. AthI ja, jyAM dharmAstikAyAdi dravyo che te dravyo
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ 98 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-11gAthA-11 jIvane paNa tyAM rahevA avakAza Ape che ane pudgalane paNa rahevA avakAza Ape che. vaLI, jIva-pudgala Adi dravyo nitya maLatAM hoya che chatAM potapotAnA bhAvane choDatA nathI. jema je AkAza upara potAno AtmA che te AkAzathI anya AkAzamAM rahelA paramANu Adi pudgalo jIvanA avagAhanavALA AkAzamAM Ave che tyAre jIvane maLatA ja hoya che topaNa baMnemAMthI ekapaNa potapotAnA bhAvano tyAga karatA nathI. AthI ja dharmAstikAya dravya adharmAstikAya banatuM nathI ke AkAzAstikAya paNa banatuM nathI ane jIva paNa kyAreya ajIvarUpa banato nathI ke pudgalarUpa banato nathI arthAt te te astikAyo potapotAnA svabhAvane choDatA nathI. A rIte te pAMce astikAyono anya astikAyarUpe nahIM thavAnA svabhAvarUpa abhavya svabhAva che. dareka padArthomAM bhavyasvabhAva ane abhavya svabhAva bhinnadharmavacchedathI che tethI nityAnitya svabhAvanI jema virodha nathI, te batAvavA arthe kahe che - jo padArthamAM bhavyasvabhAva na mAnIe to te padArtha koIrUpe thavAnA svabhAvavALo nathI tema prApta thAya. koIrUpe thavAno svabhAva na hoya to padArthamAM dekhAtAM kAryo kAlpanika che, vAstavika nathI tema mAnavuM paDe; kema ke te te kAryarUpe thavAno vastuno svabhAva nathI tethI dekhAtAM kAryo temAM nathI, phakta UMghamAM dekhAtA hAthIghoDA jevAM kAlpanika che. jema, sAMkhyadarzanakAra AtmAne kUTanitya mAne che, tethI temanA mate AtmAno koI svarUpe thavAno svabhAva nathI. jo Avo svabhAva na hoya to potAnA AtmAmAM je bhinna bhinna kAryo dekhAya che arthAtu kyAreka sukha, kyAreka du:kha, kyAreka jJAna, kyAreka ajJAna rUpa je bhinna kAryo dekhAya che te sarva khoTAM kAryo che tema mAnavuM paDe ane tema svIkArIe to AtmAnuM zUnyapaNuM prApta thAya athavA judA judA bhavya svabhAva vagaranAM sarva dravyonuM zUnyapaNuM prApta thAya. bhavya svabhAva na svIkArIe to dravyono zunya svabhAva kema prApta thAya? temAM yukti batAve che - dareka dravya svabhAvarUpe na hoya ane parabhAvarUpe na hoya to te dravya nathI tema ja mAnavuM paDe. Azaya e che ke dravyamAM parabhAvarUpe thavAno svabhAva nathI tethI te parabhAvarUpe thatuM nathI ane potAnAmAM thatAM je kAryo che te kAryo khoTAM hovAthI te rUpe paNa thavAno svabhAva nathI. je vastumAM koI svabhAva na hoya te zUnya che. jema zazazRMgamAM jIvarUpe paNa thavAno svabhAva nathI ke koI anyarUpe paNa thavAno svabhAva nathI, mATe zazazRMga jagatamAM nathI tema Atmadravya potAnAmAM thatA te te bhAvArUpe thavAnA svabhAvavALuM paNa na hoya ane pudgalAdirUpa thavAnA svabhAvavALuM paNa na hoya to tenAmAM koI svabhAva nathI. jemAM koI svabhAva na hoya tevI koI vastu jagatamAM nathI, tethI te zUnya che tema mAnavuM paDe. AthI ja satunuM lakSaNa utpAdavyaya-dhrauvya che. tethI nakkI thAya che ke dareka dravya te te paryAyarUpe utpanna thAya che ane te te paryAyarUpe utpanna thAya che tyAre pUrva pUrvano paryAya nAza pAme che ane te te dravyarUpe nitya che. nityarUpa dravyamAM te te paryAyarUpe thavAno svabhAva che mATe sat che.
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-11 | gAthA-11 vaLI, dareka dravyomAM mAtra bhavyasvabhAva mAnavAmAM Ave ane abhivya svabhAva na mAnavAmAM Ave to eka kSetramAM rahelAM dharmAstikAyAdi dravyo anya dravyanA saMyogane kAraNe dravyAMtarane prApta kare. jo Ama svIkArIe to dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, jIvAstikAya ane pudgalAstikAya badhA eka avagAhanamAM hovAne kAraNe=eka sthAnamAM rahelA hovAne kAraNe, kAryanuM saMkara thAya arthAt jIvadravya pudgalarUpa thAya, tethI jIvadravya pudgalanuM kArya kare, jIvadravya dharmAstikAya thAya tethI jIvadravya dharmAstikAyanuM kArya kare, jIvadravya adharmAstikAya thAya tethI jIvadravya adharmAstikAyanuM kArya kare ema kAryanuM saMkara thAya. te rIte dareka dravyo ekabIjArUpe thavAthI "A jIvadravyanuM kArya che," "A dharmAstikAyanuM kArya che e rUpa pratiniyata kAryano vibhAga prApta thAya che, te prApta thAya nahIM, paraMtu badhAnAM kAryo paraspara ekabIjA svarUpe prApta thAya, tethI abhavyasvabhAva svIkAravo joIe. tenA kAraNe pAMce mULa dravyo paraspara anya dravyarUpe kyAreya prApta thatAM nathI eTaluM ja nahIM, paNa eka pudgala paNa anya pudgalarUpe thatuM nathI ane eka jIva paNa anya jIvarUpe thato nathI. AthI ja, mokSamAM janArA jIvo zuddha dravyamAM vilaya pAmatA nathI paraMtu potAnuM svataMtra astitva dharAve che tenuM kAraNa dareka dravyono anyarUpe nahIM thavAno svabhAva che. abhavyasvabhAva mAnavAthI kArya saMkara na thAya eTaluM ja nahIM paNa te te dravya te te pratiniyata kAryanA hetu che e prakAranI vyavahAramAM je kalpanA thAya che, tethI paNa dravyamAM abhavya svabhAva rahelo che. jema, mATIdravyamAM ghaTarUpa kAryanI hetutA che e prakArano vyavahAra pravarte che, tethI ghaTano arthI mATImAM yatna kare che temAM paNa mATImAM paTava Adi rUpe nahIM thavAno svabhAva garbhamAM che. AthI ja mATImAMthI ghaDo thaze, paTa nahIM thAya evo nirNaya karIne ghaTano arthI mATImAM yatna kare che ane paTano artha "taMtuthI paTa thaze, ghaTa nahIM thAya' evo nirNaya karIne taMtumAM yatna kare che. tethI taMtumAM ghaTa thavAnA abhavyatvasvabhAvathI yukta paTa thavAno svabhAva che mATe paTarUpa kAryanI hetutA taMtumAM che tevI kalpanA thAya. vaLI, AtmAnA bhavyasvabhAvanA viSayamAM A. zrI haribhadrasUrIzvarajI mahArAjAnuM vacana che, jenA baLathI prApta thAya che, te te kAryanI hetatA rUpa bhavyatvasvabhAvanI kalpanA te te dravyamAM thAya che. gAthAno artha A pramANe che - AtmAdi padArthomAM potAnAmAM vartatA anaMtakAryanI jananazakti te bhavyatA che. tethI e prApta thAya ke, Atmadravya anAdinuM che ane te dravyamAM pratikSaNa je navA navA paryAyarUpa kAryo thAya che te anaMta kAryonI jananazakti te AtmadravyamAM che te zakti ja bhavyatA che arthAt AtmAno bhavyasvabhAva che. AtmAmAM rahelI che te kAryane niSpanna karavAnI yogyatA te te sahakArInA samavadhAnathI te te kAryane utpanna kare tevI zakti te tathAbhavyatA che. tethI e prApta thAya che, AtmAmAM je je kArya thAya che te sarva kAryo pratye te jIvano puruSakAra, te jIvanuM tathA prakAranuM karma, tathA prakAranI bhavitavyatA te sahakArI kAraNo che. te sahakArI kAraNonI prAptinA baLathI AtmAmAM rahelI je kArya karavAnI zakti te tathAbhavyatA che ane tevI
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-11 gAthA-11-12 tathAbhavyatA svIkArI AthI ja, AtmA kyAreya paNa pudgalarUpa thato nathI ke dharmAstikAyAdirUpa thato nathI; kema ke jema AtmA saMsArIavasthAmAM te te bhavomAM te te bhAvarUpe thAya che tema koIka vakhate dharmAstikAyAdirUpe thAya ke pudgalarUpe thAya tevI tathAbhavyatA AtmAmAM nathI. mATe tathAbhavyatAne kAraNe ja AtmAno pudgalarUpe thavAno ke dharmAstikAyAdirUpa thavAno atiprasaMga Avato nathI, kema ke AtmAmAM te te prakAranA koI sahakArInA samavadhAnathI pudgalarUpe thavAnI ke dharmAstikAyAdirUpa thavAnI zakti nathI. AthI ja AtmA kyAreya pudgalarUpe ke dharmAstikAyAdirUpe thato nathI. A. zrI haribhadrasUrIzvarajI ma.sA.nA vacanamAM je "AtmAdi zabda che temAM Adi' zabdathI dharmAstikAyAdi anya cAra dravyonuM grahaNa che tethI temanI paNa tathAbhavyatA tevI ja che ke teo kyAreya anya dravyarUpa bane nahIM arthAtu dharmAstikAyAdi dravyo jIvarUpe na bane. tethI dareka dravyamAM rahelI tathAbhavyatAne kAraNe ja anya dravyarUpe thavAno atiprasaMga Avato nathI. AthI e phalita thayuM ke, AtmAdi dravyo dharmAstikAyAdirUpa thavAnA abhavyatvasvabhAvagarbha AtmAmAM thanArAM te te kAryo arthe hetu che arthAt AtmAmAM je je bhAvo thAya che te te bhAvomAM Atmadravya hetu che. AthI Atmadravya manuSya, deva Adi bhAvarUpe thAya che tema kyAreya dharmAstikAya ke pugalAstikAya AdirUpe thatuM nathI. I11/11aaaa avataraNikA: atyAra sudhI dhamastikAyAdi pAMce dravyonA dasa svabhAvo batAvyA. have avazeSa agiyAramo svabhAva batAve che - paramabhAva pAriNAmikabhAva, pradhAnatAI lIja jA. e viNa mukhyarUpa kima dravyaI, prasiddha rIti dIjaI jI? e sAmAnya svabhAva IgyAraha, sakala dravyanaI dhAro jI, Agama artha vicArInaI jagi, sunasavAda vistAro jI. II11/12 gAthArtha paramabhAva e pAriNAmikabhAva che. tene pradhAnatAthI levo joIe. e vagara=paramabhAva na svIkAravAmAM Ave to, dravyanuM prasiddha evuM mukhyarUpa kaI rIte devAya ? arthAt kaI rIte bolAvAya ? e sAmAnya 11 svabhAva atyAra sudhI varNana karyA e sAmAnya 11 svabhAva, sarva dravyane viSe dhAro. AgamanA arthane vicArIne jagatamAM sujasanA vAdane vistAro. 11/1ra/
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyagaNaparyAyano rAsa bhAga-2/ DhALa-11 | gAthA-12 101 Tabo: svalakSaNIbhUta pAriNAmikabhAva pradhAnatAI paramabhAva svabhAva kahiI. jima jJAnasvarUpa AtmA. e paramabhAva svabhAva na kahiE, to dravyanaIM viSaIM prasiddha rUpa kima dIjaI? anaMtadharmAtmaka vastunaI eka dharmapuraskAra balAvizuM, tehaja paramabhAvanuM lakSaNa. 11. e 11 sAmAnya svabhAva sarva dravyanaIM dhAravA. ehavA Agama artha vicArInaI jagamAMhi surA vistAro. f/11/12 TabArtha: svalakSaNIbhUta pariNAmikabhAva=dareka dravyanA anya dravyathI bhinna svarUpano bodha karAvanAra evo svalakSaNIbhUta pAriNAmikabhAva, pradhAnatAnI apekSAe=padArthamAM rahelA anya dharmothI te dharmanI pradhAnatAnI apekSAe, paramabhAva svabhAva kahevAya. jema jJAnasvarUpa AtmA che. e paramabhAva svabhAva na kahIe to, dravyanA viSayamAM prasiddha evuM svarUpa kema devAya ?= anaMtadharmAtmaka vastune eka dharmapUrvaka kaI rIte bolAvAya? arthAta eka dharmapUrvaka bolAvAya che, te ja paramabhAvanuM lakSaNa. e 11 sAmAnya svabhAva sarva dravyanA dhAravA=sarva dravyatA svIkAra karavA. AvA Agamano artha vicArIne, jagatamAM suyazano vistAra ko=te arthane jANanArA mahAtmA suMdara bodhavALA che e prakAranA suMdara yazano vistAra jagatamAM karo. 11/12 bhAvArtha : graMthakArazrIe pUrvamAM dareka dravyanA dasa svabhAvonuM varNana karyuM. have sarva dravyamAM paramabhAvarUpa pAriNAmikasvabhAva che te spaSTa kare che - paramabhAva svabhAva eTale te te dravyano svalakSaNIbhUta pAriNAmikabhAva che, jenAthI anya dravya karatAM te dravyanA bhinnapaNAno bodha thAya che. jema AtmA jJAnasvarUpa che, te AtmAno svalakSaNIbhUta pariNAmikabhAva che arthAt AtmAno dravyatvasvabhAva che, padArtha-svabhAva che te paNa AtmAnA pariNAmikabhAvo ja che topaNa te AtmAnA svalakSaNabhUta pariNAmikabhAva nathI; kema ke dravyatvasvabhAvathI ke padArtha-svabhAvathI AtmA anya dravya karatAM pRthapha che tevI pratIti thatI nathI, jyAre jJAna e AtmAno svalakSaNabhUta pAriNAmikasvabhAva che, mATe AtmAmAM jJAnasvarUpa paramabhAvasvabhAva che. vaLI, dharmAstikAyamAM jIvapudgalane gatimAM sahAya karavA svarUpa paramabhAvasvabhAva che. adharmAstikAyamAM jIva-pudgalane sthitimAM sahAya karavA svarUpa paramabhAvasvabhAva che. AkAzAstikAyamAM jIva-pudgalane avagAhanAdAnadharmarUpa paramabhAvasvabhAva che ane pudgaladravyamAM pUraNa-galanasvarUpa paramabhAva svabhAva che.
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | TALa-11 | gAthA-12 sarva dravyamAM paramabhAva svabhAva na svIkArIe to zuM doSa Ave ? te spaSTa karavA arthe kahe che - jo dareka dravyamAM paramabhAvasvabhAva na svIkArIe to, dareka dravya anaMtadharmAtmaka hovA chatAM koI eka dharmathI te vastune batAvavAmAM Ave che te batAvI zakAya nahIM. jema dharmAstikAyamAM gatisahAyakatArUpa paramabhAvasvabhAva na svIkArIe to, temAM dravyatva, jaDatva Adi svabhAve che, chatAM anya dravyothI tene pRthagu bodha karAvavA arthe gatisahAyaka svabhAvathI na kahevAmAM Ave to tenuM kathana thaI zake nahIM. tethI anaMtadharmAtmaka vastune koI cokkasa dharmathI bolAvavA mATe je svabhAva upayogI che te ja paramabhAva svabhAva che. A rIte atyAra sudhI varNana karyA e 11 sAmAnya svabhAva sarva dravyonA jANavA. tethI e prApta thAya ke, vizeSa sarva svabhAvo sarva dravyomAM prApta thatA nathI, paraMtu A 11 svabhAvo sarva dravyomAM sAmAnyathI prApta thAya che. vaLI, graMthakArazrIe prastuta DhALamAM je artha batAvyo, teno AgamathI artha vicArIne je mahAtmA jANe che te jinavacanAnusAra cha dravyonI ucita vicAraNA zAstravacana, yukti ane svAnubhava anusAra karI zake che ane tenA baLathI te mahAtmA gatavartI bhAvonA yathArtha svarUpane jANanArA thavAthI samyajJAnavALA bane che. samyajJAna samyaphaci karAvIne sadA svahitamAM ja pravRtti karAve che, jethI te mahAtmA sukhapUrvaka saMsAranA vistArane pAmI zake che, tethI tevA mahAtmAno jagatamAM suyaza prasare che. arthAt te mahAtmAno manuSyabhava saphaLa che ke jeo bhagavAnanA vacananA yathArtha paramArthane jANIne avazya kalyANanI paraMparAnI prApti karaze. AthI buddhimAna puruSe Agamano artha yathArtha vicArIne potAno suyaza jagatamAM vistAravo joIe. ll11/12
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-12 | gAthA-1 DhALa-12 avataraNikA : hivaI, AgalI DhALe cetana dravyanuM svarUpa varNavaI chaI, te jANojI - avataraNikArya : 103 have 12mI DhALamAM cetanadravyanuM svarUpa varNave che. te=tenuM svarUpa, jANojI=AgalI DhALathI jANavuM - bhAvArtha: pUrvanI DhALamAM cha dravyonA sAmAnya svabhAvo 11 che tenuM varNana karyuM. have te chae dravyomAM mukhya cetanadravya che ane cetanadravyanA prayojana arthe sarva prakAranI hitAhitanI pravRttinI vyavasthA che, tethI cetanadravyanuM vAstavika svarUpa zuM che ? teno bodha karAvavA arthe tene svIkAravAnI yukti batAve che gAthA: jI ho cetanabhAva te cetanA, lAlA ulaTa acetanabhAva; jI ho cetanatA viNa jIvanaIM, lAlA thAIM karma abhAva. caturanara dhAro artha vicAra. 12/1 // gAthArthaH cetanabhAva te cetanA che. tenAthI UlaTo acetanabhAva che=jIvamAM cetanabhAvathI UlaTo acetanabhAva che. cetanatA vagara jIvane karmano abhAva thAya. catura nara=padArthane yathArtha jovAnI tIkSNa prajJAvALA nara, arthano vicAra dhAro. / / 12/1/ * atre AkhI DhALamAM dareka gAthAmAM 'jI ho' ane 'lAlA' zabdano prayoga thayelo che. te mAtra gAthAne rAgamAM doharAvavA arthe prayojAyela lAge che, kyAMya koI vizeSa artha upasthita thato nathI tethI atre gAthArthamAM e be zabdone choDIne artha karela che. vaLI, "catura nara dhAro artha vicAra" dareka gAthAnA aMte lakhela che paraMtu teno paNa artha atre prastutamAM mAtra prathama gAthAne aMte ja ame mUkela che. ja Tabo H jehathI cetanapaNAno vyavahAra thAI, te cetana svabhAva, tehathI Ulo te acetana svabhAva. jo jIvanaIM cetanasvabhAva na kahiIM, to rAga-dveSacetanArUpakAraNa vinA jJAnAvaraNAdi karmano abhAva thAIM.
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 14 dravyagaNaparyAyano rAsa bhAga-2T DhALa-12 / gAthA-1 thata kam - snehAbhyaktazarIrasya reNunA zliSyate yathA gAtram / . rASivananI zarmavanyo vityevam II (prImati pravara, kannovA-16) ni 12/15 TabArtha:- , jehathI cetanapaNAno vyavahAra thAya che=A cetana che' e prakArano vyavahAra thAya che, te cetana svabhAva che. tenAthI UlaTo cetana svabhAvathI UlaTo, te acetana svabhAva che jIvamAM acetana svabhAva che-ajJAnasvabhAva che. jo jIvato cetana svabhAva na svIkArIe to rAga-dveSacetanArUpa kAraNa vagara rAganI ane dveSanI pariNatirUpa cetanAsvarUpa kAraNa vagara, jJAnAvaraNAdi karmano abhAva thAya. cata =je kAraNathI kahevAyuM che - nehApyArIrI trisnehathI sicAyelA zarIravALA jIvanuM gAtra, yathA reNunA kinnadhyate=je pramANe reNuthI zleSa pAme che, e rIte, ravindranaca rAga-dveSathI klina evA jIvane, pharmavanyo bhavatti karmabaMdha thAya che. 1in (prazamarati prakaraNa, zloka-55) ti' zabda uddharaNanI samApti arthe che. 12/15 bhAvArtha - ; saMsArI jIvone joIne "A cetana che' evo sarvalokasiddha vyavahAra che. vaLI, saMsArI jIvomAM ghaNA prakAranA jJAnano abhAva badhAne pratyakSathI che, tethI saMsArI jIvamAM acetana svabhAva paNa che. A rIte prathama anubhava anusAra jIvamAM cetana svabhAva ane acetana svabhAva batAvyA pachI jIvano cetana svabhAva svIkAravAnI yukti batAve che - jo jIvano cetana svabhAva na svIkArIe to rAga-dveSanA pariNAmarU5 cetanA badhAne anubhavathI { dekhAya che teno apalApa thAya ane mAnavuM paDe ke rAga-dveSanA pariNAmarUpa cetanA vAstavika nathI, bhramAtmaka che. rAga-dveSanI pariNatirUpa cetanA na hoya to jJAnAvaraNIyAdi karmano abhAva prApta thAya; kema ke rAgAdi pariNata cetanAne kAraNe ja jJAnAvaraNIyAdi karmano baMdha thAya che ane jJAnAvaraNIyAdi karmano abhAva svIkArIe to jagatavartI jIvomAM je vicitratA dekhAya che te saMgata thAya nahIM ane jJAnAvaraNIyAdi karmanA nAza mATe upadeza AdinI je kAMI pravRtti che te sarvano paNa apalApa thAya, mATe jIvano cetana svabhAva avazya mAnavo joIe. AthI ja prazamarati prakaraNamAM kahevAyuM che ke cIkAzavALA padArthavALuM zarIra hoya ane rajakaNo UDe to te zarIra upara te raja coMTe che tema rAga-dveSanI pariNativALA jJAnarUpa pariNAmathI AtmA upara karmamala coMTe che. paraMtu vItarAgamAM rAga-dveSano abhAva hovAthI yogane kAraNe karmapudgalono AtmA sAthe saMga thavA chatAM bIjI kSaNamAM te karmo AtmAthI chUTA paDI jAya che. I/12/1
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ 105 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-12 / gAthA-2 avataraNikA : pUrvagAthAmAM kahyuM ke saMsArI jIvono cetana svabhAva che ane acetana svabhAva paNa che e prakArano artha catura nAra dhAro. tyAM prazna thAya ke AtmAno cetana svabhAva che tema kahI zakAya, paraMtu saMsArI jIvono acetana svabhAva kema kahI zakAya ? tethI kahe che - gAthA : jI ho jo cetanatA sarvathA, lAlA vinA acetanabhAva; jI ho dhyAna-dhyeya, guru-ziSyanI, lAlA sI khapa zuddha svabhAva? catuo II12/zA acetanabhAva vagara je sarvathA cetanatA hoya to dhyAna-dhyeyanI, guru-ziSyanI zuddha svabhAvavALA jIvane zI khapa ? zo khapa hoya ? II1ra/rA. To : ja jIvanaI sarvathA cetana svabhAva kahiI, acetana svabhAva na kahiI, to acetana karmano karmadravyapazleSajanitacetanAvikAra vinA zuddha siddha sadApaNuM thAI. tivAraI dhyAna-dhyeya, guru-ziSyanI zI khapa thAI? sarva zAstravyavahAra Ima ka thaI jAIM. zuddhanaIM avidyAnivRtaIM paNi sya upakAra thAI?te mATaIM-"navaUT thavA ?" rUti va acetana AtmA Ima paNi kathaMcita kahiO. I/12/ TabArtha : jo jIvate sarvathA cetana svabhAva kahIe ane acetana svabhAva na kahIe, to acetana karmano karmadravyanA upazleSajanita cetanano vikAra, tenA vagara te cetanAnA vikAra vagara, zuddha siddhasadazapaNuM thAya. te vakhate tema svIkArIe to, dhyAna-dhyeya=dhyAnanI kriyA ane dhyeya evA paramAtmA, guruziSya teno zo khapa thAya? arthAt koI khapa thAya nahIM. ima=ema svIkArIe to=zuddha nizcayanayanI ekAMta daSTithI dhyAna-dhyeya, guru-ziSyano khapa nathI ema svIkArIe to, sarva zAstravyavahAra phoka thaI jAya. vaLI, zuddha evo AtmA hoya to avidyAnI nivRttithI paNa teno zo upakAra thAya ? arthAt koI upakAra thAya nahIM. te mATe=sarva zAstravyavahAra ane dhyAna-dhyeya, guru-ziSya Adi sarva vastu saMgata che ane avidhAnI nivRttithI saMsArI jIvone upakAra thAya che te mATe, alavaNavALI rAba che' enI jema 'acetana AtmA' ema paNa kathaMcit kahIe. ll12/rA
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-12 | gAthA-2 bhAvArtha: saMsArI jIvamAM cetanatA svabhAva che mATe saMsArI jIva karma bAMdhe che ema gAthA-1mAM sthApana karyuM. tethI koIne bhrama thAya ke, saMsArI jIvano mAtra cetana svabhAva ja che, acetana svabhAva nathI. te bhramane dUra ka2vA arthe kahe che 106 jo saMsArI jIvamAM sarvathA cetana svabhAva kahIe ane acetana svabhAva nathI ema kahIe to, AtmA sAthe kathaMcit ekameka thayelAM anekavidha karmonA upazleSane kAraNe cetanA rAgAdi vikAravALI thAya che te vikAravALI saMbhave nahIM; kema ke jema siddhanA jIvo pUrNa cetana svabhAvavALA che tethI temanA AtmAmAM karmadravyanA upazleSathI janita cetanAno vikAra thato nathI tema saMsArI jIvomAM paNa vikAro thavA joIe nahIM arthAt jema hovAthI siddhanA jIvo sarvathA cetanasvabhAvavALA temanAmAM acetanatAnA vikArane pAmanArI cetanA nathI tema saMsArI jIvonI cetanA paNa acetanatAnA vikArane pAmanArI bane nahIM. tethI saMsArI jIvone zuddha evA siddha sadazapaNuM prApta thAya. ahIM zuddha nizcayanayanI ekAMtadRSTine grahaNa karIne koI kahe ke saMsArI jIvo eka kSetramAM aNutaNunI jema karmanI sAthe rahelA hovA chatAM karmadravya jIva thatuM nathI ane jIvadravya karma thatuM nathI; kema ke "miyo yuruM pavArthAnAM asaMmattvamayiA" e prakAranuM zAstravacana che=5raspara maLelA jIvadravya ane pudgaladravya ekabIjAmAM saMkrama thatAM nathI e prakArano camatkArI svabhAva baMne dravyomAM che A prakAranuM zAstravacana che. tethI AtmA sarvathA cetana svabhAvavALo che, acetana evA karmano vikAra AtmAmAM saMbhavato nathI, kevaLa bhramane kA2Ne ja 'huM karmathI lepAyelo chuM' tevo bodha saMsArI jIvone thAya che. A prakAranI zuddha nizcayanayanI ekAMta dRSTinuM nirAkaraNa karavA arthe graMthakArazrI vyavahAranayanI dRSTi kahe che . zuddha nizcayanayanI ekAMta dRSTi svIkArIne saMsArI jIvonuM svarUpa siddhasadaza svIkAravAmAM Ave to "paramAtmA dhyeya che ane huM temanuM dhyAna karIne tatsadaza thAuM" e prakArano yogIono vyavahAra thAya nahIM. vaLI, zAstranA pAragAmI evA guru pAse ziSyabhAvathI zAstraadhyayana karIne je mahAtmAo saMsArano uccheda ka2vA arthe yatna kare che teonA guru-ziSyabhAva paNa nirarthaka thAya. jo Ama svIkArIe to, saMsArI jIvonAM kalyANa arthe je sarva zAstravyavahAra pravarte che te nirarthaka siddha thAya. mATe mAnavuM joIe ke saMsArI AtmA sarvathA cetana svabhAvavALo nathI. AthI ja karmonI sAthe kathaMcita ekatvabhAvane pAmelI saMsArI jIvanI cetanA rAgAdi vikAro kare che, mATe e vikAronA kAraNIbhUta karmathI avaruddha kaMIka acetana svabhAva paNa saMsArI jIvomAM che. tethI cetanAnA vikArane karanAra evAM karmothI avaruddha acetana svabhAvane dUra karavA arthe 5ramAtmA dhyeya che ane tenuM yogIo dhyAna kare che tema mAnavuM joIe. vaLI, zAstranA pAragAmI guruo cetanAnA vikArane dUra karavAnA rahasyane jANanArA che ane temanA ziSyabhAvane prApta karIne temanA avalaMbanathI cetanAnA vikArane dUra karavA arthe sAdhako ziSyabhAva svIkAre che tema
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ 107 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-12 | gAthA-2 mAnavuM joIe. vaLI, cetanA upara thatA acetanatAnA vyavahArane dUra karavA arthe ja sarva zAstravyavahAra che tema mAnavuM joIe, paraMtu ekAMta zuddha nizcayanayanI dRSTine grahaNa karIne cetanA upara dekhAtA spaSTa karmanA vikArano apalApa karavo joIe nahIM. ahIM ekAMta zuddha nizcayanayanI dRSTivALo puruSa kahe ke, saMsArI jIvo paramArthathI to zuddha ja che, tethI siddhasadaza ja che, mATe saMsArI jIvomAM sarvathA cetana svabhAva ja che, phakta eka ja kSetramAM aNu-taNunI jema karyadravyo rahelAM hovAthI pote karmathI lepAyelA che tevA bhramane kAraNe saMsArI jIvomAM ajJAnakRta avidyA varte che. A avidyAnI nivRtti arthe ja sarva zAstravyavahAra che mATe saMsArI jIvomAM acetana svabhAva svIkAravo e ucita nathI. tenA nivAraNa mATe graMthakArazrI kahe che - jo AtmA saMsArIavasthAmAM sarvathA zuddha ja hoya to, avidyAnI nivRttithI paNa eno zo upakAra thAya ? arthAt koI upakAra thAya nahIM ane zuddha AtmAne jo avidyAnI nivRttithI koI upakAra thato na hoya to te avidyAnI nivRtti arthe paNa sarva zAstravyavahAra nirarthaka che tema ja mAnavuM paDe. jo Ama svIkArIe to sarva yogIonI yogamArganI pravRtti sarvathA nirarthaka ceSTArUpa siddha thAya; kema ke je ceSTAthI potAne koI phaLanI prApti thatI na hoya tevI pravRtti koI buddhimAna puruSa kare nahIM. mATe vicArakonI yogapravRtti joIne paNa avazya mAnavuM joIe ke saMsArI jIvo sarvathA zuddha nathI, tethI karmajanita cetanAno vikAra teomAM varte che. AthI "lavaNa vagaranI rAba che" evo je bodha thAya che e rIte "acetana AtmA che' ema paNa kathaMcit kahevuM joIe. jema rAbamAM mIThuM alpa pramANamAM koIthI naMkhAyuM hoya tyAre rAba pInAra puruSa kahe ke mIThA vagaranI rAba che. te sthAnamAM pramANopeta mIThAthI kaMIka alpa mIThuM che tene sAme rAkhIne 'lavaNa vagaranI rAba che ema kahevAya che tema saMsArI jIvomAM spaSTa cetanA hovA chatAM karmanA vikArone pAme tevo acetana aMza paNa che, te aMzane sAme rAkhIne temanAmAM cetanAno abhAva che ema paNa svIkAravuM joIe. - ahIM vizeSa e che ke, kevaLajJAnanI apekSAe cauda pUrvadhara mahAtmAmAM paNa ghaNI alpa cetanA che ane caudapUrvI sivAyanA sAmAnya saMsArI jIvomAM to atyaMta ajJAnatA varte che, jJAnaaMza atyaMta alpa che, te apekSAe te cetanAno aMza atyaMta alpa che, acetana aMza ja adhika che, paraMtu te prakAranI vivekSAthI ahIM AtmAno acetana svabhAva svIkArela nathI. saMsArI jIvomAM spaSTa jJAnapariNAma dekhAya che te aMzathI teno cetana svabhAva che. A cetana svabhAva karmabaMdhanuM kAraNa nathI, chatAM acetana evA karmamalanA saMzleSane kAraNe cetanAmAM je vikAsa thaI rahyA che te vikAraaMzane sAme rAkhIne "acetana evA karmano kaMIka svabhAva cetanamAM varte che te arthane sAme rAkhIne "acetana AtmA che' ema paNa kathaMcitu kahevAya che. jema "mIThAvALI paNa rAba'ne alpa mIThuM hovAne kAraNe "mIThA vagaranI" kahevAya che tema alpacetanavALA AtmAne kathaMcit cetana vagarano paNa kahevAya che tethI "acetana AtmA che' ema kahevAya che. ll12/sA
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-10 | gAthA-3 avataraNikA : pUrvamAM AtmAmAM cetana svabhAva ane acetana svabhAva che tema yuktithI sthApana karyuM. have jIvamAM mUrta svabhAva ane amUrta svabhAva che tenuM sthApana kare che - gAthA -. - jI ho mUrtabhAva mUrati dharAI, lAlA ulaTa amUrta svabhAva; jI ho mUrtatA na jIvanaI, lAlA to saMsAra abhAva. catuo I/12/all gAthArtha : mUrtine dhAraNa kare te mUrtabhAva. ulaTa mUrtine dhAraNa na kare te, amUrtasvabhAva (saMsArI jIvane) che. jIvane mUrtatA na hoya to saMsArano abhAva prApta thAya. ll12/3II Tabo : - - mUrti kao rUpa, rasa, gaMdha, sparzAdi, sarviza te jehathI dhariI, te mUrti svabhAva, tehathI viparIta te amUrtasvabhAva. jo jIvanaI kathaMcita mUrtatA svabhAva nahIM, to zarIrAdi saMbaMdha vinA gatyantarasaMkrama vinA saMsArano abhAva thAIM. 12/3 TabArtha : mUrti kahetAM rUpa, rasa, gaMdha, spazadi bhAvono sanniveza te jenAthI dhAraNa thAya te mUrtasvabhAva, tenAthI viparIta te amUrta svabhAva saMsArI jIvato che. jo jIvane kathaMcita mUrtatA svabhAva nathI to zarIrAdinA saMbaMdha vagara ane gatyataranA saMkrama vagara saMsArano abhAva thAya, I/12/3 bhAvArtha - saMsArI jIvo mAtra Atmadravya nathI paraMtu dArika Adi deha, kArmaNa deha ane tejasa deha sAthe kathaMcit ekamekabhAvane pAmela jevadravya che. tethI saMsArI jIvono deha rUpa, rasa, gaMdha, spardhAdiyukta pudgalonA saMnivezavALo che. Avo saMniveza jIva jenAthI dhAraNa kare che te mUrtasvabhAva che arthAt AtmAmAM mUrtasvabhAva vidyamAna hovAne kAraNe rUpa, rasa, gaMdha, sparzAdi saMnivezavALo saMsArI jIva dekhAya che. vaLI, rUpAdi saMnivezanA abhAvavALo jIvano je svabhAva che te amUrtasvabhAva che. Azaya e che ke deha sAthe AtmAno kathaMcit abheda che, te apekSAe temAM mUrtasvabhAva che topaNa, sUkSma dRSTithI jovAmAM Ave to te deha Atmadravya banato nathI, tethI zarIrAdi pulo sAthe aNu-taNanI jema maLelA Atmapradezo potAnA mULarUpe amUrtasvabhAve ja vidyamAna che. A prakAranI sUkSma dRSTithI jovAthI saMsArI jIvamAM amUrtasvabhAva dekhAya che.
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyagaNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-12 / gAthA-3-4. 109 jo saMsArI jIvomAM kathaMcitu mUrtasvabhAva na svIkAravAmAM Ave to saMsArI jIvono AtmA zarIrAdi sAthe saMbaMdhavALo nathI ema mAnavuM paDe arthAt audArika Adi zarIra sAthe saMbaMdhavALo nathI, kArmaNazarIra sAthe saMbaMdhavALo nathI ane tejasazarIra sAthe saMbaMdhavALo nathI tema mAnavuM paDe. jo Ama mAnIe to saMsArI jIva dArika Adi zarIrano tyAga karIne je gatyantaramAM saMkramaNa pAme che te paNa pAmI zake nahIM; kema ke gatyantaramAM saMkramaNanuM kAraNa je kAryaNazarIra che tenI sAthe saMbaMdha nahIM hovAthI te jIva gatyantaramAM saMkramaNa pAme nahIM ane tema svIkArIe to cAragatinA paribhramaNarUpa je saMsAra dekhAya che teno abhAva prApta thAya. mATe dekhAtA saMsAranA sabhAvanA baLathI mAnavuM joIe ke saMsArI jIvamAM kathaMcit mUrtasvabhAva che. I/12/3 avataraNikA - saMsArI jIvamAM mUrtasvabhAvanI siddhi karyA pachI amUrtasvabhAva paNa che, te batAvavA arthe kahe che - gAthA : jI ho amUrtatA viNa sarvathA, lAlA mokSa ghaI nahIM tAsa; - jI ho eka pradeza svabhAvatA, lAlA akhaMDa baMdha nivAsa. catu II12/4 gAthArtha - . sarvathA amUrtatA vagara=saMsArI jIvamAM sarvathA amUrtatA vagara, tAsa tene, mokSa ghaTe nahIM. ekapradeza svabhAvatA=saMsArI jIvamAM ekapradeza svabhAvatA, e akhaMDa baMdha nivAsa che=akhaMDa baMdhanuM bhAjanapaNuM che. II12/4o. Tabo :- . anaI jo lokadaSTavyavahAraI mUrta svabhAva ja AtmAnaI mAniI, to mUrti, te hetusahasaI paNi amUrta na hoI, tivAraO mokSa na ghaTaIM. te mATaO, mUrtatvasaMvalita jIvanaIM paNi aMtaraMga amUrtasvabhAva mAna. ekapradeza svabhAva te, te kahiI, je ekatvapariNati akhaMDAkAra baMdha kao sanniveza, tehartA nivAsa=bhAjanapaNuM. 12/jA TabAI - ane jo lokadaSTinA vyavahArathI AtmAne mUrtasvabhAva ja mAnIe=ekAMta mUrtasvabhAva ja mAnIe, to mUrta evo te AtmA hajAro hetuthI paNa amUrta thAya nahIM. tivAraI tethI, mokSa ghaTe nahIM=saMsArI jIvato kyAreya mokSa thAya nahIM. te mATe saMsArI jIva mukta thAya che tenI saMgati mATe,
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-12| gAthA-4-5 mUrtatvasaMvalita jIvano paNa aMtaraMga amUrtasvabhAva mAnavo. ekapradeza svabhAva che, te kahIe je, ekatva pariNata akhaMDAkAra baMdha kahetAM saMdhiveza=akhaMDa Atmapradezono saMdhiveza, teno nivAsa-bhAjanapaNuM che. I/12/4 bhAvArtha : saMsArI jIvono deha sAthe kathaMcit ekatvabhAva che tethI lokavyavahAranI dRSTithI AtmAne mUrtasvabhAva che tema prApta thAya ane jo AtmAno ekAMta mUrtasvabhAva mAnIe to hajAro hetuothI paNa te AtmA amUrta thaI zake nahIM. jema pudgala dravyano mUrtasvabhAva che te sarvathA mUrtasvabhAva che tethI pudgala kyAreya paNa sarvathA amUrtarUpe thaI zake nahIM tema sarvathA mUrtasvabhAvavALo AtmA svIkArIe to bhagavAne batAvelA yogamArgane sevIne siddha avasthAmAM amUrta AtmA pragaTa thAya che te thaI zake nahIM. mATe saMsArIavasthAmAM paNa Atmapradezono svabhAva amUrtasvabhAva che; paraMtu AtmA karmathI AvRta hovAthI dehanA saMbaMdhane kAraNe mUrtasvabhAvavALo jaNAya che. te vakhate paNa AtmAmAM amUrtasvabhAva vidyamAna che mATe saMsArI jIvamAM mUrtatvasaMvalita aMtaraMga amUrtasvabhAva mAnavo joIe arthAt deha ane jIva ubhayarUpe AtmAne jovAthI AtmA mUrtasvabhAvarUpa jaNAya che ane te vakhate ja karmothI ane dehathI bhinna evA Atmapradezone jonArI dRSTithI vicArIe to AtmAmAM vartato amUrtasvabhAva paNa dekhAya che. mATe vyavahAranayane gauNa karIne nizcayanayanI dRSTithI vicArIe to mUrtatvasaMvalita amUrtasvabhAvavALo AtmA mAnavo joIe. vaLI, AtmAno ekapradeza svabhAva che te gAthAnA uttarArdhathI spaSTa kare che - vastutaH dareka AtmAo asaMkhyAta pradezavALA che topaNa dareka Atmapradezo akhaMDa ekAkAra baMdhapUrvaka rahenArA che; paraMtu kyAreya chUTA paDatA nathI. tethI AtmA akhaMDa ekadravya hovAne kAraNe ekapradeza svabhAvavALo che. Azaya e che ke AtmAnA asaMkhyAta pradezo kalpanAthI vibhAga karAyelA che; kema ke eka paramANunI avagAhanA pramANa ekapradeza che tevI kalpanA karyA pachI Atmadravya keTalA pradezavALo che ? tene sAme rAkhIne AtmAnA asaMkhyAta pradeza kahevAmAM Ave che, paraMtu jema skaMdhamAMthI paramANuo chUTA paDe che tema AtmadravyanA khaMDo thaIne koI bhAgo chUTA paDatA nathI. tethI AtmA akhaMDa ekadravya che e apekSAe ekapradezasvabhAvavALo che. ll12/4 avataraNikA - pUrvagAthAnA uttarArdhamAM AtmAno eka pradeza svabhAva batAvyo. have apekSAe AtmAno aneka pradeza svabhAva che te batAve che -
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ 111 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-12 | gAthA-5 gAthA : jI ho aneka pradeza svabhAvatA, lAlA bhinna pradeza savabhAva; jI ho jo nahIM eka pradezatA, lAlA bheda huI bahubhAva. catu. ll12/po gAthArtha : bhinna pradezavabhAvathI=bhinna pradeza svabhAvanI kalpanAthI, anekapradeza svabhAvatA che AtmAmAM ane pradeza svabhAvatA che. jo ekapradezatA nathI AtmAnI ekapradezatA nathI, to bheda thavAne kAraNe eka AtmAnA ja aneka bhedo thavAne kAraNe, bahu bhAva thAya=eka AtmAne AzrayIne "ghaNA AtmA che" e prakArano bhAva prApta thAya. I/12/paI bo : aneka pradeza svabhAva te kahiI, je bhinna pradezayogaI tathA bhinnapradezakalpanAI aneka pradezavyavahAraryAzyapaNuM. jo eka pradeza svabhAva na hoI ta, asaMkhyAta pradezAdigaIM bahu vacana pravRti-"eka dharmAstikAya" e vyavahAra na hoI. "ghaNA dharmAstikAtha" ityAdika thayuM II. ll12/pA TabArtha : ane pradezasvabhAva te kahevAya che je bhinna pradezanA yogathI te prakAranA bhinna pradezanI kalpanAthI= paramANunI avagAhanAne AzrayIne karAyelI kalpanAnA baLathI bhinnapradezanI kalpanAthI, aneka pradezavyavahArogyapaNuM thAya=eka AtmAmAM aneka pradezano vyavahAra thAya. - A rIte epradezasvabhAva ane anekapradezasvabhAva batAvyA pachI AtmAno ekapradezasvabhAva svIkAravAnI yukti batAve che - jo ekapradezasvabhAva na hoya-AtmAno ekapradeza svabhAva na hoya, to asaMkhyAta pradezAdinA yogathI bahuvacananI pravRtti thavAne kAraNe eka AtmAmAM ghaNA AtmArUpa bahuvacananI pravRtti thavAne kAraNe, "eka dhamastikAya' e vyavahAra na thAya=eka dhamastikAya che tema "eka AtmA che' evo vyavahAra na thAya, paraMtu ghaNA dharmAstikAya' ityAdi thavuM joIe=dhamastikAyane AzrayIne asaMkhyAta pradezanI daSTithI ghaNA dhamastikAya e prakAranA vyavahAranI jema ghaNA AtmA' e prakArano vyavahAra thavo joIe. 12/5
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-12 | gAthA-5-6 bhAvArtha: AtmA eka akhaMDa dravya hovA chatAM AtmArUpa akhaMDa dravya kadathI aNuparimANa nathI evo bodha karAvavA arthe ane aNuparimANa nathI to keTalA parimANavALo che ? evo spaSTa nirNaya karAvavA arthe paramANunI avagAhanA tulya eka pradezanI kalpanA karI. vaLI AvA pradezo eka akhaMDa AtmadravyamAM keTalA prApta thAya che ? teno bodha karAvavA arthe vyavahAranaya eka akhaMDa evA AtmadravyamAM paNa bhinna pradezanI kalpanA karIne AtmAnA aneka pradeza svIkAre che, jethI bodha thAya ke AtmA paramANu jeTalA kadavALo nathI, paraMtu tenAthI asaMkhyAtaguNA kadavALo che. A rIte AtmAno ekapradezasvabhAva ane anekapradezasvabhAva svIkAravAthI pradezane AzrayIne AtmAnA pUrNa svarUpano bodha thAya che; kema ke vyavahAranayathI eka AtmA asaMkhyAta pradezasvabhAvavALo che ane nizcayanayathI eka AtmA ekapradezasvabhAvavALo che, tethI AtmA eka. aneka svabhAvavALo che. have AtmAne eka dezasvabhAva svIkAravAnI yukti batAve che jo AtmAne ekapradezasvabhAva na hoya to asaMkhyAta pradezAdinA yogathI bahuvacananI pravRtti thAya. tethI eka AtmAne sAme rAkhIne paNa 'ghaNA AtmAo che' ema kahevAno prasaMga Ave. A kathanane dharmAstikAyanA dRSTAMtathI spaSTa kare che. dharmAstikAya eka ja dravya che, AtmAnI jema aneka dravyo nathI; chatAM jo dharmAstikAyamAM ekapradezasvabhAva na svIkAravAmAM Ave to dharmAstikAyanA asaMkhyAta pradezone AzrayIne 'eka dharmAstikAya che' evo vyavahAra na thaI zake; paraMtu 'ghaNA dharmAstikAya che' e prakArano vyavahAra thavo joIe. jema 'ghaNA dharmAstikAya' jagatamAM nathI paraMtu eka ja dharmAstikAya che evo bodha karAvavA mATe dharmAstikAyane akhaMDa dravyarUpe grahaNa karIne ekapradezasvabhAva dharmAstikAyano svIkAravo joIe tema eka AtmAne paNa akhaMDa dravyarUpe grahaNa karIne ekapradezasvabhAvavALo svIkAravo joIe. 12/55 112 avataraNikA : have vastuno anekapradezasvabhAva svIkAravAnI yukti dekhADe che - gAthA H jI ho kima sakaMpa niHkaMpatA ? lAlA jo na aneka pradeza; jI ho aNusaMgati paNi kima ghaTaIM, lAlA deza-sakala Adeza ? catu. ||12/6aa gAthArtha H jo anekapradeza na hoya to sakaMpa-niSlepatA kema thAya ?=eka vastumAM eka dezamAM sakaMpatA
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ 113 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-12 / gAthA-6 ane anya dezamAM niSkapatA kema thAya, vaLI, sakala AdezanA dezamAM aNu saMgati paNa kema ghaTe?=akhaMDa moTA dravyarUpa sakala AdezanA eka dezamAM aNunI saMgati paNa kema ghaTe? arthAt anekapradezasvabhAva svIkAravAthI ghaTe. ll12/kA. bo - je aneka pradeza svabhAva dravyanaIM na kahiI, to ghaTAdika avayavI dezathI sakaMpa, dezathI niSkapa dekhiI chaI, te kima milaI?"avayava kaMpaIM paNi avayavI niSphampa." Ima kahiI, to ratnati e prayoga kima thAI? dezavRttikaMpano jima paraMparA saMbaMdha chaI, tima dezavRtikaMpAbhAvano paNi paraMparA saMbaMdha chaI. te mATei, "dezathI calaI chaI, dezathI nathI calata." e akhkhalita vyavahAraIM aneka pradeza svabhAva mAnaveM. tathA aneka pradezasvabhAva na mAniIM, to AkAzAdidravyaE, aNusaMgati kahitAM paramANusaMyoga, te kima ghaTaI? I/12/kAI TabArtha : jo aneka pradeza svabhAva dravyane na svIkArIe to, ghaTAdika avayavI dezathI sakaMpa ane dezathI niSkapa dekhAya che ghaTAdi dravyano koIka deza DhIlo paDyo hoya tyAre te dezane halAvavAthI te deza kaMpato dekhAya che ane anya deza linkaMpa dekhAya che, te kema maLe ?=kema saMgata thAya ? arthAt anekapradezasvabhAva svIkAryA vagara saMgata thAya nahIM. ahIM taiyAyika kahe ke "avayava kaMpe che=ghaTano eka avayava kaMpe che, paNa avayavI evo ghaTa linkaMpa che mATe aneka pradezasvabhAva ghaTanA nathI" to graMthakArazrI kahe che - "pati A ghaTa hAle che e prayoga kema thAya ? arthAt thaI zake nahIM, kema ke dezavRttikaMpano jema paraMparAe saMbaMdha che=ghaTanI sAthe saMbaMdha che, tema dezavRttikaMpAbhAvano paNa paraMparAe saMbaMdha che=hAlatA ghaTanA avayava sAthe saMbaMdha che, te mATe "dezathI hAle che=ghaDo dezathI hAle che, dezathI hAlato nathI" e akhkhalita vyavahArane kAraNe aneka pradeza svabhAva mAnavo=ghaTano anekapradezasvabhAva mAnavo. ane aneka pradeza svabhAva na mAnIe, to AkAzAdidravyanI=AkAzAstikAya, dharmAstikAya, adharmAstikAya ane jIvadravyanI, aNusaMgati kahetAM paramANuno saMyoga, te kema ghaTe ? arthAt paramANuno saMyoga AkAzAdinA eka dezamAM hovAthI ane te ja AkAzAdi dravyanA anya dezomAM te paramANuno saMyoga nahIM hovAthI AkAzAdito aneka pradeza svabhAva mAnavo joIe. I12/6 bhAvArtha : dekhAtA ghaTAdi padArthomAM ane nahIM dekhAtA AkAzAstikAyamAM, dharmAstikAyamAM, adharmAstikAyamAM tathA jIvAstikAyanA pratyeka AtmAmAM anekapradezasvabhAva che te batAvavA arthe kahe che -
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-12 / gAthA-6 jo dekhAtI ghaTAdi vastumAM anekapradeza svabhAva na svIkArIe to koIka ghaTano avayava koIka sthAne kaMIka zithila thayo hoya tyAre te ghaTano te avayava halAvavAmAM Ave to kaMpato dekhAya che ane te ghaTano bIjo bhAga sthira dekhAya che. tethI nakkI thAya ke, ghaTa nAmanuM akhaMDa dravya che ane tenA anekapradezo che; mATe tenA keTalAka pradezo kaMpe che arthAt hAthathI halAvavAthI kaMpatA dekhAya che ane tenA keTalAka pradezo niSkapa dekhAya che. A rIte ghaTarUpa dravyamAM anekapradezasvabhAva graMthakArazrIe yuktithI batAvyo. tyAM taiyAyika kahe ke ghaTa dravyamAM aneka avayavo che ane te avayavo karatAM avayavI evo ghaTa judo che, tethI je avayava kAMpe che, te avayava sakaMpa che ane te ghaTanA anya avayavo niSkapa che tema te sarva avayavomAM rahela avayavI evo ghaTa paNa niSkapa che. mATe ghaTa eka akhaMDa dravya che, tethI ghaTano ekapradezasvabhAva ja che, aneka pradeza svabhAva nathI" A prakAre taiyAyika kahe to graMthakArazrI kahe che - ghaTanA kaMpatA avaya ne halAvIne lokamAM vyavahAra thAya che ke "A ghaDo hAle che=kaMpe che" e prayoga kaI rIte saMgata thAya ? arthAt ghaTanA anekapradeza svIkArIe to ja saMgata thAya; kema ke te ghaDo eka dezamAM hAle che, bIjA dezamAM hAlato nathI mATe avayavIrUpa ghaTa niSkapa che tema kahI zakAya nahIM, paraMtu ghaTanA aneka dezo che temAMthI eka deza hAle che ane bIjA dezo hAlatA nathI tema kahI zakAya. mATe ghaTanA anekapradezasvabhAva svIkAravo joIe. vaLI, ghaTano eka deza hAle che ane bIjo deza hAlato nathI te sthApana karavA graMthakArazrI naiyAyikane yukti Ape che - ghaDAno eka deza je hAlI rahyo che, temAM rahelA kaMpano jema paraMparA saMbaMdha AkhA ghaTamAM che mATe "ghaTa hAle che' tema kahevAya che, te rIte te ghaTanA anya deza, je sthira che temAM vartatA kaMpano abhAva che, te paNa paraMparA saMbaMdhathI hAlatA dezamAM che tethI "Akho ghaTa niSkapa che" tema paNa kahevAya che. mATe ghaDo "eka dezathI hAle che ane eka dezathI hAlato nathI" e asmalita vyavahArane kAraNe te ghaTano aneka pradeza svabhAva mAnavo joIe. ahIM kahyuM ke, dezavRttikaMpano paraMparA saMbaMdha ghaTanA anya bhAgomAM che. tethI e prApta thAya che, je deza kaMpe che tenI sAthe najIkano deza sAkSAt saMbaMdhavALo che, e rIte kaMpatA dezanI sAthe paraMparA saMbaMdha ghaTanA niSkapa evA anya dezano che, tethI akhaMDa evo eka ghaTa che ane tenA aneka dezo che. mATe "dezathI hAle che ane dezathI hAlato nathI" e pramANe asmalita vyavahAra lokamAM thAya che. tethI ghaTanA anekapradezasvabhAva mAnavo joIe. vaLI, dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya ane pratyeka jIva akhaMDa dravya che chatAM emAM anekapradezasvabhAva na mAno to te dravyanI sAthe paramANuno saMyoga kema ghaTI zake ? arthAt te akhaMDa dravyanA eka dezamAM paramANuno saMyoga thAya che ane anya dezamAM te paramANuno saMyoga thato nathI, tethI te
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-12 | gAthA-6-7 115 paramANupramANa evA pradezo AkAzAdi dravyanA aneka che. mATe anubhava anusAra akhaMDa evA AkAzAdi dravyamAM paNa anekapradezasvabhAva mAnavo joIe. A rIte AtmAmAM paNa anekapradezasvabhAva che tenI saMgati thAya che. II12/6 avataraNikA : eha ja yukti vistArI dekhADaI chaI avataraNikArya : - e ja yukti=akhaMDa dravyamAM aneka pradezasvabhAva che tema gAthAnA uttarArdhamAM yuktithI batAvela e ja yukti, vistArIne dekhADe che gAthA: - jI ho deza, sakalabhedardI dvidhA, lAlA dIThI jagamAM vRtti; jI ho pratyekaIM dUSaNa tihAM, lAlA bolaI 'sammativRtti'. catu. ||12/7nA gAthArthaH deza ane sakalanA bhedathI be prakAranI jagatamAM vRtti jovAyelI che=eka padArthamAM anya padArthanI vRtti jagatamAM jovAI che. tihAM=deza ane sarvanI vRttimAMthI, pratyekanA dUSaNa 'sammativRtti' bolaI='sammati"nI vRttimAM kahevAyA che arthAt akhaMDa dravyamAM anekapradezasvabhAva na svIkAravAmAM Ave to deza ane sarva - e baMnemAM doSa che ema 'sammatitarka prakaraNa'nI TIkAmAM kahela che. ||12/7|| Tabo H eka vRtti dezathI chaI, jima kuMDaIM baMdara; naIM bIjI sarvathI chaI, jima samAnavastrayanI. tihAM pratyekaIM dUSaNa sammativRtti bolaI chaI. paramANunaIM AkAzAdikaIM dezavRtti mAMnatAM AkAzAdikanA pradeza anicchatAM paNi AvaIM, anaIM sarvovRtti mAMnatA paramANu AkAzAdi pramANa thaI jAI. ubhayAbhAvaI to paramANanaIM avRttipaNuM ja thAI. "yAdioSAmAvasya sAmAnyAmAvaniyatatvAt" jJAti / ||12/7|| TabArtha: eka vRtti dezathI che=eka padArthamAM anya padArthanI vRtti dezathI che. jema kuMDamAM badara=bora, eka dezamAM rahe che ane bIjI=bIjI vRtti, sarvathI che. jema samAna vastradvayanI vRtti sarvathI che. temAM=be
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ 116 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 / DhALa-12 / gAthA-7 vRttimAM, pratyekane AzrayIne=dezathI vRttine AzrayIne ane sarvathI vRttine AzrayI, dUSaNa akhaMDa dravyamAM aneka pradeza svabhAva na svIkAravAmAM Ave to dUSaNa, sammattivRtti' kahe che. te pratyekamAM dUSaNa spaSTa kare che - paramANune AkAzAdinA dezamAM vRtti mAnavAmAM Ave to AkAzAdinA pradeza na icchatAM paNa Ave che=AkAzanA pradezo nathI ema svIkAravA chatAM AkAzanA aneka pradezonI prApti thAya che. ane AkAzanA pradezo nathI ema svIkAravA arthe ema kahevAmAM Ave ke paramANu AkAzAdinA dezamAM vRti nathI paraMtu sarvato vRtti che, to AvuM mAnatAM paramANu AkAzAdipramANa thaI jAya. ahIM pUrvapakSI kahe ke "AkAzamAM paramANunI dezathI paNa vRtti nathI ane sarvathI paNa vRtti nathI ane AkAzAdi akhaMDa dravya hovAthI anekapradeza svabhAva nathI, tenA nirAkaraNa arthe graMthakArazrI kahe che - ubhayanA abhAvamAM AkAzamAM paramANunI dezathI ane sarvathI vRttinA abhAvamAM, to paramANunuM avRttipaNuM ja prApta thAya. kema avRttipaNuM prApta thAya ? temAM yukti kahe che - "yAvizeSAmAvayAvaddhizeSanA abhAvanuM, sAmAnyAmAvaniyatatvA-sAmAnyatA abhAvanuM niyatapaNuM che arthAt dezavRtti ane sarvavRttirUpa thAvaddhizeSanA abhAvanuM vanisAmAnyanA abhAva sAthe niyatapaNuM che." rU=iItyAdi=ItyAdithI anya yuktiono saMgraha che. I12/zA bhAvArtha : AkAzAdi dravyono aneka pradeza svabhAva che te spaSTa karavA arthe graMthakArazrI kahe che - eka dravyamAM anya dravyanI vRtti be prakAre prApta thAya che : dezathI athavA sarvathI. jema moTA kuMDAmAM bora paDeluM hoya to te kuMDAnA eka dezamAM bora varte che, AkhA kuMDAmAM bora vartatuM nathI, tethI kuMDAnA eka dezamAM boranI vRtti che. vaLI, bIjI vRtti sarvathI che. jema be samAna vastra hoya, temAM eka vastra upara bIjuM vastra mUkavAmAM Ave to nIcenA vastra upara, uparanuM vastra sarvathI vRtti che; kema ke nIcenA vastranA pUrNa bhAgane sparzIne uparanuM vastra raheluM che, mATe sarvathI vRtti che. A rIte dezathI ane sarvathI eka padArthamAM bIjA padArthanI vRtti thaI zake tema batAvIne AkAzAdi dravyano aneka pradeza svabhAva na mAnIe to dezathI vRttine ane sarvathI vRttine AzrayIne dUSaNanI prApti che ema sammatitarkaprakaraNa'nI TIkAmAM kahyuM che. kaI rIte baMne vikalpamAM dUSaNa che ? te spaSTa karavA arthe kahe che - jo paramANune AkAzAdinA eka dezamAM vRtti mAnavAmAM Ave ane AkAzAdino aneka pradezasvabhAva na svIkAravAmAM Ave to paNa AkAzAdinA aneka pradezonI prApti thAya che, kema ke AkAzAdinA jo aneka pradezo na hoya to, paramANu AkAzanA eka dezamAM rahI zake nahIM, paraMtu saMpUrNa AkAzane vyApIne rahe paramANu AkAzAdinA eka pradezamAM rahelo che te anubhavasiddha che. jyAre akhaMDa evA AkAzAdi dravyanA
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ 117 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-12 | gAthA-7-8 paramANunA kadanI apekSAe aneka dezo che mATe AkAzAdinA aneka pradezo che ema mAnavuM joIe. jo paramANu AkAzanA eka dezamAM vRtti nathI paraMtu saMpUrNa AkAzamAM vRtti che ema svIkAravAmAM Ave to AkAzanA aneka pradezo nathI ema siddha thAya, paraMtu paramANu AkAzAdipramANa che ema svIkAravuM paDe; kema ke saMpUrNa AkAzAdimAM paramANa rahelo che mATe paramANu AkAzAdinA jeTalA ja kadavALo che. ahIM pUrvapakSI kahe ke AkAza akhaMDa dravya che ane tenA aneka pradezo nathI tathA paramANu AkAzamAM dezathI paNa raheto nathI ane paramANu AkAzamAM sarvathI paNa raheto nathI. tene graMthakArazrI kahe che - jo Ama svIkAravAmAM Ave to paramANumAM avRttipaNuM ja prApta thAya ane dareka dravya anya dravyamAM vRtti che e anubhavasiddha vyavahAra che mATe paramANunuM avRttipaNuM svIkArI zakAya nahIM. paramANunI AkAzamAM be prakAre vRtti nathI tema svIkAravAthI paramANumAM avRttipaNAnI kema prApti che ? temAM yukti batAve che - yAvaddhizeSano abhAva hoya tyAM sAmAnyano paNa abhAva prApta thAya. jema AMbAnuM vRkSa nathI, lImaDAnuM vRkSa nathI evAM sarva vRkSono abhAva hoya to vRkSasAmAnyano abhAva prApta thAya, tema be prakAranI vRttithI atirikta trIjA prakAranI vRtti nahIM hovAne kAraNe dezathI ane sarvathI paramANunI AkAzAdimAM vRtti nathI ema kahevAmAM Ave to vRttisAmAnyano abhAva prApta thAya, mATe paramANune avRtti svIkAravAnI Apatti Ave, jyAre paramANunI AkAzAdimAM vRtti che e anubhava siddha che. tenA baLathI nakkI thAya che, AkAzAdi akhaMDa dravyo hovA chatAM paramANunA kadapramANa aneka pradezasvabhAvavALA che. I12/LA avataraNikA - have jIvanA vibhAvasvabhAvane batAve che - gAthA : jI ho bhAva svabhAvaha anyathA, lAlA chaI vibhAva vaDa vyAdhi; jI ho e viNa na ghaTaI jIvanaI, lAlA aniyata karma upAdhi. catuo II12/8 gAthArca - bhAvasvabhAvathI anyathA vibhAvasvabhAva che, je vaDavyAdhi jevo che-moTI vyAdhi jevo che. e vagara=vibhAvasvabhAva mAvyA vinA, jIvane aniyata karma upAdhi ghaTe nahIM. II1ra/8. Tabo: svabhAvathI je anyathAbhAva, te vibhAvasvabhAva kahiI. te mahA vyAdhi rUpa chaI.
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ 118 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-12 | gAthA-8 e vibhAvasvabhAva mAnyA vinA jIvana, aniyata kahatAM nAnA dezakAlAdivipAkI karma upAdhi na lAgo joII. "3AdhisambandhayoyatA tti vimAvasvamAvaH / " ||12/8nA TabArtha: svabhAvathI je anyathAbhAva, te vibhAvasvabhAva kahevAya. te mahAvyAdhirUpa che. jIvano A vibhAvasvabhAva mAnyA vagara aniyata kahetAM nAnA dezakAlAdi vipAkI evuM karma upAdhi na lAgo joII=jIvane karma upAdhi lAgavI joIe nahIM. vibhAvasvabhAva zuM che ? te spaSTa kare che - 'kapAdhisambandhayoyatA tti vimAvasvamAvaH=upAdhisaMbaMdhanI yogyatA ja vibhAvasvabhAva che=karmarUpa upAdhinA saMbaMdhanI yogyatA e ja jIvano vibhAvasvabhAva che. 12/8 bhAvArtha: jIvadravyano je vAstavika svabhAva che te vAstavika svabhAvathI anyathA bhAva=viparIta bhAva, vibhAvasvabhAva kahevAya, je mahAvyAdhisvarUpa che. Azaya e che ke, jIvadravyano koI anya dravya sAthe saMzleSa pAmavAno svabhAva nathI. tethI jo jIvadravyamAM te svabhAva vidyamAna hoya to jIvadravya koInI sAthe saMzleSa pAme nahIM; tema chatAM anAdikALathI jIvamAM jIvanA asaMzleSasvabhAvathI viparIta saMzleSasvabhAva varte che. A saMzleSasvabhAva paNa mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya ane yogasvarUpa pAMca bhUmikAmAM varte che, je jIvano vibhAvasvabhAva che A vibhAvasvabhAva jIva mATe mahAvyAdhirUpa che. jema saMsArI jIvonA dehamAM dhAtunA viparyAsane kAraNe vyAdhi utpanna thAya che tema AtmAnI asaMzleSasvabhAvarUpa bhAvadhAtu che, te mithyAtva Adi pariNAmarUpe pariNamana pAme che tethI vyAdhirUpa che, tenA kAraNe ja saMsArI jIvo sadA pIDita che. mATe zarIramAM thatI sarva vyAdhi karatAM AtmAmAM vartatI vibhAvarUpa pariNati mahAvyAdhi che. A rIte vibhAvasvabhAvanuM svarUpa spaSTa karyA pachI AtmAno vibhAvasvabhAva mAnavA mATe anubhava anusAra yukti batAve che - jo AtmAno vibhAvasvabhAva na mAnIe to jIvamAM aniyata evAM karmonI upAdhi lAgavI joIe nahIM arthAt judA judA deza, judA judA kALa ane judA judA bhAvamAM phaLane ApanArI karmarUpa upAdhi lAgavI joIe nahIM; kema ke karmarUpa upAdhi sAthe saMbaMdhanI jIvanI je yogyatA che, te ja vibhAvasvabhAva che. AnAthI e prApta thAya ke, saMsArIavasthAmAM jIvane audArika Adi zarIra sAthe saMbaMdha varte che ane kArmaNaza2I2 sAthe saMbaMdha varte che, temAM audArikazarIranA saMbaMdhanuM kAraNa kAryaNaza2I2 che. kAryaNaza2I2 sAthe kathaMcit ekatva bhAvane pAmela jIvadravya che, tethI karma e jIvano aupAdhika bhAva che=AgaMtuka bhAva
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-12 | gAthA-8-9 119 che. karma jIvane judA judA deza, judA judA kALa ane judA judA bhAvamAM vipAkane ApIne jAya che ane jIvamAM vibhAvasvabhAva vidyamAna hovAne kAraNe navuM navuM karma baMdhAya che. karmarUpa upAdhi jIvane je prApta thaI che tenuM kAraNa jIvamAM vartato vibhAvasvabhAva che, je jIvanA asaMzleSasvabhAvathI viparIta saMzleSasvabhAvarUpa ja che. A saMzleSa ati gADha varte che je mithyAtvanA pariNAmarUpa che. A saMzleSa ghaNo ocho thAya che tyAre jIvamAMthI mithyAtva jAya che. tethI jIvane avaziSTa rahela saMzleSa asAra jaNAya che topaNa aviratinA pariNAmarUpe varte che. vaLI, ghaNo saMzleSa ocho thAya che tyAre avirati jAya che tyArabAda avaziSTa rahela saMzleSa pramAdanA pariNAmarUpa che. vaLI, A pramAda ApAdaka saMzleSa ocho thAya che tyAre pramAda jAya che ane jIva nirvikalpadazAmAM varte che. A vakhate saMzleSa ati naSTaprAyaH dazAmAM che, chatAM koIka kaSAyanA pariNAma svarUpa te saMzleSa che. jyAre kaSAyano nAza thAya che tyAre bhAvathI saMzleSano pariNAma jAya che topaNa, pudgalamAM pravRttirUpa yoganI pravRttisvarUpa atyaMta alpa saMzleSa che ane yoganirodha kALe jIvanuM vIrya sarvathA saMzleSa vagaranuM thAya che. tethI karmarUpa upAdhinA saMbaMdhanI yogyatA nAza pAme che je vibhAvasvabhAvanA abhAvavALI jIvanI avasthA che. yoganirodhakALamAM jIvamAM vibhAvasvabhAva nahIM hovAthI karmarUpa kAMIka upAdhi che jethI saMsArIavasthAmAM che topaNa karmabaMdhanA kAraNano sarvathA abhAva hovAthI avaziSTa karmo nAza pAme che tyAre jIva kamarahita zuddha Atmadravya bane che. II12/8 avataraNikA - pUrvagAthAmAM jIvano vibhAvasvabhAva batAvyo. have saMsArI jIvamAM jyAre vibhAvasvabhAva varte che tyAre zuddha svabhAva paNa vidyamAna che ane azuddha svabhAva paNa vidyamAna che te batAvavA arthe kahe che - gAthA : jI ho zuddhabhAva kevalapaNuM, lAlA upAdhikaja azuddha; jI ho viNa zuddhatA, na mukti chaI, lAlA lepa na, vigara azuddha. catuo I12/lA gAthArtha - zuddha svabhAva kevalapaNuM che ane upAdhithI thanAruM azuddha=malinasvabhAva che. zuddhatA vagara saMsArI jIvamAM zuddhatA na hoya to, mukti nathI. azuddha svabhAva vagara saMsArIavasthAmAM azuddha svabhAva vagara, lepa nathI karmano lepa nathI. ll1ra/ Tabo: kevalapaNuM kao upAdhibhAvarahitAntarbhAvapariNata, te zuddhasvabhAva. upAdhijanita bahirbhAvapariNamana yogyatA te azuddha svabhAva chaI. je zuddha svabhAva na mAniI to
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120. dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-12 | gAthA-9 mukti na ghaTaI. jo azuddhasvabhAva na mAniI, to karmano lepa na ghaTaI. ata va"zuddha svabhAvanaI kadApi azuddhatA na hoI, azuddhasvabhAvanaI pachaI paNi zuddhatA na hoI e vevAjyAdi mata nirAkariuM. ubhaya svabhAva mAniI, kaI dUSaNa na huI, te vatI. 12/9 TabArtha : kevalapaNuM kahetAM upAdhinA bhAvathI rahitaHkarmarUpa upAdhinA kAraNabhUta bhAvathI rahita, aMtaraMga bhAvapariNata te zuddhasvabhAva che. upAdhijanita bahirbhAva karmarUpa upAdhithI javita evo je bahirbhAva=manuSya-tiryaMca Adi bhavomAM te te bhAvonI prAptirUpa bahirbhAva, tenA pariNamananI yogyatA e azuddha svabhAva che. jo saMsArI AtmAmAM zuddha svabhAva na mAnIe to mukti ghaTe nahIM. jo saMsArI AtmAmAM azuddha svabhAva na mAnIe to karmano lepa na thAya. gata parva AthI ja=jIvamAM zuddha svabhAva paNa che ane azuddha svabhAva paNa che AthI ja, zuddhasvabhAvane kyAreya paNa azuddhatA na thAya ane azuddha svabhAvane pAchaLathI paNa kyAreya zuddhatA na thAya, e prakArano vedAbhyAdino mata nirAkaraNa karAyokae prakAranA vedAntI Adi matanuM nirAkaraNa karAyuM. ubhayasvabhAva mAnIe to koI dUSaNa na thAya=zuddha svabhAva ane azuddha svabhAva - ubhaya svabhAva mAnIe to koI dUSaNa na thAya. te vatI tenA dvArA vedAntI matanuM nirAkaraNa karAyuM, ema avaya che. 12/9o. bhAvArtha :- sUkSma buddhithI jovAmAM Ave to saMsArIavasthAvALA AtmAmAM karmavALI avasthAmAM paNa AtmAnuM potAnA bhAvo sAthe je tAdAbhyapaNuM che te nAza pAmyuM nathI, phakta karmanI upAdhine kAraNe te zuddhasvabhAva tirodhAna thayela che. jema koI vastu upara anya vastrAdinuM AcchAdana karavAmAM Ave to, te vastunuM svarUpa te vastramAM raheluM ja che, tema karmanA AvaraNane kAraNe AtmAnuM mULabhUta svarUpa vyakta thatuM nathI topaNa aMtaraMga bhAvanI pariNatirUpa AtmAnuM mULabhUta svarUpa AtmAmAM vidyamAna che. te batAvavA mATe graMthakArazrI kahe che - karmanI upAdhinA bhAvathI rahita jIvanA aMtaraMga bhAvanI pariNati svarUpa je kevalapaNuM che AtmAnuM potAnA bhAvanI sAthe ekatvapaNuM che, te zuddhasvabhAva che. A rIte sUkSma avalokana karanAra nizcayanayanI dRSTithI AtmAnA zuddha svabhAvane batAvyA pachI vyavahAranayanI dRSTithI karmanI sAthe ekatvabhAva thavAne kAraNe AtmAmAM je azuddha svabhAva dekhAya che tenuM svarUpa spaSTa karatAM kahe che -
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ 121 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2/ DhALa-12 / gAthA-9 karmanI upAdhithI janita ane bahirbhAvarUpa nara-nArakAdi bhAvarUpe pariNamana pAmavAnI yogyatA ane tene anukULa karmabaMdhane anukULa pariNatinI yogyatA saMsArI jIvomAM varte che, te azuddha svabhAva che. tethI e prApta thAya ke karmanI sAthe AtmA ekatvabhAvane pAmelo che ane tevA ekatvabhAvane kAraNe ja naranArakAdi bhAvarUpe pariNamana pAmavAnI yogyatA ane te te prakAranAM karma bAMdhavAnI yogyatA jIvamAM varte che. te yogyatA ja jIvano azuddha svabhAva che. A rIte saMsArIavasthAmAM nizcayanayanI dRSTithI ane vyavahAranayanI dRSTithI zuddha ane azuddha baMne svabhAva che ema batAvyA pachI saMsArIavasthAmAM kevala azuddha svabhAva svIkAravAmAM Ave ane zuddha svabhAva na svIkAravAmAM Ave to zuM doSa prApta thAya ? te batAve che - jo AtmAmAM karmanI upAdhine kAraNe zuddha svabhAva nAza pAmyo hoya ane azuddha svabhAva ja mAtra avazeSa hoya to karmanA nAzathI paNa mukti ghaTe nahIM, kema ke zuddha svabhAva nAza thayela hovAthI karmanA nAzathI paNa zuddha svabhAva pragaTa thaI zake nahIM. mATe saMsArIavasthAmAM zuddha svabhAva vidyamAna ja che, phakta karmanA AvaraNane kAraNe tirohita che, tema mAnavuM joIe. ahIM prazna thAya ke, saMsArI AtmAmAM zuddha svabhAva hoya to teno virodhI evo azuddha svabhAva kaI rIte rahI zake ? arthAt rahI zake nahIM. tenA samAdhAnarUpe graMthakArazrI kahe che - vyavahAranayanI dRSTithI karma sAthe kathaMcit ekatvabhAva hovAne kAraNe AtmAno azuddha svabhAva paNa mAnavo joIe. jo AtmAno azuddha svabhAva na mAnIe to saMsArI AtmAne je navAM navAM karmono lepa thAya che te ghaTe nahIM ane navAM navAM karmono lepa ghaTe nahIM to manuSyAdi bhavonI prAptirUpa pratyakSathI dekhAto saMsAra ghaTe nahIM. mATe AtmAmAM sUkSma dRSTithI zuddha svabhAva che ane sthUladaSTithI azuddha svabhAva che ema svIkAravuM joIe. AthI ja=AtmAmAM zuddha svabhAvane na mAnIe to mukti ghaTe nahIM ane azuddha svabhAva na mAnIe to karmano lepa ghaTe nahIM AthI ja, vedAnta Adi mato kahe che ke zuddha svabhAva kyAreya azuddhatAne pAme nahIM ane azuddha svabhAva pAchaLathI paNa zuddhatAne pAme nahIM. tenuM graMthakArazrI nirAkaraNa kare che - siddhamAM vartato zuddhasvabhAva kyAreya azuddhatAne pAmato nathI, jyAre saMsArIavasthAmAM zuddha svabhAva zaktirUpe rahelo che, vyaktirUpe nathI mATe zaktirUpe zuddha svabhAva hovA chatAM vyaktirUpe saMsArI jIvomAM azuddhatAne svIkAravAmAM bAdha nathI. saMsArIavasthAmAM azuddha svabhAva vyaktirUpe vidyamAna hovA chatAM karmanA nAzane anukULa ucita pravRtti karavAthI azuddha svabhAva nAza pAme to zaktirUpe rahela zuddha svabhAva pragaTa thAya che ane zuddha svabhAva pragaTa thayA pachI kyAreya paNa teno nAza thato nathI. tethI saMsArI jIvo yogamArganI sAdhanA karIne mukta thAya che, je sarva darzanakAro svIkAre che, tenI saMgati karavA mATe ubhayasvabhAva mAnIe to koI dUSaNa prApta thAya nahIM.
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ 122 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-12 gAthA-9-10 ahIM vizeSa e che ke, dUdha ane pANI mizra thAya che tyAre dUdha pANIrUpe thatuM nathI ane pANI dUdharUpe thatuM nathI, tethI dUdha-pANI mizraavasthAmAM paNa sUkSma dRSTie dUdha potAnA dUdhasvarUpe ja che tema dekhAya che. te rIte karma sAthe mizrita evI saMsArIavasthAmAM jIva sUkSma dRSTie zuddha svabhAvavALo ja dekhAya che. vaLI, dUdha ane pANI mizra hoya tyAre vyavahAra dRSTithI dUdha cokhyuM nathI tema dekhAya che te rIte, vyavahAra dRSTithI AtmA rAgAdi pariNatirUpa azuddhasvabhAvavALo che tema dekhAya che. haMsa jema dUdha-pANIne pRthapha karI zake che tema vivekasaMpanna yogI potAnI vivekadRSTithI AtmAne karmathI pRthaka kare tyAre kevaLa zuddhasvabhAvavALo AtmA mukta avasthAne prApta kare che. ll12/vA avataraNikA - have jIvano niyamita ekasvabhAva ane upacarita svabhAva batAve che - gAthA : jI ho niyamita eka svabhAva je, lAlA upacariI paraThANa; jI ho te upacarita svabhAva chaI, lAlA e viNa kima paranANa? catuo ll12/10nA gAthArtha : je niyamita=ekasthAnamAM niyamita, te ekasvabhAva che. para sthAnamAM upacArIe te upacarita svabhAva che. e vagara=upacarita svabhAva vagara, kima paranANa?para evA ghaTa-paTa AdinuM jJAna kema thAya ? arthAt thAya nahIM. I/12/10|| Tabo: niyamita ekarasthAni nirdAriuM je eka svabhAva, para sthAnaki upacariI te upacarita svabhAva hoI. te upacarita svabhAva na mAniI, "sva-paravyavasAyijJAnavaMta AtmA" kima kahizuM? te mATaiM, jJAnanaIM svaviSayatva, anupacarita chaI, paNi paraviSayatva, te parApekSAI pratIyamAnapaNaI tathA paranirUpitasaMbaMdha paNaI upacarita chaI. 12/10 TabArtha : niyamita ekasthAnamAM nirdhAryuiM te ekasvabhAva che=ghaTatuM jJAna karanAra puruSa potAnA AtmAmAM potAnA jJAnane jANe che tethI AtmArUpa ekasthAnamAM 'mane ghaTatuM jJAna che e pramANe je nirdhAryuM che te niyamita ekasvabhAva che. parasthAnake upacariyuM te upacarita svabhAva thAya=ghaTatuM jJAna karanAra puruSa "AtmAthI para evA ghaTamAM mAruM jJAna che" arthAt ghaTaviSayaka jJAna hoya tyAre "mAruM
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-12 | gAthA-10-11 123 jJAna ghaTamAM che" e rIte upacare te upacarita svabhAva kahevAya. jo te upacarita svabhAva na mAnIe to='ghaTamAM mAruM jJAna che' tene upacarita svabhAva na mAnIe to, "sva-paravyavasAyijJAnavALo AtmA" che ema kema kahI zakAya ? arthAt kahI zakAya nahIM. te mATe jJAnano svaviSayatva to anupacarita che=ghaTatuM jJAna thAya che tyAre te jJAna svasaMvedanarUpa pratIta thAya che te svarUpe to anupacarita che, paraMtu paraviSayatva=ghaTajJAnanA viSayarUpa paraviSayatva, te paranI apekSAe pratIyamAnapaNe che ane paranirUpitasaMbaMdhapaNe upacarita che=potAnA AtmAthI para evA ghaTa nirUpita saMbaMdhapaNuM jJAnamAM che te saMbaMdhathI upacarita che. 12/10|| bhAvArtha : AtmA bAhyapadArthaviSayaka jJAna kare che tyAre tenA jJAnano viSaya jema bAhya padArtha che tema te jJAna paNa tene svasaMvedita che. AthI ja "A ghaTa che' tevo bodha kare che tyAre ghaTanuM paNa jJAna potAne che tevI tene pratIti varte che ane purovartI ghaTa che tevI paNa tene pratIti varte che. AthI ja syAdvAdanA mate svaparavyavasAyI jJAnavALo AtmA che. tethI e phalita thAya ke ghaTanA jJAnakALamAM ghaTanuM jJAna potAne saMvedana thAya che te eka sthAnamAM nirdhArita evo niyamita ekasvabhAva che arthAt AtmArUpa ekasthAnamAM nirdhAraNa karAyelo evo niyamita ekasvabhAva che. te vakhate je bAhya ghaTanI pratIti thAya che tyAM potAnuM jJAna ghaTamAM che tevI pratIti che. tethI ghaTanA jJAnano viSaya para che te ghaTarUpa paranI apekSAe "A ghaTa che e prakAranuM pratIyamAna jJAna paranI apekSAe hovAthI paranirUpita saMbaMdhapaNAthI upacarita che; kema ke te jJAna ghaTa sAthe saMbaMdhita che. vastutaH te jJAna ghaTamAM rahetuM nathI, AtmAmAM rahe che, topaNa te jJAna ghaTamAM che tema upacAra karAya che. ll12/1LI avataraNikA : gAthA-10mAM be svabhAva batAvyA. temAMthI pUrvagAthAmAM bIjo upacarita svabhAva batAvyo. have te upacarita svabhAvane daSTAMtathI batAve che - gAthA : jI ho karma-sahaja bi bheda te, lAlA mUrta acetanabhAva; jI ho prathama jIvani siddhanaI, lAlA apara parajJasvabhAva. catuo ll12/11 gAthArtha : te=upacarita svabhAva, karma ane sahaja bi bheda=be bheda che. jIvane saMsArI jIvane, mUrta ane acetanabhAva, prathama karmaja upacarita svabhAva, che siddhane apara sahaja upacarita svabhAva, che, te parAsvabhAva che. ll12/11
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-12 | gAthA-11 Tabo: te upacarita svabhAva 2 prakAre chaI, eka-karmajanita, eka-svabhAvajanita. tihAM pudagala saMbaMdhaI jIvanaIM mUrtipaNuM anaI acetanapaNuM je kahIIM chaI, tihAM 'jIrvAdI:' e rIti upacAra thaI, te karmajanita thaI te mATiM, te karmaja upayarita svabhAva chaI. te jIvane apara kahatAM-bI, je sahaja upacaritasvabhAva, te siddhanaI parApaNuM, tihAM koI karmopAdhi kaI nahIM. taduktamAcArasUtre - mammara vavahAro vinnaDuM, muja savAI nAti" ri II (AcArAMgasUtra, adhyayana-3, sUtra-110) I/12/11 TabArca - teaupacarita svabhAva, be prakAre che : eka-karmajalita, eka-svabhAvajalita. temAM=be prakAranA upacarita svabhAvamAM, pudagala saMbaMdhathI jIvane mUrtapaNuM ane acetanapaNuM je kahevAya che tyAM "gauvahIka" e rIte upacAra che=gAya jaDa evA gADAne vahana karanAra che tethI vAhIka evA gADA svarUpa gAya che tema upacAra karAya che. te rIte jIva paNa mUrta evA pudgalane vahana karanAra che athavA acetana evA pudgalane vahana karanAra che tethI mUrta che athavA acetana che ema upacArathI kahevAya che mATe jIvamAM mUrtapaNuM athavA acetanapaNuM upacArathI che. A prakArano artha "gauvahIka" zabdathI jaNAya che ane te=jIvanuM mUrtapaNuM ane acetanapaNuM te, karmajalita che. te mATe karyajanita che te mATe, te karmaja upacarita svabhAva che arthAt saMsArI jIvanuM mUrtapaNuM ane acetanapaNuM e karmaja upacarita svabhAva che. te jIvane apara kahetAM bIjo, je sahaja upacarita svabhAva, te siddhane che. kaI rIte che? tethI kahe che - parajJANuM che. tethI sahaja upacarita svabhAva che. parajJapaNAmAM kema sahaja upacaritapaNuM che ? tethI kahe che - tihAM parajJapaNAmAM, siddhanA jIvone koI karmopAdhi che nahIM=nathI. takujaM gavArasUtrakate AcArAMgasUtramAM kahevAyuM che - navemma vavahAro ja vinga-akarmavALA jIvone vyavahAra vidyamAna nathI. mukhaT 3vAdI nAtti karmathI upAdhi thAya che. (AcArAMgasUtra adhyayana-3, sUtra-110) tti' zabda uddharaNanI samApti arthe che. 12/11
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ 125 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-12 | gAthA-11 bhAvArtha pUrvagAthAmAM kahyuM ke jIvano upacarita svabhAva che. tethI have te upacarita svabhAva paNa be prakArano che. te spaSTa kare che - (1) karmajanita upacarita svabhAva, (2) sahaja svabhAvajanita upacarita svabhAva. (1) saMsArI jIvamAM karma vidyamAna che ane te karmane kAraNe saMsArI jIvo mUrtarUpe cakSu AdithI grahaNa thAya che, tene sAme rAkhIne saMsArI jIvane mUrtasvabhAva che ema kahevAya che. vastutaH saMsArIavasthAmAM paNa dUdha-pANInI jema karma ane AtmA rahelA che tethI dUdha dUdha che, pANI nathI ane pANI pANI che, dUdha nathI; tema arUpI AtmA arUpI che, rUpI nathI ane rUpI zarIra rUpI che arthAt mUrti che, arUpI nathI athavA acetana zarIra acetana che, cetana nathI ane cetana AtmA cetana ja che, acetana nathI; chatAM zarIra sAthe kathaMcit ekatvane pAmela saMsArI AtmAne mUrta kahevAya che, te mUrta evA karmanA bhAvane AtmAmAM upacAra karIne kahevAya che. vaLI, saMsArI AtmAne acetana kahevAya che te paNa acetana evA zarIranA dharmano upacAra karIne kahevAya che. tethI AtmAno mUrtasvabhAva ke acetana svabhAva e karmabhanita upacarita svabhAva che. (2) vaLI, siddhanA jIvo karmarahita che. siddhanA jIvomAM kevaLajJAna vidyamAna che. kevaLajJAna sarva dravyonuM ane sarva paryAyonuM prakAzana karanAra che, tethI siddhamAM vartatuM kevaLajJAna siddhanA jIvone svasaMvedita che tema potAnA AtmAthI bhinna evA jagatavartI padArthonuM teone jJAna thAya che tethI jagatavartI padArthomAM siddhanuM jJAna varte che tema upacArathI kahevAya che. vAstavika rIte siddhanuM jJAna siddhanA AtmAmAM varte che topaNa te jJAnano viSaya bAhya padArtho che mATe bAhya padArthomAM siddhanuM kevaLajJAna varte che te karmaupAdhithI janita nathI paraMtu svabhAvajanita che; kema ke siddhanA kevaLajJAnano tevo ja svabhAva che ke zeyamAM temanuM jJAna varte. vaLI, siddhanuM parajJapaNuM sahaja upacarita svabhAva che; kema ke siddhanA jIvomAM karmanI upAdhi nathI mATe karmanI upAdhithI upacarita svabhAva siddhamAM saMgata thAya nahIM. kema siddhanA jIvone karmanI upAdhi nathI ? temAM AcArAMgasUtranI sAkSI Ape che - akarmavALA jIvane vyavahAra thato nathI=upacarita vyavahAra thato nathI="A jIva mUrti che athavA A jIva acetana che" e prakArano vyavahAra thato nathI. ahIM prazna thAya ke saMsArI jIvomAM upacarita vyavahAra thAya che tema siddhanA jIvomAM upacarita vyavahAra kema thato nathI ? tethI kahe che - karmathI upAdhi thAya cheHkarmathI AtmA upAdhivALo bane che, tethI karmarUpa upAdhine kAraNe saMsArI jIvomAM mUrtipaNAno ke acetanapaNAno vyavahAra thAya che ane siddhanA jIvomAM karma nahIM hovAthI kamarUpa upAdhine AzrayIne mUrtapaNAno ke acetanapaNAno vyavahAra thato nathI. jo ke siddhanA jIvo je AkAzapradeza upara rahelA che te AkAzapradeza upara anaMtA mUrta evA pudgalo rahelA che topaNa karmarUpa upAdhithI rahita
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2/ DhALa-12 / gAthA-11, 12-13 hovAthI eka kSetramAM rahelA pudgaladravyane grahaNa karIne siddhanA jIvomAM mUrtipaNAno ke acetanapaNAno vyavahAra thato nathI. 12/11nA avataraNikA : prastuta DhALamAM dasa vizeSa svabhAvo batAvyA ane pUrvanI DhALamAM agiyAra sAmAnya svabhAva batAvyA. have te sarvanuM chae dravyomAM thojana karavA mATe be gAthAthI teno phalitArtha batAve che - gAthA :- , jI ho dasaI vizeSa svabhAva e, lAlA saba IkavIsa saMbhAli; jI ho savihuM pudgala-jIvanaI, lAlA pannara bheda chaOM kAli. catuo ll12/1rI gAthArtha : e dasa vizeSasvabhAva che. saba=badhA, IkavIsa saMbhAlikaekavIsa svabhAva jANIe. savihuM=sarva, pudagalane ane jIvane che. paMdara bheda=svabhAva, kALane che. II12/12aa. rabo - e dasaI vizeSasvabhAva, niyatadravyavRtti mATa6. e maLe pUrvokta 11. sAmAnya svabhAva bhaliI, tivAraI sarva milInaIM ekavIsa svabhAva thAI. pudagala-jIvanazai e 21. svabhAva hoI. tathA kAladravyanaIM viSaIM 15 svabhAva hoI, 21 mAMhithI 6 kADhiOM tivAraU. ll12/12 TabArtha: e dasa=prastuta DhALamAM batAvyA e dasa, vizeSa svabhAva che. kema vizeSasvabhAva che ? te batAvavA arthe kahe che - niyatadravyavRtti che mATe vizeSa svabhAva che=sarva dravyomAM vRtti nathI paraMtu keTalAMka niyata dravyomAM mAtra vRtti che mATe vizeSa svabhAva che. e madhya=dasa vizeSasvabhAva maLe, pUrvokta 11=pUrvanI DhALamAM kahelAM 11, sAmAnya svabhAva bheliI bheLavIe, tivAraI=tyAre, sarva milInaIM=sarva maLIne, ekavIsa svabhAva thAya. pugalane ane jIvane te ekavIsa svabhAva hoya che. kAladravyane viSe paMdara svabhAva hoya che. kaI rIte paMdara svabhAva hoya che ? tethI kahe che - ekavIsamAMthI cha kADhIe te vakhate paMdara svabhAva thAya. II12/1rA gAthA-12 ane gAthA-13no bhAvArtha ekasAthe lIdhela che.
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ 127 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-12| gAthA-12-13 avataraNikA - te kima kaI? te kahaI chaI - avataraNitArtha - te kema che ? ekavIsamAMthI cha kADhIne kALane paMdara svabhAva kema che ? te kahe che - gAthA - jI ho bahu pradeza, cita, mUrtatA, lAlA vibhAga zuddha, azuddha; jI ho TAlI Adima saMjuA, lAlA sola dharama mukha buddha. catuo I12/13 gAthArtha : bahu pradeza, citaHcetana svabhAva, mUrtatA=mUrtasvabhAva, vibhAga=vibhAgasvabhAva, zuddha= zuddha svabhAva, azuddha azuddhasvabhAva, TAlIe=e cha svabhAva TALIne gaNatAM, kALane paMdara svabhAva thAya. Adima saMjuA=bahu pradezasvabhAvarUpa prathama svabhAvathI yukta, soLa svabhAva dharama mukha=dharmAstikAya vagerene, buddha=jANavA. ll12/13 Tabo: bahupradeza kahatAM-ane pradeza svabhAva 1.cit ka cetanasvabhAva 2.mUrtitvasvabhAva 3. vibhAgasvabhAva 4. zuddhasvabhAva 5. azuddhasvabhAva 6. e ka kADhihaiM, tivAraI kAlanaIM 15 svabhAva thAIM. dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAyanaI, Adima kahatAM ane pradeza svabhAva saMyukta karizuM, bIjA pa TAliI, tivAraI 16 svabhAva thAIM. ekaviMzatibhAvAH syurjIvapudgalayormatAH / alInAM khodaza 0, rAtre palAza mRta: zAzA ||12/13 TabArtha : bahupradeza kahetAM aneka pradeza svabhAva, cit kahetAM=cetanasvabhAva, mUrtatvasvabhAva, vibhAgasvabhAva, zuddhasvabhAva, azuddhasvabhAva, e cha kADhie=ekavIsa svabhAvamAMthI A cha svabhAva kADhIe, tivAraU=te vakhate, kALane paMdara svabhAva thAya. dharmAstikAya, adhamastikAya, AkAzAstikAyane Adima kahetAM anekapradezasvabhAva=prastuta gAthAmAM batAvela cha svabhAvamAMthI prathamato eka "anekapradezasvabhAva." tene saMyukta karIe ane bIjA pAMca TALIe tivAra-te vakhate, soLa svabhAva thAya.
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-12 / gAthA-12-13 havAtimAlA yuIvapukAnormatA =ekavIsa svabhAva jIvatA ane pudgalanA mahAyA che. thatInAM choDaza sutradharmAdinA soLa svabhAva che. rAtre pazvata smRtA =kALanA paMdara svabhAva manAyA che. III II12/13 bhAvArtha : prastuta DhALamAM batAvelA dasa vizeSa svabhAva che; kema ke A dasa svabhAvo chae dravyomAM vartatA nathI paraMtu niyata evAM keTalAMka dravyamAM varte che mATe vizeSa svabhAva che ane pUrvanI DhALamAM batAvelA agiyAra svabhAvo e dravyomAM varte che mATe sAmAnya svabhAva che. A sAmAnya ane vizeSa svabhAvane bhegA karavAmAM Ave to kula ekavIsa svabhAva thAya che. A ekavIsa svabhAvo dareka pudgaladravyamAM ane dareka jIvadravyamAM avazya prApta thAya che. te A rIte - sarva pudgalane ane sarva jIvane ekavIsa svabhAva che. pudgaladravya cetana sAthe saMbaMdhita thAya che tyAre tene cetana svabhAvanI prApti thAya che. vaLI, pudgaladravyane amUrta evA AtmA sAthe saMbaMdha thAya che, chatAM temAM pratyakSathI mUrtatA dekhAtI hovAthI, tene AzrayIne pudgalane amUrtasvabhAva kahI zakAya nahIM, paraMtu je pudgala paramANuo ke je skaMdho sUkSma pariNAmavALA che te parokSa che tethI sadbhuta vyavahAranayathI tene amUrta kahevAya che. je vartamAnamAM mUrtipariNAmavALA skaMdho che te paNa bhUtakALamAM paramANu AdirUpe hatA ane bhaviSyamAM paramANu AdirUpa thaze tene AzrayIne asabhUta vyavahAranaya te sarva pugalono amUrtasvabhAva svIkAre che. vaLI, pudgalanA skaMdhono vibhAga thAya che ane pudgalano jIva sAthe paNa vibhAga thAya che tethI pudgalano vibhAga svabhAva che. vaLI, pudgala jyAre jIva sAthe kathaMcit ekameka bhAvane pAme che tyAre pudgalamAM azuddha svabhAvanI prApti thAya che ane jIvathI pRthapha thAya che tyAre zuddha svabhAvanI prApti thAya che. te rIte saMsArI jIvomAM ekavIsa svabhAvonI prApti che. vaLI, siddhanA jIvomAM anekapradezasvabhAva hovA chatAM ane cetana svabhAva hovA chatAM acetanasvabhAva siddhanA jIvomAM nathI topaNa siddhanA jIvone potAnI pUrvanI saMsArIavasthAnuM jJAna che, te jJAnanA viSayabhUta potAno AtmA paNa acetanasvabhAvarUpe siddhanA jIvone pratIta thAya che. tethI vartamAnanI avasthAnI apekSAe siddhanA jIvo pote cetanasvabhAvavALA hovA chatAM potAnA jJAnanA viSayabhUta pUrvanI avasthAnI apekSAe siddhanA jIvo paNa acetanasvabhAvavALA che. jyAre saMsArI jIvo mULabhUta rIte cetanasvabhAvavALA che, tema chatAM pugalanA saMyogane kAraNe vartamAnamAM paNa acetanasvabhAvavALA che. vaLI, saMsArI jIvo karmanA saMyogavALA che tethI mUrtitvasvabhAvavALA che tema siddhanA jIvo karmanA saMyogavALA nahIM hovAthI mUrtatvasvabhAvavALA nathI, topaNa potAnA jJAnanA viSayabhUta potAnI pUrvanI saMsArIavasthAne AzrayIne mUrtatvasvabhAvavALA che.
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-12 | gAthA-12-13, 14 129 vaLI, saMsArI jIvo karmathI ane dehathI vibhAga pAme che tethI vartamAnamAM vibhAgasvabhAvavALA-che te rIte siddhanA jIvono dehanI sAthe vartamAnamAM vibhAga thato nathI topaNa siddhanA jIvanA jJAnanA viSayabhUta potAnI pUrvanI saMsArIavasthAne AzrayIne siddhanA jIvo vibhAgasvabhAvavALA che. vaLI, saMsArI jIvo karmavALI avasthAmAM che tethI azuddha svabhAvavALA che topaNa karmarahita evA zuddha AtmAno svabhAva zaktirUpe che tethI zuddha svabhAvavALA che. siddhanA jIvomAM vartamAnamAM azuddha svabhAva nathI paraMtu mAtra zuddha svabhAva che topaNa potAnA jJAnanA viSayabhUta potAnI pUrvanI saMsArIavasthAne AzrayIne azuddha svabhAva che. A rIte dareka pudgalomAM tathA saMsArI ane mukta dareka jIvomAM ekavIsa svabhAvonI prApti che; kema ke pudgaladravya paryAyarUpe anitya hovA chatAM dravyarUpe nitya che tema siddhanA jIvo paNa paryAyarUpe anitya hovA chatAM dravyarUpe nitya che. arthAt mukta avasthAmAM je jIvadravya che te ja dravya saMsArIavasthAmAM paNa hatuM, tethI potAnA dravyanI sarva avasthAo siddhanA jIvonA jJAnano viSaya bane che ane te ja jJAnanA viSayabhUta pUrvanI avasthAne AzrayIne vicArIe to siddhanA jIvone mUrtatva Adi svabhAva svIkAravAmAM koI virodha nathI. ame A sarva kathana 'sammatitapraratna'nI prathama kAMDanI gAthA-48ne AdhAre karela che. A ekavIsa svabhAvamAMthI cha svabhAva kALadravyane prApta thatA nathI; kema ke kALadravya astikAya nathI mATe anekapradezasvabhAva nathI, cetana nathI mATe cetanasvabhAva nathI, pudgalanI jema mUrtadravya nathI mATe mUrtasvabhAva nathI. vaLI, kALadravya ekasamayapramANa che tethI vibhAgasvabhAva nathI. kALa upacArathI dravya che tethI tene zuddha svabhAva ke azuddha svabhAva nathI. Ama A cha svabhAva ekavIsa svabhAvamAMthI ochA karavAthI kALadravyane paMdara svabhAva prApta thAya che. vaLI, dharmAstikAya, adharmAstikAya ane AkAzAstikAya e traNa dravyomAM anekapradezasvabhAva che paraMtu cetanasvabhAva, mUrtatvasvabhAva, vibhAgasvabhAva, zuddhasvabhAva ane azuddhasvabhAva e pAMca svabhAva nathI. te A rIte dharmAstikAyAdi acetanadravyo che tethI cetana svabhAva nathI. vaLI, traNe dravyo amUrta che tethI mUrtatvasvabhAva nathI. vaLI, A traNe dravyo akhaMDa ekadravya che tethI vibhAgasvabhAva nathI. vaLI, zuddha svabhAva ke azuddha svabhAva paNa A traNe dravyone nathI; kema ke A traNe dravyo anya dravya sAthe mizra thaIne azuddha banatAM nathI tethI azuddha svabhAva nathI ane azuddha svabhAva nahIM hovAthI azuddhine dUra karIne zuddha thavAno svabhAva paNa nathI tethI zuddha svabhAva nathI. A rIte ekavIsa svabhAvamAMthI pAMca svabhAva ochA karavAthI dharmAstikAya, adharmAstikAya ane AkAzAstikAyane soLa svabhAvanI prApti che. II12/12-13/ avataraNikA : DhALa-11nI gAthA-pathI aMta sudhI ane DhALa-12mAM cha dravyonA ekavIsa svabhAvonuM svarUpa
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ 130 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-12 | gAthA-14 batAvyuM. have teno bodha karavA mATe vizeSathI zuM karavuM joIe ? jethI te sarva svabhAvono jitavacanAnusAra pAramArthika bodha thAya, te batAvavA arthe kahe che - gAthA - jI ho pramANa-nayanaIM adhigama, lAlA jANI eha svabhAva; jI ho munasavibudha janasaMgati, lAlA dharo citti zubha bhAva. catuo ll12/14 gAthArtha - eha svabhAva=pUrvamAM varNana karyuM e ekavIsa svabhAva, pramANanayanaI adhigamaI=pramANa ane nayanA bodhathI, jANIne sujasa vibudhajana=suMdara yazavALA evA paMDitajana, tenI saMgati karI ekavIsa svabhAvanI saMgati karI, cittamAM zubha bhAva dharo. II12/14ll Tabo: e 21 svabhAva, pramANa-nayanaIM adhigamaI kahatAM jJAnaIM jANInaIM, sujasa zobhana anuyoga parijJAna-yazavaMta, je vibudhapaMDita, tehanI saMgati karI, sarva zaMkA doSa TAlI, citamAMhi zubha bhAva dhara. /12/14 TabArtha : e ekavIsa svabhAva=DhALa-11nI gAthA-pathI aMta sudhI ane DhALa-12mAM varNana karyuM e ekavIsa svabhAva, pramANa ane nayanA adhigama kahetAM jJAnathI jANIne sujasa=zobhana anuyoganuM parijJAna-tenA thazavALA, je vibudha paMDita che teoe tevI-ekavIsa svabhAvanI, saMgati karI= pramANamayathI saMgati karI, sarva zaMkAdoSa TALI=sarvajJanuM vacana, anubhava ane yukti anusAra yathArtha jANIne jitavacanamAM sarva zaMkAnA doSane TALIne, cittamAM zubha bhAva dharo=bhagavAnanuM A ja vacana tatvane batAvanAra che e prakAre anubhava ane yukti anusAra vicArIne zubha bhAva dhAraNa karo. I/12/14mA bhAvArtha - DhALa-11nI pAMcamI gAthAthI mAMDIne aMta sudhI ane DhALa-12mAM atyAra sudhI cha dravyonA je ekavIsa svabhAvo batAvyA, te ekavIsa svabhAvono paNa bodha pramANa ane nayathI karavo joIe. jema, jIvano cetana svabhAva kayo naya kevA prakAre svIkAre che ? tenA viSayamAM dareka nayanuM juduM juduM vaktavya prApta thAya, teno bodha karIne ane pramANathI paNa teno bodha karIne te svabhAvanI sUkSma vicAraNA karavI joIe.
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | gAthA-14/ DhALa-11-12nuM yojananuM svarUpa 131 jema zabdAdi traNa nayo sarva jIvone samyagdaSTi svIkAre che, vyavahAranaya samyaktva jeNe ucarAvyuM hoya ane samyaktvanA AcAro jeo sevatA hoya tene samyagdaSTi svIkAre che jyAre nizcayanaya apramatta munine samyaktva svIkAre che te rIte cetana svabhAvanA viSayamAM paNa judA judA nayonuM juduM juduM vaktavya prApta thAya ane pramANanuM vaktavya sarvanayanA samUharUpa ekavAkya prApta thAya. e rIte ekavIsa svabhAvaviSayaka naya-pramANathI bodha karIne suMdara anuyoganA parikSAnathI yazavALA banelA vibudha puruSe te ekavIsa svabhAvonI saMgati chae dravyomAM sarva nayadRSTithI tathA pramANathI jANavA yatna ka2vo joIe. jethI svaanubhava anusA2 sarva nayonI dRSTithI ane pramANarUpa samUhavAkyathI chae dravyomAM vartatA ekavIsa svabhAvaviSayaka sarva zaMkA dUra thAya ane cittamAM sarvajJanAM vacana kaI rIte cha dravyonA svarUpane batAve che ? te rIte tenA svIkAraviSayaka meru jevo niSmakaMpa bodha thAya, tevo zubha bhAva cittamAM dhAraNa karo, jethI sarva kalyANanI paraMparAnI prApti thAya. II12/14ll pUrva DhALa ane prastuta DhALanA AtmakalyANa arthe yojananuM svarUpa : cha dravyonI vicAraNAthI jema kSapakazreNIne anukULa vIrya saMcita thAya che ane kSapakazreNInuM prabaLa kAraNa bane evuM nirmaLa samyaktva prApta thAya che ema cha dravyonI vicAraNA mATe tenA aMgabhUta guNonI vicAraNA paNa Avazyaka che, tethI digaMbara prakriyA anusAra guNanA bhedo prastuta DhALamAM batAvela che. jeo te bhedonuM svarUpa prastuta DhALanA baLathI yathArtha jANaze, syAdvAda anusAra dravyamAM vartatA te te guNothI te chae dravyo kaI rIte pRthak che ? tenuM yathArtha jJAna ka2ze ane digaMbaranAM vacano mATe, "paranAM vacana che" evo vibhAga karyA vagara digaMbaranAM paNa vacano syAdvAdanI maryAdAnusAra kaI rIte yuktiyukta che ? ane ajJAnatAne kAraNe teonAM amuka vacano kaI rIte syAdvAda vacanAnusAra nathI ? teno yathArtha bodha ka2vAmAM yatna ka2ze; vaLI taiyAyikanAM vacano paNa ekAMtavAdathI grasta hovA chatAM te te nayadRSTithI kaI rIte saMgata che ? ane ekAMtavAdanI dRSTi hovAthI kaI rIte asaMgata che ? tenA yathArtha 52mArthane jANIne padArthanA vAstavika svarUpane jovAnI nirmaLa prajJA prastuta DhALanA bhAvanathI jeo vikasAvaze temane samyaktva prApta thaze ane prApta thayeluM haze to nirmaLa-nirmaLatara thaze tathA syAdvAdanA bodhamAM kaMIka viparyAsa haze to prastuta DhALanA bhAvanathI te viparyAsa dUra thaze. mATe koIpaNa darzana pratye pakSapAta karyA vagara anubhava anusAra tattva jovA mATe sarvajJanAM vacanothI yatna karavAmAM Avaze to ekAMtavAdarUpa samyaktvanA anAcAro nAza pAmaze ane anekAMtavAdarUpa samyaktvanA AcAro sthira thaze, jethI kalyANanI paraMparAnI prApti thaze. mATe DhALa-11 ane DhALa-12mAM kahelA sarva padArthono nayatathApramANathI adhigama ka2vA mATe samyag yatna karavo joIe.
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ 132 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 / DhALa-13/ gAthA-1 DhALa-13 avataraNikA: havaI svabhAvano adhigama nAI karI dekhADaI thaI - avataraNitArtha - have svabhAvano adhigama vayathI karI batAve che - bhAvArtha - pUrvanI DhALanI aMtima gAthAmAM kahyuM ke ekavIsa svabhAvano pramANa ane nayathI bodha karavo joIe. tethI have te svabhAvono bodha nayathI kaI rIte thaI zake ? te graMthakArazrI batAve che - avataraNikA : ati svabhAva ane nAsisvabhAva kayA vayanI dRSTithI che? te spaSTa karatAM kahe che - gAthA : svadravyAdikagrAhakaI re, atisvabhAva vakhANi; - paradravyAdikagrAhakaI re, nAsvibhAva mani ANio re. catura vicArii. e AMcalI. ll13/1 gAthArtha - svadravyAdika grAhakanayathI (dravyArthikanayathI) astitvabhAva vakhANIe. paradravyAdikagrAhaka nayathI (dravyArthikanayathI) nAstisvabhAva manamAM ANIo. catura padArthane jovAmAM catura, vicArIe=jinavacanAnusAra vicArIe. ll13/1 Tabo: astisvabhAva dravyano chaI, te svaphTavyAdigrAhaka dravArdikanAI vakhANIe. 1. nAstisvabhAva chaI, te paraDhavAdigrAhaka vyArthikanaIM. 2. 3 - sarvamasti svarUpeLa, pararUpeLa nAsti 5 " I13/1/ bArtha: astisvabhAva dravyano che te svadravyAdi grAhaka dravyArthikanayathI vakhANIe=svIkArIe. tAtisvabhAva che te paradravyAdika grAhaka dravyArthikanayathI che. 3 ca=ane kahevAyuM che - sarvagati svarUpena=sarva vastu svarUpathI che, pararUpeNa nAsti ane pararUpathI nathI. 13/1
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ 188 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2/ DhALa-13 | gAthA-1-2 bhAvArtha - dareka vastu svadravya, svakSetra, svakALa ane svabhAvanI apekSAe astitva dharAve che. svadravyAdine jonAra dravyArthikanaya padArthamAM astisvabhAvano bodha karAve che. ahIM "asti' zabdathI sattAno bodha thAya che, tethI sattAne svIkAranAra dravyArthikanayanuM grahaNa karela che. dareka padArthamAM sattA che mATe temAM astisvabhAva che paraMtu te padArthanI sattA potAnA dravyarUpe che. jema jIvanI sattA potAnA dravyarUpe che, anya dravyarUpe nathI; svakSetramAM che, anyakSetramAM nathI; svakALamAM che, anyakALamAM nathI ane potAnAmAM je bhAvo varte che te bhAvothI potAnI sattA che, anyabhAvathI potAnI sattA nathI. vaLI, dareka padArthamAM nAstisvabhAva paNa che. te nAstisvabhAva paradravyAdikane grahaNa karanAra dravyArthikanayathI che. nAsti kahetAM sattAno abhAva prApta thAya che paryAyano abhAva prApta thato nathI. tethI dravyArthikanayathI nAstisvabhAvano svIkAra che dareka dravya bIjA dravyanI apekSAe nathI. tevI pratIti thAya che, tethI paradravyanI apekSAe nAstisvabhAva pratIta thAya che. vaLI te dravya parakSetramAM nathI, tethI parakSetranI apekSAe nAstisvabhAva pratIta thAya che. paranA kALamAM nathI=potAnA astitva sivAyanA kALamAM nathI, tethI parakALanI apekSAe nAstisvabhAva pratIta thAya che ane paranA bhAva svarUpe nathI tethI paranA bhAvanI apekSAe nAstisvabhAva pratIta thAya che. ll13/nA. avataraNikA: have nitya svabhAva ane anitya svabhAva kathA nayathI che ? te batAve che - gAthA : utpAda-vyayagauNatA re, sattAgrAhaka nitya koIka paryAyArthikaI re, jANo svabhAva anityo re. catuLa 13/zA gAthArtha - utpAda-vyayanI gauNatA e sattAno grAhaka sattAno grAhaka dravyAthikanaya, nitya-nityasvabhAva kahe che. koIka paryAyArthikaI=koIka paryAyArthikanayathI, anitya svabhAva jANo. II13/cA. bo - utpAdabathagINacI satAgrAhaka dravyArthikanaIM nitya svabhAva kahiOM 3. koIka paryAyArthikanatha utpAda, vyaya, grAhaka hoI, teNaI karI anityasvabhAva jANa. 4. JI13/2
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-13 | gAthA-2-3 utpAdavyayanA gauNatvathI sattAgrAhaka dravyArthikanayathI nitya svabhAva kahevAya che. 3. koIka paryAyArthikataya utpAdavyaya grAhaka hoI, teNaIM=tenAthI, anitya svabhAva jANavo. 4. 13/2/ bhAvArtha : 134 TabArthaH vastune jonArI dRSTi paNa padArthamAM vartatA utpAdavyayane gauNa karIne padArthamAM rahelI trikALavartI sattAne grahaNa karavA mATe vyApAravALI thAya che te dravyArthikanayanI dRSTi che; kema ke dravya trikALavartI hoya che ane tene jonArI daSTithI padArthamAM nityasvabhAva che tema kahevAya che. vaLI, vastumAM vartatA paryAyane jonArI dRSTithI vastumAM vartatA te te paryAyo dekhAya che tema koIka paryAyArthikanayanI dRSTi paryAyonA bodhane choDIne padArthomAM vartatA utpAda-vyayane grahaNa kare che, tethI koIka paryAyArthikanaya utpAdavyayano grAhaka che, te paryAyArthikanayanI dRSTithI padArthamAM anitya svabhAva che tema jANavuM. II13/2 avataraNikA : have ekasvabhAva ane anekasvabhAva kayA nayathI che ? te batAve che gAthA = - gAthArtha H bhedakalpanA rahitathI ekasvabhAva dhAro. anvayadravyArthinayathI dravya aneka svabhAvavALuM che. ||13/3/I Tabo H TabArtha bhedakalpanArahitathI re, dhAro ekasvabhAva; anvayadravyArthikanayaIM re, aneka dravya svabhAvo re. catu. ll13/3/ bhedakalpanAnirapekSa zuddha vyArthikanaI ekasvabhAva jANo. 5. anvayaDhavyArthikanayaIM anekasvabhAva. 6. "jAlAnvaye sattAprAijo vezAnvaye cAnavaprAdo nathaH pravartate / " ||13/3|| : bhedakalpanAnirapekSa zuddhadravyArthikatayathI ekasvabhAva jANo=dravyamAM ekasvabhAva jANo. 5. anvaya dravyArthikatayathI aneka svabhAvadravyamAM anekasvabhAva jANavo. vhAlAnvaye sattAprAdo nathaH pravartate=kAlAnvayamAM sattAgrAhakanaya pravarte che. arthAt sattAgrAhaka
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ 135 dravyagucano rAsa bhAga-2 | DhALa-13| gAthA-3-4 dravyArthikataya pravarte che. rezAnta cAndra (navA pravartata =ane dezAvayamAM anvayagrAhakanaya pravarte che arthAt eka dezamAM vartatA aneka svabhAvo vacce avayane grahaNa karanAro dravyArthikanaya pravarte che. II13/3 bhAvArtha - vastune jotI vakhate te vastumAM vartatA sahabhAvI dharmonA bhedanI kalpanAthI nirapekSa zuddhadravyArthikanayanI dRSTithI vastune jovAmAM Ave tyAre dravyamAM ekasvabhAvanI prApti thAya che. jema ghaTamAM rUpa, rasa, gaMdha, sparza Adi sahabhAvI dharmo vidyamAna che, teno AdhAra ghaTa che, te vakhate ghaTamAM vartatA rUpa, rasa, gaMdha, sparza Adi bhAvonA bhedanI kalpanAthI nirapekSa te sarva bhAvonA AdhArarUpa ghaTane jovA mATe pravartatI zuddhadravyArthikanayanI dRSTithI temAM AdhAravarUpa ekasvabhAvanI prApti thAya che. ahIM 'zuddhadravyArthikanaya ema kahevAthI e prApta thAya ke, ghaTamAM vartatA rUpa, rasa, gaMdha, sparza Adine jonArI dRSTi zuddha nathI; paraMtu paryAyathI AkrAMta hovAne kAraNe azuddhadravyArthikanayanI dRSTi che, jyAre ghaTamAM AdhAravarUpa eka dharmane jonArI dRSTi zuddhadravyArthikanayanI dRSTi che. vaLI, dravyamAM anvaya dravyArthikanayanI dRSTithI aneka svabhAvanI prApti che. jema, mATI paDelI hoya te vakhate te mATImAMthI je je kAryo thaI zake tenI pratIti thatI hoya, te sarva svabhAva te mATImAM che ane A sarva svabhAvamAM ekaanvaye evuM mATI dravya che. tethI aneka svabhAvamAM anvayane pAmatAM evA mATIrUpa dravyane jonArI nayanI dRSTithI mATImAM sthAsa, koza, kuzUla Adi anekarUpe thavAnA svabhAvanI pratIti thAya che, mATe anvaya dravyArthikanayanI dRSTithI dravyamAM aneka svabhAva varte che. ahIM "anvayadravyArthikanaya" kahevAthI koIne jijJAsA jAge ke dravyamAM vartato kALano paNa anvaya che ane dezano paNa anvaya che, tethI prastutamAM kayo anvaya grahaNa karavAno che? te spaSTa karatAM kahe che - kALa anvayamAM sattAnuM grahaNa thAya che. jema dravya traNe kALamAM varte che e dRSTithI jovAmAM Ave tyAre dravyanI traNe kALamAM sattA che tevo bodha thAya che ane dezanA anvayamAM eka dravyamAM vartatA aneka svabhAva vacce vartamAnamAM eka dravya anugata che tevI pratIti thAya che. tethI mATIrUpa eka vastumAM vartamAnamAM ja temAM anekarUpe thavAno svabhAva che, te sarva svabhAva vacce anugata evuM mATI dravya che tenI pratIti thAya che. tethI dezaanvayagrAhaka dravyArthikanayathI dravyamAM aneka svabhAvanI pratIti thAya che. II13/aI avataraNikA - have bhedasvabhAva ane abhedasvabhAva kayA nayathI che? te batAve che - gAthA - sadabhUtavyavahArathI re, guNaguNyAdika bheda; bheda kalpanA rahitathI re, jANo tAsa abhedo re. catuo ll13/janA
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ 136 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | TALa-13 | gAthA-4 gAthArtha - sadbhuta vyavahAranayathI guNa-guNI AdikanA bhedathI bhedasvabhAva che. bhedakAnA rahitathI teno abheda jANo=guNa-guNIno abhedasvabhAva jANavo. II13/4 rabo - sadabhUta vyavahAranayathI guNa-guNI, paryAya-paryAyI bheda svabhAva 7. bhedakalpanA rahita zuddha vyArthikanathI arbada svabhAva. 8. yatra kalpyamAnasyAntarnigIrNatvena grahaH, tatrekasvabhAvaH, yathA 'ghaTo'yam' iti / yatra viSayaviSayiNoviktyena grahaH, tatrAbhedasvabhAvaH, yathA-'nIlo ghaTaH' iti / sAropasAdhyavasAnayonirUDhatvArthamayaM prakArabhedaH 8 / prayojanavatyau tu te yadRcchAnimittakatvena, na svabhAvabhedasAdhake, iti paramArthA I/13/4 bArtha - sadbhuta vyavahAranayathI guNa-guNIno bhedasvabhAva che ane paryAya-paryAyIno bhedasvabhAva che. 7. bhedakalpanAthI rahita zuddhavyArthikanayanI dRSTithI abhedasvabhAva che=guNa-guNIno ane paryAyaparyAyIno abhedasvabhAva che. 8. prastuta gAthAmAM bhedasvabhAva ane abhedasvabhAvanuM varNana karyuM ane gAthA-3mAM ekasvabhAva ane aneka svabhAvanuM varNana karyuM tethI vicArakane prazna thAya ke, ekasvabhAva ane abhedasvabhAva e baMne vacce zo bheda che ? tene spaSTa karavA arthe graMthakArazrI kahe che - =jyAM=je vicAraNAmAM, mAnasthAntanitve prada=kaSyamAna evA dharmonuM attarligIrNapaNAthI grahaNa che, tatra=tyAM, visva mAva =ekasvabhAva che. athA=je pramANe, "doDa rUtti=A ghaTa che e pramANe, yatra=jyAM=je vicAraNAmAM, viSayaviSayavaivivarena graha =viSaya ane viSayanA viviktapaNAthI grahaNa che=viSayIrUpa evA ghaTamAM rahelA dharmarUpa viSaya ane viSayIno viviktapaNAthI grahaNa che, tatra=hyAM, medasvamAvA=abhedasvabhAva che. yathA=je pramANe, nInA paTaH' rUtti=lIla ghaTa che e pramANe. ahIM prazna thAya ke ekasvabhAva ane abhedasvabhAva vacce A prakAre bhedanI prApti kaI rIte thAya che ? tethI kahe che - sAropAdhyavasAnavo =sAropa ane sAdhyavasAnamAM, ni:hatvArtha nirUDhapaNA mATe, A prakArakhe=A prakArabheda che=ekasvabhAvamAM sAdhyavasAnanuM nirUDhArthapaNuM che ane abhedasvabhAvamAM sAropa adhyavasAnanuM nirUDhArthapaNuM che e prakAre ekasvabhAva ane abhedasvabhAva e beno prakArabheda che.
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ davyagaNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-13 | gAthA-4 17. A kathana AThamA svabhAva sAthe saMkaLAyeluM che te batAvavA mATe '8' lakhela che. ahIM prazna thAya ke, sAropa ane sAdhyavasAna jema ekasvabhAva ane abhedasvabhAva mATe upayogI che tema bhagavAnanI bhakti karavA mATe paNa upayogI che. te sthAnamAM sAropa ane sAdhyavasAnano bhedasvabhAvabhedano sAdhaka nathI te batAvavA arthe kahe che - pronanavatyo tu te=vaLI, prayojanavALI evI te be=bhagavAnanI sAthe abhedabuddhi karIne nirjarAnA prayojanavALI evI sAropa ane sAdhyavasAnarUpa lakSaNA, chAnimittattvana= thaicchAnimittakapaNuM hovAne kAraNe=bhakti karanAranI potAnI icchAnA nimittane kAraNe thanArI hovAthI, svabhAvapesAba=svabhAvabhedanI sAdhaka nathI=ekasvabhAva ane abhedasvabhAvarUpa svabhAvabhedanI sAdhaka nathI. rUtti paramArtha =e pramANe paramArtha che=sAropa ane sAdhyavasAnalakSaNAmAM bheda che arthAta bhinna bhinna sthAne yojAyelI che. 13/4 bhAvArtha : sabhUta vyavahAranaya padArthamAM vAstavika je vastu vidyamAna hoya tene jonAra dRSTi che, mATe sabhUta che ane vyavahAra karavA mATe bhedanI AvazyakatA rahetI hoya che, AthI ja je sat che te dravya ane paryAya che ema vyavahAranaya bheda kare che; kema ke bheda karyA vagara lokavyavahAra pravartI zake nahIM. AthI ja sat evI vastunA "A ghaTa che", "A paTa che" ityAdi vyavahAra pravarte che. vastune jovAmAM Ave tyAre vastu guNavALI che tethI vastumAM guNa che. mATe vidyamAna evA guNa ane guNIno bheda karIne sadbhuta vyavahAranaya kathana kare che. tethI sadbhuta vyavahAranayathI guNa-guNIno bhedasvabhAva che. vaLI, vastune jovAmAM Ave tyAre te vastumAM vartatA paryAyo jovAmAM Ave che. A paryAyono AdhAra evI vastu paryAyI che ane te baMne paryAya-paryAyIrUpa bhUtano bheda karIne sadabhUta vyavahAranaya kathana kare che. tethI sabhUta vyavahAranayathI paryAya-paryAyIno bhedasvabhAva prApta thAya che. - dareka vastu dravya-paryAyarUpa che ane guNa-guNIrUpa che chatAM tenA bhedanI kalpanAthI rahita evA zuddhadravyArthikanayathI vastune jovAmAM Ave tyAre te dravyarUpa vastumAM vartatA guNono te dravyathI abheda pratIta thAya che. tethI bhedakalpanA rahita evA zuddhadravyArthikanayathI abhedasvabhAvanI prApti thAya che ane dravyane jonArI dRSTi bhedakalpanAvALI nathI mATe zuddha dravyane jonArI dRSTi che tethI zuddhadravyArthikanayathI abhedanI prApti che tema kahela che. gAthA-3mAM ekasvabhAva ane aneka svabhAva kaI nayadRSTithI che ? te batAvyuM ane gAthA-4mAM bhedasvabhAva ane abhedasvabhAva kaI nayadRSTithI che ? te batAvyuM. tyAM vicArakane jijJAsA thAya ke ekasvabhAva ane abhedasvabhAva e be vacce zo bheda che? tethI tenI spaSTatA karavA arthe kahe che - DhALa-11nI gAthA-9mAM ekasvabhAva zuM che ? te batAvatAM kahela ke rUpa, rasa, gaMdha, sparzano AdhAra ghaTa che, tethI ghaTamAM AdhArasvarUpa ekasvabhAva che tema prApta thAya ane te ghaTamAM AdhArarUpe kalpAtA rUpa,
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-/ DhALa-13 | gAthArasa gaMdha, sparza ghaTamAM antarnigIrNita che arthAt doDaya' e prakAranA kathanamAM AdhAratvadharmamAM aMtarbhAva karIne grahaNa karela che. tethI 'A ghaTa che ema kahevAmAM Ave tyAre rUpa, rasa, gaMdha, sparzanA AdhAravarUpa ekasvabhAvanI pratIti thAya che te vakhate rUpa, rasa, gaMdha, sparza AdhAratvathI apRthagurUpe bhAse che. mATe ghaTamAM AdhAravarUpa ekasvabhAva che. vaLI, DhALa-11nI gAthA-10 mAM kahela ke guNa-guNI, paryAya-paryAyI AdinI je abhedavRtti che tene kAraNe te lakSaNavALA padArthamAM abhedasvabhAva jANavo. jema "nIla ghaTa" ema kahevAmAM Ave tyAre "nIla" guNa ane "ghaTa' paryAya vacce abhedavRttinI pratIti thAya che tethI nIlaghaTamAM abhedasvabhAva pratIta thAya che. tene spaSTa karavA arthe graMthakArazrI kahe che ke nIla vizeSaNarUpa viSaya ane nIlamTarUpa viSayI te baMnenuM viviktapaNAthI grahaNa thAya che; kema ke nIlarUpavALA ghaTane nIlaghaTa kahevAya. nIlaguNa ane nIlaguNano AdhAra ghaTa che chatAM ghaTanI sAthe te nIla rU5 abhedathI raheluM che, paraMtu ghaTa-paTanI jema pRtha nathI mATe nIla rUpa ane ghaTanI vacce abhedasvabhAvanuM grahaNa che. AnAthI e prApta thAya ke, "A ghaTa che' evuM kahevAmAM Ave tyAre rUpa, rasa, gaMdha, sparza e sarvano pRthagu ullekha thato nathI. tethI te sarva dharmonA AdhAra svarUpa ghaTanA ekasvabhAvanI pratIti thAya che. ane jyAre "nIla ghaTa' ema kahevAmAM Ave tyAre ghaTanuM rUpa "nIla" zabdathI grahaNa che chatAM ghaTamAM vartatuM nIla rUpa ghaTamAM abhedathI rahe che tethI abhedasvabhAvanI prApti thAya che. ahIM prazna thAya ke, ekasvabhAva ane abhedasvabhAva ema be prakAre bheda kema karyA ? tethI kahe che - sAropa ane sAdhyavasAna e be lakSaNArUpa svabhAva che. temAM sAropalakSaNAmAM abhedasvabhAvanI prApti thAya che. jema vIra bhagavAnanI pratimAne joIne kahevAya che ke, "A vIra bhagavAnanI pratimA che.' tyAM=pratimAmAM, vIra bhagavAnano abheda karavAmAM Ave che te sAropalakSaNA che arthAtu pratimAmAM vira bhagavAnano Aropa karavArUpa abheda adhyavasAna che. vIra bhagavAnanI pratimAne joIne "A vara bhagavAna che' e prakAre sAdhyavasAnalakSaNA pravarte che te vakhate "A vIra bhagavAnanI pratimA che' ema upasthiti thatI nathI paraMtu sAkSAt vIra bhagavAna che e prakAranI upasthiti karIne pote temanI bhakti kare che evA adhyavasAyane yogI kare che. jema sAkSAt vira bhagavAnane joIne zreNika mahArAjA temanI upAsanA karatA hatA tema sAdhyavasAnalakSaNAthI abheda upAsanA karatA yogI pratimAnI sanmukha besIne sAkSAt vIra bhagavAnanI upAsanA karavA tulya phaLane prApta karI zake che. A prakAre sAropa ane sAdhyavasAnarUpa je adhyavasAyano nirUDhArtha zAstramAM prasiddha che te artha batAvanAro A ekasvabhAvarUpa eka prakAra che evI pratIti thAya che. tethI ekasvabhAvamAM sAdhyavasAnalakSaNAnI pratIti thAya che ane abhedasvabhAvamAM sAropalakSaNAnI pratIti thAya che. A rIte ekasvabhAva ane abhedasvabhAva vacceno bheda spaSTa karyo. TabAmAM svabhAvanA AThamA prakAranuM kathana ahIM samApta thAya che te batAvavA mATe ahIM aMtamAM 'de' naMbara Apela che.
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-13 | gAthA-4-5 139 vaLI, ekasvabhAva ane abhedasvabhAva jema sAdhyavasAna ane sAropalakSaNAthI prApta thAya che tema yogIo bhagavAnanI bhaktinA prayojanathI bhagavAnanI pratimAmAM bhagavAnanuM AropaNa kare che tyAre paNa potAnI zakti anusAra sAropaadhyavasAnathI bhagavAnanI upasthiti kare che ane sAdhyavasAnalakSaNAthI paNa bhagavAnanI upasthiti kare che, te sthAnamAM ekasvabhAva ane abhedasvabhAvanA bhedanI sAdhaka sAropa adhyavasAna lakSaNA ane sAdhyavasAnalakSaNA nathI e prakArano paramArtha che. kema e sthAnamAM sAropalakSaNA ane sAdhyavasAnalakSaNA svabhAvabhedanI sAdhaka nathI ?=ekasvabhAva ane abhedasvabhAvarUpa svabhAvabhedanI sAdhaka nathI ? temAM hetu kahe che - sAropalakSaNA ane sAdhyavasAnalakSaNA bhagavAnanI bhaktimAM yaddacchA nimittaka che mATe svabhAvabhedanI sAdhaka nathI. Azaya e che ke, sAdhaka AtmA tIrthakaronA virahakALamAM tIrthaMkara pratye bhaktinI vRddhi karavA arthe jinapratimAnI pUjA kare che tyAre pratimAne joIne buddhi kare che ke "je vIra bhagavAne A tIrthanI sthApanA karI che te paramagurunI A pratimA che', te vakhate pratimAmAM vira bhagavAnanA svarUpanuM AropaNa kare che ane te AropaNa karIne bhagavAnanI bhakti karavAthI je vIra bhagavAne tIrthanI sthApanA karI te vira bhagavAnanI huM bhakti karuM chuM evI buddhi thAya che. tethI te bhakti anusAra nirjarAnI prApti thAya che. vaLI, koIka yogIne sAropa adhyavasAna dvArA bhakti karatAM karatAM bhAvano prakarSa thAya to "A vIra bhagavAnanI pratimA che' tevI upasthiti tirodhAna thAya che ane sAdhyavasAnalakSaNAthI "A sAkSAt vira bhagavAna che tevI upasthiti thAya che, tethI "sAkSAt vira bhagavAnanI sanmukha besIne temanI bhakti karuM chuM e prakAranI upasthiti thAya che. te vakhate sAropalakSaNA karatAM sAdhyavasAnalakSaNAthI je vIra bhagavAnanI upasthiti thAya che temAM vItarAga pratye bhaktinA bhAvano prakarSa hovAthI ghaNI nirjarA thAya che, tethI nirjarAnA prayojanavALI sAropa bhakti che ane sAdhyavasAna bhakti che. A bhakti karanArane yadacchAnimittathI pravarte che; kema ke bhakti karanArane prathama bhUmikAmAM mUrtimAM bhagavAnanuM AropaNa karIne bhaktino pariNAma ullasita thaI zake che paraMtu vira bhagavAnanI mUrti jovAthI "sAkSAt vIra bhagavAnane huM jouM chuM' te prakAranI upasthiti thaI zakatI nathI, jyAre sAkSAt bhagavAnane joIne "A bhagavAna che' tema upasthiti thAya che. saMpanna bhUmikAvALA yogI pratimAne joIne paNa "A sAkSAt vIra bhagavAna che te rUpe upasthiti karI zake che. te vakhate sAdhyavasAnalakSaNAthI pratimAmAM bhagavAnanI upasthiti karIne te yogI bhagavAnanI bhaktimAM tanmaya thavA yadacchAthI pravRtti kare che tethI sAropa ane sAdhyavasAnalakSaNA bhaktinA prayojanavALI hovAthI svabhAvabhedanI sAdhaka nathI e prakArano paramArtha che. ll13/4 avataraNikA - have bhavya-abhavya svabhAva ane cetana svabhAva kayA nayathI che? te batAve che -
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ 140 gAthA = dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 DhALa-13 gAthA-5 paramabhAva grAhakanayaIM re, bhavya-abhavyapariNAma; zuddha azuddhaha tehathI re, cetana AtmArAmo re. catu0 13/pA gAthArthaH paramabhAvagrAhaknayathI bhavya-abhavya pariNAma che=bhavya ane abhavya svabhAva che. zuddha azuddhaha=zuddhAzuddhapaNe saMmugdha je paramabhAvagrAhakanaya, tehathI AtmArAmane cetanasvabhAva kahIe. II13/5II Tabo H bhavya svabhAva anaIM abhavya svabhAva e -2 paramabhAvagrAhakanayaIM jANavA. bhavyatAsvabhAva nirUpita chaI. abhavyatA utpanna svabhAvanI tathA parabhAvanI sAdhAraNa chaI. te mArTi, IMhAM asti-nAsti svabhAvanI pariIM sva-paradrAdigrAhaka natha 2 pravRtti na hoI. zuddhAzuddhapaNaI saMmugdha (saMbaddha) je paramabhAvagrAhakanatha teNaI karI, AtmArAmanaIM cetana svabhAva kahiIM. ||13/pA TabArtha H bhavya svabhAva ane abhavya svabhAva e be svabhAva paramabhAvagrAhakanayathI jANavA. bhavyatAsvabhAva nirUpita che=dareka dravyamAM je je kAryo thAya che te te kAryothI nirUpita bhavyatAsvabhAva che. abhavyatA=abhavyatAsvabhAva, utpanna svabhAvanI che=jIvamAM ajIvarUpe utpanna thavAnA svabhAvanI abhavyatA che tema dareka dravyomAM anya dravyorUpe utpanna thavAnA svabhAvanI abhavyatA che, ane parabhAvanI sAdhAraNa che=abhavyatA parabhAvanI sAdhAraNa che. jema jIvamAM ajIvanI abhavyatA che ane ajIvamAM jIvatI abhavyatA che tethI abhavyatA parabhAvanI sAdhAraNa che arthAt be dravyo vacce sAdhAraNa che, te mATe=bhavyatAsvabhAva nirUpita che ane abhavyatAsvabhAva be prakArano kahyo te mATe, IMhAM=bhavya-abhavyasvabhAvamAM, asti-nAstisvabhAvanI jema svaparadravyAdigrAhakanaya=svadravyAdigrAhakanaya ane paradravyAdigrAhakanaya ema, benI pravRtti na thAya. A rIte bhavya-abhavya svabhAva batAvyA pachI AtmAno cetana svabhAva kayA nayanI apekSAe che ? te batAvavA arthe kahe che zuddhAzuddhapaNAthI saMbaddha je paramabhAvagrAhakanaya, teNe karI tene AzrayIne, AtmArAmano=saMsArI AtmAno ane mukta AtmAno, cetana svabhAva kahIe. / / 13/5
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-13 | gAthA-pa 141 bhAvArtha : pUrvamAM varNana karAyelA bhavya-abhavyasvabhAva paramabhAvagrAhakanayathI che; kema ke dareka padArthomAM vartato potAno je paramabhAva je prakRSTabhAva, tene grahaNa karanAra je naya, te dRSTithI vicArIe to dareka padArthomAM koIka rIte thavAno svabhAva che ane koIka rIte nahIM thavAno svabhAva che. je dravyamAM je rUpe thavAno svabhAva che, te bhavyatAsvabhAva che ane te nirUpita che; kema ke je dravya je rUpe thAya che tenAthI nirUpita evI bhavyatA te dravyamAM che. jema mATImAMthI ghaDo thAya che tethI ghaTanirUpita bhavyatA mATImAM che, paTanirUpita bhavyatA mATImAM nathI, tema dharmAstikAyadravya jIvana ane pudgalane gatimAM sahAyaka thavArUpa svabhAvavALuM che tethI te prakAranI bhavyatA tenAmAM che. je vakhate te jene gatimAM sahAyaka thAya che tenI gatinI sahAyakatAnirUpita bhavyatA pUrvamAM dharmAstikAyamAM hatI, tethI tenI gatinI sahAyakatArUpa kAryathI nirUpita bhavyatAsvabhAva dharmAstikAyamAM pUrvamAM prApta thAya che. jIvadravya paNa saMsAramAM je je bhAvarUpe thAya che te te bhAvothI nirUpita bhavyatA te jIvamAM che. AthI ja marudevA mAtA atyaMta sthAvaramAMthI nIkaLIne siddhine pAmyAM, te prakAranI bhavyatA temanAmAM hatI, paraMtu naraka-devAdi bhAvarUpe thavAnI bhavyatA nizcayanayanI dRSTithI temanAmAM na hatI, mATe te bhAvothI nirUpita bhavyatA nahIM hovAne kAraNe te prakAranuM kArya thayuM nahIM. Ama je je dravyamAM je je prakAranI bhavyatA che ke te prakAre te te dravya pariNamana pAme che. vaLI, je vastuno je rUpe nahIM thavAno svabhAva che te abhavyatAsvabhAva che. jema, jIvadravyano pudgaladravyarUpe nahIM thavAno svabhAva che, mATe jIvamAM pudgalarUpe thavAnI abhavyatA che. A rIte dareka dravyomAM anya dravyarUpe nahIM thavAno svabhAva che tethI te prakAranI abhavyatA dareka dravyomAM che. AthI ja, saMsArI jIvamAM jema karma sAthe saMbaMdha thavAno svabhAva che, tethI saMsArI jIvomAM te prakAranI bhavyatA che tema dharmAstikAya Adi dravyomAM karma sAthe saMbaMdha thavAno svabhAva nathI, tethI dharmAstikAyAdi dravyomAM te prakAranI abhavyatA che. vaLI, abhavyatAsvabhAva utpannasvabhAvaviSayaka che. jema jIva ajIvarUpe utpanna thato nathI, tethI jIvamAM ajIvarUpe utpanna svabhAvanI abhavyatA che. vaLI, A abhavyatA parabhAvanI sAdhAraNa che arthAt jema jIvamAM ajIvarUpe utpanna thavAnI abhavyatA che, tema ajIvamAM paNa jIvarUpe utpanna thavAnI abhavyatA che, tethI parabhAvanI sAdhAraNa che. mATe jema bhavyatA nirUpita che paraMtu parabhAvanI sAdhAraNa nathI, tevI abhavyatA nathI, paraMtu abhavyatA parabhAvanI sAdhAraNa che. AthI ja, dareka dravyo paraspara ekabIjArUpe thavAnA svabhAvavALAM nathI mATe te rIte dareka dravyomAM paraspara sAdhAraNa abhavyatA che. AthI ja, be jIvadravyo paNa ekabIjArUpe thavAnA svabhAvavALAM nathI, tethI vivakSita jIvanI anya jIvarUpe thavAnI abhavyatA che ane anya jIvanI paNa
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ 142 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 / DhALa-13 | gAthA-pa-6 vivalita jIvarUpe thavAnI abhavyatA che. AthI ja saMsAramAM snehasaMbaMdhathI paraspara AtmIyatA buddhi dhAraNa karanArA jIvo paNa potAnA snehanA viSayabhUta anya dravyarUpe thavAnA svabhAvavALA nathI. tethI snehathI koInI sAthe saMbaMdhavALA hovA chatAM potAno AtmA kyAreya te snehIjanarUpe pariNamana pAme tevA svabhAvavALo nathI, tethI te svarUpe thavAnI potAnI abhivyatA che. saMsArI jIvo karmanI sAthe ane dehanI sAthe kathaMcit ekamekabhAve hovA chatAM jIvano karmarUpe ke deharUpe thavAno abhavya svabhAva ja che. dehano ane karmano paNa jIvarUpe thavAno abhavya svabhAva che AthI abhavyatA parabhAvanI sAdhAraNa che. te mATe bhavyatAsvabhAva nirUpita che ane abhavyatAsvabhAva utpanna svabhAvanI che tema ja parabhAvanI sAdhAraNa che te mATe, paramagrAhakanayanI dRSTimAM je bhavyatAsvabhAva che ane je abhavyatAsvabhAva che emAM asti-nAstisvabhAvanI jema svapadravyAdi grAhakanaya baMnenI pravRtti nathI. Azaya e che ke dareka dravyo svadravya, svakSetra Adi grAhakanayanI dRSTithI astisvabhAvavALAM che, kema ke svadravya, svakSetra Adi dRSTithI vastune jovAmAM Ave tyAre te svarUpe vastu che te prakAranI pratIti thAya che ane paradravya, parakSetrAdi grAhakanayathI nAstisvabhAvavALAM che; kema ke paradravya, parakSetra Adi grAhakanayanI dRSTithI vastune jovAmAM Ave tyAre te vastu nathI ema ja pratIta thAya che. jema vivakSita jIva anya jIvane grahaNa karanArI dRSTithI nathI ema pratIta thAya che, te prakAre bhavyatAsvabhAvanI ane abhavyatAsvabhAvanI pravRtti nathI; kema ke dareka dravyo svadravya, svakSetra Adi dRSTithI astitva dharAve che paraMtu bhavyatAsvabhAva dharAvatAM nathI, paNa je svarUpe thavAno svabhAva che teno bhavyatAsvabhAva dhAraNa kare che. dareka dravyo padravyAdine jonArI dRSTithI nAstirUpe pratIta thAya che paraMtu paradravyAdine jonArI dRSTithI abhavyatAnI pratIta thatAM nathI tethI paradravyarUpe nahIM thavAnA svabhAvanI pratIti thAya che te abhavyatAsvabhAva che. A rIte bhavya-abhavya svabhAva batAvyA pachI AtmAno cetana svabhAva kayA nayanI dRSTithI che? te batAve che - AtmAnA zuddha svarUpa ke azuddha svarUpanA vibhAga karyA vagara zuddha ane azuddha baMnemAM sAmAnyarUpe vartato Atmadravyano je paramabhAva, tene jonArI dRSTi, te dRSTithI vicArIe to AtmAno cetana svabhAva che ema kahevAya che. AthI ja saMsArI jIvo karmathI azuddha hovA chatAM karmathI azuddha evA AtmAno paramabhAva cetana svabhAva che ema grahaNa thAya che. siddhanA AtmAo karmathI rahita hovAthI zuddha che paramabhAvane jonArI dRSTithI vicArIe to temAM paNa cetana svabhAva dekhAya che, mATe saMsArI jIvomAM ane siddhanA jIvomAM jIvanA paramabhAvane jonArI dRSTi jIvanA cetana svabhAvane batAve che. ll13/pI avataraNikA : pUrvanI gAthAnA uttarArdhamAM zuddhAzuddha vibhAga vagaranA paramabhAvagrAhakanayanI dRSTithI AtmAno cetana svabhAva che tema batAvyuM. have cetana svabhAva anya nayadaSTithI kono che? te batAvIne teno paramabhAvagrAhakanayanI dRSTithI acetana svabhAva che. te batAve che -
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-13 | gAyA * 143 gAthA - asadabhUtavyavahArathI re, cetana karma, no-karma paramabhAvagrAhakana I re, teha acetana dharmo re. catuLa 13/kA gAthArtha : asabhUtavyavahArathI karma ane nokarma cetana cheHcetana svabhAva che, paramabhAvagrAhakanayathI te karma ane nokarma, acetana dharma che. ll13/6 rabo : asadubhUta vyavahAranAthI karma-jJAnAvaraNAdika, nokarma-mana-vacana-kAyA, paNi cetana kahiI, cetanasaMyogakRta paryAya tihAM jaI, te mATaIM. 'pha zarIranAvara nAnAti' rUtivyavahAroDa Dava mati, "vRtaM vati tivat paramabhAvagrAhakanaIM te-karma, nokarma arcatana svabhAva kahiI, jima dhRta anuNa svabhAva. ll13/kA TabArtha: asabhUta vyavahAranayathI jJAnAvaraNIya Adi rUpa karma ane mana, vacana, kAyArUpa nokarma paNa cetana kahevAya che; kema ke cetananA saMyogakRta paryAya temAM=karmamAM ane nokarmamAM, che, te mATe cetana kahevAya che, ema avaya che. "'A zarIra Avazyakane jANe che'=potAnuM zarIra potAne mATe Avazyakane jANe che, ItyAdi vyavahAra AthI ja thAya che. "dhI bALe che' enI jema A vyavahAra thAya che." te karma ane vokarma paramabhAvagrAhakanayanI dRSTithI acetana svabhAva kahevAya. jema ghIno anuSNa svabhAva kahevAya. I13/6 bhAvArtha : vyavahAra jIva ane karmano abheda kare che, tethI tene batAvanAra naya vyavahAranaya che. karmamAM ane nokarmamAM jIvanA cetanasvabhAvanuM AropaNa asabhUta che. tethI tene svIkAranAra vyavahAranaya asaddabhUta vyavahAranaya che. tethI e prApta thAya ke vyavahAranayathI karmanA ane nokarmanA abhedanI prApti thAya che ane asabhUtane jonAra dRSTithI cetana dharmano tyAM upacAra thAya che. tethI asadbhuta vyavahAranayathI jJAnAvaraNIyAdi karmono cetane svabhAva che ane mana, vacana, kAyAno paNa cetana svabhAva che; kema ke cetananA saMyogakRta paryAya emAM prApta thAya che. jema jJAnAvaraNIya karmanA udayathI jIvanuM jJAna AvRta thAya che tema kaMIka aMzathI jJAnAvaraNIyanA kSayopazamathI temAM cetanA dekhAya che. jema cetananA saMyogakRta kSayopazamabhAvavALo jJAnaaMza jJAnAvaraNIyakarmamAM dekhAya che tema vedanIyAdi karmomAM paNa dekhAya che. AthI zAtAddanakALamAM
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ 144 dravyaguNaparyAyano rasa bhAga-2 | DhALa-13 | gAthA-6-7 je zAtAnuM vedanA thAya che ke azAtAddanakALamAM je azAtAnuM vadana thAya che te vedanarUpa paryAya vedanIyakarmamAM che, je cetananA saMyogakRta che. jema "ghI bALe che te prayogamAM agninA saMyogakRta ghImAM dAhakaparyAya dekhAya che tema vedanIyakarmamAM cetananA saMyogakRta sukhanuM vedana ke duHkhanuM vadana dekhAya che. A kathanane ja anubhavathI spaSTa karatAM kahe che - A zarIra Avazyakane jANe che.' ityAdi vyavahAra paNa asabhUta vyavahAranayanI dRSTithI nokarmarUpa zarIramAM thAya che; kema ke potAnuM zarIra "mane bhUkha lAgI che, mATe khAvuM Avazyaka che." e prakArano bodha kare che. huM thAkelo chuM, mATe mAre sUvuM Avazyaka che. e prakAre zarIra jANe che. vastutaH zarIra jaDa che, tene jJAna thAya nahIM, paraMtu cetananA saMyogakRta paryAya zarIramAM vidyamAna che, tethI "zarIra jANe che e prakArano vyavahAra thAya che. jema agninA saMyoga vagaranuM ghI hoya tene AzrayIne asadbhuta vyavahAranaya "dhI bALe che" ema kaheto nathI tema jIva vagaranuM zarIra hoya te zarIrane AzrayIne asabhUta vyavahAranaya "zarIra jANe che ema kaheto nathI; paraMtu ghInI sAthe agnino saMyoga hoya tyAre asadbhuta vyavahAranaya "dhI bALe che ema kahe che teja rIte jIvanI sAthe zarIrano saMyoga hoya tyAre zarIra jANe che e prakAranuM kathana asaddabhUta vyavahAranaya kare che. A rIte asabhUta vyavahAranayathI karma ane nokarma cetana che tema batAvyA pachI te karma ane nokarma paramabhAvagrAhakanayathI kevA kahevAya che ? te batAve che - paramabhAvagrAhakanaya eTale padArthano je mukhya bhAva hoya tene grahaNa karanAra nayanI dRSTi. A nayanI dRSTithI vicArIe to jJAnAvaraNIya Adi karmo AtmAnI sAthe aNu-taNunI jema ekameka thayAM hoya topaNa te jJAnAvaraNIya Adi karmo pudgala hovAthI jaDa che. jema jaDa evA pudgalanA paramabhAvane grahaNa karavAnI nayadRSTi karmanA acetana svabhAvane batAve che, tema mana, vacana, kAyAnA pudgalorUpa nokarma paNa AtmAnI sAthe aNu-taNanI jema vaNAyelAM hoya topaNa pudgalAtmaka hovAthI paramabhAvagrAhakanayanI dRSTi tenA acetana svabhAvane ja batAve che. jema agninA sAMnidhyavALuM uSNa paNa ghI hoya chatAM ghInA paramabhAvane jonArI dRSTithI vicArIe to ghIno anuNa svabhAva ja pratIta thAya che. II13/kA avataraNikA : gAthA-6mAM asabUta vyavahAranayathI karmalA ane dehAdinA pudgalone cetana kahyA. have asata vyavahAranayathI jIvane zuM kahI zakAya ? te spaSTa karavA kahe che - gAthA : asabhUtavyavahArathI re, jIva acetana dharma; paramabhAvagrAhakanayaI re, mUrata karma, nokarma re. catuo II13/nA
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-13 | gAthA-7 145 gAthArtha : asabhUta vyavahAranayathI jIva acetana dharmavALo che. paramabhAvagrAhakanayathI karma ane nokarma mUrti che. ll13/chA Tabo - asadabhUta vyavahAranayathI jIva acetanasvabhAva kahiI. gata va-"doDa, vetanoDava" ItyAdi vyavahAra chaI. __etena 'mAM na jAnAmi' 'iti pratItyA vilakSaNAjJAnasiddhirvedAntinAmapAstA'sadbhUtavyavahAranayagrAhyaNAcetanasvabhAvenaiva tadupapatteH / ' paramabhAvagrAhakanAI karma-nokarmanaIM mUrtasvabhAva kahiIM. 13/7mAM TabArtha : asadabhUta vyavahAranayathI jIva acetanasvabhAvavALo kahevAya che. AthI ja koI puruSamAM jaDatA joIne A jaDa che, "A acetana che ItyAdi vyavahAra thAya che. AnA dvArA asaddabhUtavyavahAranayathI jIvato acetana svabhAva svIkAryo enA dvArA, "huM mane jANato nathI" e prakAranI pratIti hovAne kAraNe vedAntIonI vilakSaNa ajJAnanI siddhi apAta thAya che; kema ke asaddabhUtavyavahAranayathI grAhya evA acetana svabhAva vaDe ja tenI upapatti che. paramabhAvagrAhakanayanI dRSTi akarma ane nokarmano mUrtasvabhAva kahevAya che. 13/7 bhAvArtha : asadbhuta vyavahAranayanI dRSTithI jIvanA svarUpane jovAmAM Ave tyAre jIvano karmanI sAthe abheda pratIta thAya che ane jaDa evAM karmono acetana svabhAva paNa jIvamAM pratIta thAya che. tethI jIvane acetana svabhAvavALo asabhUtavyavahAranaya svIkAre che. AthI ja koIka jIvamAM koIka dRSTithI maMdabuddhi dekhAya che tyAre A jaDa che', "A acetana che e prakArano vyavahAra thAya che. vaLI, vedAnta mata kahe che ke AtmAnuM vAstavika svarUpa je che tenuM saMsArI jIvone jJAna nathI, tethI saMsArI jIvone pratIti che ke "huM mane jANato nathI AthI ja saMsArI jIvo yogIne pRcchA kare che ke "mAruM vAstavika svarUpa zuM che? ahIM huM mane jANato nathI' evI pratItinA baLathI saMsArI jIvamAM vilakSaNa koTinA ajJAnanI siddhi che arthAt potAnA svarUpane na jANI zake evA prakAranA ajJAnanI siddhi che ema vedAntI kahe che. te matanuM prastuta kathanathI nirAkaraNa thAya che; kema ke asabhUta vyavahAranayathI grAhya evA acetana svabhAvathI ja AtmAne potAnA svarUpanuM ajJAna varte che. Azaya e che ke AtmAnA vAstavika svarUpanuM jJAna kevalIne ja che, chadmastha jIvone bAramA
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ 146 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 / DhALa-13 / gAthA-7-8 guNasthAnaka sudhI paNa arUpI AtmA dekhAto nathI. tethI huM mArA AtmAne jANato nathI" evI pratIti badhA chadmastha jIvone che ane zrutajJAnanA baLathI sAmAnyathI potAno AtmA arUpI che tenuM jJAna thaI rahyuM che. A sAmAnya jJAna vizeSajJAnanI jijJAsA utpanna kare che, tethI yogI puruSo AtmAnA pAramArthika svarUpane jANavA mATe yatna kare che. AtmAnA pAramArthika svarUpano bodha karIne vizrAMta thAya tevI jijJAsA kSapakazreNImAM pragaTe che, tethI phalita thAya ke kSapakazreNImAM paNa AtmAnuM ajJAna varte che. paramArthathI joIe to AtmA jJAna svarUpa ja che chatAM vyavahAranayanI dRSTithI AtmA karmanI sAthe ekameka thayelo hovAthI kathaMcit deha ane karma svarUpa pratIta thAya che. karmakRta je jaDa svabhAva AtmAmAM varte che tene jonArI nayaSTi te asadbhuta vyavahAranayanI dRSTi che. A nadRSTithI AtmAno acetana svabhAva che, mATe saMsArI jIvone huM mane jANato nathI' evI pratIti thAya che, tethI saMsArI AtmAmAM vilakSaNa ajJAna che tema mAnavAnI AvazyaktA nathI, paraMtu upacArathI ja AtmAmAM ajJAnatAnI pratIti che, tema mAnavuM joIe. vedAntIo AtmAmAM vilakSaNa ajJAna svIkAre che te saMgata nathI; kema ke AtmAmAM vilakSaNa ajJAna hoya to te AtmAnuM svarUpa hovAthI te svarUpano kyAreya nAza thAya nahIM. vastutaH saMsArI AtmAmAM paNa pUrNajJAna vidyamAna che; phakta karmanA saMyogane kAraNe te jJAna avaruddha che, tethI jaDa svabhAvanI pratIti thAya che, mATe AtmAmAM vilakSaNa ajJAna svIkAravuM ucita nathI. A rIte asabhUta vyavahAranayanI dRSTithI AtmAnA acetana svabhAvanI saMgati batAvyA pachI acetana evA AtmA sAthe lAgelAM karmo ane acetana evA AtmA sAthe saMbaMdhita evA mana, vacana, kAyArUpa nokarma, teno paNa mUrtasvabhAva paramabhAvagrAhakanaya batAve che. paramabhAvagrAhakanaya jema karma, nokarmamAM acetana svabhAva batAve che tema mUrtasvabhAva paNa batAve che; kema ke karmapudgalo ane mana, vacana, kAyAnA pagalo jema acetana che tema mUrtasvabhAvavALA paNa che, tethI karma-nokarmanA mukhya bhAvane grahaNa karanArI dRSTi te baMne dharmone batAve che. AthI ja gAthA-9mAM paramabhAvagrAhakanayanI dRSTithI karmanokarmano acetana dharma batAvela ane prastuta gAthAmAM teno mUrtasvabhAva batAvela che. ll13/nA avataraNikA - jIvane mUrta kayA nayathI kahI zakAya? ane pudagala sivAya anya dravyane kayA nayathI amUrta kahI zakAya ? te batAve che - gAthA : asadabhUta vyavahArathI re, jIva mUrta paNi hoI; paramanaI pudagala vinA re, dravya amUrta tU joyo re. catuo I13/8 gAthArtha - asadbhuta vyavahAranayathI jIva mUrta paNa kahevAya. paramanayathI=parabhAvagrAhakanayathI, pudgala vinA dravya-pugala sivAyanA anya sarva dravyane, amUrta tuM joyo tuM amUrta je. 13/8
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ 147, dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2/ DhALa-13 | gAthA-8-9 Tabo: asadabhUtavyavahAranayathI jIvanaIM mUrtasvabhAva paNi kahiIM. gata va "yamAtmA TUtha, samumAtmAnaM pathAma" e vyavahAra kaIM. e svabhAve ja "o va padmapramavAsupUjyo" ityAdi vacana chaI. paramabhAvagrAhakanathaI, pudgala dravya vinA, bIja sarva dravyanaI amUrtasvabhAva kahiI. 13/8 TabArca - asadbhuta vyavahAranayathI jIvane mUrtasvabhAva kahevAya che. AthI ja A AtmA dekhAya che A AtmAne huM jouM chuM e vyavahAra thAya che. e svabhAve ja e mUrta svabhAvathI ja, padmaprabhasvAmI ane vAsupUjya svAmI rakta che' ityAdi vacana che. paramabhAvagrAhakanayathI pudgala dravya vagara bIjAM sarva dravyane amUrtasvabhAva kahevAya. II13/8 bhAvArtha : vyavahAranaya jIva ane karmano abheda kare che ane asabhUta vyavahAranaya jIva sAthe vartatA karmanA mUrtasvabhAvano jIvamAM upacAra kare che. tethI asadbhuta vyavahAranaya jIvane mUrtasvabhAva paNa kahe che arthAt jIvamAM vartatA jJAnAdi bhAvone AzrayIne jIvano amUrtasvabhAva to kahe che paraMtu pudgalanA saMbaMdhathI mUrtasvabhAva paNa kahe che. AthI ja asabhUta vyavahAranayathI ja "A AtmA dekhAya che" "A AtmA huM jouM chuM' e vyavahAra varte che; kema ke ceSTA joIne dehavALA AtmAne jyAre pote jue che tyAre vyavahAra thAya che ke "A AtmAne huM jouM chuM" athavA ceSTAne joIne "A AtmA dekhAya che e prakArano vyavahAra thAya che. asadbhuta vyavahAranayathI AtmAno mUrtasvabhAva hovAne kAraNe ja "zrI padmaprabhasvAmI ane zrI vAsupUjya svAmI bhagavAna rakta varNavALA che' ityAdi zAstravacana che. vaLI, padArthamAM vartatA padArthanA paramabhAvane jonArI nayadRSTithI vicArIe to pugala sivAyanAM sarva dravyomAM amUrtasvabhAva dekhAya che, tethI dharmAstikAya Adi badhAM dravyone amUrta kahevAya che. ll13/8 avataraNikA - gAthA-8mAM asaddabhUta vyavahAranayathI jIvamAM mUrtasvabhAva che' ema batAvyuM. tethI koIne zaMkA thAya ke jema dehanA saMbaMdhathI jIvamAM mUrtapaNAno upacAra thAya che tema jIvanA saMbaMdhathI pugalamAM paNa amUrtasvabhAvano upacAra karIne pugalano amUrtasvabhAva kahI zakAze. te zaMkAnA nivAraNa arthe kahe che - gAthA: upacAraI paNi pudgaliM re, nahIM amUrta svabhAva; upacariI anugamavazi re, vyavahAriI je bhAvo re. catu. ll13/lA
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 / DhALa-13 / gAthA-9 gAthArtha : upacArathI paNa pugalamAM amUrtasvabhAva nathI. upacArathI paNa pudgalamAM amUrtasvabhAva kema nathI? tethI kahe che - anugAmanA vazathI je bhAvo=je bhAvo pratIta thAya, vyavahArathI te bhAvono upacAra thAya, (mATe pudgalamAM amUrtasvabhAva nathI ema anvaya che.) II13/9ll Tabo : cetanasaMyogaIM dehAdikanaIM viSaIM jima cetanatva upacariI chaI, tima amUrtatva upayaratA nathI. te mATi, asabhUtavyavahArathI paNi pudagalanaI amUrta svabhAva nA kahiIM. "pratyAdiSaI amUrtatva tihAM kima na upayari?" te upara kahaI chaI - anugamavAiM eka saMbaMdha doSaI, jeha svabhAva vyavaharizuM te upacariI, paNi sarva dharmano upacAra na hoI. tathA ca Arope sati nimittAnusaraNam, na tu 'nimittamarurIkRtyAropaH' iti nyAyo'trAzrayaNIyaH, iti mAvaDA 13/9o. TabArtha : cetananA saMyogathI dehAdikane viSe jema cetatatvano upacAra che, tema amUrtatva upacaratA nathI=dehamAM amUrtatvano upacAra thato nathI. te mATe dehamAM amUrtatva upacAra thato nathI te mATe, asabhUtavyavahArathI paNa pudgalane jIvatA saMbaMdharUpa dehanA pudgalane, amUrtasvabhAva na kahevAya. pratyAsatinA doSathI'=galanI sAthe amUrta evA jIvatA saMbaMdharUpa doSathI, tyAM=jIva sAthe saMbaMdhavALA dehamAM, amUrtatva kema na upacArAya ? te upara kahe che-te zaMkA upara kahe che - anugAmanA vaza=eka saMbaMdhanA doSathI=vastu sAthe arthAt zarIra sAthe jIvanA eka saMbaMdhanA doSathI, je svabhAva vyavahAra thAya= je svabhAva che e prakAranI lokavyavahAramAM pratIti thAya, te upacariye teno upacAra thaI zake; paNa sarva dharmano upacAra na thAya=apratItinA viSayabhUta dharmano upacAra na thAya. (AthI dehamAM apratItinA viSayabhUta amUrtasvabhAvano upacAra na thAya mATe pudgalano amUrtasvabhAva na kahevAya.) tathA ra=ane te rIte =anugamatA vazathI je svabhAvano vyavahAra thAya teno upacAra thAya paraMtu anya dharmano upacAra na thAya te rIte, Arope sati nimittAnusaraLazAropa hote chate nimittanuM
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-13 | gAthA-9-10 149 anusaraNa che=jIvamAM mUrtatvano Aropa hote chate AropanA nimittanuM anusaraNa che, na tu nimittamururI tyAropa =paraMtu limitane AzrayIne Aropa nathI zarIranI sAthe AropanA nimitta evA jIvano saMbaMdha che tene AzrayIne dehamAM amUrtatvano Aropa nathI. ti cA =e prakArano vyAya, satra=ahIM-pudgalano amUrta svabhAva nathI ema svIkAravAmAM, gAzraya =AzrayaNIya che, rUkti bhAva e prakArano bhAva che. I13/9 bhAvArtha: asabhUta vyavahAranayathI jIvamAM mUrtasvabhAva svIkAryo tema asabhUta vyavahAranayathI jIva sAthe saMbaMdhavALA dehamAM jIvanA amUrtasvabhAvano upacAra karIne paNa zarIrano amUrtasvabhAva kahI zakAya nahIM. kema kahI zakAya nahIM ? temAM yukti batAve che - anugAmanA vazathI je bhAvono vyavahAra thato hoya teno upacAra thaI zake. jema dehanA anugAmanA vazathI "A AtmA rUpavALo che e prakArano vyavahAra thAya che, mATe AtmAmAM mUrtasvabhAvano upacAra thaI zake; paraMtu deha sAthe jIvano saMbaMdha hovA chatAM dehane joIne arUpIdharmano anugama dehamAM thato nathI. tethI "A deha arUpI che e prakAranA vyavahAramAM pratyakSabAdhA thAya che; kema ke cakSuindriyathI grAhya hoya tene arUpI kahI zakAya nahIM ane cakSuindriyathI dehanuM sAkSAt grahaNa thatuM hovAthI dehamAM AtmAnA amUrtasvabhAvano anugama thato nathI, tethI 'deha amUrta che e prakArano vyavahAra thato nathI mATe pudgalano amUrtasvabhAva kahI zakAya nahIM. vaLI, temAM yukti batAvatAM kahe che ke Aropa hote chate nimittanuM anusaraNa karAya che. jema jIvamAM A rUpALo che', "A kALo che" e prakArano Aropa thato hovAthI te AropanuM anusaraNa karAya che tyAre jaNAya che ke "dehanA nimitte A jIva rUpALo che'. tethI te pratItinI saMgati kayA nayathI thAya che ? tenI vicAraNA karAya che ane kahevAya che ke asadbhuta vyavahAranayathI "jIva rUpavALo che; paraMtu zarIranI sAthe jIvanA saMbaMdha mAtranA nimittane AzrayIne zarIramAM jIvanA arUpI dharmano Aropa thato nathI e prakAranI yukti pudgalanA amUrtasvabhAvane nahIM svIkAravA mATe Azraya karavI joIe. ll13/lA avataraNikA : gAthA-9nA uttarArdhamAM kahyuM ke amane vaza je bhAvono vyavahAra thAya teno upacAra thAya che te vacanane sammatitaka prakaraNanA vacanathI spaSTa karavA arthe kahe che - gAthA : e bhAvi "saMmati' bhaNiuM re, anugata artha asesa; jala-paya jima navi vibhAjiI re, yAvata aMtya viseso re. catuo II13/1nA
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-13 | gAthA-10 gAthArthaH e bhAve=anugamane vaza upacArano vyavahAra thAya che e bhAve, 'sammati' graMthamAM kahyuM che. zuM kahyuM che ? te batAve che -- jala-paya jima=pANI-dUdhanI jema, navi vibhajaIM=jyAM sudhI vibhAga na karAya tyAM sudhI, anugata artha asesa che=jIva ane pudgalarUpa artha paraspara anugata che arthAt atyaMta saMbaMdha che. kyAM sudhI atyaMta saMbaMdha che ? tethI kahe che jyAM sudhI aMtyavizeSa che (tyAM sudhI atyaMta saMbaMdha che, ema anvaya che.). / / 13/10/I Tabo H e bhAvi=e abhiprAyaIM, sammatigraMthamAMhi kahiuM chaIM, je anugata=atyaMta saMbaddha, azeSa kahitAM-sarva artha, jala-5ya jima=khIra-nIra parsi, vibhajiI nahIM=pRthak kariIM nahI, kihAMtAMI ? aMtya vizeSatAI-aMtya vizeSa-zuddha pudgala jIva lakSaNaIM vibhajiIM. yathA ' "audArikAdivargaNAniSpannAccharIrAderjJAnaghanAsaMkhyeyapradeza AtmA bhinnaH" iti / atra gAthA annunnANugayANaM 'imaM va taM va' tti vibhayaNamajuttaM / naha yuddhapALiyALuM khAvaMta visesapannAyA / / 2.47 / / kRti ||13/10|| TabArtha H e bhAvathI=e abhiprAyathI=anugamane vaza upacArano vyavahAra thAya che e abhiprAyathI, 'sammati' graMthamAM kahyuM che. je=je vastu, anugata=atyaMta saMbaddha che, (te) vastu azeSa kahetAM sarva artha pANI-dUdhanI jema dUdha-pANInI pariM, vibhajana karAya nahIM=pRthak karAya nahIM. kyAM sudhI pRthak karAya nahIM ? tethI kahe che - aMtyavizeSatA sudhI pRthak karAya nahIMaMtyavizeSa arthAt zuddha puddagalanA ane zuddha jIvanA lakSaNano vibhAga thAya. (tyAM sudhI pRthak karAya nahIM.) yathA=je pramANe - "ovArivivarmALAniSpanArIrAverrAnadhanAsaMdhyeyapraveza mAtmA minnaH"="auArikAdi vargaNAthI niSpanna evA zarIrAdithI jJAnanA ghanasvarUpa ane asaMkhyapradezavALo AtmA bhinna che." 'kRti' zabda uddharaNanI samApti arthe che. atra gAthA=ahIM gAthA='sammati'nI gAthA A pramANe che --
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2/ DhALa-13, gAthA-10 151 manunANuyAgaM anyonya anugatanuM anyonya anugata evA jIva ane pudgalonuM, 'maMa '=A ane te=A jIva che ane te pudgalo che', tti viSayamanutta e pramANenuM vibhAjana ayukta che. nada=je pramANe, yuddhapALiyA-dUdha-pANInuM anyonya anugata evA dUdha ane pANInuM, (A ane te=A dUdha che ane te pANI che e pramANenuM vibhAjana ayukta che.) kyAM sudhI vibhajana ayukta che ? tethI kahe che - jAvaMta vilepannAyA=jyAM sudhI vizeSa paryAyo prApta thAya=jyAM sudhI jIvanA ane pudgalanA paraspara mizraNa vagaranA vizeSa paryAyo prApta thAya. (tyAM sudhI vibhajana ayukta che. ema anvaya che.) (sammatitarka prakaraNa kAMDa1, gAthA-47) tti' zabda uddharaNanI samApti arthe che. II13/1 bhAvArtha : gAthA-9mAM kahyuM ke anugamane vaza ja upacArano vyavahAra thAya che, tene daDha karavA arthe "sammatitarka prakaraNa'nuM vacana batAve che - "sammatimAM kahyuM che ke jema dUdha ane pANI mizra hoya tyAre A dUdha che ane A pANI che e prakAre vibhajana ayukta che tema saMsArI jIvanA audArikazarIrathI ane kArmaNazarIrathI potAno AtmA pRthapha pratIta thato nathI. jJAnAvaraNIya Adi karmonA udayane kAraNe mAtra jJAnasvarUpa AtmA chaprasthane dekhAto nathI, paraMtu potAno AtmA saMsArI jIvone matijJAnasvarUpe anubhavAya che. koI chamastha jIvo karmathI pRthagurUpe kevala zuddha AtmAne joI zakatA nathI. AthI ja ghaNAM karmono kSaya karIne bAramA guNasthAnake pahoMcelA vItarAga paramAtmA paNa "A arUpI AtmA che ane A karma che e rIte pRthar joI zakatA nathI, paraMtu karmathI pRtha evA zuddha AtmAne jovA mATe daDha vyApArayukta matijJAnanA upayogavALA hoya che. A matijJAnano upayoga cAra prakAranA jJAnanA prakarSanA uttara bhAvi evA vizeSa prakAranA bodhasvarUpa che, chatAM karmothI pRthagu evI arUpI cetanAne jovA mATe te mahAtmA samartha nathI tethI "A mAro arUpI AtmA che ane A karmo che e prakArano vibhAga te mahAtmA karI zakatA nathI. je vakhate kevaLajJAna thAya che tyAre rUpI evAM karmo ane arUpI evo AtmA sarvathA pRthagu nahIM hovA chatAM jJAnanA upayogathI "A AtmA che ane A karma che" e prakArano vibhAga te mahAtmA karI zake che. tethI zuddha pudgalanA aMtyavizeSano ane arUpI evA AtmAnA aMtyavizeSano bheda kevaLajJAnanA baLathI teo karI zake che. kevaLajJAnanI pUrve A prakArano vibhAga jJAnathI paNa jaNAto nathI mATe jIvanI sAthe karmano atyaMta saMbaMdha hovAthI jIvamAM pudgaladravyano upacAra thAya che. AthI bAramA guNasthAnake paNa je aMzathI karmanA udayakRta jJAna AvarAyeluM che tenA kAraNe te mahAtmAmAM jeTalA aMzathI jaDatA che teTalA aMzathI pudgalanA dharmano te mahAtmAmAM upacAra thAya che, tethI te mahAtmAne teTalA aMzathI acetana kahI zakAya. vaLI, jyAM sudhI dehano saMbaMdha che tyAM sudhI sayogI kevalIne ke caudamA guNasthAnake rahelA ayogI kevalIne paNa pudgalanA dharmanuM AropaNa karIne asabhUta vyavahAranayathI mUrta kahI zakAya.
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-13 | gAthA-10-11 TabAmAM kahyuM ke aMtyavizeSa sudhI zuddha pugalano ane zuddha jIvano vibhAga thaI zake nahIM. temAM sAkSI ApatAM batAve che ke, audArika vargaNAthI utpanna thayeluM audArikazarIra, kArmaNa vargaNAthI utpanna thayeluM kAmaNazarIra ane jJAnAvaraNIya Adi karmanA udayathI niSpanna thayeluM ajJAna, tenAthI pRthagu evA jJAnaghana ane asaMkhyaya pradezavALo AtmA bhinna che. A prakAre zabdanI maryAdAthI sAmAnya bodha karanArane paNa zratathI bodha thAya che, paraMtu jyAre jIva mukta bane che tyAre A sarva bhAvothI pRthagu evA jJAnaghana ane asaMkhyaya pradezavALo AtmA spaSTa bhinna prApta thAya che, paraMtu jIva jyAM sudhI mukta nathI tyAM sudhI mizrano vyavahAra che, tethI pudgalanA mUrta dharmano upacAra AtmAmAM thaI zake che. ahIM vizeSa e che ke, siddhanA jIvo je AkAzapradeza upara rahelA che, te ja AkAzapradeza upara anaMtI kArmaNa vargaNAo Adi pudgalanI vargaNAo rahelI che, topaNa siddhanA jIvomAM pudgalanI mUrtatAno upacAra karI zakAya nahIM; kema ke temanI arUpI cetanA pudgala sAthe ekameka bhAvavALI nathI, phakta te kSetranA avasthAnarUpa temanA AtmAno ane pudgalano saMbaMdha che. ll13/1nA avataraNikA - Ima kahatAM-"mUrtatA jI-pugalaDhabe vibhAjaka aMtya vizeSa chaI, -tehano upacAra AtmaDhabaI kima hoI ? anaI je te vizeSa nahIM , avyavyAnugamaIM amUrtatArtA upacAra yugalaDhathaIM kima na hoI ?" evI zaMkA koIkanaIM hoI chaI, te TAlavAnaIM kahaI chaI - avataraNikArya : ema kahetAM=sammatimAM kahyuM ke vAvat aMtyavizeSatA sudhI dUdha-pANInI jema jIva-pudgalano vibhAga thaI zake nahIM ema kahetAM, mUrtatA jo pudgaladravyano vibhAjaka aMtyavizeSa che to teno upacAra-AtmA mokSamAM jAya che tyAre pugaladravya chUTuM paDe che tethI chUTA paDelA te pudgaladravyamAM mAtra mUrtatA prApta thAya che teTalA mAtrathI pudgala dravyanI mUrtatAno upacAra, AtmadravyamAM kaI rIte thaI zake? arthAt thaI zake nahIM. ane jo te vizeSa nathI AtmA mokSamAM jAya che tyAre chUTA paDelA pudgalamAM mUrtatA che eTalA mAtrathI saMsArI jIvamAM pagaladravyanI mUrtatArUpa dharmano upacAra thAya che te prakArano vizeSa nathI, to anyoca anugAmane kAraNe=saMsArI jIvomAM mUrta evA pudgala ane amUrta evI cetanA e benA anyonya anugAmane kAraNe, amUrtatAno upacAra pudgaladravyamAM kema na thAya? arthAt jema anyonya anugAmane kAraNe pagaladravyanI mUrtatAno upacAra jIvamAM thaI zake che tema pugaladravyamAM paNa jIvanI amUrtatAno upacAra thavo joIe. evI zaMkA koIne thaI zake che, tene TALavA mATe kahe che - gAthA : anabhibhUta jihAM mUrtatA re, amUrtatA tihAM nAMhi; jihAM abhibhUta amUrtatA re, mUrti anaMtya te mAhiM re. catuo ll13/11aaaa
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-13 | gAthA-11 gAthArthaH 153 jyAM=jIvanA zarIramAM, mUrtatA anabhibhUta che tyAM amUrtatA nathI. jyAM=zarIradhArI jIvamAM, amUrtatA abhibhUta che, te mAMhi=te jIvamAM, mUrti=mUrtatA, anaMtya che=anugamajanita sAdhAraNa dharmarUpa che. II13/11|| ToH jihAM, pudgaladravyaI mUrtatA abhibhUta nathI, kiMtu udbhUta chaI, tihAM, amUrtatA svabhAva na hoIM. te mArTi-amUrtatA apudgala dravyano aMtya vizeSa. anaIM jihAM, AtmadravyaIM karmadoSaI amUrtatA abhibhUta chaI, tihAM, mUrtatA anaMtya anugamajanita sAdhAraNa dharmarUpa hoI. tathA ca anyo'nyAnugamAvizeSe'pi kvacideva kiJcit kenacit kathaJcidanubhUyate iti ythaagmvyavahAramAzrayaLIyam / ||13/11|| TabArthaH jihAM=jIvanA zarIramAM, pudgaladravyanI mUrtatA abhibhUta nathI=zarIra sAthe saMbaMdhavALA jIvadravyanI amUrtatAthI pudgaladravyanI mUrtatA abhibhUta nathI, paraMtu udbhuta che arthAt indriyothI spaSTa dekhAI rahI che mATe udbhuta che, tihAM=jIva sAthe saMbaMdhavALA zarIramAM, amUrtatA svabhAva na hoya. te mATe= zarIra sAthe saMbaMdhavALA pudgalamAM mUrtasvabhAva udbhUta hovAne kAraNe amUrtatA svabhAva kahevAto nathI te mATe, amUrtatA apudgaladravyano=pudgaladravya sivAyanA anya dravyano, aMtyavizeSa che=zarIradhArI jIvamAM anaMtya evA anugamajanita mUrtatA che tevI amUrtatA nathI paraMtu aMtyavizeSa che arthAt dehathI pRthak jIva thAya tyAre te amUrtatA jIvamAM che tema sarva apudgaladravyomAM paNa aMtyavizeSa amUrtatA che, ane jyAM=zarIradhArI jIvamAM, karmadoSathI amUrtatA abhibhUta che tyAM mUrtatA anaMtya=aMtya nahIM evI, anugamajanita=jIva ane pudgalanA anugamajanita, sAdhAraNa dharmarUpa thAya che. (tethI zarIradhArI jIvane mUrta kahevAya che.) tathA ra=ane te rIte=pudgala dravyamAM amUrtatAno upacAra na thaI zake ane jIvadravyamAM mUrtatAno upacAra thaI zake tema yuktithI sthApana karyuM te rIte, kahe che anvoDanyAnuLamAvizeSepi=anyonya anugamano avizeSa hovA chatAM paNa=dehadhArI jIvamAM jIvano ane pudgalano paraspara anugama samAna hovA chatAM paNa, veiva kvacit ja=koIka vastumAM ja=jIvarUpa vastumAM ja, nizci=kAMIka, jainaci=koIkanA vaDe=koIka vicAraka puruSa vaDe, cit--koIka apekSAthI=pudgalanI mUrtatAne kAraNe jIvanI amUrtatA abhibhUta thayelI che e
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ 154 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-13/ gAthA-11 apekSAthI anubhUyate zarIradhArI jIvamAM mUrtatA anubhavAya che. kRtti e pramANe yathArInavyavahArazje pramANe Agamano vyavahAra che te pramANe), Azraya AzrayaNIya che. ll13/11nA bhAvArtha - avataraNikAmAM zaMkA karI ke "sammati'nA vacanAnusAra yugaladravyano vibhAjaka aMtyavizeSa mUrtatA che ane AtmA sAthe pudgala dravya ekameka thayeluM che. AtmA mokSamAM jAya che tyAre chuTA paDelA te pudgalamAM mUrtatA mAtra che eTalA mAtrathI AtmadravyamAM teno upacAra kema thaI zake ? arthAt thaI zake nahIM. vaLI, jo ema kahevAmAM Ave ke, "pagaladravyano vibhAjaka aMtyavizeSa mUrtatA hovA chatAM pudgala dravya ane Atmadravya saMsArIavasthAmAM kathaMcit ekatvane pAmelAM che, mATe te avasthAmAM te pudgaladravyano vibhAjaka aMtyavizeSa hovA chatAM paNa AtmAnI sAthe te mUrtatA anyonyanA anugAmane kAraNe saMlagna che, tethI AtmAmAM pudgaladravyanI mUrtatAno upacAra thaI zake che to zaMkAkArazrI prazna kare che ke, jema saMsArI jIva ane pudgala dravya baMneno anyonya anugama che, tethI pugaladravyanI mUrtatAno upacAra dehanI sAthe ekatvabhAvane pAmelA AtmAmAM thaI zake che, tema pudgaladravyanI sAthe Atmadravyano anyonya anugama hovAne kAraNe AtmadravyanI amUrtatAno upacAra pudgaladravyamAM thavo joIe arthAt jo pudgaladravyanI mUrtatAno AtmadravyamAM upacAra thaI zake che to AtmadravyanI amUrtatAno upacAra paNa pudgaladravyamAM thavo joIe. A prakAranI zaMkAnuM nivAraNa karatAM kahe che - dehadhArI jIvanA zarIrarUpa pudgalamAM je mUrtatA che te amUrta evA jIva sAthe saMbaMdha thavAne kAraNe abhibhUta thatI nathI, paraMtu amUrta evA jIvana sAthe saMbaMdhavALI mUrtatA ubhUta che=pratyakSathI dekhAya che. tethI jIvanA saMbaMdhane AzrayIne jIvanA zarIramAM amUrtatA svabhAva che tema kahI zakAya nahIM; kema ke pratyakSathI mUrtasvabhAva dekhAto hoya tyAM amUrtasvabhAva kahI zakAya nahIM. jIvamAM vartatI amUrtatA pudgalanI mUrtatAno abhibhava karavA samartha banatI nathI, tethI nakkI thAya che ke, amUrtatA pudgaladravyano dharma nathI, paraMtu pudgalathI anya evA apudgaladravyano aMtyavizeSa che; kema ke mUrtatA pudgaladravyano ja dharma che anya dravyano nahIM; eTaluM ja nahIM paNa, amUrta evA AtmA sAthe saMbaMdha thavA chatAM abhibhUta na thAya tevo pudgalano dharma che. tethI je pudgala nathI temAM mUrtatA dharma nathI tema phalita thAya. mATe apudgaladravyano aMtyavizeSa amUrtatA ja che. AthI ja=AtmAno paNa aMtyavizeSa amUrtatA dharma ja che phakta karyadoSane kAraNe amUrtatA abhibhUta thayelI che. AthI ja, AtmAno aMtyavizeSa amUrtasvabhAva hovA chatAM anaMtya anugajanita evA sAdhAraNa dharmarUpa mUrtatA paNa saMsArI AtmAno svabhAva che tema kahevAya che. Azaya e che ke, AtmAno aMtyavizeSa dharma amUrtatA che=pudgalathI AtmA chUTo paDe che tyAre pragaTa thAya tevo aMtya dharma amUrtatA che, vaLI te amUrtatA anyonya anugamarahita AtmAno asAdhAraNa dharma che. pugala sAthe saMsArI AtmA ekameka thayelo hovAne kAraNe karma ane AtmAno anyonya anugajanita
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-13 | gAthA-11-12 155 sAdhAraNa dharma mUrtatA che arthAt pudgala ane AtmA ubhayano sAdhAraNa dharma mUrtatA che, tethI anaMtya anugajanita evA sAdhAraNa dharmarUpa mUrtatA saMsArI AtmAno svabhAva che. A kathanane yuktithI spaSTa kare che - saMsArI jIvano deha sAthe anyonya anugama samAna che chatAM AtmAmAM ja amUrtatAno anubhava thAya che, pudgalamAM amUrtatAno anubhava thato nathI tethI kiMcit koI ekano ja, anugama thAya che mUrtatAno ja anugama thAya che, paraMtu amUrtatAno anugama thato nathI. koIkanA vaDe ja anugama thAya che=vicAraka puruSa vaDe ja AtmAmAM mUrtatAno anubhava thAya che, paraMtu avicArakane to mAtra zarIra dekhAya che ane zarIra aMtargata AtmAmAM anyonya anugAmane kAraNe mUrtatA dekhAtI nathI. vaLI, vicArakane paNa kathaMcituM ja mUrtatA dekhAya che=AtmAmAM sarvathA mUrtatA dekhAtI nathI paraMtu kathaMcit ja mUrtatA dekhAya che; kema ke pudgalanA anugAmane kAraNe ja amUrtatA abhibhUta thaI che, mATe mUrtatA che paraMtu paramArthathI to AtmA amUrta che tema anubhavAya che. tethI je pramANe AtmAmAM mUrtatAno upacAra karavAno Agamano vyavahAra che ane zarIramAM amUrtatAno Agamano vyavahAra nathI e pramANe ja AzrayaNa karavuM joIe. ll13/11|| avataraNikA - gAthA-11mAM sthApana karyuM ke, AtmA sAthe saMbaMdha hovA chatAM pulamAM amUrtasvabhAvano vyavahAra upacArathI paNa thaI zake nahIM. DhALa-1ranI gAthA-1ramAM kahela ke pudgalane ane jIvane ekavIsa svabhAva thAya che te pramANe svIkArIe to pudgalamAM paNa amUrtasvabhAva svIkAravo paDe, to ja pudagalamAM ekavIsa svabhAva saMgata thAya. A kathana sAthe gAthA-11no virodha dekhAya che. tenA parihAra arthe kahe che - gAthA - pudagalanaIM IkavIsamo re, Ima to bhAva vilupta; teNi asabhUta naIM re, parokSa aNue amutto re. catu9 II13/1NA gAthArtha : Ima to gAthA-11mAM kahyuM e rIte to, pugalane ekavIsamo bhAva=amUrtasvabhAva vilupta thAya. teNikate doSane TALavA arthe, asadbhuta vyavahAranayathI parokSa aNumAM amUrtasvabhAva kahevo joIe. ll13/1zA Tabo: upacAra paNi amUrta svabhAva pUgalana na hoI Ima kahatAM to ekavIsamI bhAva rkopAI, tivAraIM-"pravittikhAvAH yuIvapuyorkatA: " e vacana vAghAtathI apasiddhAMta thAI. te TAlavAnaI kAji asadabhUtavyavahAranaIM parokSa je pudgala
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1pa6 dravyagaNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-13 | gAthA-12 paramANa cha, tehanaI amUrta kahiI. vyAvahArikapratyakSAgocaratvamamUrttatvaM paramANau bhAktaM svIkriyate ityrthH| 13/12|| bArtha : upacArathI paNa amUrta svabhAva padagalane na thAya" ema kahetAM to ekavIsamo bhAva lopAyaDhALa-12nI gAthA-1ramAM kahyuM ke jIvane ane pudgalane ekavIsa svabhAva che temAMthI ekavIsamo bhAva pugalamAM lopAya, tivAraI=DhALa-1ranI gAthA-13nA TabAmAM uddharaNanI gAthA batAvI te pramANe, virAtipAvA: curnAvapuyormatA =ekavIsa bhAvo che, (je) jIvana ane pudgalanA manAyA che.' e vacanano vyAghAta thavAthI apasiddhAMta thAya. te TALavAnaI kArjikate vacanano vyAghAta TALavA mATe, asabhUta vyavahAranayathI parokSa je pugala paramANuo che tene amUrta kahevAya amUrtasvabhAva che tema kahevAya. vyAvahArivaprasAriratvamamUrva vyAvahArika evuM pratyakSanA agocarapaNArUpa amUrtapaNuM, paramALo= paramANumAM, mA=gauNa, svIjiyate svIkArAya che. tyartha e prakArano artha che. 13/12aaaa. bhAvArtha : zarIradhArI jIvo pratyakSathI rUpa dekhAya che tethI amUrta evA AtmAnA saMbaMdhane AzrayIne pratyakSathI dekhAtA dehane amUrta kahI zakAya nahIM; kema ke pratyakSabAdhA che ane jo tema svIkArIe to "jIvanA ane pudgalanA ekavIsa bhAvo manAyA che" e vacanano vyAghAta thAya; kema ke pudgalamAM amUrtasvabhAva upacArathI paNa svIkArIe to ja pudgalamAM ekavIsa svabhAva saMgata thAya. jema, siddhanA jIvo karmarahita che tethI temanAmAM mUrtasvabhAva nathI topaNa pUrvanA deha sAthenA saMbaMdhakAlIna bhAvone AzrayIne mUrtasvabhAva siddhanA jIvono che tema saMgata thAya che paraMtu pudgalamAM koI rIte amUrta svabhAva na svIkAravAmAM Ave to, pudgalamAM ekavIsa bhAvonA svIkAranA kathanamAM virodha Ave. te TALavA mATe asabhUta vyavahAranayathI "je pudgala paramANuo arthAt paramANu-rANuka ke anaMta paramANunA skaMdho, vyavahArathI pratyakSa nathI, te sarvamAM amUrtasvabhAva kahevo joIe." kema asaddabhUta vyavahAranayathI indriya agocara evA paramANu AdimAM amUrtasvabhAva kahevo joIe? temAM yukti batAve che - pratyakSanuM agocarapaNuM te ja vyAvahArika amUrtapaNuM che ane tevuM amUrtapaNuM gauNa amUrtapaNuM che. vaLI, dharmAstikAyAdi dravyomAM vartatuM amUrtapaNuM mukhya amUrtapaNuM che tethI cakSuthI jenuM grahaNa koI rIte thaI zake tema nathI tevA sUkSma ekendriya jIvonA zarIrarUpa sUkSma skaMdho ke paramANunA skaMdhomAM vyAvahArika pratyakSa agocarapaNuM che mATe asabhUta vyavahAranaya teone amUrta kahe che. nizcayanaya to sarvapudgalo rUpavALA hovAthI sarva pudgalone mUrtasvabhAvavALA ja kahe che. ll13/1aaaa
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2/ DhALa-13/ gAthA-13 157 avataraNikA - have ekapradeza svabhAva kayA nayathI, kone che ? te spaSTa karavA kahe che - gAthA : kAla-pudagalAgRtaNo re, eka pradeza svabhAva; paramanayaI paradravyanaI re, bhedakalapanA abhAvo re. catu II13/13 gAthArtha : kAlANune ane pagalANune paramanayathI=paramabhAvagrAhakanayathI, ekapradeza svabhAva che. paradravyane kAlANuthI ane paramANUthI anya dravyane, bhedakalpanAnA abhAvavALA zuddhadravyArthikanayathI (ekapradeza svabhAva che, ema anvaya che.) II13/13 Tabo: kAlANunaI tathA pudagalANanaI paramabhAvagrAhakanaIM eka pradeza svabhAva kahithaI. paradravyanaI-e 2 TAlI bIjAM dravyanaI, bhedakalpanArahita, zuddhadravyArthikaIM eka pradeza svabhAva kahi. ll13/13 TabArtha : kAlANune ane pugalANane paramabhAvagrAhakanayathI ekapradeza svabhAva kahevAya. paradravya=e be TALIne bIjA dhamastikAyAdi ane pagalAstikAya e sarva dravyane, bhedakalpanArahita evA zuddhavyArthikanayathI ekapradeza svabhAva kahevAya. 13/13 bhAvArtha : kAlANu vartamAna samayarUpa che tethI eka samayasvarUpa ja che, mATe kAlANunA paramabhAvane jonArI dRSTithI vicAravAmAM Ave to teno paramabhAva ekapradeza svabhAva che; kema ke kAlANumAM anaMtapradezo nathI. vaLI jagatamAM je pudgalo aNurUpe vartamAnamAM vidyamAna che te aNunA paramabhAvane jonArI dRSTithI vicArIe to te sarva paramANuo paNa ekapradezAtmaka hovAthI ekapradeza svabhAvavALA che. te sivAyanA anya sarva dravyono parabhAvagrAhakanayanI dRSTithI vicAra karIe to ekapradeza svabhAva kahI zakAya nahIM; kema ke te dravyo anekapradeza svabhAvavALA che vaLI, kAlANune ane pudgalANune choDIne je sarva dravyo che te sarva dravyone akhaMDarUpe svIkArIe tyAre tenA pradezonA bhedanI kalpanA thatI nathI, paraMtu zuddha dravyarUpe te akhaMDa eka dravya dekhAya che. tethI bhedakalpanArahita zuddha dravyane jonArI dRSTithI eka jIvane AzrayIne ekapradeza svabhAva che. sarva jIvomAMthI pratyeka jIva akhaMDa ekadravyarUpa hovAthI temAMthI pratyekano ekapradeza svabhAva che. vaLI, je chUTA
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2/ DhALa-13 | gAthA-13-14 paramANuo nathI paraMtu karaNuka, caNakAdi skaMdharUpe varte che, yAvatu anaMta aNunA skaMdho varte che, te skaMdhomAM vartatA paramANuone AzrayIne bhedakalpanA karyA vagara zuddha dravyane jonArI dRSTithI jovAmAM Ave to te dareka skaMdho akhaMDa eka zuddha dravya hovAthI ekapradeza svabhAvavALA kahevAya. te rIte dharmAstikAya, adharmAstikAya ane AkAzAstikAya paNa tenA pradezanA bhedanI kalpanA vagara zuddhadravyArthikanayanI dRSTithI vicAravAmAM Ave to te sarva dravyo ekapradeza svabhAvavALAM che. ll13/13 avataraNikA: have aneka pradeza svabhAva kayA nayathI che? te batAve che - gAthA : bhedakalpanAyutanacaMI re, aneka pradeza svabhAva; aNu vina pudgala aNutaNo re, upacAraI teha bhAvo re. catuo I13/14 gAthArtha - bhedakalpanAyukta nayathI=azuddhadravyArthikanayathI, aNu vina aNu vagara, sarva dravyane anekapradeza svabhAva che ane pudagalanA aNutaNo=aNuno, upacArathI teha bhAvo aneka pradeza svabhAva che. ll13/14ll Tabo : bhedakalpanAsApekSa azuddha dravyArthikanAI, aNa kai paramANa vinA sarva dravyana arnaka pradeza svabhAva kahiIM. anaIM pudgala paramANunaIM aneka pradeza thAvAnI thogyatA chaThuM, te mATaIM upacAra aneka pradezasvabhAva kahiIM. kAlANamAMhi te upacAra kAraNa nathI, te mATaiM, tehanaI sarvathA e svabhAva nahIM. ll13/14 TabArtha - bhedakalpanAsApekSa azuddhaddhavyArthikanayathI, aNu kahetAM paramANu, vinA sarva dravyane aneka pradeza svabhAva kahevAya che ane pudgalanA paramANune aneka pradeza thavAnI yogyatA che, te mATe upacArathI aneka pradeza svabhAva kahevAya. kAlANumAM te upacAranuM kAraNa nathI te mATe tene=kAlANune, sarvathA e svabhAva nahIM aneka pradeza svabhAva nathI. II13/14 bhAvArtha dharmAstikAyAdi dravyo akhaMDa hovAthI akhaMDa dravyarUpe ja dravyArthikanayathI dekhAya che chatAM paramANu tulya avagAhanavALA aMzane grahaNa karIne te dravyamAM bhedanI kalpanA karavAmAM Ave ane te kalpanAnI apekSAthI dravyArthikanayanI dRSTino upayoga mUkavAmAM Ave tyAre te dravyArthikanayanI dRSTi azuddhadravyArthikanayanI
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-13 | gAthA-14-15 159 dRSTi bane che arthAtu paryAyArthikanayathI AkrAMta bane che mATe azuddha bane che, kema ke dravyArthikanaya abhedane batAvanAra che ane paryAyArthikanaya bhedane batAvanAra che, tethI bhedakalpanAsApekSa dravyArthikanayano upayoga jyAre pravarte che tyAre paryAyArthikanayathI AkrAMta hovAne kAraNe te azuddhadravyArthikanaya kahevAya che. A nayanI dRSTithI paramANune choDIne dharmAstikAyAdi sarva dravyone, sarva pudgala skaMdhone ke sarva jIvone anekapradeza svabhAva kahevAya che. vaLI, pudgalanA paramANuomAM sAkSAt aneka pradeza vidyamAna nathI topaNa te paramANuo jyAre skaMdharUpe bane che tyAre te skaMdhamAM aneka pradezo prApta thAya che. tethI aneka pradezanA skaMdharUpe banavAnI yogyatA paramANamAM hovAthI upacArathI paramANamAM aneka pradeza svabhAva kahI zakAya ane kAlANumAM anekapradeza thavAno svabhAva nathI mATe kAlANamAM upacArathI paNa aneka pradeza svabhAva kahI zakAya nahIM. A sarva kathanathI e phalita thAya ke paramANu sivAyanAM sarva dravyone bhedakalpanAvALA evA azuddhadravyArthikanayathI upacArarahita anekapradeza svabhAva kahI zakAya ane bhedakalpanAvALA evA azuddhadravyArthikanayathI paramANune upacArathI aneka pradeza svabhAva kahI zakAya ane bhedakalpanAvALA evA azuddhadravyArthikanayathI upacArathI ke upacAra vagara kAlANune anekapradeza svabhAva kahI zakAya nahIM. ll13/14 avataraNikA : have vibhAvasvabhAva, zuddha svabhAva ane azuddha svabhAva kayA nayathI che ? te batAve che - gAthA : zuddhAzuddha dravyArthikaIM re, jANi vibhAvasvabhAva; zuddhaI zuddha svabhAva chaI re, azuddhaI azuddha svabhAvo re. catuo ll13/1paNA gAthArtha - zuddhAzuddhadravyArthindrayathI vibhAvasvabhAva jANavo. zuddha IM=zuddhavyArthiknayathI, zuddha svabhAva che. azuddhaI azuddhadravyArthikanayathI, azuddha svabhAva che. II13/1po Tabo : zuddhAzuddha dravyArthikanaIM saMmugdhaI vibhAvasvabhAva chaI. zuddha dravyArthikana IM zuddha svabhAva, azuddha dravArthikanaIM azuddha svabhAva jANajva. I/13/1pA. TabArca - zuddhAzuddhavyArthikanayathI saMmugdhapaNAthI=cetana-acetananA bhAvonA vibhAga vagara saMmugdhapaNAthI,
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-13 | gAthA-15-16 vibhAvasvabhAva AtmAno che. zuddhadravyArthikatayathI zuddha svabhAva che, azuddhadravyArthikanayathI azuddha svabhAva jANavo. / / 13/15/ bhAvArtha 160 : zuddha-azuddha ubhayathI mizra evA dravyane jonArI dRSTithI padArthane jovAmAM Ave tyAre karmathI mizra evA saMsArI jIvanI upasthiti thAya che ane tevA jIvane jovAmAM upayukta dRSTithI vastune jovAmAM Ave to AtmAno jJAnarUpa zuddhabhAva ane karmajanita krodhAdi pariNatirUpa azuddha bhAva AtmAmAM dekhAya che. vastutaH te krodhAdi pariNatimAM Atmadravyano zuddha evA jJAnano aMza che ane krodhAdirUpa azuddha evo vikArano aMza che. te be aMzano vibhAga karyA vagara saMyuktapaNe jovAmAM Ave tyAre AtmAno vibhAvasvabhAva che tema pratIta thAya che. vaLI, zuddhadravyArthikanayanI dRSTithI vastune jovAmAM Ave tyAre jema dUdha ane pANI mizra hovA chatAM sUkSma dRSTithI jonAranuM pANIthI pRthag dUdhano aMza jaNAya che tema karmathI mizra AtmA hovA chatAM jonArane karmathI pRthak evuM jJAnamaya Atmadravya dekhAya che ane te Atmadravya buddhirUpI cakSuthI mohathI anAkuLa ane akriya svabhAvavALuM dekhAya che. AthI ja siddhanA jIvo saMpUrNa mohathI anAkuLa ane saMpUrNa kriyAthI rahita niyata AkAzapradeza upara svasthatAthI sadA mATe sthira rahelA che tema dekhAya che. vaLI, yogIne vartamAnamAM potAno AtmA mohathI AkuLa hovA chatAM ane spaSTa rIte kriyAvALo hovA chatAM zuddhadravyArthikanayanI dRSTithI sarvathA mohathI anAkuLa ane sarvathA akriya, jJAnamaya dekhAya che. jeTalA jeTalA aMzathI zuddha svabhAvane abhimukha potAno bhAva pragaTa thAya che teTalo teTalo aMza zuddhadravyArthikanayathI AvirbhAvarUpe dekhAya che, ane jeTalo aMza AvirbhUta nathI te aMza paNa potAnA zuddha AtmAmAM vidyamAna che, tema zuddhadravyArthikanayanI dRSTithI jonArane dekhAya che. AthI ja zuddhadravyArthikanayathI zuddha AtmAne jovAmAM tanmaya thayelA mahAtmA kSapakazreNIne prApta karIne kevaLajJAnane prApta kare che. vaLI, azuddhadravyArthikanayathI AtmAno azuddha svabhAva dekhAya che arthAt 'huM dehavALo chuM,' 'huM karmavALo chuM' 'huM saMpattivALo chuM' ityAdi azuddha svabhAva dekhAya che. II13/1pA avataraNikA : have upacarita svabhAva kayA nayathI che ? te batAvIne DhALanuM nigamana kare che gAthA H asadbhUta vyavahArathI re, chaIM upacarita svabhAva; e svabhAva naya yojanA re, kIjaU mani dhari bhAvo re. catu. ||13/16 //
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2/ DhALa-13 | gAthA-16-17 161 gAthArtha - asabhUta vyavahAranayathI upacarita svabhAva che. e=prastuta DhALamAM atyAra sudhI varNana karyuM e, svabhAvamAM nayayojanA manamAM dhAraNa karIne bhAvana karo. I13/10 Tabo: asadabhUta vyavahAranayathI upayarita svabhAva. e bhAva citamAMhiM dharI svabhAvanayayojanA kIjaU. ll13/1 TabArtha : asadbhuta vyavahAranayathI upacarita svabhAva che. e bhAva=atyAra sudhI prastuta DhALamAM varNana karyuM e bhAvane, citamAM dhAraNa karIne svabhAvamAM layayojanA karavI joIe. 13/1ThThA bhAvArtha: nizcayanaya be dravyonA paraspara saMbaMdhane svIkArIne dekhAtA svabhAvane svabhAvarUpe svIkArato nathI; paraMtu vyavahAranaya be dravyonA paraspara saMbaMdhathI dekhAtA svabhAvane svabhAvarUpe svIkAre che. vaLI, upacarita svabhAvane sadbhuta vyavahAranaya svIkArato nathI jyAre asabhUta vyavahAranaya svIkAre che. AtmAmAM karmane kAraNe thayelI ajJAnatA vyavahAranaya svIkAre che paraMtu te ajJAnatA upacarita nathI; kema ke saMsArI jIvamAM pratyakSathI dekhAya che jyAre zarIramAM rahelA rUpane grahaNa karIne AtmAne mUrta kahevAmAM Ave tyAre asadabhUta vyavahAranaya pudgalanA mUrta dharmano AtmAmAM upacAra kare che. A rIte upacarita svabhAva kayA nayathI che ? te batAvyA pachI AkhI DhALanuM nigamana karatAM kahe che prastuta DhALamAM graMthakArazrIe svabhAvamAM je nayanI yojanA karI tene manamAM dhAraNa karIne tenAthI AtmAne bhAvita karavo joIe, jethI padArthanI vyavasthAmAM nayadRSTio kaI rIte padArthanA svarUpane batAve che? tene jonArI nirmaLa syAdvAdanI dRSTithI ja padArthane jonArI mArgAnusArI dRSTi pravarte. vaLI, ucita sthAne ucita nayane yojIne je samyajJAna thAya che te samyajJAna AtmAne aMtaraMga mArgAnusArI bodha karAvIne avazya vItarAgatAnuM kAraNa bane che, mATe svabhAvamAM nayayojanAnI sarva dRSTionuM sUkSma buddhithI bhAvana karavuM joIe. 13/1chA avataraNikA - e digaMbara prakriyA kihAM kihAM svasamAI paNi upaskRta karI chaI, ehamAMhiM citya chaI, te dekhADaI thaI -
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ 162 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-13 | gAthA-17 avataraNikArtha : A digaMbara prakriyA kyAMka kyAMka svasamayane paNa upaskRta kare che emAM je ciMtya che, te dekhADe che gAthA: anupacarita nija bhAva je re, te to guNa kahavAya; Ika dravyAzrita guNa kahiyA re, ubhayAzrita 5jjAyo re. catu. ||13/17ll gAthArthaH anupacarita potAno je bhAva=dravyanI sAthe sadA rahenAro hovAthI anupacarita evo dravyano je bhAva, to guNa kahevAya. anupacarita evo dravyano bhAva guNa kema kahevAya ? tethI kahe che eka dravyAzrita guNa kahevAya che. ubhayAzrita=dravya ane guNa ubhayAzrita paryAya kahevAya che. ||13/17II Tabo H svabhAva te-guNaparyAyathI bhinna na vivarSiI, je mArTi, je anupacarita bhAva, te guNa ja, upacarita te paryAya ja. gata va-eka dravyAzrita-guNa, ubhayAzrita-paryAya kahiyA, tathoktam-uttarAdhyayaneSu "guNANamAsao davvaM egadavvassiA guNA / lakkhaNaM pajjavANaM tu ubhao assiA bhave || 1 || " (uttarAdhyayanasUtra, adhyayana- 28, sUtra - 5 ) "yadi ca 'svadravyAdigrAhakeNAstisvabhAvaH paradravyAdigrAhakeNa nAstisvabhAvaH' ityabhyupagamyate, tadobhayorapi dravyArthikaviSayatvAt, saptabhaGgyAmAdyadvitIyayorbhaGgayordravyArthikaparyAyArthikAzrayaNe prakriyA maceta" hatyAghatra vadu vicAraLIyam // ||13/17|| TabArtha H svabhAva te guNaparyAyathI bhinna che ema vivakSA karavI joIe nahIM=digaMbara pakSavALA jema guNanA bhedo ane paryAyanA bhedo kahyA pachI svabhAvanA paNa bhedo kahe che te svabhAva guNaparyAyathI bhinna che ema vivakSA karavI joIe nahIM. je mATe=je kAraNathI, je anupacarita bhAva te guNa ja
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ 163 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2/ DhALa-13/ gAthA-17 che ane upacarita bhAva te paryAya ja che. (mATe guNa-paryAyathI bhinna evA svabhAvanI vivakSA karavI joIe nahIM.) AthI ja=vastuno anupacarita bhAva te guNa che ane upacarita bhAva te paryAya che AthI ja, eka dravyAzrita te guNa kahevAyA che ane ubhayAzrita dravya ane guNa ubhayAzrita, te paryAya kahevAyA che. kyAM kahevAyA che ? tethI kahe che - tathora-3ttarAdhyayaney=uttarAdhyayanamAM te pramANe kahevAyuM che - TUTOmAsano dhvaM guNono Azraya dravya che. vyaksigA punA=ekadravyAzrita guNo che. pawvA snagi tu 3mo kSamA =vaLI paryAyanuM lakSaNa ubhayAzrita thAya dravya ane guNa ubhayAzrita paryAyo thAya. ll1l (uttarAdhyayanasUtra, adhyayana-28, sUtra-5) pUrvamAM ekavIsa svabhAvo batAvyA. temAM svadravyAdigrAhakathI astisvabhAva ane pAradravyAdigrAhakathI nAstisvabhAva che, ema digaMbaranI prakriyA anusAra batAvela. have te prakAre astisvabhAva ane nAstisvabhAva svIkAravAthI bhagavAnanA zAsananI saptabhaMgI prakriyAno lopa thavAno prasaMga Ave te batAvavA arthe kahe di ra=ane jo, vyAdhizradAjJisvabhAva =svadravyAdigrAhakathI astisvabhAva che, para vyAdigrAhaor nAsti svabhAva=paravyAdigrAhakathI nAstisvabhAva che, myupAve ema svIkAravAmAM Ave, tamorapito ubhayanuM paNa astitva ane nAstitva ubhayanuM paNa, dravyartha viSayatvA= dravyArthika viSayapaNuM hovAnA kAraNe, satimAmAdyaditI tharmo =saptabhaMgInA prathamanA ane bIjA bhAMgAtA, dravyArthiva paryArthivAkaya dravyArthikatA ane paryAyArthikanA AzrayaNaviSayaka=dravyArthika ane paryAyArthika ubhayanA AzrayaNaviSayaka, prakriyA=prakriyA saptabhaMgInA svIkArarUpa saptabhaMgInI prakriyA, mota=bhAMge. rUcAritrae vagere, zatra=ahIM arthAt svabhAvanA bhedonA svIkAramAM, vahu vivArIya=ghaNuM vicAraNIya che. ll13/17 bhAvArtha - digaMbaroe guNanA bhedo batAvyA che te pramANe graMthakArazrIe paNa guNanA bhedonuM varNana pUrvamAM karyuM; kema ke graMthakArazrIe pUrvamAM dravya-guNa-paryAyanuM varNana karavAnI pratijJA karI che, tethI digaMbaranI prakriyA anusAra svane paNa saMmata evA guNonA bhedonuM varNana DhALa-11nI gAthA-1thI 4 sudhI karyuM. tyArapachI digaMbara prakriyA anusAra svabhAvanA bhedanuM varNana DhALa-11nA zeSa bhAgamAM ane DhALa-12mAM batAvyuM. prastuta teramI DhALamAM dravyanA bhedonuM varNana karyA pachI guNanA bhedonuM varNana batAvyuM ane paryAyanA bhedonuM varNana have pachI karaze, jenAthI dravya-guNa-paryAyanA svarUpano bodha thAya.
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-13 | gAthA-17 guNanA bhedanA varNana pachI digaMbaro svabhAvanA bhedo kaI rIte pADe che ? te DhALa-11nI gAthA-5mAM batAvIne atyAra sudhI temanI prakriyA anusAra svabhAvanA bhedo graMthakArazrIe batAvyA. have 'guNanA bhedathI ane paryAyanA bhedathI svabhAvanA bhedo judA kahevA joIe nahIM' ema spaSTa karatAM graMthakArazrI kahe che ke digaMbaro kahe che ema svIkA2vAthI dravya, guNa, svabhAva ane paryAya ema cAra vastunI prApti thAya. mATe digaMbaroe pADelA svabhAvanA bhedono guNa-paryAyamAM ja aMtarbhAva karavo joIe. svabhAvanA bhedono guNa-paryAyamAM ja aMtarbhAva kema karavo joIe ? tethI batAve che - svabhAvano artha thAya ke 'potAno bhAva'. padArthano je anuparita bhAva che te guNa che arthAt padArthamAM svabhAvabhUta je bhAva padArtha sAthe sadA 2henAro hoya te guNa kahevAya. AthI ja yAvadravyabhAvI= padArthamAM sadA rahenAro je bhAva hoya te, guNa che e pramANe guNanuM lakSaNa pUrvamAM karyuM. vaLI, padArthamAM sadA na rahenAro ane kyAreka prApta thanAro bhAva te padArthano upacarita bhAva che tene paryAya kahevAya. AthI ja ayAvat-dravyabhAvI=padArthamAM sadA na rahenAro bhAva, paryAya che. tethI 'vastuno je anupacarita svabhAva che te guNa che ane vastuno je upacarita svabhAva che te paryAya che' e prakArano artha prApta thAya che. mATe guNanA bhedo batAvyA pachI svabhAvanA bhedo batAvavA ucita nathI; paraMtu guNanA bhedo ane paryAyanA bhedomAM ja teno aMtarbhAva karavo ucita che. 164 vastuno anupacarita bhAva e guNa che ane upacarita bhAva e paryAya che AthI ja uttarAdhyayanasUtramAM 'dravyane Azrita guNa che ane dravya-guNa ubhayane Azrita paryAya che' ema kahela che. tethI e prApta thAya ke, dravyanI sAthe sadA rahenAra guNa che. guNa dravyathI pRthak prApta thato nathI, tethI guNa dravyane Azrita che ane guNathI yukta evuM je dravya che te pratikSaNa te te bhAvarUpe pariNamana pAme che. tethI dravya ane guNa ubhayAzrita paryAya che. jema jIva jJAnaguNavALo che tethI jIvadravya ane jJAnaguNa ubhayAzrita pratikSaNa je navuM navuM jJAna thAya che te paryAya che, mATe paryAya ubhayAzrita che ane sadA rahenAro nathI mATe uparita bhAva che tathA guNa te te dravyamAM sadA rahenAro bhAva che mATe anuparita bhAva che. A kathanane sAme rAkhIne ja uttarAdhyayanasUtramAM guNanuM lakSaNa batAvatAM kahyuM ke 'guNono Azraya dravya che ane eka dravyane Azrita ghaNA guNo che' tathA paryAyanuM lakSaNa batAvatAM kahyuM ke 'paryAyono Azraya dravya ane guNa che.' ahIM vizeSa e che ke, DhALa-2nI gAthA-11mAM graMthakArazrIe 'sammati'nI sAkSIthI kahyuM ke, 'dravya ane paryAyathI atirikta guNa nathI'. digaMbaro dravyanA paryAyo ane guNanA paryAyo svIkArIne guNane paryAyathI svataMtra mAne che, tenuM nirAkaraNa karatAM DhALa-2nI gAthA-11nA TabAmAM kahela ke 'upacarita gAya dUjhe nahIM tema upacarita guNanI zakti vastumAM nathI' tema kahIne dravya ane paryAya be ja vastu che, AthI ja bhagavAnanA zAsanamAM dravyAstikanaya ane paryAyAstikanaya ema be naya che, guNAstikanaya nathI ema DhALabe 2nI gAthA-12mAM sthApita karela. e vacanathI guNa upacarita che ane paryAya anupacarita che ema siddha
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-13/ gAthA-17 15 thAya, jyAre ahIM kahyuM ke anupacarita bhAva e guNa che ane upacarita bhAva e paryAya che tethI sthULathI e vacanathI virodha jaNAya. vastuta: vivakSAbhedathI baMne vacanomAM virodha nathI, te A rIte - bhagavAnanI dezanA dravyAstikanayathI ane paryAyAstikanayathI che. tethI padArtha dravya ane paryAyasvarUpa ja che paraMtu paryAyathI atirikta guNa nathI, phakta anya anya vastuthI te vastuno bheda batAvavA guNano bodha Avazyaka che. tethI paryAyathI guNa pRthagu nahIM hovA chatAM paryAyathI guNano pRthagu upacAra karIne DhALaramAM guNane svIkArela che. jema AtmA dravya che ane te Atmadravya pratikSaNa te te jJAnAdi bhAvarUpe pariNamana pAme che. A be vastuthI anya koI jJAnaguNa nathI; paraMtu jJAnanI pariNatinI dhArArUpa paryAyamAM ekapaNAno upacAra karIne paryAyathI pRthapharUpe jJAnaguNa batAvela che, jenAthI "jIvano jJAnaguNa che AthI te jaDa karatAM judo che tevo bodha thaI zake che. tethI te sthAnane AzrayIne paryAya ane dravya banne vastu svataMtra astitva dharAve che. paryAyanA samudAyamAM ja guNano upacAra che tethI guNa upacarita che ane paryAya anupacarita che ema kahela che. vaLI, prastuta gAthAmAM guNaparyAyathI svabhAvano bheda nathI te batAvavA mATe "AtmAmAM sadA rahenAro bhAva te AtmAno anupacarita bhAva che" lakhyuM ane A rIte sarvatra batAvavA mATe vastumAM sadA rahenArA bhAvone anupacarita bhAva kahIne guNarUpe kahela che. vaLI, vastumAM paryAya pratikSaNa parivartana pAme che ane te te guNavALI vastumAM pratikSaNa paryAyAMtara pAmanAra bhAvane grahaNa karIne kahela ke guNathI yukta evA dravyane Azrita paryAya che. "paryAya satata prApta thatA nathI mATe vastuno upacarita bhAva che ane vastuno guNarUpa bhAva sadA rahenAro hovAthI anupacarita bhAva che e prakAre bhinna vivakSA karIne guNaparyAyanA bhedomAM svabhAvanA bhedono aMtarbhAva che ema graMthakArazrIe kaheluM che, mATe DhALa-ranA kathana sAthe prastuta gAthAnA kathanano koI virodha nathI. vaLI, paryAyathI guNano bheda karavAthI eka dravya karatAM anya dravyane guNanA bhedathI pRtharga batAvI zakAya che, mATe padArthanI vicAraNAmAM dravya-paryAyathI atirikta guNanI vivakSA karavI ucita che. jyAre guNa ane paryAya e bannemAM ja sarva prakAranA svabhAvo ataMrbhAva pAmatA hoya ane te svabhAvane bhinna batAvavAthI koI prayojananI siddhi thatI na hoya tyAre guNanA bhedo ane paryAyanA bhedothI pRthaka svabhAvanA bhedo kahevAthI koI prayojananI siddhi nathI. mATe guNaparyAyathI bhinna svabhAvabheda kahevA joIe nahIM e prakArano graMthakArazrIno Azaya che. vaLI, saptabhaMgImAM sarvatra pratipakSa be nayo dvArA ja saptabhaMgI karAya che paraMtu digaMbaroe svadravyAdigrAhakapaNAthI vastumAM astisvabhAva che ane paradravyAdigrAhakapaNAthI vastumAM nAstisvabhAva che tema kahyuM te pramANe ubhaya svabhAvavALo eka ja dravyAstikanaya prApta thAya che; kema ke koIka vivakSita dravyamAM astisvabhAva paNa che ane nAstisvabhAva paNa che, tene AzrayIne "syAtuM asti" ane "smAtu
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ 166 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-13 | gAthA-17 nAsti' vikalpa dvArA saptabhaMgI karavAmAM Ave to eka dravyAstikanayane AzrayIne ja saptabhaMgI che ema svIkA2vAnI Apatti Ave; jyAre bhagavAnanA zAsanamAM sarvatra dravyAstikanayathI ane paryAyAstikanayathI saptabhaMgI thAya che arthAt svapratipakSanayathI saptabhaMgI thAya che paraMtu eka nayathI saptabhaMgI thatI nathI. anya rIte saptabhaMgI karavAmAM Ave to zabdonI jALarUpa te saptabhaMgI bane, paraMtu paripUrNa arthanA bodhanA prayojanathI sarvatra saptabhaMgI karAya che te mArganA vilopanI Apatti Ave, te A rIte - saptabhaMgI sat-asatnI, nitya-anityanI, bheda-abhedanI, asti-nAstinI, eka-anekanI karAya che, te sarva sthAnamAM dravyAstikanaya-paryAyAstikanayarUpa ubhayanuM AzrayaNa karAya che. jema, dravyarUpe vastu trikALavartI che mATe sat che ane paryAyarUpe vastu pratikSaNa nAzavaMta che mATe asat che. tethI dravyAstikanayathI vastu sat che ane paryAyAstikanayathI vastu asat che tema kahevAmAM Ave tyAre sarUpe sarva dravyonI upasthiti thAya che ane paryAyarUpe pratikSaNa nazvarabhAvanI upasthiti thAya che. jema kevalIne kevaLajJAnamAM sarva dravyo ane sarva paryAyono spaSTa bodha che tevo ja saMgrahAtmaka bodha 'dravyAstikanayathI satttuM ane paryAyAstikanayathI asat'nuM jJAna thavAthI yathArtha bodha karanAra samyagdaSTine jinavacanAnusAra sarva dravyono ane sarva paryAyono paripUrNa rIte thAya che. AthI ja jema 'savvayaM sammatta' e vacanathI sarva dravyanA ane sarva paryAyanA viSayavALuM samyaktva che ema kahela che tema sat-asat AdimAMthI koI paNa eka prakAranI saptabhaMgIno yathArtha bodha ka2nA2ne sarva dravyaviSayaka ane sarva paryAyaviSayaka jinavacanAnusAra yathArtha bodha thAya che. tethI saMkSepathI sarva dravyono ane sarva paryAyono bodha karanAra prAjJane eka saptabhaMgInuM jJAna samyaktvanI prAptinuM kAraNa bane che; kema ke sarva dravya ane sarva paryAya je prakAre bhagavAne kahyA che te prakAre ja saMgraharUpe eka saptabhaMgIthI te mahAtmAne bodha thAya che ane bodha haMmezAM samyag hoya to pravRtti samyag ja thAya, jenAthI ekAMte hitamAM pravRtti ane ahitathI nivRtti thAya che. vaLI, jo digaMbara prakriyA anusAra mAtra dravyAstikanayane ja grahaNa karIne vastumAM asti-nAsti svIkAravAmAM Ave to mAtra dravyAstikanayanA ja be vikalponI prApti thAya, jenAthI kalpAyelI saptabhaMgI dvA2A vastuno pUrNa bodha thaI zake nahIM ane je saptabhaMgI vastunA pUrNa bodhanuM kAraNa na hoya te samyaktvanI prAptinuM paNa kAraNa bane nahIM; tethI jainazAsananI saptabhaMgInI prakriyAnA vilopanuM kAraNa svabhAvanA vibhAgamAM karAyelA astinAstisvabhAvathI thAya che. vaLI, keTalIka vakhata eka vastuno paripUrNa bodha karavA arthe paNa saptabhaMgIno Azraya karAya che. jema, potAnA AtmAno nityAnityarUpe bodha ka2vA arthe saptabhaMgIno Azraya karAya che, te vakhate potAno AtmA trikALavartI che tevo bodha dravyArthikanayathI karAya che ane potAno AtmA kSaNika che tevo bodha paryAyArthikanayathI karAya che ane tene AzrayIne nityAnityanI saptabhaMgI thAya che. temAM jagatavartI sarva dravyono ane sarva paryAyono bodha thato nathI; topaNa dravyArthikanayane ane paryAyArthikanayane AzrayIne
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ 167 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-13] gAthA-17-18 potAnA AtmAno nityAnityarUpe pUrNarUpe bodha thAya che. vaLI, zarIra sAthe bhedabhedanI saptabhaMgI karAya che tyAre paNa vyavahAranayathI potAnA zarIra sAthe abheda che ane nizcayanayathI potAnA zarIra sAthe bheda che tene AzrayIne te sthAnamAM paNa pratipakSanayapUrvaka saptabhaMgI thAya che; kema ke vyavahAranayathI zarIra sAthe AtmAno abhedasvIkAryA pachI nizcayanayathI zarIra sAthe AtmAno bhedasvIkArAya che; paraMtu eka nayane AzrayIne kyAMya saptabhaMgI karAtI nathI. vaLI, koIka sthAne koIpaNa dravya svadravya, svakSetra, svakALa ane svabhAvathI che ane paradravya, parakSetra, parakALa ane parabhAvathI nathI' e prakAranuM avalaMbana laIne asti-nAstinI saptabhaMgI karAya che tyAre paNa svadravyane jonArI dRSTi ane svathI bhinna evA paradravyane jonArI dRSTi evI be dRSTio pravarte che tethI svapratipakSanayarUpa te be dRSTiothI saptabhaMgI prApta thAya che. tethI bhAvAbhAva svarUpe te dravyano pUrNa bodha thAya che arthAt svadravya, svakSetra, svakALa ane svabhAvathI te vastu che ane paradravya, parakSetra, parakALa ane parabhAvathI te vastu nathI. tethI svadravyAdine jonArI ane pAradravyAdine jonArI be nayarUpa be dRSTio che jyAre digaMbara prakriyA anusAra eka ja vastune svadravyAdigrAhakatvarUpe astisvabhAva ane paradravyAdigrAhakavarUpe nAstisvabhAva prApta thAya che tethI eka ja dravyamAM mAtra dravyane jonArI dRSTithI asti-nAstinI saptabhaMgI svIkAravAnI Apatti Ave, jemAM svapratipakSanayanuM AzrayaNa nathI paraMtu eka nayanuM AzrayaNa che mATe sarvajJae batAvelI prakriyAno bhaMga thAya. AnAthI e phalita thAya ke koIpaNa eka vastune paripUrNa rIte jovA mATe saptabhaMgI karAtI hoya ke jagatanI sarva vastuno bodha karavA mATe saptabhaMgI karAtI hoya, topaNa sarvatra svapratipakSanayathI ja saptabhaMgI thAya che, koI eka ja nayane AzrayIne saptabhaMgI thatI nathI. mATe guNaparyAyathI pRthaevA svabhAvanI kalpanA ucita nathI; kAraNa e kathanamAM aneka prakAranI Apattio Ave che, mATe graMthakArazrI kahe che ke A kathanamAM ghaNuM vicAraNIya che. ll13/17nA avataraNikA - prastuta DhALanuM nigamana kare che - gAthA : svabhAva bhedasahita kahiyA re, Ima e guNaha prakAra; havaI bhaya pakjhAyanA re, suNihaiM sunA bhaMDAro re. catu II13/18 gAthArtha : svabhAva bhedasahita ema=pUrvamAM varNana karyuM ema, guNanA prakAra kahyA. have sujasanA bhaMDAra evA zrotA puruSo paryAyanA bheda sAMbhaLo. ll13/18
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ 168 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-13, gAthA-18 | yojananuM svarUpa Tabo: Ima, e svabhAvabheda sahita guNanA prakAra kahiyA. havaI paryAyanA bheda sAMbhala, suyazanA bhaMDAra ehavA zrotA puruSa. I13/18 bArtha : A pramANe=DhALa-12 ane 13mAM kahyuM e pramANe, svabhAva bhedasahita guNanA prakAra kahyA. have suyazanA bhaMDAra evA zrotA puruSo paryAyanA bheda sAMbhaLo. ll13/18 bhAvArtha: je zrotA puruSo bhagavAnanA vacanathI atyaMta bhAvita mativALA che, jinavacanAnusAra tattvane sAMbhaLIne svaanubhava ane yukti anusAra tene joDavA mATe yatna karanArA che tathA samyagu bodha karIne te bhAvothI AtmAne bhAvita karanArA che tevA zrotAo suyazanA bhaMDAra che. tevA zrotAo satinI paraMparA dvArA avazya alpakALamAM saMsArano aMta karaze. vaLI, tevA zrotAone graMthakArazrI kahe che ke atyAra sudhI digaMbara prakriyA anusAra svabhAvabheda sahita guNanA prakAro graMthakArazrIe spaSTa karyA ane temAM je vicAraNIya vastu che teno paNa spaSTa bodha karAvyo, jenA baLathI jinavacanAnusAra guNanA prakArono yathArtha bodha zrotAoe ryo. have te zrotAone paryAyanA bhedano bodha karAvavA arthe kahe che-have pachInI DhALamAM tame paryAyanA bhedane sAMbhaLo jethI dravya, guNa ane paryAyano yathArtha bodha karIne AtmakalyANanI prApti karI zako." II13/18 ke prastuta DhALanA AtmakalyANanA prayojana arthe yojananuM svarUpa - eii | digaMbaro dravya-guNa-paryAyathI atirikta svabhAvanA bhedo je pramANe kare che te graMthakArazrIe pUrvanI DhALamAM batAvyA. te sarva svabhAvanA bhedomAMthI kaI nadRSTithI kyo svabhAva prApta thAya che ? tenuM yojana prastuta DhALamAM karela che, jenAthI padArthamAM vartatA svabhAvane te te nayadRSTithI jovAne anukULa sUkSma bodha thAya che ane nayano sUkSma bodha ucita sthAne ucita rIte karavAthI padArthanA vAstavika svarUpane jonArI sUkSma prajJA pravarte che. padArthanA vAstavika svarUpane jonArI sUkSma prajJAthI ja dravya-guNa-paryAyanA svarUpane jovA mATe jema jema sUkSmatAthI yatna karAya che tema tema dravya-guNa-paryAyanA paramArthane jovAnI kSapakazreNIne anukULa evI sUkSma prajJA pragaTa thAya che. tethI prastuta DhALamAM batAvela svabhAvane jovAnI nayadRSTi kSapakazreNInA prathama pAyAne anukULa je sUkSma bodha Avazyaka che tenA AvAraka karmonA kSayopazamamAM prabaLa kAraNa che. ahIM dravya-guNa-paryAyathI atirikta svabhAvane digaMbaro kahe che te paramArthathI guNaparyAyamAM ja aMtarbhAva pAme che, tethI padArthanA vibhAganI maryAdAnA ajJAnakRta teTalI nyUnatA digaMbaranA te kathanathI
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ 169 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-13nuM yojananuM svarUpa prApta thAya che. kalyANano arthI padArthane mAtra zabdathI vicAravAnI prakRtino tyAga karIne anubhava anusAra padArthane jovAmAM yatna kare to dravya ane paryAya - be ja vastunI prApti che, tethI sUkSma prajJAthI dareka padArtho dravya-paryAyasvarUpe kaI rIte che ?, temAM nayadRSTi kaI rIte pravarte che ? ane dravya-paryAyathI guNa pRthagu nahIM hovA chatAM guNane pRthapha kahevAnuM je prayojana che teno yathArtha bodha karIne te anusAra ja dravyaguNa-paryAyanuM ciMtavana karavuM joIe, jethI dravya-guNa-paryAyanA ciMtanathI pragaTa thanAra kSapakazreNIne anukULa nirmaLabodha prApta thAya, je uttarottara vRddhi pAmIne kSapakazreNInuM kAraNa thaze. vaLI, svabhAva pRthagu nahIM hovA chatAM digaMbaroe svabhAvanA je bhedo batAvyA che ane temAM je nayonuM yojana karyuM che te nayo anusAra tema ja che, teno sUkSma prajJAthI vicAra karavo joIe. AthI ja graMthakArazrIe tenuM vistArathI varNana karyuM che ane je sthAnamAM sUkSma prajJAnA abhAvane kAraNe guNaparyAyathI svabhAvano vibhAga ucita nahIM hovA chatAM svabhAvano pRthaka vibhAga digaMbaroe karyo che teno tyAga karIne svabhAvabhedono guNaparyAyamAM ja aMtarbhAva karIne ciMtavana karavAmAM Ave to, vastunA vAstavika svarUpa anusAra padArthanuM avalokana karavAnI nirmaLa prajJA pragaTe che. A nirmaLa prajJA ja koI darzananA pakSapAta vagara tattvane sparzanArI bane to sUkSma bodhapUrvakanA mAdhyazmabhAvanI vRddhithI kSapakazreNInuM kAraNa bane che.
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ 170 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-14 | gAthA-1-2 DhALa-14 che pUrvanI DhALa sAthenuM joDANa - graMthakArazrIe pUrvanI DhALomAM dravyanA bhedo batAvyA. tyArapachI guNanA bhedo batAvyA. te guNanA bhedo batAvyA pachI tenI sAthe saMlagna karIne svabhAvanA bhedo digaMbara je batAve che te pramANe pUrvanI 12mI ane 13mI DhALamAM batAvyA. vaLI prastuta graMthanuM je mukhya prayojana che ke "dravyaguNaparyAyano bodha karAvavo' - te prayojana siddha thAya, tethI have paryAyanA bhedo batAve che - gAthA : suNo bheda pajAyanA, te doI prakAra; vyaMjana, artha vibhedathI, saMkhepaI sAra. zrI jinavANI Adaro. I/14/15 gAthArtha : paryAyanA bheda sAMbhaLo. te be prakAranA che : vyaMjana ane arthanA vibhedathIebhedathI, saMkSepathI be prakAranA kahyA che. zrI jinavANI Adaro. II14/15 Tabo: havaI, paryAyanA bheda sAMbharyAM. te-paryAya saMkSepaI-2 prakAraO hoI. eka-vyaMjana paryAya, bIja-artha paryAya saMkSepaI kahyA. ll14/15 TabArtha : have paryAyanA bheda sAMbhaLo. te paryAya saMkSepathI be prakAranA che : (1) vyaMjanaparyAya, (2) arthaparyAya, saMkSepathI kahyA che=saMkSepathI be prakAre kahyA che. II14/1TI bhAvArtha paryAyanA saMkSepathI be bhedo che: (1) vyaMjanaparyAya, (2) arthaparyAya. je paryAya dIrghakALa sudhI vartato hoya ane te paryAya dvArA te vastuno bodha thato hoya te vyaMjanaparyAya che. sAmAnyathI je paryAya vartamAnamAM dekhAto hoya te arthaparyAya che. A prakAre saMkSepathI paryAyanA be bhedo kahyA che, je bhagavAnanI vANI samAna che mATe tene svIkAro, jethI sukhanI prApti thAya. ll14/1 avataraNikA - have vyaMjanaparyAya ane arthaparyAyavuM lakSaNa batAve che -
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-14/ gAthA-2 171 gAthA : anugata kAlakalita kahiyo, vyaMjana paryAya; vartamAna sUSima tihAM, atthaha pajAya. zrI jina0 14/cA gAthArtha : anugata kAlakalita ghaNA kALa sudhI rahenAro. vyaMjanaparyAya kahyo che. temAM sUkSma evo vartamAnakALasparzI arthaparyAya kahyo che. ll14/rA Tabo: je-jeha trikAlasparzI paryAya, rtasnehano vyaMjanaparyAya kahiI, jima, ghaTAdikanaI mRdAdi paryAya. tehamAM-sUma vartamAnakAlavartI arthaparyAya. jima, ghaTanaI tAtmaNavartI paryAya. ll14/rA TabArtha : je, jeno trikAlasparzI paryAya, te teno vyaMjanaparyAya kahevAya. jema ghaTAdine mRdAdi traNa kALamAM sparzanA paryAya che tethI vyaMjanaparyAya che. temAMeghaTAdimAM, sUkSma evo vartamAnakALavartI arthaparyAya che. jema ghaTato tatkSaNavartI paryAya. I14/rA bhAvArtha vastumAM je paryAya traNa kALamAM sparzato hoya te vyaMjanaparyAya kahevAya che. jema manuSya manuSyarUpe janma che, teno manuSyaparyAya janmathI mAMDIne mRtyu sudhI sparze che ane tenA dvArA "A manuSya che e prakAre abhivyakta thAya che tethI te vyaMjanaparyAya che. vaLI, vartamAnakSaNavartI vastumAM je paryAya vartato hoya te paryAya te padArtharUpa arthanA svarUpane batAvanAra che mATe arthaparyAya che. jema manuSya vartamAna kSaNe je avasthAmAM vidyamAna hoya te avasthAne batAvanAra bhAva te arthaparyAya che. vaLI, graMthakArazrI ghaTAdi dravyamAM vartamAnaparyAya ane arthaparyAya spaSTa karatAM kahe che - ghaTa utpattithI mAMDIne nAza na pAme tyAM sudhI temAM mRtnI pratIti thAya che tethI mRdu "mRdu' e prakAre ghaTanA nAzakALa sudhI pratIta thanAro paryAya che, mATe mRdu e ghaTano vyaMjanaparyAya che. vaLI, ghaTa utpanna thayA pachI prathama zyAma hoya, pachI rakta thAya, vaLI kyAreka khaMDita thAya, te sarva avasthAmAM je vakhate ghaTanI je avasthA hoya te vakhate te ghaTamAM vartatI avasthA te ghaTano arthaparyAya che. AthI ja vartamAnamAM khaMDita thayelo ghaTa hoya to vartamAnakSaNavartI je paryAya che te paryAya te ghaTano arthaparyAya kahevAya che. II14/gA
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-14 | gAthA-2-3 avataraNikA : pUrvamAM paryAyanA be bhedo kahyA. have te banne paryAyonA paNa be-be bhedo be rIte che, te batAvavA arthe kahe che gAthAH 172 - dravya-guNaIM bihuM bheda te, valI zuddha, azuddha; zuddha dravyavyaMjana tihAM, cetananaIM siddha. zrI jina0 ||14/3/ gAthArtha H te=bhaMjanaparyAya ane arthaparyAya-pratyeka, dravya ane guNa bhedathI be prakAranA bhedavALo che. vaLI, zuddha ane azuddhanA bhedathI (be prakAranA bhedavALo che.) tihAM=paryAyanA ATha bhedomAM, zuddha dravyayaMjana (paryAya) cetanane cetanadravyano, siddha=siddhaparyAya che. / / 14/3/I Tabo H te pratyekaIM-2 prakAraU huI. eka dravyaparyAya, guNaparyAya-Ima bhedathI. te valI zuddha, azuddha bhedathI 2 prakAre hoI. tihAM-zuddhadravya vyaMjanaparyAya kahiIM, cetana-TraneM siddhaparyAya jANo, kevalabhAvathI. / / 14/3|| TabArtha : te pratyekagAthA-1mAM kahela te vyaMjanaparyAya ane arthaparyAya-pratyeka, be prakAre thAya. kayA be prakAre thAya ? te spaSTa kare che -- (1) dravyano paryAya ane (2) guNano paryAya - ema bhedathI be prakAre thAya. te vaLI=atyAra sudhI prApta thayelA te cAre paryAyo vaLI, zuddha-azuddha bhedathI be prakAre thAya. tihAM=temAM=pUrvamAM batAvelA ATha prakAranA bhedamAM, zuddhadravya vyaMjanaparyAya kahevAya che. cetanadravyane siddhaparyAya kevalabhAvathI jANavo=anya dravyanA saMyoga vagaranA AtmAnA kevaLabhAvathI jANavo. / / 14/3 / / bhAvArtha: : pUrvagAthAmAM padArthanA vyaMjanaparyAya ane arthaparyAya batAvyA. have te pratyeka dravya ane guNanA bhedathI be prakAre che arthAt (1) dravyavyaMjanaparyAya ane dravyaarthaparyAya, (2) guNavyaMjanaparyAya ane (3) guNaarthaparyAya ema cAra (4) bhedonI prApti thAya che. vaLI, te cAreya paryAyanA bhedo zuddha ane azuddhanA bhedathI be be prakAre thAya che, tethI zuddhadravyavyaMjanaparyAya, azuddhadravyavyaMjanaparyAya, zuddhaguNavyaMjanaparyAya, azuddhaguNavyaMjanaparyAya, zuddhadravyaarthaparyAya, azuddhadravyaarthaparyAya, zuddhaguNaarthaparyAya ane azuddhaguNaarthaparyAya ema kula
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ 173 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-14 | gAthA-3-4 ATha bhedonI prApti thAya che. A ATha bhedone ja batAvavA arthe zuddhadravyavyaMjanaparyAya batAve che - cetanadravyano siddha paryAya che, te jIva kamarahita hovAthI kevaLa jIva che. ene kAraNe jIva zuddha che. A zuddha jIvarUpa dravyane vyaMjana karanAra=vyakta karanAra, evo vyaMjana paryAya che; kema ke siddhaparyAyanI prAptithI mAMDIne sadA rahenAro che. A siddhaparyAya traNa kALane sparzanAro hovAthI vyaMjanaparyAya che, jIvadravyano paryAya hovAthI dravyano bhaMjanaparyAya che ane zuddhadravyano paryAya hovAthI zuddhadravyavyaMjanaparyAya che. prastuta gAthAmAM paryAyanA ATha bhedo batAvyA. temAM dravyaparyAya ane guNaparyAya ema be bheda vyaMjanaparyAyanA ane arthaparyAyanA karyA; paraMtu zvetAMbara prakriyA anusAra dravyanA paryAyo che ane guNanA paryAyo nathI. "guNanA paryAyo che" ema digaMbara kahe che, tenuM graMthakArazrIe svaye pUrvamAM nirAkaraNa karela che; chatAM digaMbara prakriyA anusAra paryAyanA bhedonA varNanano prAraMbha karyo hovAthI teo je rIte dravyaparyAya ane guNaparyAya svIkAre che te rIte ja prastuta DhALamAM prathama batAvela che. AgaLamAM svayaM graMthakArazrI kaheze ke guNaparyAya kalpita che, vAstavika nathI, phakta ajJAnI evA digaMbarano te mata che.ll14/all avataraNikA - gAthA-3mAM paryAyanA ATha bhedamAMthI cetatadravyane AzrayIne zuddhadravyavyaMjanaparyAya batAvyo. have azuddhavyavyaMjanaparyAya, zuddhaguNavyaMjanaparyAya ane azuddhaguNavyaMjanaparyAya batAve che - gAthA : azuddha dravyavyaMjana bahu, manujAdika bheda; guNathI vyaMjana Ima dvidhA, kevala maI bheda. zrI jina. ll14/ gAthArtha : azuddhadravyavyaMjanaparyAya manuSyAdika bahu bhejavALo che. guNathI vyaMjana guNane AzrayIne vyaMjana, ema=je rIte dravyavyaMjanaparyAya be prakArano che e rIte, be prakArano che. kaI rIte be prakArano che ? te batAve che - kevaLa ane matinA bhedathI be prakArano che. ll14/4TI. Tabo : azuddhadravyabhaMjanaparyAya-manuSya, deva, nATaka, tirthagAdi-bahu bheda jANavA. je mArTite dravyabheda pudgala saMgajanita chaI. Ima-zuddha guNavyaMjana paryAya-kevalajJAnAdirUpa. azuddha guNavyaMjanaparyAya-mati jJAnAdirUpa jANavA. 14/4lii.
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ 174 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2/ DhALa-14 | gAthA-4-5 TabArtha: azuddhavyavyaMjanaparyAya azuddhavyanA vyaMjanaparyAyo manuSya, deva, tAraka, tiryaMcAdi-ghaNA bhedo jANavA. je mATe azuddha dravyanA ghaNA bhedo kema che? tethI kahe che je mATe, te dravyanA bheda pugalanA saMyogajanita che mATe aneka bhedo che ema=jema dravyatA vyaMjanaparyAyo be prakAranA che ema, zuddhaguNavyaMjanaparyAya kevalajJAnAdirUpa che ane azuddhaguNavyaMjanaparyAya matijJAnAdirUpa jANavA. II14/4 bhAvArtha - azuddhadravyavyaMjanaparyAya jIvanA manuSya, deva, nAraka, tiryaMcAdi bahu bhejavALA jANavA; kema ke jIvadravya karmanA ane dehanA pudgalothI mizrita che AthI azuddha che. azuddha evA jIvadravyano janmathI mAMDIne mRtyu sudhI je manuSyaparyAya che te traNa kALane sparzanAra hovAthI, te jIvane manuSyarUpe vyakta karanAra vyaMjanaparyAya che. A rIte saMsArI jIvonA dareka bhavonA paryAyo te azuddhadravyabhaMjanaparyAyarUpa jANavA. vaLI, zuddhaguNavyaMjanaparyAya kevaLajJAnAdirUpa che; kema ke kevaLajJAna jIvano zuddhaguNa che arthAt karmajanya nathI ane zuddha AtmAno guNa che tethI zuddhaguNa che. vaLI, kevaLajJAna pragaTa thayA pachI zAzvata rahe che, tethI traNa kALane sparzanAro che. mATe vyaMjanaparyAya che. vaLI, azuddhaguNavyaMjanaparyAya matijJAnAdika jANavA; kema ke karmanA kSayopazamathI matijJAnAdi guNo pragaTe che, tethI jIvanA azuddhaguNo che. vaLI, traNa kALane sparzanArA hovAthI vyaMjanaparyAya che, jJAnaguNanA paryAya hovAthI matijJAnAdi guNaparyAya che. te azuddha jJAnaguNanA paryAya hovAthI azuddhaguNavyaMjanaparyAya che. matijJAnAdimAM "Adi' padathI zrutajJAna, avadhijJAna, mana:paryavajJAnanuM grahaNa che, te sarva azuddhaguNavyaMjanaparyAya jANavA. ll14/4 avataraNikA : pUrvamAM dravyatA vyaMjanaparyAyanA ane guNanA vyaMjanaparyAyanA bhedo batAvyA. have arthaparyAyatA bhedo batAvavA artha kahe che - gAthA : RjusUvAdezaI karI, kSaNapariNata eha; kaho arthapajAya e, atyaMtara jeha. zrI jina II14/pA gAthArtha - RjusUtrAdezathI jusUtranayanI daSTithI, kSaNapariNata eha karI=vastune AzrayIne, e arthaparyAya kaho, je atyaMtara che. ll14/paI
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ 175 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-14 | gAthA-5 Tabo: Ima-jusUtrAdezaI kSaNapariNata je atyaMtara paryAya, rta-zuddhArthaparyAya. anaIMje jehathI alpakAlavartI paryAya te-tehathI alpatva vivakSAI-azuddha arthaparyAya kahavA. ll14/pAI TabArtha - ema=je pramANe pUrvamAM vyaMjanaparyAya batAvyo ema, RjusUtrAdezathI=RjusUtranayanI dRSTithI, kSaNa pariNata je atyaMtara paryAya te zuddhaarthaparyAya che=karmarahita zuddha AtmAno pratikSaNa vartato kevaLajJAnarUpa je atyaMtara paryAya te zuddhaarthaparyAya che. ane je jehathI alpakALavartI paryAya che te atyaMtara paryAyathI bhavasthakevaLajJAnano je alpakALavartI pratikSaNano kevaLajJAnaparyAya che te, tenAthI alpatya vivakSAe=siddha avasthAmAM vartatA pratikSaNanA kevaLajJAnaparyAyanI apekSAe bhavasthakevaLajJAnamAM je alpatva che te vivakSAe, azuddhaarthaparyAya kahe=bhavasthakevaLajJAnano pratikSaNano je alpakALavartI paryAya che te azuddhaarthaparyAya kahevo. II14/pA bhAvArtha : gAthA-ramAM graMthakArazrIe kahela ke sUkSma vartamAnakALavartI arthaparyAya che. jema ghaTamAM te te kSaNavartI paryAya che, te rIte AtmAno zuddhaarthaparyAya zuM che? te batAvatAM prastuta gAthAmAM kahela che ke sarvakarmarahita thayelA siddhanA jIvamAM jIvanI pariNatirUpa je atyaMtara paryAya pratikSaNa varte che te kevaLajJAnanA pratikSaNanA upayogarUpa che ane RjusUtranayanI dRSTithI kSaNapariNatirUpa kevaLajJAna AtmAno zuddhaarthaparyAya che. vaLI, jIva karmamukta thAya che tenI pUrve kevaLajJAna prApta kare che te kevaLajJAna karmanA kSayathI thayeluM hovAne kAraNe, jo ke AtmAno zuddhaguNa che topaNa, bhavasthakevaLajJAna AtmAno azuddhaarthaparyAya che ane siddha0kevaLajJAna AtmAno zuddha paryAya che. vaLI, bhavasthakevaLajJAnane RjusUtranayathI jovAmAM Ave to pratikSaNa vyavasthakevaLajJAna paNa anya anya pariNAmarUpe thAya che tethI kSaNavartI evuM bhavasthakevaLajJAna AtmAno azuddhaarthaparyAya che; kema ke siddha0kevaLajJAnanI apekSAe alpakALa rahenAruM bhavasthakevaLajJAna che, tene alpakALa rahevAnuM mukhya kAraNa karmavALI avasthA che, tethI te bhavasthakevaLajJAnarUpa pratikSaNano paryAya azuddhaarthaparyAya kahevAya che. A prakArano artha graMthakArazrInA dravya-guNa-paryAyanA rAsa upara svaracita je chUTA bolo che temAM kahela "arthaparyAya RjusUtrAdezathI che ane te bhavastha tathA siddhastharUpa che tenAthI nakkI thAya che; kema ke RjusUtrAdeza kSaNapariNatine svIkAranAra che tethI arthaparyAya che ema nakkI thAya che bhavasthakevaLajJAna alpakALavartI che tethI azuddhaarthaparyAya che tema nakkI thAya che ane siddhasthakevaLajJAna dIrghakAlIna che tathA jIvanA atyaMtara pariNAmarUpa che tethI zuddhaarthaparyAya che ema nakkI thAya che. II14/pA.
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ 176 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-14 | gAthA-6 avataraNikA : IhAM vRddhavacana sammati dekhADaI chaOM - avataraNitArtha - ahIM vRddhavacananI sammati dekhADe che - bhAvArtha : gAthA-ramAM vyaMjanaparyAyanuM ane arthaparyAyanuM lakSaNa batAvyuM. tyArapachI gAthA-3 ane 4mAM vyaMjanaparyAyanA cAra bhedo batAvyA tathA gAthA-pamAM arthaparyAyanA be bhedo batAvyA. have gAthA-ramAM kahela vyaMjanaparyAyanA ane arthaparyAyanA lakSaNamAM vRddhavacananI sammati jJAnI puruSa evA zrI siddhasenadivAkarasUrIzvarajI ma.sA.nI sammati, batAve che - gAthA - puruSazabda jima puruSanaI, vyaMjanaparyAya; satigraMthiM arthathI, bAlAdi kahAya. zrI jina II14/kA . gAthArtha - "sammati' graMthamAM puruSa zabda jema puruSano vyaMjanaparyAya ane arthathI arthaparyAyathI, bAlAdi kahyA che. I14/kA rabo - - jina-puruSazabdavAo, je-janmAdi maraNakAlaparyata eka anugata paryAya, te puruSano vyaMjanaparyAya, sammatigraMthaI kahi thaI. tathA bAla-taruNAdiparyAya, te-arthaparyAya kahiyA. tima sarvatra phalAvI levuM. gatra thA - 'purisammi purisasaddo jammAImaraNakAlapajjato / tasya 3 vAtAmA, pannavayeya vahuvicappA' 18.rUrI I/14/ TabArtha - jema puruSa' zabda vAgya=je janmathI mAMDIne maraNaphALaparyata eka anugata paryAya, te puruSano vyaMjalaparyAya che. e pramANe "sammati' graMthamAM kahyuM che. tathA bAla-taruNAdi paryAya, te arthaparyAya kahyA che. tema=jema puruSamAM vyaMjanaparyAya ane arthaparyAya batAvyA tema, sarvatra=sarva dravyomAM, phalAvI levuM vyaMjalaparyAya ane arthaparyAya yojana karavuM. gannAthA=ahIM gAthA che=bhaMjalaparyAya ane arthaparyAyanA lakSaNa batAvatAra 'sammatinI gAthA che -
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ 177 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-14/ gAthA-6-7 pura=puruSamAM, "purisaddo = puruSa' zabda, nambAruM rakhAnapaLaMtotrajanmathI mAMDIne maraNakALapayata che. tasa 3=vaLI tenA=puruSanA, vAtrAmAM paLepeyA=bAlAdi paryAyonA bhedo, vahuviIMA=bahuvikalpavALA che-pratikSaNane AzrayIne aneka bhedovALA che. (sammatitarka prakaraNa, prathama kAMDa, gAthA-32) 14/6 bhAvArtha : gAthA-ramAM ghaTAdi dravyane AzrayIne vyaMjanaparyAya ane arthaparyAya batAvela. have "sammati' graMthAnusAra puruSa' zabdane AzrayIne vyaMjanaparyAya ane arthaparyAya batAve che. je gAthA-2 anusAra ja che chatAM jJAnI evA "sammati'kAranA vacanathI tene daDha karavA arthe kahe che - "koI puruSa janme che tyArathI mAMDIne maraNa sudhI 'puruSa" zabdavAcya bane che tethI te jIvane vyakta karanAra evo vyaMjanaparyAya puruSa-puruSa e prakArano zabda bane che. tethI te zabdavAcya evo jIvano je paryAya traNakALamAM sparzanAra hovAthI arthAt janmathI mAMDIne maraNakALa sudhI sparzanAra hovAthI, puruSano vyaMjanaparyAya kahevAya che ema "sammatimAM kahyuM che. "vaLI, te puruSamAM pratikSaNa bAlAdi paryAyo aneka vikalpavALA che te arthaparyAya che, tethI bAlAvasthAmAM paNa pratikSaNanA paryAyone avalaMbIne vartamAnakSaNano je paryAya temAM vidyamAna che te paryAyane AzrayIne te arthaparyAya kahevAya che. tethI arthaparyAyathI vartamAnakSaNano ja paryAya bhAvana thAya che; kema ke vartamAnamAM te artha te svarUpe vidyamAna che mATe arthaparyAya che." ema "sammati'mAM kahyuM che. ll14/kA avataraNikA - kevalajJAnAdika zuddhagaNavyaMjanapatha ja hoI, tihAM arthaparyAya nathI." ehavIkoIka vimAnI zaMkA TAlaI jaI - avataraNikArya : "kevaLajJAnAdi zuddhaguNavyaMjanaparyAya ja che, tyAM arthaparyAya nathI" - evI koIka digaMbara AbhAsanI zaMkAne TALe che - bhAvArtha graMthakArazrIe digaMbara matAnusAra vyaMjanaparyAyanA ane arthaparyAyanA bhedo batAvyA ane tenA matAnusAra ja zUddha dravyavyaMjanaparyAya ane azuddhadravyavyaMjanaparyAya batAvyA, tyArapachI zuddha guNavyaMjanaparyAya ane azuddhaguNavaMjanaparyAya batAvyA, tyArapachI digaMbaroe zuddha dravyaarthaparyAya ane azuddha dravyaarthaparyAya batAvyA, paraMtu zuddhaguNaarthaparyAya ke azuddhaguNaarthaparyAyano vibhAga grahaNa karela nathI. AthI graMthakArazrIe paNa pUrve gAthA-4mAM je zuddha guNavyaMjanaparyAya ane azuddhaguNavyaMjanaparyAya batAvyA, tyAM zuddhaguNaarthaparyAya ane azuddhaguNaarthaparyAya batAvyA nathI.
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ 178 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-14 | gAthA-7 vaLI, digaMbaro je rIte vyaMjanaparyAya ane arthaparyAya kahe che te potAne saMmata che te batAvavA arthe graMthakArazrIe gAthA-6mAM "sammati'nI sAkSI ApI. have, je rIte digaMbaro kevaLajJAnamAM zuddha guNavyaMjanaparyAya svIkAre che te rIte kevaLajJAnano zuddhaguNaarthaparyAya svIkAravo joIe ane matijJAnAdirUpa azuddhaguNavyaMjanaparyAya svIkAre che te rIte matijJAnanA paNa pratikSaNanA paryAyane AzrayIne azuddhaguNaarthaparyAya svIkAravo joIe. te batAvavA arthe kahe che - gAthA - paguNahANI-vuSTithI, jima aguruladhutta; nava nava tima khiNa bhedathI, kevalapaNi vRtta. zrI jina. ll14/nA gAthArtha : paguNahAnivRddhithI jema agurulaghupaNuM che tema kSaNanA bhedathI navuM navuM kevaLajJAna paNa dekhADyuM che. I14/nA Tabo: "pApahAnivRddhinApuranayuvA sUmArthapayAH" e jima kahiuM chaI, tima kSaNabhedathI kevalajJAnaparyAya paNi bhinna bhinna dekhADyA chaI. "DhamasamayasanovityavattanAne apaDhaAsamayasanomavatyavattanache." cAvavAnA rta mArTi-jusUtrAdezaI zuddhaguNanA paNi arthaparyAya mAnavA. ll14/7 TabArca - "pazupanivRddhinakSa/mumanayuparyAya sUArthaparyAyaH"="paguNahAnivRddhilakSaNa agurulaghuparyAyorUpa sUkSma arthaparyAyo" e jema kahyA che=kevaLImAM kahyA che, tema kSaNabhedathI kevaLajJAtaparyAya paNa bhinna bhinna dekhADyA che; kema ke "paDhamasamayasanomavatthavanAne"=prathamasamayanA sayogInuM bhavasthakevaLajJAna, paDhamasamayasanomavatyavattanA=aprathamasamayanA sayogInuM bhavasthakevaLajJAna." rUtyaviSanA--ItyAdi vacana che. te mATe RjusUtraAdezathIzuddhaguNanA paNa arthaparyAya mAnavA. 14/chA bhAvArtha - siddha avasthAmAM paguNanI hAni-vRddhirUpa agurulaghuAtmaka sUkSma arthaparyAyo kevalIgamya tarIke zAstra svIkAryA che tethI "dareka siddhanA AtmAmAM pratikSaNa sUkSma agarulaghuparyAyorUpa zuddhaguNaarthaparyAya che ane te satata cha sthAnathI hAni-vRddhi pAmI rahyA che jene zabdothI batAvI zakAtAM nathI, te kevaLIgamya che" ema zAstramAM kahyuM che.
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-14 | gAthA-7-8 kSaNanA bhedathI kevaLajJAnaparyAya bhinna bhinna dekhADyA che tethI RjusUtranayanA AdezathI zuddhaguNanA arthaparyAya digaMbaroe mAnavA joIe. jema zuddhaguNanA vyaMjanaparyAya gAthA-4mAM kahyuM tema digaMbara mAne che, te rIte zuddha guNanA arthaparyAya paNa digaMbare svIkAravA joIe. jo ke guNaparyAya ja graMthakArazrIne saMmata nathI tethI svayaM tenuM AgaLa nirAka2Na ka2ze; chatAM "je prakriyA anusAra zuddhaguNavyaMjanaparyAya kevaLajJAnAdirUpa digaMbaro svIkAre che ane azuddhaguNavyaMjanaparyAya matijJAnAdirUpa digaMbara svIkAre che te rIte pratikSaNanA kevaLajJAnane svIkArIne zuddhaguNanA arthaparyAya paNa digaMbaroe svIkAravA joIe" ema graMthakArazrI kahe che. AthI ja bhavasthakevaLajJAnanA prathama samayanuM sayogI bhavasthakevaLajJAna ane aprathama samayanuM sayogI bhavasthakevaLajJAna ema be prakAro zAstramAM svIkArela che, tethI kSaNa-kSaNane AzrayIne paNa thatA arthaparyAyano digaMbaroe svIkA2 ka2vo joIe. II14/7 // 179 avataraNikA : gAthA-3 ane 4mAM zuddha dravyavyaMjanaparyAya ane azuddhadravyavyaMjanaparyAya, zuddhaguNavyaMjanaparyAya ane azuddha guNavyaMjanaparyAya e cAra bhedo jIvadravyane AzrayIne batAvelA che. have te ja cAra bhedo pudgaladravyane AzrayIne batAve che - gAthA: zuddha dravya vyaMjana aNu, pudgala paryAya; azuddha caNukAdika guNA, nijaguNa pajjAya. zrI jina. ll14/8 // gAthArtha H zuddha dravyavyaMjanaparyAya pudgalano aNu che. caNukAdi azuddha=pudgaladravyanA azuddhadravyavyaMjanaparyAya che. guNA=pudgalanA zuddhaguNavyaMjanaparyAya ane azuddhaguNavyaMjanaparyAya, nijaguNa paryAya che=nija nija guNa Azrita paryAya jANavA=zuddha evA paramANune Azrita guNa te zuddhaguNavyaMjanaparyAya jANavA ane azuddha evA caNukAdine Azrita guNa te azuddhaguNavyaMjanaparyAya jANavA. 14/8 Tabo H pudgaladravyano zuddhadravyavyaMjanaparyAya, aNu ka0 paramANuo jANavo. te paramANuno kahiIM nAza nathI te bhaNI. caNakAdika dravya te-pudgaladravyanA azudvavyaMjanaparyAya. saMyogajanita chaI te mArTi. Ima-guNA kahatAM-pudgaladravyanA zuddhaguNavyaMjanaparyAya, azuddhaguNavyaMjanaparyAya, te-nija nija guNAzrita jANavA. paramANuno guNa tezuddhaguNavyaMjanaparyAya, dvipradezAdikano guNa te-azuddhaguNavyaMjanaparyAya kahiIM. ||14/85
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ 180 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-14 gAthA 8 TabArtha H pudgaladravyano zuddhadravyavyaMjanaparyAya, aNu kahetAM paramANu jANavo. te paramANuno kyAreya nAza thato nathI te kAraNe (zuddhadravyavyaMjanaparyAya che.) tyaNukAdika dravya te pudgaladravyanA azuddhavyaMjanaparyAya che, saMyogathI thayelA che te mATe (azuddhadravyavyaMjanaparyAya che, ema anvaya che; kema ke nAza pAme che.) ema=zuddhadravyavyaMjanaparyAya ane azuddhadravyavyaMjanaparyAya batAvyA ema, guNA kahetAM pudgaladravyanA zuddhaguNavyaMjanaparyAya ane azuddhaguNavyaMjanaparyAya te nija nija guNa Azrita jANavA. nija nija guNa Azrita kahevAthI zuM prApta thAya che ? te spaSTa karatAM kahe che - paramANuno guNa te zuddhaguNavyaMjanaparyAya ane be pradezAdika skaMdhono guNa te azuddhaguNavyaMjanaparyAya kahevAya. / / 14/80 bhAvArtha: digaMbara prakriyA anusAra prastuta gAthAmAM pudgaladravyane AzrayIne (1) zuddha dravyavyaMjanaparyAya, (2) azuddhadravyavyaMjanaparyAya, (3) zuddhaguNavyaMjanaparyAya ane (4) azuddhaguNavyaMjanaparyAya - ema cAra bhedo batAvela che. (1) zuddhadravyavyaMjanaparyAya :- 52mANu kyAreya nAza pAmato nathI tethI paramANu zuddha dravya che; kema ke 'je dhruva hoya te dravya kahevAya' e prakAranuM dravyanuM lakSaNa 52mANumAM saMgata che mATe paramANu zuddha dravya che. paramANumAM aNubhAva trikALavartI che, tethI tene vyaMjana karanAra paryAya che. jema puruSarUpa jIvamAM 'puruSa' zabdavAcya paryAya traNa kALane sparzanAra che mATe puruSa vyaMjanaparyAya che tema paramANumAM 'aNu' zabdavAcya paryAya trikALavartI che mATe pudgaladravyano zuddha dravyavyaMjanaparyAya 'aNu' jANavo. (2) azuddhadravyavyaMjanaparyAya :- vaLI, hracaNukAdi saMyoga pAme che ane viyoga thAya che tethI sadA rahenArA bhAvo nathI, topaNa dracaNukAdi paryAya pudgalamAM ghaNo kALa prApta thAya che, tethI puruSanI jema trikALavartI che, ane caNukAdi bhAvo nAza pAmanAra hovAthI azuddha dravya che, tethI pudgaladravyano azuddhadravyavyaMjanaparyAya 'dvacaNukAdi' che. (3) zuddhaguNavyaMjanaparyAya :- 52mANu zuddha dravya che; kema ke nAza pAmato nathI tethI paramANumAM vartato guNa arthAt rUpa, 2sAdi guNo te pudgaladravyanA zuddhaguNavyaMjanaparyAya che. (4) azuddhaguNavyaMjanaparyAya :- dvipradezAdi skaMdho azuddha che tethI temanA rUpa, rasAdi guNo te azuddhaguNavyaMjanaparyAya che; kema ke te guNo paNa traNa kALamAM prApta thAya che mATe vyaMjana che, rUpAdi guNo che mATe guNavyaMjanaparyAya che ane hacaNukAdi azuddha che mATe azuddhaguNavyaMjanaparyAya che. II14/8nA
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-14 | gAthA-9 181 avataraNikA : digaMbaro dhamastikAyAdi dravyomAM zuddhadravyavyaMjanaparyAya mAne che; paraMtu arthaparyAya mAnatA nathI te ucita nathI, te batAvavA arthe graMthakArazrI kahe che - gAthA : sUkSma artha paryAya te, dharmAdika ema; nijArapratyayathI laho, chAMDI haTha prema. zrI jina- II14/lA gAthArtha : ema=dharmAstikAyAdiSmA zuddhadravyavyaMjanaparyAya mAne cho ema, dharmAdinA te sUkSma arthaparyAya haThano prema chAMDI, nijArapratyayathI laho. II14/9TI. Tabo: dharmAstikAyAdikanA zuddhadravyabhaMjanaparyAya ja chaI ehartA je haTha karazuM kahyuM, tehanaI kahiIM je- sUtrAdezaI karI-kSaNapariNatirUpa arthaparyAya paNi kevalajJAnAdikanI pari haTha chAMDInaIM tihAM kima nathI mAnatA? If14/9// TabArtha : "dhamastikAyAdikanA zuddhadravyavyaMjanaparyAya ja che" evo je hekare che=evo digaMbaro je haTha kare che, tene graMthakArazrI kahe che - RjusUtranA AdezathI=RjusUtranayanI daSTie karI, kSaNapariNatirUpa arthaparyAya paNa kevaLajJAnAdinI jema, haTha chAMDIne, tyAM dharmAstikAyAdimAM, kema nathI mAnatA? arthAt dharmAstikAyAdimAM arthaparyAya paNa mAnavo joIe. I14/9 bhAvArtha : digaMbaro kevaLajJAnamAM zuddha guNaarthaparyAya nathI paraMtu zuddhaguNavyaMjanaparyAya ja che ema mAne che; kema ke kevaLajJAna utpanna thayA pachI kyAreya nAza pAmatuM nathI. tene graMthakArazrIe gAthA-7mAM yuktithI batAvyuM ke, kevaLajJAna utpanna thayA pachI sadA rahe che e apekSAe kevaLajJAnamAM zuddhaguNavyaMjanaparyAya che, topaNa RjusUtranayanI dRSTithI kevaLajJAnanA paNa pratikSaNanA paryAyane AzrayIne zuddha arthaparyAya mAnavo joIe. have gAthA-9mAM graMthakArazrI kahe che ke jema gAthA-7mAM batAvyA mujaba kevaLajJAnanA zuddha arthaguNaparyAya digaMbaroe mAnavA joIe tema dharmAstikAyAdinA paNa zuddha dravyaarthaparyAya mAnavA joIe. vAstavika rIte digaMbaro dharmAstikAyano gatisahAyaka dharma joIne kahe che ke "dharmAstikAyamAM trikALavartI gatisahAyaka paryAya che te vyaMjanaparyAya che." dharmAstikAyano guNa pulanI jema paraspara mizra thato nathI
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ 182 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-14 | gAthA-9-10 ke jIva ane pudgalanI jema paraspara mizra thato nathI tethI te zuddha dravya che. zuddha dravya evA dharmAstikAyano gatisahAyaka guNa trikALavartI hovAthI te vyaMjanaparyAya che tema digaMbaro mAne che, paraMtu zuddha dravyarUpa dharmAstikAyAdinA arthaparyAyane svIkAratA nathI; kema ke puruSamAM pratikSaNa parivartana pAmatA bAlAdi bhAvArUpa je arthaparyAyo dekhAya che tevA arthaparyAya dharmAstikAyamAM digaMbarone dekhAtA nathI. tethI jema kevaLajJAna utpanna thayA pachI tene nitya svIkArIne kevaLajJAnamAM zuddhaguNaarthaparyAya svIkAratA nathI tema dharmAstikAyamAM paNa pratikSaNa thanAro pariNAma nahIM dekhAvAthI zuddhadravyaarthaparyAyane mAnatA nathI. tene graMthakArazrI kahe che - A prakAranI haThano tyAga karIne RjusUtranayanI dRSTithI dharmAstikAyAdi dravyamAM paNa pratikSaNanI pariNatirUpa zuddhadravyaarthaparyAya digaMbaroe svIkAravA joIe. ll14/lA avataraNikA - rta dharmAstikAthAdikamAMhi apekSAI azuddhaparyAya paNi hoI, nahIM to paramANuparvatavizrAma pudgaladravyaI paNi na haI", ehavaI abhiprAthaIM kahaI chaI - avataraNiyArtha: 'te dhamastikAyAdimAM apekSAe azuddhaparyAya paNa che arthAt je dharmAstikAyAdimAM zuddha dravyavyaMjanaparyAya ane zuddha dravyaarthaparyAya che ema gAthA-9mAM kahyuM tema dharmAstikAyAdimAM apekSAe azuddhadravyavyaMjanaparyAya paNa che, nahIM to dhamastikAyAdimAM azuddhaparyAya mAnavAmAM na Ave to, paramANuparyata vizrAma pAmanAra pudgala dravyamAM paNa ta thAya=azuddhaparyAya na thAya', evA prakAranA abhiprAyathI kahe che - bhAvArtha digaMbaro jIva ane pudgala beyamAM azuddha paryAya svIkAre che; kema ke jIva jyAre karma-pagalAdinI sAthe ekameka thAya che tyAre azuddhaparyAyanI prApti thAya che ane paramANumAMthI jyAre skaMdha bane che tyAre ekameka thayelA skaMdhomAM azuddhaparyAyanI prApti thAya che; paraMtu dharmAstikAya, adharmAstikAya ane AkAzAstikAya eka ja kSetramAM rahelA hovA chatAM temano mizrabhAva thato nathI, jema siddhazilA para rahelA siddhanA jIvono te kSetramAM rahelAM karmo sAthe mizrabhAva thato nathI. mATe digaMbaro dharmAstikAyAdi traNa dravyonA azuddhaparyAya svIkAratA nathI. tene graMthakArazrI kahe che - "dharmAstikAyAdimAM apekSAe azuddhaparyAya paNa svIkAravo joIe ane jo dharmAstikAyAdimAM azuddhaparyAya digaMbaro na svIkAre to paramANuparyata vizrAma pAmanArA pudgaladravyamAM paNa azuddhaparyAya nathI ema mAnavuM joIe.' A prakAranA abhiprAyathI gAthAmAM kahe che -
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-14 | gAthA-10 183 gAthA : jima AkRti dharmAdinI, vyaMjana jaI zuddha; loka dravya saMyogathI, sima jANi azuddha. zrI jina II14/1nA gAthArtha : jima dharmAstikAyAdinI AkRti zuddhabhaMjana che zuddha dravyano vyaMjanaparyAya che, tema=jema zuddhadravyabhaMjanaparyAya mAvyo tema, lokadravyanA saMyogathI=lokadravyavartI anya dravyonA saMyogathI, azuddha jANIe azuddhadravyavyaMjanaparyAya jANavo. ll14/1oll Tabo : jima dharmAstikAyAdikanI AkRti lokAkAzamAna saMsthAnastA(tathA) zuddhadravyabhaMjanaparyAya kahiI, paranirapekSapaNA mATaI, tima-lokavarti dravya saMgarUpa azuddhadravyavyaMjanapatha paNi tehano parApekSapaNaI kahatAM anekAMta virodha nathI. II14/10thI TabArtha - jema dhamastikAyAdikanI AkRti lokAkAzapramANa saMsthAnatayA=saMsthAnapaNAthI, zuddhadravyavyaMjanaparyAya kahevAya. kema zuddha dravyavyaMjanaparyAya kahevAya ? tethI kahe che - paranirapekSapaNuM che mATe (zuddha dravyavyaMjanaparyAya kahevAya.) tema lokavartI dravyanA saMyogarUpa=anya dravyanA saMyogarUpa, azuddhavyavyaMjanaparyAya paNa teno=dharmAstikAyAdino, paranI apekSApaNAthI kahetAM anekAMtano virodha nathI. II14/10|| bhAvArtha : dravyano je traNa kALane sparzanAro paryAya che te vyaMjanaparyAya che te niyama anusAra dharmAstikAyAdi dravyonI AkRti je lokAkAzapramANa saMsthAnavALI che, te sadA te svarUpe ja rahe che. tethI dharmAstikAyAdi zuddhadravyanuM lokAkAzapramANavALuM je saMsthAna che te zuddhadravyavyaMjanaparyAya che, kema ke zuddhadravya evA dharmAstikAyAdine vyakta karanAra evo paryAya tenI AkRti che. dharmAstikAyAdinI AkRti zuddha dravyavyaMjanaparyAya kema che ? tethI kahe che - bIjA dravyanI apekSAe dharmAstikAyAdi dravyanI AkRti nathI, tethI paranirapekSapaNuM hovAthI dharmAstikAyAdinI AkRti zuddhadravyano vyaMjanaparyAya che. vaLI, dharmAstikAyAdi dravyane lokavartI anya dravyono saMyoga che ane te saMyogarUpa azuddhadravyavyaMjanaparyAya paNa svIkAravo joIe; kema ke bIjA dravyanI apekSAe dharmAstikAyAdine tevI avasthAnI prApti thAya che.
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ 184 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 / DhALa-14 / gAthA-10-11 jema jIvadravyane zarIradravyanI apekSAe manuSyaparyAyanI prApti thAya che je azuddhadravyavyaMjanaparyAya che, tema dharmAstikAyAdine paNa lokamAM vartatAM anya dravyono saMyoga che te apekSAe azuddhadravyavyaMjanaparyAya svIkAravAmAM anekAMtano virodha nathI; kema ke anekAMtavAda vastune yathArtha jovA mATe pravRtta che ane padArthane yathArtha jovAthI je prakAre anubhava anusAra padArtha dekhAya che te prakAre anekAMtavAda teno svIkAra kare che. AthI samyagdarzana-jJAna-cAritra uttara uttaranA samyagdarzananI prAptinuM kAraNa hovAthI mokSamArganI prAptinuM kAraNa hovA chatAM koIka jIvane prApta thayelA samyagdarzana Adi ja uttaramAM pramAdanuM kAraNa bane to saMsAranuM kAraNa paNa bane che ema syAdvAdI svIkAre che; kema ke samyajJAna paNa ahaMkAranI utpatti dvArA saMsAranuM kAraNa bane che tema anubhava anusAra syAdvAdI svIkAre che. A rIte jIvano karmanI sAthe jevo saMyoga che tevo vizeSa saMyoga nahIM hovA chatAM dharmAstikAyAdinA kSetramAM ja rahelAM anya dravyonI sAthe te kSetranI avagAhanArUpa saMbaMdha dharmAstikAyAdino che te dRSTithI paranA saMyogane grahaNa karIne dharmAstikAyAdino azuddhadravyabhaMjanaparyAya svIkAravAmAM koI doSa nathI. II14/1nA avataraNikA - AkRti te paryAya husthaI, saMyoga paryAya nahIM hoI, evI AzaMkA TAlaI chaI - avataraNikArya : AkRti te payaya thaI zake, saMyoga paryAya thAya nahIM evI AzaMkA TALe che - bhAvArtha : gAthA-10mAM kahela ke dharmAstikAyAdi dravyane lokavartI dravyanA saMyogarUpa azuddhadravyavyaMjanaparyAya paNa svIkAravAmAM anekAMtano virodha nathI. tyAM koIkane zaMkA thAya ke, "dharmAstikAyAdinI AkRti te dharmAstikAyAdino paryAya thaI zake; paraMtu dharmAstikAyAdi sAthe anya dravyano saMyoga thAya che te saMyoga te dharmAstikAyAdino paryAya thaI zake nahIM, mATe anya dravyano saMyoga azuddhadravyavyaMjanaparyAya che ema kahevuM ucita nathI.' A prakAranI AzaMkA TALe che - gAthA : saMyogaI AkRti pari, pawya kahavAya; uttaradhyayanaI bhASi, lakSaNa pajAya. zrI jinaI/14/11AA gAthArtha: AkRtinI jema saMyoga paryAya kahevAya. "uttarAdhyayanasUtramAM paryAyanAM lakSaNa paryAyanA lakSaNarUpe saMyoga, bhAkhyAM che kahyAM che. ll14/11||
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ 185 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2/ DhALa-14| gAthA-11-12 Tabo: saMyoga paNi AkRtinI pari paryAya kahevAI chaI, je mArTi-paryAyanAM lakSaNabhedarUpa utarAdhyayanaI e rIti kahiyAM chaI. ll14/11// TabArtha : saMyoga paNa AkRtinI jema paryAya kahevAya che. kema saMyoga paNa AkRtinI jema paryAya kahevAya che? tethI kahe che - je mATe paryAyanAM bhedarUpe lakSaNa 'uttarAdhyayanamAM e rIte kahyAM che=je rIte AkRtine paryAya kahyA che, e rIte saMyogane paNa paryAya kahyA che. II14/11II bhAvArtha : vastune dravya ane paryAyasvarUpa syAdvAda svIkAre che tethI dharmAstikAyAdi dravya che ane tenI AkRti e teno paryAya che, pratikSaNa temAM thatAM parivartano paNa paryAya che ane anyano saMyoga paNa teno paryAya che; kema ke paryAyathI ja vastu anya karatAM judI jaNAya che. jema AtmA potAnA jJAnaguNane kAraNe jaDa karatAM judo jaNAya che tethI jJAnaguNa e jIvano paryAya che ane jIvadravya che, tema dharmAstikAya Adi dravya paNa tenI AkRtithI jaNAya che tethI te AkRti teno paryAya che ane anyanA saMyogasvarUpe paNa dharmAstikAyAdi jaNAya che, mATe anyano saMyoga paNa teno paryAya che. ll14/11aaaa avataraNikA : 'uttarAdhyayanamAM kahelA paryAyanA lakSaNane batAve che - gAthA - ekata pRthakta tima valI, saMkhyA saMkANi; vali saMyoga vibhAga e, manamAM tU ANi. II14/1zA zrI jina gAthArtha - ekatva, pRthakva vaLI tema saMkhyA, saMsthAna, vaLI saMyoga, vibhAga e=paryAyanuM lakSaNa che e, manamAM tuM ANa. II14/1NA rabo - teha ja varNavIne kahe che - uttarAdhyayana gAthAegattaM ca puhattaM ca, saMkhA saMThANameva ya / saMno ya vimA ya, pannavA tu nag III (3ttarAdhyayana, ma.-28, sUTa-23)
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ 186 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2/ DhALa-14 / gAthA-12 'egata', e gAthArthanuM manamAMhe ANi, artharUpe karIne dhAra, jima mana saMdeha dUri Tale. I/14/1 TabArtha - te ja varNavIne kahe che=gAthAmAM kahyuM te ja varNavIne kahe che='uttarAdhyayananI sAkSIthI kahe che. 'uttarAdhyayananI gAthA - tti gha=ekatva, pudatta gha=pRthakva, saM saMtALameva =saMkhyA ane saMsthAna, saMno ja vimA IT =saMyoga ane vibhAga, pannavAne tu navaquizvaLI, paryAyonuM lakSaNa che. (uttarAdhyayana, a.-28, sUtra-13) ekatva' e gAthArthanuM gAthAno artha, manamAMhe ANi=artharUpe karIne manamAM, dhAro. jema manasaMdeha dUra TaLe=saMyoga e paryAyanuM lakSaNa che ema svIkAravAmAM manano saMdeha dUra TaLe. ll14/12aaaa bhAvArtha keTalAka darzanakAro vastunI AkRtine paryAya svIkAre che; paraMtu anya dravyonI sAthe eka kSetramAM avagAhanarUpa saMyogane athavA avyavadhAnathI uttaramAM rahevAsvarUpa saMyogane vastuno paryAya svIkAratA nathI. teonA matAnusAra dharmAstikAyAdinI AkRti zuddhadravyabhaMjanaparyAya thaI zake; paraMtu lokavartI anya dravyanA saMyogarUpa azuddhadravyabhaMjanaparyAya thaI zake nahIM. te mAnyatAnuM nirAkaraNa karavA arthe graMthakArazrI uttarAdhyayananI sAkSI ApIne kahe che ke "padArthamAM raheluM ekatva paNa padArthano paryAya che, padArthamAM raheluM anya dravyathI pRthaphapaNuM paNa paryAya che, padArthamAM vartatI ekatva saMkhyA paNa padArthano paryAya che ane apekSAbuddhithI janya be Adi saMkhyA paNa padArthano paryAya che, jema "A eka che" ane "A eka che mATe A be che' evI je buddhi thAya che tyAre te baMne padArthomAM dhitvadharma apekSAbuddhithI janya che, te paNa padArthano paryAya che. A rIte dvitva Adi saMkhyA paNa padArthanA paryAya che. vaLI, pudgalamAM rUpa, rasa, gaMdha, sparza - e jema paryAyo che tema rUpAdi cAra bhAvonI saMkhyAnI pratIti thAya che te saMkhyA paNa padArthano paryAya che, tethI je vastumAM jeTalA dharmo bhAvarUpe vartatA hoya tenI vAcaka saMkhyA paNa padArthano paryAya kahevAya che. vaLI, padArthonI pratiniyata AkRti e paNa padArthano paryAya che. AthI ja dharmAstikAyAdinI AkRti e dharmAstikAyAdino paryAya che. vaLI, anya padArthano eka kSetramAM avagAhanarUpa saMyoga e paNa saMyogavALI baMne vastuno paryAya che. vaLI, koI pudgala koI anya pudgala sAthe avyavadhAnathI rahetuM hoya paraMtu eka kSetramAM na raheluM hoya topaNa "A be pugalono saMyoga che' - e prakAranI pratIti paNa prAmANika hovAthI te be pudgalonA paryAyo che. vaLI, dhanAdino saMyoga sAkSAt sparzAtmaka na hoya topaNa prAmANika vyavahArathI pratIta thAya che. mATe jenuM dhana hoya te dhananA saMyoganI ane pAchaLathI teno vibhAga thAya tyAre tenA vibhAganI pratIti thAya che te vibhAga paNa je vastuono vibhAga thayo che te sarva vastuono paryAya che. AthI ja siddhanA jIvono sarva karmothI vibhAga thAya che tyAre te pUrvanAM karmono | vibhAga paNa teono paryAya che. te ja rIte je je jIvonAM je je karmo udayamAM AvIne jIvathI pRthaka thAya
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-14/ gAthA-12-13 187 che te karmono vibhAga paNa te jIvano ane karmano paryAya che. A sarva arthAt ekatAdi sarva, paryAyonuM lakSaNa che ema manamAM lAvavuM joIe, jethI manamAM saMdeha TaLe. II14/1NA avataraNikA - gAthA-10mAM saMyogane azuddhavyavyaMjanaparyAya kahela. tyAM koIkane zaMkA thAya che paranA saMyogathI thanAro paryAya upacArathI thaI zake; paraMtu azuddhadravyathaMjalaparyAya thaI zake nahIM. tenA nirAkaraNa mATe kahe che - gAthA : upacArI na azuddha te, jo parasaMyoga; asadbhUta manujAdikA, to na azuddha joga. zrI jina. ll14/13 gAthArtha - jo parasaMyoga upacArI upacArathI paryAya che, (tethI) te azuddha paryAya nathI to, asabhUta evo manuSya Adi paryAya jIvadravyano manuSya Adi paryAya, azuddhano yoga na kahevAya jevadravyano manuSyAdi azuddha paryAya na kahevAya. II14/13 rabo : havaI, jo Ima kahasyo je-"dharmAstikAyAdikane paradvavyasaMyoga chaI, te-upacarita paryAya kahiIM, paNi azuddhaparyAya na kahiI, dravyAvyathA- hetunardI viSaIM ja azuddhatva vyavahAra kaI"te vatI, to manujadiparyAya paNi azuddha na kaho, asaddabhUta vyavahAranayagrAhya mATaIM asadabhUta kaha paNi azuddha na kaha e paramArtha. ll14/13mAM bArtha : have jo ema kahezo digaMbara matavALA ema kahe, je-dhamastikAyAdine paradravyano saMyoga che te=padravyano saMyoga, upacarita paryAya kahevAya, paraMtu azuddha paryAya na kahevAya dharmAstikAyAdine azuddha paryAya na kahevAya. kema azuddha paryAya na kahevAya ? temAM mukti Ape che - dravyanA anyathApaNAnA hetunA viSayamAM jakajIvadravya karma sAthe saMyoga pAme che tyAre je rIte nara-nArakAdi bhAvone pAme che te prakAranA anyathApaNAnA hetunA viSayamAM ja, azuddhatvano vyavahAra che - te vatI-tethI (dharmAstikAyAdino paradravya sAtheno saMyoga azuddha paryAya na kahevAya, ema avaya che.)
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ 188 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-14| gAthA-13 to=A pramANe koI zaMkA kare to, graMthakArazrI kahe che - manuSyAdi paryAya paNa azuddha na kahevo joIe=jIvadravyanA manuSyAdi paryAyo paNa azuddha na kahevA joIe (a) manuSyAdi jevadravyanA azuddha paryAya che ema digaMbarone paNa saMmata che mATe dharmAstikAyAdinA paradravya sAthenA saMyogane paNa digaMbaroe azuddha paryAya svIkAravA joIe. ahIM prazna thAya ke, manuSyAdi paryAyo to anyathApaNAnA hetu che tethI azuddha paryAya svIkArI zakAze. tenA nirAkaraNa mATe gAthAmAM manuSyAdinA vizeSaNarUpe "asadbhUta' mUkela che, tenuM tAtparya TabAmAM spaSTa karatAM graMthakArazrI kahe che - asadbhuta vyavahAranayathI grAhya che=manuSyAdi paryAyo asaddabhUta vyavahAranayathI grAhya che. mATe asaddabhUta kaho paNa azuddha na kaho=manuSyAdi paryAyane asaddabhUta kahI zakAya paNa azuddha na kahI zakAya, e paramArtha che. I14/13mA bhAvArtha - digaMbara matAnusAra dharmAstikAyAdine paradravyano saMyoga che - te dharmAstikAyAdino upacarita paryAya che; kema ke eka kSetranA saMsargathI te dravyo saMyogavALAM che; chatAM dharmAstikAyAdine adharmAstikAya sAthe je saMyoga che te dharmAstikAyAdino azuddha paryAya kahI zakAya nahIM. dharmAstikAyane adharmAstikAya sAthe je saMyoga che tene dharmAstikAyano azuddha paryAya kema kahI zakAya nahIM ? tethI kahe che - jema jIvadravya sAthe karyadravyano saMyoga thavAthI jIva nara-nArakAdirUpe anyathAbhAvane pAme che tema dharmAstikAya dravyane adharmAstikAyano saMyoga thavA mAtrathI dharmAstikAya dravyamAM koI anyathAbhAva prApta thato nathI, tethI dharmAstikAyane adharmAstikAyano saMyoga che tene azuddha paryAya kahI zakAya nahIM. mATe dharmAstikAyAdi dravyomAM jIvadravya ane pudgaladravyanI jema azuddha paryAyanI prApti nathI e prakAre digaMbarono Azaya che. tene graMthakArazrI kahe che - digaMbaroe AtmAnA manuSyAdi paryAyone paNa azuddha paryAya kahevA joIe nahIM. digaMbaro AtmAnA manuSyAdi paryAyane azuddha paryAya svIkAre che. teo kahe che ke karmabaMdha e AtmAno anyathAbhAva che, mATe manuSyAdine jIvadravyano azuddha paryAya kahI zakaze. tene graMthakArazrI kahe che - asadbhuta vyavahAranayathI manuSyaparyAya grAhya che mATe digaMbaroe manuSyaparyAyane asadbhutaparyAya kahevo joIe; paraMtu azuddha paryAya kahevo joIe nahIM. Azaya e che ke, nizcayanayanI dRSTithI AtmA potAnA bhAvomAM ja rahe che ane manuSya zarIra Adi
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhArA, DhALa-14 | gAthA-13-14 189 pudgalanA bhAvo pudgalamAM rahe che. tethI eka kSetramAM rahelA manuSyazarIra Adi pudgalanA bhAvo ane AtmAmAM vartatA AtmAnA bhAvo beya svataMtra che mATe manuSyAdi paryAya AtmAno azuddha paryAya kahI zakAya nahIM. asaddabhUta vyavahAranaya AtmA sAthe manuSyabhAvarUpe pAmelA pudgalono kathaMcit ekatvabhAva svIkAre che, tethI adbhuta vyavahAranayathI AtmAno manuSyaparyAya grahaNa thAya che. mATe manuSyaparyAyane digaMbaroe asabhUta kahevo joIe paraMtu azuddha kahevo joIe nahIM. jo asabhUta vyavahAranayathI grAhya evA manuSyaparyAyane ekakSetramAM Atmapradezo sAthe aNu-taNunI jema rahelA manuSya zarIranA pugalone joIne digaMbaro manuSyaparyAyane azuddha paryAya kahe, to te rIte dharmAstikAyanI sAthe eka kSetramAM rahelA adharmAstikAyanA saMyogane grahaNa karIne adharmAstikAyano saMyoga dharmAstikAyano azuddha paryAya che, ema paNa svIkAravuM joIe. A rIte adharmAstikAyAdi dravyono paNa anya anya dravyanI sAtheno saMyoga grahaNa karIne te te dravyanA azuddha paryAyo digaMbaroe svIkAravA joIe. ll14/13 avatAraNikA - dvitaMtukAdi paryAyanI pari ekadravyajanakAvAvasaMghAtanaIM ja azuddha dravyaMjanaparyAyapaNuM ja kahatAM rUDuM lAgaI, "tasmA apekSAnapekSAAM zuddha zuddhAnentivyApakatvameva zreyaH" teha ja dekhADaI thaI - avataraNikA - be taMtukAdi paryAyanI jema=be-traNa-cAra Adi taMtuo bhegA thaIne skaMdha banatA hoya tenI jema, ekadravyajanaka avayavanA saMghAtane azuddhadravyavyaMjanaparyAyapaNuM ja kahetAM rUDuM lAge che. tethI dharmAstikAya ane adhamastikAyano saMyoga ekadravyajanaka avayavasaMghAtarUpa nathI mATe tene azuddhadravyavyaMjanaparyAyapaNuM kahevuM e suMdara jaNAtuM nathI' e prakArano digaMbarano Azaya che.) te vAtane svIkArIne "tAthI graMthakArazrI kahe che - ta --te kAraNathI=ekadravyajanaka avayavanA saMghAtane ja azuddhadravyavyaMjanaparyAyapaNuM kahevuM ucita che te kAraNathI, apekSAnapekSA=apekSA-apekSA dvArA, zuddha zuddhAnerAvyA tvameva zreyaH=zuddhAzuddha anekAMtanuM vyApakapaNuM ja zreya che =koIka apekSAe sarva dravyo zuddha che ane koIka apekSAe sarva dravyo azuddha che e apekSAe zuddhAzuddharUpa anekAMta sarva dravyomAM vyApaka che, mAtra jIva-pudgalamAM ja zuddhAzuddhapaNuM che ane anya dravyamAM nathI tema mAnavuM zreya nathI paraMtu sarva dravyamAM zuddhAzuddhapaNuM che tema mAnavuM zreya che." te ja gAthAmAM dekhADe che - bhAvArtha - be tAMtaNAo svataMtra paDelA hoya tyAre te tAMtaNAomAM aMzuddha paryAya nathI paraMtu be taMtu Adi paTanI
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ 190 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-14| gAthA-14 jema gUMthAIne rahelA hoya tyAre te be Adi tAMtaNAomAM azuddhadravyavyaMjanaparyAyapaNuM prApta thAya che; kema ke te be tAMtaNA paraspara ekapaNAthI pratibaddha hovAne kAraNe azuddha dravya che ane te dvitaMtukAdi paryAya traNa kALane sparzanAra hovAthI azuddhadravyabhaMjanaparyAya che; tenI jema saMsArI jIvarUpa ekadravyajanaka evA karmo, manuSyAdi deha ane jIvadravya - tenA saMghAtane azuddhadravyabhaMjanaparyAyapaNuM kahevAmAM Ave to rUDuM lAge athavA ghaNA pudgalonA samudAyathI banela gRha Adi eka dravyamAM paNa azuddhadravyabhaMjanaparyAyapaNuM kahIe to rUDuM lAge; paraMtu dharmAstikAyanI sAthe adharmAstikAyano saMyoga che te ekadravyajanaka avayavanA saMghAtarUpa nathI. mATe dharmAstikAyanI sAthenA adharmAstikAyanA saMyogane dharmAstikAyanA azuddhadravyavyaMjanaparyAyarUpe kahevuM te saMgata jaNAtuM nathI, tema digaMbara kahe, to teno svIkAra karIne graMthakArazrI kahe che - jo te suMdara jaNAtuM na hoya to, apekSA-anapekSA dvArA azuddha paryAyano je anekAMta che te sarva dravyomAM vyApaka che tema mAnavuM joIe, anyathA ekAMtavAdanA svIkAranI Apatti Ave. have kaI rIte sarva dravyamAM zuddhAzuddha paryAyanI prApti che ? te graMthakArazrI prastuta gAthAmAM batAve che - gAthA : dharmAdika parapawyaI, visamAI ema; azuddhatA avizeSathI, jia-pudgali jema. zrI jina II14/14 gAthArtha - ema avataraNikAmAM kahyuM ema, paraparyAyathI dharmAdikanI azuddhatA avizeSa hovAne kAraNe visamAI=vilakSaNatA (jANavI), jema jIva ane pudgala=jema jIvanA ane pugalanA saMyogathI azuddhatA che tema ghaTAdinA saMyogathI dharmAdinI azuddhatA avizeSa che. II14/14 Tabo: dharmAdikanaI paraparyAya svaparyAyathI viSamAI-vilakSaNatA Ima jANavI. je mArTi-parApekSAI azuddhatAno vizeSa nathI, jima-jIvadravya, pudgaladravyanaIM viSaIM. I/14/14 TabArtha ImaemaavataraNikAmAM kahyuM ke apekSA-apekSA dvArA zuddhAzuddha anekAMtavyApakapaNuM zreya che ema, dharmAstikAyAdine paraparyAyane AzrayIne=ghaTAdinA saMyogarUpa paraparyAyane AzrayIne, svaparyAyathI=dhamastikAyAdinA potAnA vartatA pariNAmarUpa svaparyAyathI, viSamatA=vilakSaNatA, jANavI. je mATe, paranI apekSAe azuddhatAno vizeSa nathI=paTamAM taMtuonA saMyogathI jema azuddha
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-14/ gAthA-14 paryAya thAya che tema dhamastikAyAdimAM ghaTAdinA saMyogathI azuddha paryAya thAya che tethI paranI apekSAe azuddhatAno bheda nathI, kema azuddhatAno bheda nathI ? temAM dRSTAMta batAve che - jema jIvadravyane pudgaladravyane viSe pudgaladravyarUpa paranI apekSAe azuddhatA che tema dhamastikAyAdine ghaTAdinA saMyogarUpa paranI apekSAe azuddhatA che tethI azuddhatAno bheda nathI. I14/14 bhAvArtha avataraNikAmAM kahyuM ke, be taMtakAdi aneka dravyo bhegA thaIne eka dravya banatuM hoya tyAre azuddhadravyavyaMjanaparyAyapaNuM kahevuM ucita gaNAya. te rIte vicArIe to jIvano dehanI sAthe ke karmanI sAthe je ekameka bhAva che tene AzrayIne jIvano deharUpa paryAya azuddhadravyavyaMjanaparyAya kahI zakAya; paraMtu dharmAstikAya ane adharmAstikAyano saMyoga che athavA dharmAstikAyane gativALA jIva-pudgala sAthe saMyoga che te saMyoga ekadravyajanaka avayavanA saMghAtarUpa nathI topaNa paranI apekSAe je paryAya hoya te azuddha paryAya ane paranI apekSA vagara je paryAya hoya te zuddha paryAya e pramANe svIkAravAmAM Ave to sarva dravyomAM zuddhAzuddha paryAyanI prAptirUpa anekAMtanuM vyApakapaNe prApta thAya. anekAMta sarvatra vyApaka che e ja jaina siddhAMta che, tethI dharmAstikAyAdimAM zuddhAzuddha paryAyanuM vyApakapaNe svIkAravA mATe kahevuM joIe ke dharmAstikAyAdinA svapariNAma te svaparyAya che ane dharmAstikAyano adharmAstikAya sAthe ke ghaTAdi sAthe je saMyoga che te saMyoga paraparyAya che. svaparyAyathI paraparyAyanI vilakSaNatA e che ke jemAM paranI apekSA hoya te paraparyAya kahevAya ane jemAM paranI apekSA na hoya te svaparyAya kahevAya. tethI dharmAstikAyamAM vartato potAno pariNAma te teno svaparyAya che ane dharmAstikAyamAM vartato anyanA saMyogarUpa paryAya te paraparyAya che. jo Ama svIkArIe to jemAM paranI apekSA hoya te azuddha paryAya che ane be taMtukAdimAM paNa paranI apekSA che tethI te paNa azuddhadravyavyaMjanaparyAya che. A rIte ekadravyanA janaka evA avayavanA saMghAtarUpa gRha AdimAM paNa paranI apekSA che ane dharmAstikAyanI sAthe anya dravyano saMyoga che tyAM paNa paranI apekSA che. paranI apekSAe azuddhatA sarvatra samAna che mATe sarvatra azuddhadravyavyaMjanaparyAya che; kema ke azuddhatAno koI bheda nathI. jema jIvadravyane deharUpa pudgala dravyane AzrayIne thayelA manuSyAdi paryAyamAM paranI apekSAe azuddhatA che tema dharmAstikAyAdine paNa anya dravyanA saMyogamAM paranI apekSAe azuddhatA che. tethI dareka dravyamAM vartatA potAnA paryAyomAM paranI apekSA nathI ane paranI apekSAe thanArA paryAyomAM paranI apekSA che. Ama paranI apekSAvALA paryAyo azuddha paryAya che ane paranI apekSA vagara te te dravyamAM vartatA paryAya zuddha paryAya che tema svIkArIe to zuddhAddhanuM vyApakapaNe sarva dravyamAM prApta thAya che, paraMtu digaMbara mAne che tema mAnIe
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ 192 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-14 | gAthA-15-16 to jIva ane pudgalamAM azuddha paryAyanI prApti thAya ane dharmAstikAyamAM azuddha paryAyanI prApti thAya nahIM, jethI ekAMtavAda svIkAravAnI Apatti Ave che. II14/14ll avataraNikA - havaI prakArAntaraI caturvidha paryAya naya huM kahiyA, te dekhADaI chaI - avataraNikArya : have bIjA prakAre cAra prakAranA paryAya nayacakramAM kahyA che=digaMbaranA "nayacakra' graMthamAM kahyA che, te dekhADe che - gAthA - Ima ja sajAti-vijAtithI, dravyaI pajAya; guNaI svabhAva-vibhAvathI, e cyAra kahAI. zrI jina II14/1po gAthArtha : Ima ja=pUrvamAM paryAyanA vibhAga pADyA ema ja, dravyanA paryAya sajAtithI ane vijAtithI ane guNanA paryAya svabhAvathI ane vibhAvathI e cAra kahevAya=e cAra prakAranA paryAyanA bheda kahevAya. ll14/15ll rabo : Ima sajAtIyavyaparyAya, vijAtIyadravyaparyAya, svabhAvaguNaparyAya, vibhAvaguNaparyAya 4 bheda paryAyanA kahavA. 14/1pA TabArtha : ema=pUrvamAM paryAyanA bhedo batAvyA ema, sajAtIyadravyanA paryAya, vijAtIyadravyanA paryAya, svabhAvaguNaparyAya ane vibhAvaguNaparyAya e prakAre cAra bheda paryAyanA kahevA. ll14/15 bhAvArtha pUrvamAM zuddhadravyavyaMjanaparyAya, azuddhadravyavyaMjanaparyAya, zuddhaguNavyaMjanaparyAya, azuddhaguNavyaMjanaparyAya, zuddhaarthaparyAya ane azuddhaarthaparyAya ema paryAyanA bheda batAvyA. have 'nayacakramAM anya prakAre paryAyanA cAra bheda kahyA che te batAvatAM kahe che - sajAtIyadravyaparyAya, vijAtIyadravyaparyAya, svabhAvaguNaparyAya ane vibhAvaguNaparyAya e cAra prakAranA paryAyanA bheda "nayacakra'mAM kahyA che I14/1paNA
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ 193 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-14 | gAthA-16 avataraNikA - udAharaNa dekhADaI chaOM - avataraNikArya - udAharaNa dekhADe che-cAra prakAranA bhedanA udAharaNa kramasara dekhADe che - gAthA : dvacakSuka, manuja, kevala vaLI, matimukha diata; e prAyika jeNi dravyathI, apajajava saMta. zrI jina II14/1aaaa gAthArtha : tyaNukakalyaNuka e sajAtIyadravyaparyAya che. manuja-manuSyAdi e vijAtIyadravyaparyAya che. kevala kevaLajJAna e svabhAvaguNaparyAya che. vaLI, matimukha=mati pramukha=matijJAnAdika e vibhAvaguNaparyAya che. diata=e cAra paryAyanA daSTAMta che. e cAra bheda, prAyika che=bahulatAe che. jeNi=je kAraNathI, dravyathI aNuparyAya saMtakavidhamAna che je pAMcamo bheda che. ll14/1cho. Tabo: dvacaNaka kao kirdazikAdi skandha-te sajAtIyadravyaparyAya kahiI, 2 milI eka dravya upanuM te mArTi. manujAdiparyAya-te vijAtIyadravyaparyAyamAMhi, 2 milI paraspara bhinAtIya dravyaparyAya Upano, te vatI. kevalajJAna-te svabhAvaguNaparyAya, karmarahitapaNAmATaI. matijJAnAdika-te vibhAvaguNaparyAya, karmaparataMtrapaNAmArTi. e cAra bheda paNi prAyika jANavA je mATaI-paramANurUpa dravyaparyAya, te-e cAramAMhi na aMtarbhavaI. paryAyapaNuM tehanaIM vibhAgajata zAnnei kahiuM chaI. taduktam sammatau - aNuduaNuehiM davve Araddhe "tiaNuyaM"ti tassa vavaeso / tatto na pukha vimatto, gaLu tti nAmo pU ropha rU.32il (satita pravara, zAM-3, mAthA36) phatyAdi 14/1kA TabArtha: tyaNuka ka7 dvipradezAdika skaMdho, te sajAtIyadravyaparyAya kahevAya=sajAtIya evA pudagalonA
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ 194 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-1 | TALa-14 | gAthA-16 saMyogathI thayelA pugaladravyanA paryAya kahevAya; kema ke 2 milI=be pudgaladravyo maLIne, eka dravya upavaeN=utpanna thayuM che. te mATe-te mATe sajAtIyadravyaparyAya kahevAya che. manujAdiparyAya=manuSyAdi paryAya, te vijAtIyadravyaparyAya kahevAya che. ('mAMhi zabdane sthAne kahiI' ucita lAge che tethI e pramANe artha karyo che.) kema manuSyAdi vijAtIyadravyaparyAya che? tethI kahe che - be milI=be maLI, paraspara bhintajAtIyadravyano paryAya utpanna thayo che, te vatIete mATe, manuSyAdi paryAya vijAtIyadravyaparyAya che. kevalajJAna te svabhAvaguNaparyAya che=jIvatA svabhAvarUpa guNaparyAya che, kema ke karmarahitapaNA mATe. matijJAnAdika te vibhAvaguNaparyAya che; kema ke karma parataMtrapaNA mATe. e cAra bheda paga=gAthA-15mAM batAvelA ane gAthA-16nA pUrvArdhamAM batAvelA dAMtavALA cAra bheda paNa, prAyika jANavA. je mATe paramANurUpa dravyaparyAya te e cAramAM aMtarbhAva pAmato nathI. tene paryAyapaNuM paramANunuM paryAyapaNuM, vibhAgajAta=vibhAgathI thayeluM, zAstramAM kahyuM che. talun samatotrasammatimAM te= paramANumAM paryAyapaNuM che te, kahevAyuM che - amukunaguhiM=aNu-ddhayaNathI, rAtre Araddha=dravya Arabdha thaye chate, "timajuti tasa vavaso='caNaka e pramANe teno vyapadeza thAya che. to ane tenAthI=aNukathI, pukha vipatto pharI vibhakta, gaLu tti nAmo abU hodR aNu e pramANe thayelo aNu kahevAya che. (sammatitarka prakaraNa, kAMDa-3, gAthA-39) cArithI sammati jevA anya pAThono saMgraha grahaNa karAya che. 14/16 bhAvArtha - - digaMbara matAnusAra "nayacakrane avalaMbIne gAthA-15mAM paryAyanA cAra bhedo batAvyA. tenAM kramasara dRSTAMto batAve che - (1) sajAtIyadravyaparyAya - kacaNukAdi skaMdho e sajAtIyadravyaparyAya che arthAtu pudgalarUpa sajAtIyadravya ekaThA thaIne caNakAdi paryAyonI prApti thAya che mATe sajAtIyadravyaparyAya che; kema ke sajAtIya evA pudgalo maLIne eka dravya utpanna thAya te dravyamAM je paryAyanI prApti thAya te sajAtIyadravyaparyAya kahevAya che arthAt sajAtIya evA pudgalo ekaThA thaIne je skaMdha banyo te skaMdhamAM vartatA hayaNukarUpa pariNAma ke vyaNukarUpa pariNAma te skaMdhano paryAya che. Ama sajAtIyadravyathI utpanna thayelo kacaNuka DhipradezAdika paryAya hovAthI tene sajAtIyadravyaparyAya kahevAya che. (2) vijAtIyadravyaparyAya -manuSyAdi paryAya e vijAtIyadravyaparyAya che saMsArI AtmA ane pugala e rUpa vijAtIyadravyonA saMyogathI utpanna thayelA saMsArI jIvamAM manuSyAdi paryAyanI prApti thAya che
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-14/ gAthA-16-17 1lpa paraspara bhinna jAtivALAM be dravyonA saMyogathI utpanna thayelo manuSya paryAya che, mATe vijAtIyadravyaparyAya che. ahIM Adi padathI deva, nAraka, tiryaMcAdi paryAyanuM grahaNa che. (3) svabhAvaguNaparyAya - kevaLajJAnaparyAya e svabhAvaguNaparyAya che, kema ke kevaLajJAna e jIvano svabhAva che ane kevaLajJAnarUpa jIvano je guNa che te pratikSaNa zeyanA jJAnane kAraNe anya anyarUpe pariNamana pAme che, tethI paryAya che. kevalajJAna jIvano svabhAvaguNaparyAya kema che? tethI kahe che - jIva jJAnAvaraNIya karmarahita thAya che tyAre kevaLajJAna guNa pragaTe che. te guNa pratikSaNa zeyanA pariNAmane anurUpa navA navA paryAyarUpe thAya che, tethI jIvanA svabhAvarUpa guNano paryAya che (4) vibhAvaguNaparyAya - matijJAnAdi paryAya vibhAvaguNaparyAya che arthAt matijJAna, zrutajJAna, avadhijJAna ane mana:paryavajJAna e vibhAvaguNaparyAya che, kema ke matijJAnAdi cAra te jIvanA vibhAvaguNo che. te guNa pratikSaNa te te bodharUpe pariNamana pAme che, tethI te pariNamana pAmatA paryAyo vibhAvaguNarUpa matijJAnAdinA paryAyo che. te jIvanA vibhAvaguNaparyAya kema che? tethI kahe che - karmanA pAtaMtryathI utpanna thanAra che arthAt jIvano kevaLajJAnaguNa e kevaLajJAnAvaraNIya karmathI AvRta thayo, chatAM kAMIka jhAMkho prakAza vidyamAna che, tenA AvAraka matijJAnAvaraNIyAdi cAra prakAranAM karyo che ane te karmonA kSayopazamane kAraNe jIvamAM matijJAnAdi guNo pragaTe che. tethI karmanA kSayopazama ane AtmAnA jJAnaguNathI pragaTa thayela matijJAnAdi guNo che, mATe jIvanA vibhAvaguNo che. nayacakra anusAra graMthakArazrIe A je cAra bhedo batAvyA te paNa prAyika jANavA; kema ke paramANurUpa dravyano paryAya A cAra bhedamAM aMtarbhAva pAmato nathI. zAstramAM vibhAgathI thayela paramANunuM paryAyapaNuM kahela che, tethI te cAra bhedothI atirikta paramANurUpa dravyaparyAya paNa svIkAravo joIe; kema ke jagatavartI skaMdhomAMthI paramANu chUTA paDe che tyAre temAM paramANuavasthA utpanna thAya che, mATe paramANurUpa je pudgaladravya che tenI paramANurUpa avasthA che teno paryAya che. ll14/11aaaa avataraNikA - gAthA-15 ane 16mAM graMthakArazrIe 'nayacakra'nA vacanAnusAra paryAyanA cAra bhedo batAvyA. te bhedamAM dravyanA paryAya ane guNanA paryAyane grahaNa karIne digaMbara kathana kare che. vastutaH paryAyathI atirikta guNa nathI paraMtu dravya ane paryAya be ja vastu che. tethI paramArthathI sajAtIyadravyaparyAya, vijAtIyadravyaparyAya ane paramANurUpa dravyaparyAya ema traNa ja bheda prApta thaI zake. paraMtu svabhAvaguNaparyAya ane vibhAvaguNaparyAya, je digaMbara devasena kahe che te ucita nathI, te batAvavA arthe kahe che -
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ 196 gAthA: dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-14 gAthA 17 guNavikAra pajjava kahI, dravyAdi kaheta; syuM jANaE manamAMhi te, vevasena mahaMta. zrI jina0 ||14/17| gAthArthaH guNanA vikAra paryAya che ema kahIne dravyAdine kaheto=dravyaparyAya ane guNaparyAya ema kaheto, te devasena mahaMta manamAM zuM jANe che ? arthAt kAMI jANato nathI. / / 14/17 / / Tabo = "muLavivArA: paryAyA:" Ima kahInaIM, tehanA bhedanaIM adhikAraU-te paryAya dvibhedadravyaparyAya, guNaparyAya' ItyAdika kaho navadhartA viyaMvara devasena manamAMhi ssuM jANaI chaI ? arthAt kAMI jANato nathI, pUrvApara viruddha bhASaNathI. te mArTi-dravyaparyAya ja kahavA, paNi-guNaparyAya judo na kaho. e paramArtha. II14/17|| TabArtha: "tuLaviArA: paryAyaH"=guNanA vikAro paryAya che, ema kahIne tenA bhedane adhikAre=paryAyanA bhedanA kathananA avasare, te paryAya be bhedavALA che. dravyaparyAya ane guNaparyAya ityAdi kaheto 'nayacakra'nA kartA digaMbara devasena manamAM zuM jANe che ?=syAdvAdanI maryAdAne kAMI jANato nathI; kema ke pUrvApara viruddha bhASaNathI kAMI jANato nathI="guNanA vikAro paryAya che" ema kahyA pachI paryAyonA be bheda batAvatAM dravyaparyAya ane guNaparyAya ema kahe che. tethI dravyano vikAra ane guNano vikAra paryAyo che e pramANe pUrva apara viruddha bole che mATe kAMI jANato nathI. te mATe=devasenanuM vacana asaMbaddha che te mATe, dravyaparyAya ja kahevA paNa guNaparyAya judo na kahevo, e paramArtha che. / / 14/17 / bhAvArtha: devasena nAmanA digaMbara munie paryAyanuM lakSaNa karyuM ke 'guNanA vikAro che e paryAyo che' tethI e prApta thAya ke "dareka padArthono potAno je vizeSa svabhAva che te, je je vikArarUpe pariNamana pAme che, te paryAyo che." jema AtmA jJAnaguNavALo che, te jJAnaguNa kyAreka matijJAna, kyAreka zrutajJAna, kyAreka anyajJAnarUpe pariNamana pAme che, te jJAnaguNanA pratikSaNa thatA bhinna bhinna bhAvo e paryAyo che. A prakAranuM paryAyanuM lakSaNa zvetAMbara saMpradAyane paNa svIkRta che; kema ke dareka dravyo anya dravyothI bhinna koI guNathI thAya che. guNa satata eka svarUpavALo nathI paraMtu te te bhAvarUpe pariNamana pAmatA te dravyanuM svarUpa che, je paryAya che. zAstravacana, yukti ane anubhava anusAra guNanA vikAra paryAyasvarUpe dekhAya che. A pramANe paryAyanuM yathArtha lakSaNa karyA pachI te digaMbara muni devasena paryAyanA be bhedo kare che :
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ 197 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-14 | gAthA-17-18 dravyaparyAya ane guNaparyAya. te kathana tenuM paraspara virodhI che; kema ke guNanA vikArarUpa ja paryAya hoya to dravyamAM vartatA guNanA vikArarUpa paryAya prApta thAya; paraMtu dravyaparyAyathI pRthak guNaparyAyarUpa paryAyano bIjo bheda prApta thAya nahIM. mATe te devasena muni vastune yathArtha jonArI dRSTivALA nahIM hovAthI anubhava anusAra syAdvAdane jotA nathI, mATe kAMI jANanArA nathI. AthI ja guNanA vikArone paryAya kahyA pachI te pharI guNanA paryAyo kahe che je viruddha bhASaNasvarUpa che. mATe dravyanA paryAya ja kahevA joIe ane guNanA paryAya judA kahevA joIe nahIM, e prakAranI syAdvAdanI maryAdAno paramArtha che. ll14/17nA avataraNikA - graMthakArazrIe atyAra sudhInI DhALomAM dravya, guNa ane paryAyanuM svarUpa lakSaNAdithI batAvyuM, te sarva kathananuM nigamana karatAM kahe che - gAthA : Ima dravyAdika parakhiA, rAkhI guANa; uvekhI bahu tanumati, avagaNi ajANa. zrI jinaI/14/18AA gAthArtha - Ima A pramANe=DhALa-2thI atyAra sudhI varNana karyuM e pramANe, dravyAdikane parakhyA= graMthakArazrIe parIkSA karI. kaI rIte parIkSA karI ? tethI kahe che - guruANane rAkhIne, bahu tanumatinI upekSA karIne (ane) ajANane avagaNIne (dravyAdikanI parIkSA karI che ema anvaya che.) II14/18 Tabo : Ima, dravya-guNa-paryAya parakhyA, svarUpa-lakSaNa-bhedAdikaI karI. guruANa kao paraMparAnI AjJA rAkhInaIM, ghaNA tanumati je-tuccha buddhinA dhaNI, tehanaIM UkhInaIM, ajANa-je kadAgrahI, tehanaIM avagaNInaIM-nirAkarInaIM. ll14/18. TabArtha : Ama=DhALa-rathI atyAra sudhI varNana karyuM ema, dravya-guNa-paryAyane svarUpa, lakSaNa bhedAdikathI karIne pakhyA=parIkSA karI. guruANa kahetAM-gurunI paraMparAnI AjJAne rAkhIne parIkSA karI. ghaNA takumati=je tuccha buddhinA dhaNI, temanI upekSA karIne, ajANa-je kadAgrahI, tene avagaNIne=nirAkarIne, dravyaguNaparyAyanI parIkSA karI che, ema atraya che.) NI14/18
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ 198 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-14/ gAthA-18-19 bhAvArtha : graMthakArazrIe prathama DhALamAM kahyuM ke dravya-guNa-paryAyanA ciMtavanathI kSapakazreNInI prApti thAya che, jenAthI saMsArano uccheda thAya che mATe saMsAranA ucchedanA arthIne upakAraka thAya te arthe dravya-guNaparyAyanuM huM nirUpaNa karIza. A rIte graMthakArazrIe pratijJA karyA pachI bIjI DhALathI mAMDIne atyAra sudhI dravya-guNa-paryAyanuM svarUpa zuM che ? tenAM lakSaNo zuM che ? teno bheda kaI apekSAe che ? teno abheda kaI apekSAe che ? tenA bhedabhedAdika kaI apekSAe che? te sarva kahyA pachI tuccha buddhinA dhaNI evA digaMbara tenA viSayamAM zuM kahe che ? te batAvIne guruparaMparAnI AjJAne sAme rAkhIne teonAM je ekAMta vacano che tenuM sAmAnyathI kathana karIne temanAM je vacano zAstrathI ane anubhavathI viruddha che te batAvIne, teonA kathananI upekSA karI che. vaLI, je ajANa svamatamAM kadAgrahavALA che, temanA kahelA padArtho kaI rIte anubhava ane yuktithI viruddha che? te batAvIne tenuM nirAkaraNa karyuM che; jethI yogya jIvone syAdvAdanA matAnusAra dravya-guNa-paryAyano yathArtha bodha thAya. vaLI jeo alpa buddhine kAraNe koIka padArthamAM skUlanA pAmyA che tethI te padArthane samajI zakyA nathI, mATe temanI graMthakArazrIe upekSA karI che ane kahyuM che ke padArtha A pramANe nathI, A pramANe che jethI teone yathArtha bodha thAya. jeo kadAgrahane vaza yuktithI ane anubhavathI viruddha svapadArthane svIkAravAmAM AgrahavALA che teonAM te kathano yuktithI ane anubhavathI viruddha che. Ama batAvIne yogya jIvone unmArganI ruci na thAya te rIte teonA rakSaNa arthe graMthakArazrIe yatna karyo che. mATe madhyasthapaNAthI graMthakArazrInAM vacano sarvajJanA vacanAnusAra che ke nahIM ? tene jANavAmAM yatna karavo joIe, jethI kalyANanI prApti thAya. ll14/18nA avataraNikA: dravyaguNaparyAyanA varNananA samAptikALamAM tenuM nigamana karyA pachI atyAra sudhI varNana karAyeluM dravya-guNa-paryAyanuM svarUpa kaI rIte kalyANanI paraMparAnuM kAraNa che te batAvavA arthe kahe che - gAthA : je dina dina Ima bhAvasthaI, dravyAdi vicAra; te lahasthaI nasa saMpadA, sukha saghalAM sAra. zrI jina II14/1lA gAthArtha : je=je jIva, divase divase pratidina, A pramANe=atyAra sudhI varNana karyuM e prakAre, dravyAdikano vicAra bhAvazeetenAthI AtmAne bhAvita karaze, te mahAtmA yazanI saMpadAne (ane) saghalAM sukhanA sArane prApta karaze. ll14/19ll
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ 19 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-14| gAthA-19 | yojananuM svarUpa Tabo: jeha e artha dina dina prati dravya-guNa-paryAya vicArarUpa bhAvasthaI, te vazanI saMpadA prati pAmasthaI, tathA saghalAM sukha prati pAmasyaI nizcaye. 14/19ll TabArtha : je=je puruSa, divase divase-pratidivase, dravya-guNa-paryAya vicArarUpa e artha bhAvaze-tenAthI AtmAne atyaMta bhAvita karaze, te puruSa yazanI saMpadAne pAmaze ane saghaLAM sukha prati vize pAmaza=sarva prakAranAM zreSTha sukhone nakkI pAmaze. I14/19iaa bhAvArtha anubhava anusAra dravya-guNa-paryAyanuM svarUpa jeo nirmaLa dRSTithI joIne padArthane te svarUpe punaH punaH vicAra karIne bhAvana karaze, teo syAdvAdanI maryAdAthI padArthane joDavAnI samyaka prajJAne pAmaze ane jeone syAdvAdanI maryAdA anusAra ja padArtha yathArtha bhAse che, teone sarvajJanA vacanAnusAra yathArtha bodha haMmezAM hitArthe pravRtti karAvIne kalyANanI paraMparAne prApta karAvaze. tethI te mahAtmA dareka bhavamAM suMdara bhavonI prApti dvArA yazane prApta karaze ane jyAM sudhI saMsAravartI haze tyAM sudhI saghaLAM zreSTha koTinAM sukhane pAmIne graMthakArazrIe prathama DhALamAM kahyuM tema kSapakazreNIne prApta karIne mokSasukhane pAmaze; kema ke syAdvAdanI maryAdAthI thayelo yathArtha bodha yathArtha ruci utpanna karAvIne avazya hitAnukULa pravRtti karAvaze, jethI sarvakalyANanI prApti thaze. ll14/1lA ke prastuta DhALanuM AtmakalyANamAM yojanA :| digaMbara matAnusAra paryAyanA be bheda batAvyA che : (1) vyaMjanaparyAya ane (2) arthaparyAya. graMthakArazrIe digaMbaranAM vacanone sammatinI sAkSIthI samarthana karyA che chatAM kevaLajJAnanA zuddhaguNavyaMjanaparyAya digaMbaro svIkAre che ane arthaparyAya digaMbaro svIkAratA nathI, eTalA aMzamAM padArthane jovAnI temanI dRSTimAM nyUnatA che. RjusUtranayanI dRSTithI guNanA paNa arthaparyAya digaMbare mAnavA joIe, tenuM samarthana AgamavacanathI graMthakArazrIe karela che. jethI digaMbaroe kahelA padArtha pratye pakSapAta vagara teo dvArA kahevAyelA yathArtha padArthane ucita rIte svIkArIne zuddha dravyanA arthaparyAya paNa je teoe svIkAryA che te sarva padArthonuM sUkSmatAthI bhAvana karavAmAM Ave to anubhava anusAra chae dravyomAM zuddhadravyavyaMjanaparyAya, zuddhaguNavyaMjanaparyAya, zuddhaarthaparyAya, azuddhadravyavyaMjanaparyAya, azuddhaguNavyaMjanaparyAya ane azuddhaarthaparyAyano yathArtha bodha thAya che. A rIte ja cha dravyanA sUkSma bhAvonuM avalokana karavAthI anubhava anusAra dravyAnuyogano sUkSma bodha thAya che.
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ 200 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2/ DhALa-14 | yojananuM svarUpa digaMbaroe nayacakramAM anya prakArathI cAra prakAranA paryAyone kahyA che : (1) sajAtIyadravyaparyAya, (2) vijAtIyadravyaparyAya, (3) svabhAvaguNaparyAya ane (4) vibhAvaguNaparyAya. temAM paNa paramANurUpa dravyaparyAyano saMgraha thato nathI, tethI tene pRthapha svIkArIne A pAMce bhedonI vicAraNA karavAthI sUkSma bodha thAya che. vaLI, digaMbaro guNanA vikAro paryAya che tema kahIne dravyanA paryAyo ane guNanA paryAyo batAve che, te padArthane vAstavika jovAnI tevA prakAranI matinI nirmaLatAnA abhAvane kAraNe ja paraspara virodhI vacana devasena nAmanA sAdhue karela che. tenI yukti graMthakArazrIe Apela che. te pramANe teno yathArtha bodha karIne je mahAtmA jema jema anubhava anusAra vastunuM ciMtavana karavA yatna karaze tema tema jJAnAvaraNIya karmanA vigamanathI vastunA vAstavika svarUpane jonArI nirmaLa buddhine prApta karaze, je nirmaLa buddhi kSapakazreNIne anukULa baLasaMcayanuM ja kAraNa banaze. AthI ja bhAvacaritrane prApta karyA pachI paNa kRtadharmanI vRddhi arthe 'dhamuttara vRddha' e prakAre "puvaravaravIvaphTa' sUtramAM kahela che, te dravyAnuyoganI sUkSmabuddhinI vRddhi arthe ja kahela che. je mahAtmA A rIte atyAra sudhI varNana karyA pramANe dravyAnuyoganA padArthonuM manamAM bhAvana karaze ane anubhava anusAra tenA rahasyane jANavA yatna karaze te mahAtmA sadgatinI paraMparA dvArA alpakALamAM pUrNa sukhamaya mokSanI prApti karaze.
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyagaNaparyAyano rAsa bhAga- 2 | ha | gAthA-1 201 - duhA pUrvanI DhALa sAthenuM joDANa - dravya, guNa ane paryAyanuM varNana karavAnI graMthakArazrIe prastuta graMthanA prAraMbhamAM pratijJA karelI. tenI pUrNAhuti thatAM have te dravya-guNa-paryAyanuM ciMtavana AtmakalyANamAM kaI rIte upakAraka che ? tenuM bhAvana karavA arthe aMte tenA upara duhA batAve che - gAthA - guru-zruta-anubhavabalathakI, kavio dravyAnuyoga; eha sAra jinavacananuM, eha paramapadabhoga. duhA-1|| gAthArtha - guru, zrata ane anubhavanA baLathI dravyAnuyoga kahevAyo. jinavacananuM e=dravyAnuyoga, sAra che. ee=dravyano anuyoga, paramapadano bhoga che arthAt paramapadanA bhoganuM kAraNa hovAthI kAryamAM kAraNano upacAra karIne paramapadano bhoga kahyo che. dUhA-nA Tabo : guru ke guruupadeza, zruta-zAstrAbhyAsa, anubhavabala-sAmarthaga, tehathI e dravyAnuyoga kahi. e sarva jinavacananuM sAra thaI. e ja paramapada kahiI-mokSa, teha bhoga chaI. je mArTi-e dravyAdi vicAraI zukladhyAnasaMpadAI mokSa pAsiMI. duihA-1| TabArtha : guru kahetAM guruupadeza, zrata kahetAM zAstrano abhyAsa ane anubhavabaLa kahetAM sAmarthyayoga= zrutanA baLathI pragaTa thayela anubhavajJAna svarUpa sAmarthayoga arthAta anubhavane anukULa sAmarthyayoga, tehathI A guNane AzrayIne, dravyAnuyoga kahevAyodravyaguNaparyAyanuM svarUpa kahevAyuM. e sarva jinavacananuM sAra che=jinavacatanuM rahasya che. e ja dravyAnuyoga ja, paramapada kahIe=mokSa kahIe, teno bhoga che-teno vilAsa che. je mATe=je kAraNathI, e dravyAdi vicAre=graMthakArazrIe varNana karyuM e dravya-guNa-paryAyanA vicAre, zukladhyAnanI saMpadAthI=zukladhyAnane anukULa zaktino saMcaya thavAthI, mokSa pAmIe=mokSasukhanI prApti thAya. dUhA-nA
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ 202 bhAvArtha : graMthakArazrIe prathama DhALamAM dravya-guNa-paryAyanuM mAhAtmya batAvyuM ane bIjI DhALathI mAMDIne atyAra sudhI kaMIka vistArathI dravya, guNa ane paryAyanuM svarUpa batAvyuM e sarva, gurunA upadezathI arthAt pUrvAcAryonA sadupadezathI, zrutaabhyAsathI arthAt sarvajJakathita AgamanA abhyAsathI ane te baMnenA baLathI potAne utpanna thayela nirmaLa koTinA anubhavane sparzanArI matinA baLathI te dravyano anuyoga graMthakArazrIe kahyo che. graMthakArazrIe atyAra sudhI je varNana karyuM che te sarva sarvajJanA vacanano sAra che; kema ke sarvajJae utpAdavyayadhrauvyarUpa tripadI ApIne sarva nayathI je dvAdazAMgI ApI che te dravya-guNa-paryAyane batAvanAra che. vaLI dravya ane paryAya ja apekSAe dravya-guNa-paryAyarUpa che. A dravya-guNa-paryAya ja kaMIka vizeSa svarUpe graMthakArazrIe prastuta rAsamAM batAvyA che, je jinavacananA sArarUpa che. vaLI, A dravyano anuyoga je graMthakArazrIe kahyo che te paramapadarUpa mokSano bhoga che; kema ke mokSaprAptinuM prabaLa kAraNa je zukladhyAna che te dravyAdinA ciMtavanathI pragaTe che ane tenA dvArA sarva karmono nAza karIne mahAtmA mokSane prApta kare che. tethI mokSanA kAraNamAM mokSano upacAra karIne dravyAnuyoganuM bhAvana e mokSanA bhoga svarUpa che tema batAvIne graMthakArazrIe dravyAnuyoganI mahattAne ja spaSTa karela che. IIduhA-1|| dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 / duhA | gAthA-1-2 avataraNikA : pUrvamAM dravyAnuyoga jinavacanano sAra che ityAdi kahIne tenuM mahatva batAvyuM. have dravyAnuyogamAM rata thaI zake tevA jIvo koNa che ? te batAvIne paNa tenuM mAhAtmya batAve che gAthA: gAthArtha madhyama kiriyArata huIM, bAlaka mAnaIM liMga; SoDaza bhASiuM dharaIM, uttama jJAna suraMga. IIduhA-sA = madhyamabuddhivALA jIvo kriyArata thAya che. bALaka=bALajIvo, liMgane mAne che=bAhya sAdhuno veza ane sAdhunI sthULa AcAranI kriyAne dharma mAne che. vaLI, uttama puruSo jJAnasuraMganI dhurAne dhAraNa kare che e pramANe 'SoDazaka'mAM kahyuM che. IIduhA-2|| Tabo : eha dravyAnuyogamAMhi je raMga dharaIM, tehaja paMDita kahiIM." ehavuM abhiyukta sAkhi samarthaI chaI. SoDazavacana velam bAlaH pazyati liGgaM madhyamabuddhirvicArayati vRttam / Agamatattva tu budhaH parIkSate sarvavatsena / / / / (pokazaja-2, zlo-2) [[duhA-2|| -
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2) duhA | gAthA-2-3 203 TabArtha : A dravyAnuyogamAM je raMga dhAraNa kare che dravyAnuyoganA padArthone te rIte bhAvana karIne vItarAgabhAvane anukULa mahAbaLa saMcaya kare che, teha ja paMDita kahevAya." ehavuM abhiyukta sAkSIthI= pUrvAcAryonI sAkSIthI, samarthana kare che. poDaviva veda - ane SoDazakavacana A che - vA: pazyati ni=bALajIvo ligane jue che sthULa tyAganI kriyAne jue che. madhyamavRddhirvivArati vRtta= madhyamabuddhi vRttano vicAra kare che zAstranA vacanAnusAra sAdhunI AcaraNA yathArtha karavAno vicAra kare che. gAmatarUM tu vadha: parIkSite sarvatnana=vaLI, budha puruSa sarva yatnathI AgamatatvanI parIkSA kare che. II1il (SoDazaka-1, zloka-2) duhA-rA bhAvArtha: saMsAramAM dharmane abhimukha thayelA jIvo ane dharmamAM yatna karavAnI vRttithI dharmane jANavAnA arthI jIvo traNa prakAranA hoya che : (1) bAlajIva, (2) madhyamajIva ane (3) budhajIva. bALajIvo mokSane abhimukha tattvajijJAsAthI yatna kare che chatAM potAnI bALabuddhi anusAra bAhya veza ane saMyamanA tyAganA AcAro sevIne dharma karavAnI buddhivALA hoya che. vaLI, madhyama jIvone kaMIka sUkSmaprajJA che. tethI zAstramAM batAvelI utsargamArganI kriyAomAM teo rata rahe che=zAstramAM je rIte kriyA batAvI che te kriyA te rIte karavAthI ja hita thAya che te buddhine dhAraNa karIne dharma karavAmAM rata rahe che. vaLI, uttama puruSo jagatanI padArthavyavasthA kaI rIte che ? tenuM yathArtha jJAna karIne kayuM Agamatattva jagatanI vyavasthA kaSachedatApazuddha kahe che ? teno nirNaya karIne kaSachedatA pazuddha evA dharmathI, saMyamathI potAnuM hita thAya che tevI buddhi dhAraNa kare che. AvA mahAtmAo zAstrano abhyAsa karIne asaMgapariNAmanA eka kAraNabhUta dravyAnuyogane spaSTa karanArA evA jJAnayogamAM rata rahe che. tethI jJAnayogane upaSTabhaka evI saMyamanI kriyAo teo svazakti anusAra avazya kare che, topaNa pradhAnarUpe to jinazAsananA sArabhUta dravyAnuyogamAM ja teonuM citta rahe che; kema ke Agamatattvano sAra dravyAnuyoga che. duhA-rA avataraNikA - pUrvanI gAthAmAM kahyuM ke, uttama puruSo jJAnayoganuM avalaMbana lenArA che ane te jJAnayogasvarUpa ja dravyaguNaparyAyano rAsa che. have jJAnayoganA marmane jANanArA uttama puruSonI kriyA ane jJAnavagaranA jIvonI kriyA vacceno bheda batAvavA arthe jJAnarahita kriyA karanArA ane kriyArahita jJAnavALA jIvono bheda batAve che - gAthA -... nANarahita je zubha kriyA, kricArahita zubha nANa; yogaSTisamuccaya kahiuM, aMtara khajuA-bhANa. liduhA-kA
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ 204 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | duhA | gAthA-3 gAthArtha : jJAnarahita je zubha kriyA sAmAyikAdi zubha anuSThAna, dikyArahita zubha jJAna sAmAyikAdi kriyArahita yogamArganA marmane batAvanAra dravyAnuyoganA hArdane sparzanAra zubha phAna, khajuA= Agiyo, ane bhANa sUrya, jeTaluM aMtara te baMne vaccenuM aMtara, yogadaSTisamuccayamAM kahyuM che. duhA-all bo - jJAnarahita je zubha kriyA, kriyArahita zubha jJAna, yovRSTisamukhyAmAM graMthanaI viSaI kahiuM chaI, -AMtarauM jetalauM-khajuA anaIM bhANa kahiI sUrya. I/duhA-3 TabArtha - jJAnarahita je zubha kriyA dezavirati-sarvaviratinAM sarva anuSThAno, kriyArahita zubhajJAna= tapatyAgAdi anuSThAno rahita zAstranA marmane sparzanAruM zubhajJAna, yogadaSTisamuccayamAM "yogadaSTisamuccaya" graMthamAM jeTaluM khajuA=Agiyo ane bhANa sUrya, vaccenuM aMtaruM che, teTaluM AMtaruM kahyuM che. AduhA-3 bhAvArtha : jeo AtmakalyANanA arthI che. teone sAmAnyathI bodha hoya che ke jema khAvAnI bhogAdinI kriyAthI jema karma baMdhAya che tema tapatyAgAdi dharmAnuSThAnothI karmanirjarA thAya che. vastutaH khAvAnI kriyAthI ke bhogAdinI kriyAthI karma baMdhAtAM nathI, paraMtu te te kriyAkALamAM vartatA te te bAhya padArtho sAthe saMzleSane anurUpa karma baMdhAya che. tethI je bhogAdi kriyAmAM jeTalo saMzleSa atizaya ane saMzleSavartI viparyAsa atizaya, te pramANe atizayita karma baMdhAya che. jeone yogamArganAM rahasyone sparze tevo sUkSmabodha thayo che, teo dravyAnuyoganA ciMtavanathI ke yogamArganA rahasyane pradarzita karatA sUkSma bhAvothI je je aMzathI AtmAnI asaMga pariNatine sparze tevA jJAnanA upayogane prApta kare che te te aMzathI te mahAtmA yogamArganI prAptinA kAraNabhUta puNyanuM arjana kare che ane yogamArganI prAptine anurUpa kSayopazamanAM bAdhaka karmonI nirjarA karIne kSayopazamabhAvonA saMskAronuM AdhAra kare che. tethI dravyAnuyoganAM ke yogamArganAM rahasyone jANanArA yogI ucita bAhya kriyA na kare to paNa teo je puNyabaMdha ane karmanirjarA kare che te sUryanA prakAzatulya vipulamAtrAmAM che ane jeo mAtra bAhya kriyA karIne saMtoSa mAne che teo te zubha kriyA karIne je puNyabaMdha ke karmanirjarA kare che te AgiyA jevI che arthAt sUryanA teja AgaLa jema AgiyAnuM teja alpa che tema kriyArahita jJAnavALAnI nirjarA ane puNyabaMdha karatAM, jJAnarahita kriyA karanArAnAM nirjarA ane puNyabaMdha ati alpamAtrAmAM che. duhA-3
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyagaNaparyAyano rAsa bhAga- 2 | duhA | gAthA-4 205 avataraNikA : sUrya ane khajuAnA aMtarane ja jJAna-kriyA sAthe bhojana karIne spaSTa kare che - gAthA : khajUAsamI kriyA kahI, nANA bhANa sama joI; kaliyuga eha paTaMtaro, viralA bUjhaI koI. duhA-jA gAthArtha - khajUA jevI kriyA kahI che. bhANasama=sUryasamAna, jJAna joI=dekhAya che. eha paTaMtara=e prakArano vibhAga, kaliyugamAM koI viralA bujhaIM=jANe che. AduhA- rabo - tAttvikaH pakSapAtazca bhAvazUnyA ca yA kriyA / anayorantaraM jJeyaM bhAnukhadyotayoriva / / 1 / / (zloka-223) ityAdi yogadRSTisamuccaye / / kaliyugamAMhe paraMtara hoI, viralA koI jANe-buddhivaMta prANI ja jANaI, nivRddhi naiva nAnAti ti paramArtha duihA- TabArtha - tAttvi: pakSapAtaDva=tAtvika pakSapAta, bhAvazUnya 2 yA miyA=bhAvazUnya evI je kriyA, narantaraM=e benuM aMtara, mAnuddyotayoriva sUrya ane khajuA jevuM, yaM=jANavuM. (zloka-223). phari caSTisamucca=ItyAdi kathana yogadaSTisamuccayamAM che. kaliyugamAM paTaMtara hoya=bheda hoya=jJAna ane kriyAno bheda hoya, (to) koI viralA jANe=buddhimAna prANI ja jANe. nivRddhi naiva nAnA iri paramArtha =nibuddhivALo puruSa jANato ja nathI e pramANe paramArtha che. dUhA-jA bhAvArtha yogadRSTisamuccayamAM kahyuM che ke, jeo dravyAnuyoganA samyapha paryAlocanathI dareka dravyanuM pAramArthika svarUpa ane vikRta svarUpa yathArtha jANe che ane tenA kAraNe jIvanA pAramArthika svarUpane sparze evA yogamArganA marmane jANe che teo yogamArganI kriyAo ane yogamArganAM vacano kaI rIte aMtaraMga cakrane gatimAna karAvIne vItarAgatulya thavAnuM kAraNa che? tenA rahasyane jANe che ane aMtaraMga cakrane gatimAna karAvavA arthe kriyA kaI rIte upaSTabhaka che ? tenA paNa paramArthane jANe che. AvA jIvone tAttvika jJAna ane tAttvika jJAnane upaSTabhaka evI kriyAo pratye baddharAga thAya che, chatAM koIka nimittane kAraNe ke
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ 206 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2/ duhA | gAthA-4-5 pramAdAdine kAraNe kriyAmAM avyApAravALA hoya ane tAttvika jJAna pratyenI rucinA baLathI sadA temAM yatna karanArA hoya teonI jJAnanI pariNati kalyANanA kSetramAM sUrya tulya che paraMtu jeo tattvane jANavA pratye upekSAvALA hovA chatAM tapatyAgAdi kriyAomAM rucivALA che teonI kriyA kalyANanA kSetramAM AgiyA tulya che. A rItano te beno bheda kalikALamAM viralA jIvo ja jANe che; kema ke bahulatAe jIvone bAhya te te prakAranA AcAramAM ja dharmabuddhi thAya che; paraMtu dharmanA paramArthane jANavAmAM te prakAranI buddhi sarvakALamAM viralAne ja prApta thAya che. vizeSathI kalikALamAM kALadoSane kAraNe e prakAranA bodhanI prApti durlabha che. duhA-jA avataraNikA - pUrvamAM 'yogadaSTisamuccaya' graMthanA baLathI kriyA ane jJAna vacceno bheda batAvyo. have anya graMthanI sAkSIthI kriyAkRta karmakSaya ane jJAnakRta karmakSaya vacceno bheda batAve che - gAthA : kriyAmAtravRta karmakhaya, daduraguna samAna; gyAna kiupadezapati, tAsa chAra sama jAna. liduhA-pA gAthArtha : kriyAmAkakRta kAyika-vAcika-mAnasika upayogayukta kriyAmAtrakRta, karmakSaya dasUrNa samAna che-deDakAnA cUrNa samAna che. jJAnathI karAyelo (karmakSaya) upadezapadamAM, tenA=dardUracUrNanA, chAra rAkha, sama=samAna, jANavo. llduhA-pI. Tabo : "maMDukkacuNNakappo kiriAjaNio khao kilesANaM / taddavacuNNakappo nANakao taM ca ANAe / / 1 / / " iti upadezarahasye (gAthA-7) etadarthasaMgrahaH / upadezapadAdi graMtha jatAM, jJAna prava prathAnamArtha duhA-pA TabArtha - yaMduveluuLako-maMDukacUrNa jevo, rimAnano uo visAkriyAjanita lezono kSaya che. tadukapukho tenA baLelA cUrNa jevo-maMDukanA baLelA cUrNa jevo, nALako jJAnakRta (klezano kSaya che.) te ane te=baLelA cUrNa jevo klezano nAza, mAna=AjJAthI che-mRtavacananA tatvane sparzanArI ucita kriyAthI che." III (upadezarahasya, gAthA-7)
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ 207 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 / duhA / gAthA-5 tti 35ddeza tirtha e pramANe upadezarahasyamAM A arthano saMgraha che=gAthAmAM kahelA arthato saMgraha che. upadezapadAdi graMtha jatAM jJAna ja pradhAna che e pramANe artha che. duhA-pA. bhAvArtha jeo karmakSayanA arthI che ane karmakSaya mATe tapa, japa, svAdhyAya, Adi kriyAo kare che ane kAMIka mArgAnusArI prajJA che teo mana, vacana ane kAyAne kriyAmAM samyapha pravartAve che; chatAM je bhagavAnanA zAsananA paramArthane jANavAmAM madhyasthatApUrvaka zaktianusAra yatna karatA nathI, teone te te kriyA dvArA bhogAdine anukULa pravRttino tyAga hovAthI kaMIka karmano kSaya thAya topaNa AtmAmAM AdhAra karAyelA kaSAyonA saMskArone kSINa kare tevo jJAnano upayoga sUkSma bodhanA abhAvane kAraNe pravartato nathI. tethI anAdi kALathI AtmAmAM sthira thayelA kaSAyonA saMskAronuM bIja kSINa thatuM nathI, mATe sAmagrIne pAmIne pharIthI te saMganI zakti ullasita thAya che tethI saMsArano aMta prApta thato nathI. jema deDakAnuM cUrNa thavAthI deDakAno upadrava dUra thAya che paraMtu deDakAnA cUrNa sAthe varasAdanA pANIno saMga thatAM pharI deDakA utpanna thAya che tema kriyAkALamAM zubhakriyAnA baLathI kaMIka saMganI zakti kSINa thayelI, tethI bhogAdine anukULa citta kaMIka maMda thAya che; chatAM te kriyAthI prApta thayelA puNyanA baLathI bhogasAmagrI maLe che tyAre jema varasAdanA saMgathI cUrNamAMthI deDakA utpanna thAya che, tema varasAdanA pANItulya bhogasAmagrInA saMgathI kSINa thayelI saMganI zakti pharI baLavAna thAya che, jethI saMgazaktijanya klezono pravAha baMdha thato nathI. vaLI, jeo jJAnayogakRta klezano nAza kare che teo yogamArganI sarva bhUmikAnAM rahasyono saMkSepathI ke vistArathI bodha karIne mokSa pratye sAkSAt kAraNabhUta yoganirodha sAthe pratisaMdhAna karIne svabhUmikAnusAra yogamArgane sevIne saMgazaktino kSaya kare che, tethI je je aMzathI jJAnakRta klezano nAza thAya che te te aMzathI klezano sarvathA uccheda thAya che ane te uccheda uttara uttaranA klezano uccheda karIne yoganirodhamAM vizrAMta thAya tevo atyaMta zaktivALo hovAthI jema maMDukanA cUrNane bALIne rAkha karavAmAM Ave, temAMthI kyAreya pharIthI maMDuka thAya nahIM, tema te mahAtmAe je klezanAza karyo che te kleza pharIthI utpanna thato nathI, paraMtu adhika adhika klezanAza pratye te jIvane utsAhita karIne pUrva pUrvano klezano nAza tene adhika adhika klezanAza karavAnI satata preraNA kare che. jema koInI pAse kaMIka aMzathI dhana prApta thAya, te dhananI prApti adhika adhika dhananI prApti mATe preraNA kare che, tema klezanA nAzathI prApta thatuM samAdhinuM sukha uttara uttaranA samAdhinA sukhanI prApti mATe preraNA kare che. Avo klezanAtha bhagavAnanI AjJAnA pAlanathI thAya che. bhagavAnanI AjJA svazakti anusAra apramAdabhAvathI ucita bodha karIne zakti anusAra anuSThAna sevanathI sthira rucipUrvaka guNanI vRddhi thAya te rIte anuSThAnasevananI che. duhA-pA
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ 208 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | duhA / gAthA-6 avataraNikA - vaLI, kiyA karatAM samyajJAna adhika che, te batAvavA arthe samyajJAnamAM akaraNaniyamanI prApti kaI rIte che? ane te apratipAtIguNa kaI apekSAe che? te batAvavA arthe kahe che - gAthA : mithyAtvAdika karmathiti, akaraNa niyamaI bhAvi; apratipAtI gyAnaguNa, mahAnisIha sAkhi. liduhA-kA gAthArtha - mithyAtvAdikanI karmasthiti (jJAnaguNane kAraNe) akaraNa niyamabhAvi thAya che. "mahAnizItha"nI sAkSIe jJAnaguNa apratipAtI che. liduhA-chA Tabo: jJAna, te-samyagadarzana sahita ja AvaI. te pAmyA pachI mithyAtvamAMhiM AvazuM to paNi koDArkoDi 1 uparAMta karmabaMdha jIva na karazuM. "vaMdhe na vottaDuM vitti vanati e abhiprAyaI-naMdiSaNanaIM adhikAraIM - manasIIM jJAnaguNaI apratipAtI kahio chaI. uttarAdhyayaneSvapyuktam - sUI jahA sasuttA, Na NassaI kayavarammi paDiyAvi / jIvo tahA sasutto, Na Nassai gaovi saMsAre / / 1 / / (uttarAdhyananasUtra, adhyayana-29, aalaapk12, zAMtisUri TIva) duhA-chA rabAI - jJAna te samagradarzana sahita ja Ave. te pAmyA pachI jIva mithyAtvamAM Ave to paNa eka koTAkoTi uparAMta karmabaMdha kare nahIM. kema eka koTAkoTi uparAMta karmabaMdha te jIva na kare? temAM hetu kahe che - "vaMdheLa na vonaH vi"="baMdhathI kyAreya paNa ullaMghana karato nathI graMthibhedakAlIna karmasthitinuM kyAreya paNa ullaMghana karato nathI," tti vaSanA--e prakAranuM vacana che. e abhiprAyathI jJAnaguNane kAraNe mithyAtvAdi karmonI sthiti akaraNaniyamabhAvi thAya che e abhiprAyathI, "diSaNanA adhikAramAM mahAnizIthamAM jJAnaguNane apratipAtI kahyo che. uttarAdhyayaneaNu--uttarAdhyayanamAM paNa kahyuM che-uttarAdhyayananA 29mA adhyayananA 18mA AlAvAnI TIkAmAM paNa kahyuM che ke jJAnaguNa apratipAtI che.
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ 209 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | duhA | gAthA-6-7 nahI sUruM sasurA=je pramANe sUtrathI=dorAthI parovAyelI soya, ssi yavaraAi Divi-kacarAmAM paDelI (soyo paNa nAza pAmatI nathI=zIdhra prApta thAya che, tahIM nIvavi sasutto=e rIte sasUtravALo jIva paNa= bhagavAnanA vacananA samyajJAnathI parovAyelo jIva paNa, na garUDu govi saMsAre saMsAramAM gayelo jIva paNa nAza pAmato nathI=zI ja jJAnaguNane prApta kare che. ll1u (uttarAdhyayanasUtra, adhyayana-29, AlAvA-59 zAMtisUri TIkA) "duhA-chA bhAvArtha graMthakArazrIe atyAra sudhI dravya-guNa-paryAyanuM je varNana karyuM te varNanane sugurunA mukhathI jeo yathArtha avadhAraNa kare che teone bhagavAnanA vacananuM rahasya prApta thAya evuM samyajJAna prApta thAya che. AvuM samyajJAna samyagdarzana sahita ja Ave che. AvuM samyaktayukta samyajJAna pAmyA pachI pramAdane vaza koI jIva mithyAtvamAM jAya to paNa te eka beDAkoDIthI vadhAre karma bAMdhato nathI; kema ke zAstramAM kahyuM che ke graMthibhedane karato jIva graMthibhedakALamAM je karmanI sthitinI sattA che tene oLaMgIne adhika sthiti mithyAtvane pAme topaNa bAMdhe nahIM. graMthibhedakALamAM karmanI sthitinI sattA avazya aMtaHkoTAkoTi ja che, adhika nathI, tethI eka koTAkoTithI adhika karma na bAMdhe tevA pApanA akaraNaniyamanI prApti graMthibhedathI jIvane prApta thAya che. tethI ekavAra samyakta pAmyA pachI jIva mithyAtva pAmIne cAra gatimAM paribhramaNa kare, narake jAya, topaNa eka koTAkoTithI adhika pApane anukULa saMzleSa te jIvane kyAreya na thAya tevA pApanA akaraNaniyamane te jIva prApta kare che. AthI ja pUrve mohanIyakarmanI 70 koTAkoTi bAMdhavAnI je zakti hatI te sadA mATe aprApya bane che, mATe te jIva pApanA akaraNaniyamane teTalA aMzathI prApta kare che. vaLI, samyakta pAmatI vakhate je jJAnaguNa pragaTa thAya che te jJAnaguNane "naMdiSaNanA adhikAramAM mahAnizIthasUtramAM apratipAtI kahyo che. tethI je jIvo samyakta pAmyA pachI mithyAtvamAM jAya topaNa je samyajJAna prApta thayeluM che te sarvathA nAza pAmatuM nathI. AthI ja alpakALamAM pharI tenI prApti thAya che. jema dorA sAthe parovAyelI soya kacarAmAM paDI gaI hoya topaNa te zIdhra maLI jAya che tema bhagavAnanA vacananA rahasyane prApta kare tevuM jJAna koI jIva prApta kare pachI durgati AdimAM jAya topaNa te jIvanuM jJAna nAza pAmatuM nathI, paraMtu alpakALamAM pharI te jJAnane prApta kare che, tethI jJAnaguNane apratipAtI kahela che. vaLI, jJAnavagaranI kriyA anaMtI vakhata karI hoya chatAM pharI te kriyAne prApta kare evo niyama nathI tethI kriyA pratipAtI che. mATe kalyANanA arthIe prastuta graMthamAM varNana karAyelA dravyaguNa-paryAyanA rahasyane jANavA mATe atyaMta yatna karavo joIe, jethI soyamAM parovAyelA dorAnI jema potAno AtmA sUtrathI anuviddha bane. tethI jema naMdiSaNamuni saMyamathI pratipAta pAmyA topaNa jJAnaguNathI pratipAta pAmyA nahIM tema potAno AtmA paNa jJAnaguNathI pratipAta pAme nahIM. duhA-kA avataraNikA - - have AgamamAM zrutajJAnIne kevalI samAna kahyA che tema batAvIne prastuta graMthanA marmane jANanArA bahuzruto kevaLInI jema sanmArga batAvanArA che ane svayaM samyajJAtavALA hovAthI sukhapUrvaka sanmArgamAM prasthita thaI zake che, te batAvavA arthe kahe che -
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ 210 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2) duhA | gAthA-7 gAthA : gyAnavaMtanaI kevalI, dravyAdika ahinANi; vR5AthAnA mArgamAM, sarikhA bhAkhyA jANi. duhA-gAM gAthArtha - dravyAdikaadhijJAnI jJAnavaMtane dravya-kSetra-kALa-bhAvane ucita joDIne ucita pravRttino nirNaya karI zake evA zrutajJAnavALA bahuzrutane, kevaLI sarakhA bRhatkalyagAthAnA bhAgamAM bhAkhyA jANIne (jJAnamAM udhama karavo joIe, ema anvaya che.) duhA-chA Tabo: jJAnavaMtane kevaLI sarikha kahyo chaI, "zrutakevaLI Iti. bRhatklpagAthA cem - "kiM gIyatyo ? kevalI cauvihe jANaNe ya kahaNe ya / tujo rAoise, gaMtavAsa vaSnayA" III (vRtvasUtra, jAthA-26) ti kevalI ne zrutarkavalI e be sarikhA kahiyA chaI. duhA-chA TabArtha - jJAnavaMtane kevaLI sarikho kahyo che. "zrutakevaLI" che ethI karIne vRddhatvathA ane bRhalpanI A gAthA che - jiM jItyo (varta) = gItArtha kevalI che? vASyi vastI cAra prakAranA (gItArtha) kevalI (kahevAyA che.), nALane ya ra =jANavAmAM arthAt bodhamAM ane kathanamAM, tujo rANo rAga-dveSanA tulyapaNAmAM, kAMtavAsa vaMyA ane) anaMtakAyanA varjanathI (ema cAra prakAranA gItArthane kevalI kahevAyA che ema avaya che.)" III (bRhatkalpasUtra, gAthA-961) (A rIte cAra prakAranA kevalI che tethI vartamAnamAM paNa je pAramArthika gItArtha che te kevalI sadaza ja che ane je nAmathI gItArtha che te, te cAra prakAranA gItArthamAM praveza pAmatA nathI.) duhA-7 bhAvArtha - jeo bhagavAnanA vacananA yathArtha tAtparyane jANIne saMyamanA kaMDakanI vRddhinA upAyabhUta sarva ucita AcaraNAone zrutanA baLathI yathArtha jANI zake che tevA gItArtho dravya, kSetra, kALa, bhAvanA adhijJAnI cheH yathArtha jANanArA che, ane tene anusAra kaI ucita pravRtti karavAthI kaI bhUmikAvALA mahAtmA uttara uttaranA guNasthAnakamAM javA samartha banaze ? teno yathArtha nirNaya karI zake che. tethI je ArAdhaka jIvonA je prakAranA cittanA bhAvo che, tene anurUpa vartamAnanAM dravya-kSetra-kALa-bhAvanuM yojana karIne kaI rIte kaI
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | duhA | gAthA-7-8 211 pravRtti karavAthI hita sAdhI zakaze ? tenA paramArthano nirNaya karI zake che. tethI jema kevaLI potAnA kevaLajJAnanA baLathI yogya jIvone sanmArgamAM pravartAvI zake che, tema jJAnavaMta evA gItArtho svayaM yogamArgamAM pravartI zake che ane yogya jIvone pravartAvI zake che. mATe evA yogya gItArthone "bRhatkalpabhASyamAM kevaLI kahyA che arthAt kevaLI ane zrutakevaLI baMnene sarakhA kahyA che; kema ke kevaLI potAnA kevaLajJAnathI jema yogya jIvone ucita anuzAsana ApIne bhUmikA anusAra guNasthAnakanI vRddhi karAvI zake che tema gItArtha guru potAne zaraNe AvelA ane hitanA arthI yogya jIvone sarvajJanA vacanAnusAra mArgamAM pravartAvIne teonA saMsArano uccheda karAvI zake che, mATe teone kevaLI sarakhA kahyA che. ahIM bRhatkalpa bhASyanI gAthA batAvI che teno artha A pramANe che - gItArtha evA zrutakevaLI cAra prakAranA cheH (1) jJAnanI apekSAe yathArtha jANanArA che. (2) vaLI, yathArtha jANanArA che, tema tenuM kathana karanArA che arthAt yogya jIvone sanmArgano sUkSma bodha karAve evA sAmarthyavALA che. (3) rAga-dveSamAM tulya pariNAma rAkhI zake tevA sUkSma bodhavALA che. (4) vaLI, cothA prakAranA zrutakevaLI gItArtha anaMtakAya jIvonA varjananA upAyaviSayaka sUkSma bodhavALA che. AthI e phalita thAya che, kevaLajJAnanI prApti mATe zrutano abhyAsa atyaMta upakAraka che ane teno ja sUkSmabodha karAvavA mATe graMthakArazrIe prastuta dravya-guNa-paryAyanA rAsanI racanA karI che. tethI gurugamathI jeo teno sUkSmabodha karaze teo paNa bhagavAnanA vacananA rahasyane jANIne gItArthanI tulya bhUmikA anusAra avasthAne prApta karaze. tethI je gRhasthomAM paNa labdhaarthavALA ane gariSThaarthavALA che teo gItArthonI jema bhagavAnanA vacananI vyavasthAne jANanArA thaIne svayaM potAnA hitane sAdhI zake che ane yogya jIvone kalyANamitranA yogasvarUpa thaIne kalyANanuM kAraNa banI zake che. mATe vivekIe prastuta graMthanA paramArthane jANavA yatna karavo joIe, e prakArano prastuta gAthAno dhvani che. AduhA-chA avataraNikA: jJAna ja jIva mATe sarva prakAre mahAkalyANanuM kAraNa che. te batAvavA mATe kahe che - gAthA : nANA parama guNa jIvano, nANa bhavannavapota; mithyAmatitama bhedavA, nANA mahA udhota. duhA-dA gAthArtha : jJAna te jIvano paramaguNa che. bhavarUpI samudramAM pota=vahANa, jJAna che. mithyAmatirUpI aMdhakArane bhedavA jJAna mahA udhota che. duhA-8ll Tabo : jJAna te jIvana paramaguNa chaI, apratipAtIpaNA mATe. jJAna te bhavArNavamAM
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ 212 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | duhA | gAthA-8 bhavasamudramAM pota=vahANa, samAna chaI, taraNatAraNa samartha. mithyAtvamatirUpa je timira=aMdhakAra, tehane bhedavArte arthe jJAna te mahAudyata chaI, moTA ajaAlA sarakho kahyo che. duhA-8mAM TabArtha - jJAna te jIvano paramaguNa che. kema paramaguNa che ? tethI kahe che - apratipAtIpaNA mATe. jJAna te bhavArNavamAM bhavarUpI mahAsamudramAM, pota vahANa, samAna che. kema vahANa samAna che ? tethI kahe che - taraNatAraNa samartha che=jJAnI pote tarI zake che ane bIjAne tAravA mATe samartha che. miththAmatirUpa je timira aMdhakAra, tene bhedavAne arthe jJAna te mahAudyota che=moTA ajavALA jevo kahyo che. I/duhA-8AA bhAvArtha : je mahAtmA jinavacanAnusAra jeTaluM zrutajJAna prApta kare che te zrutajJAna tenA bodhane anurUpa tene mohanI anAkuLa avasthAne prApta karAve che. A bodha ja uttara uttaranI avasthAnI prApti dvArA jIvane kevaLajJAnanI prAptinuM kAraNa bane che. tethI zratathI parikarmita mati ja uttarottara vRddhi pAmIne kevaLajJAnamAM vizrAMta thAya che. A jJAnaguNa jIvano apratipAtI guNa che. kema apratipAtI che? te graMthakArazrIe gAthA-6mAM "mahAnizItha'nI sAkSIthI sthApanA karela che ane 'uttarAdhyayana'nA vacanathI paNa samarthana karela che. tethI koIka jIva samyapha zrutajJAnathI pAta pAme topaNa alpakALamAM avazya te zratane pharIthI pAmIne kevaLajJAnanI prApti kare che mATe jJAna apratipAtI guNa che; kema ke samyaktathI bhraSTa thAya to paNa jJAna sarvathA nAza pAmatuM nathI. AthI sAmagrIne pAmIne pharI te pragaTa thAya che mATe te apratipAtI guNa che. vaLI, saMsArI jIvo karmanA saMyogane kAraNe bhavanA saMyogavALA che. bhava cAra gationA paribhramaNarUpa mahAsamudra che. samudramAM paDelA jIvo je rIte kadarthanA pAme che tema bhavasamudramAM paDelA jIvo aneka prakAranI kadarthanAo prApta kare che. AvA samudrathI taravA mATe jinavacanAnusAra prApta thayeluM jJAna vahANa samAna che. jema samudramAM vahANa svayaM tare che ane teno Azraya lenArAne tAranAra bane che, tema jJAnI mahAtmA svayaM jJAnanA baLathI vItarAgatAne anukULa ucita yatna karIne sukhapUrvaka saMsArasamudrathI tarI zake che ane AvA mahAtmAono Azraya karanArA jIvone paNa te mahAtmAnuM jJAna tAravAne samartha bane che. anAdikALathI AtmAmAM potAnA pAramArthika svarUpanA ajJAnarUpa je mithyAmati varte che te aMdhakArasvarUpa che. tenA kAraNe ja dehAdithI abhinna potAnA apAramArthika svarUpane pAramArthika svarUparUpe jANIne
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ 213 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | duhA | gAthA-8duhAonuM AtmakalyANa arthe yojanA dehAdithI janya apAramArthika sukhane prApta karavA saMsArI jIvo yatna kare che. A prakAranI miththAmatine kAraNe ja saMsAranI sarva kadarthanAne teo prApta kare che. anAdikALathI jIvamAM vartatI miththAmatirUpa je aMdhakAra che tene bhedavA mATe jinavacanAnusAra tattvane sparzanAruM jJAna mahAudyota jevuM che arthAtu moTA ajavALA jevuM che. jeo prastuta dravya-guNa-paryAyanA paramArthane sparzI zake tevo sUkSmabodha prApta kare che teo kSapakazraNane anukULa pUrvabhUmikAne prApta karavA samartha bane che; kema ke prathama DhALamAM graMthakArazrIe batAvela che ke kSapakazreNInI prAptinA prabaLa kAraNamAM dravya-guNa-paryAyanA bheda-abhedanuM ciMtavana che. tethI jeo kSapakazreNInA pariNAmano zAstravacanathI bodha karIne tenI prAptine anukULa evo sUkSmabodha thAya te rIte prastuta graMthanuM adhyayana kare to avazya AtmAmAM vartatA aMdhakArano bheda karIne mahAudyotane sparza, jethI sukhapUrvaka kSapakazreNInI bhUmikAne prApta karaze. mATe jJAnanA paramArthane jANIne te paramArthane sparze te prakAre bodha karAvavA mATe graMthakArazrIe DhALanA aMte jJAnanA mAhAbhyane batAvanAra A ATha duhAo batAvela che. duhA-dA prastuta duhAonuM AtmakalyANa arthe yojana - 9 mokSamArga jJAnakriyArUpa che temAM samyajJAnanuM sthAna zuM che ? ane jJAnanA sparza vagaranI kriyAnuM sthAna zuM che? te batAvavA arthe caudamI DhALane aMte graMthakArazrIe ATha duhA racela che. jenAthI bodha thAya ke, samyajJAnathI niyaMtrita na hoya tevI bhagavad pUjA, pratikramaNa Adi sarva kriyAo koI mahAtmA karatA hoya ane anya koI mahAtmA evI sarva kriyA na kare chatAM jinavarcanAnusAra yathArtha jJAnathI AtmAne bhAvita kare to kriyArahita evuM jJAna ane jJAnarahita evI kriyA e be vacce sUrya ane AgiyA jeTaluM aMtara che. tethI jeo koIka rIte pramAdavALA che, kriyAmAM ullasita thatA nathI topaNa dravya-guNa-paryAyanA sUkSma padArtho je prakAre graMthakArazrIe kahyA che te prakAre madhyasthatApUrvaka jANaze ane tenAthI AtmAne bhAvita karaze to te mahAtmA paNa kriyAnI hInatAne kAraNe kaMIka bithI paNa alpakALamAM avazya saMsArasAgarathI taraze. jeo jJAna vagaranI mAtra kriyAo kare che teono khadyota jevo bodha saMsArasAgarane taravA mATe samartha bane tevo nathI paraMtu janmAMtaramAM te bodhazakti kSINa thaze. jema cUrNa thayelA deDakAo varasAdanI sAmagrIne pAmIne pharI deDakArUpe utpanna thAya che tema kriyAnA baLathI bhogasAmagrIne pAmIne temAM lipsAvALA thaIne saMsAramAM paribhramaNa karaze. jyAre jJAnayogathI vAsita thayelA jIvo madhyasthatApUrvaka bhAvana karAyelA jJAnanA saMskAro janmAMtaramAM paNa pAmIne pharI tattvanI rucivALA thaze jethI krame karIne avazya saMsArano aMta karaze. AthI ja jJAnane AtmAno apratipAtI guNa kahyo che, mithyAtvarUpI aMdhakArane bhedavA mATe mahAudyota kahyo che ane bhavasamudramAM taravA mATe vahANa samAna kahyo che.
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 dravyagaNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-15 gAthA-1 - TALa-15 avataraNikA - hivaI AgalI DhAluM jJAnAdhikAra daDha karAI chaI, daSTAMte karIne - avataraNiyArthaH have AgalI DhALamAM dAMtathI jJAnaadhikAra daDha kare che - bhAvArtha : have DhALa-15mAM kriyAadhikAra ane jJAnaadhikAramAM jJAnaadhikAra ja mukhya che te daDha karavA arthe dRSTAMta batAve che; kema ke saMyamanI sarva kriyAo mohanA sparza vagaranA jJAnanI niSpatti dvArA ja mokSanuM kAraNa che, tethI jJAnaadhikAra ja yogamArgamAM pradhAna aMga che. graMthakArazrIe syAdvAdanA pAramArthika bodha arthe ja prastuta graMthanI racanA karela che, tevo nirNaya karavA arthe kahe che - gAthA : nANa sahita je A munivarA, kiriyAvaMta mahaMto re; te mRgapati jima pAkhariA, tehanA guNano na aMto re. zrI jinazAsana seviI. AMkaNI. II15/15 gAthArtha - jJAnathI yukta je munivarA diyAvaMta che te mahaMta che. jema mRgapati pAkharIyA (te mahAparAkramI) che, tenA guNano aMta nathI=ghaNA guNo che. zrI jinazAsana sevIe. ll15/15 Tabo : jJAna sahita je munivara-sAdha, cAritriyA-kriyApAtra che. mahaMta-te moTA cittanA dhaNI thaI te mRgapati jima-siha ane pAkhariyA-te jina-mahA parAkramI hoya, tehanA guNano aMta nathI, paramArtha-bahu guNanA bhAjana thaI. tehanI prazaMsA kahI na jAya, e paramArtha. ehavA jJAnArAdhaka susAdhu jehamAM chaI, ehavuM-zI jinazAsana sevII, bhaktibhAvapUrvaka Avirya. 15/1
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2/ DhALa-15 gAthA-1-2 015 TabArtha : jJAnasahita je muni=sAdhu, cAritriyA che=kriyApAtra che, mahaMta evA te moTA cittanA dhaNI che=mohanA umUlanane anukULa mahAparAkrama phorave tevA moTA cittanA dhaNI che. jema mRgapati-siMha, te pAkhariyAte jema mahAparAkramI, hoya tema sAdhu mahAparAkramI hoya ema atraya che. tenA guNo jJAnasahita kriyAvALA muninA guNano, aMta nathI, paramArthe bahu guNanA bhAjana che. tenI prazaMsA kahI na zakAya, e paramArtha che. AvA jJAna ArAdhaka susAdhu jemAM che, evuM zrI jinazAsana sevIe=bhaktibhAvapUrvaka ArAdhIe. II15/1/. bhAvArtha graMthakArazrIe dravyaguNaparyAyano rAsa atyAra sudhI kaMIka vistArathI batAvyo. tenA paramArthane jANanArA muni AtmAnA zuddha dravya, zuddhaguNa, zuddha paryAya zuM che ? tathA azuddha dravya, azuddhaguNa ane azuddha paryAya zuM che ? tenA paramArthane jANIne dhruva evA potAnA AtmAnA azuddha bhAvonuM umUlana karavA arthe jinavacanAnusAra saMyamanI sarva kriyAo kare che tevA mahAtmAo jJAnasahita cAritranI kriyAvALA che. AvA mahAtmA sarvajJanA vacanAnusAra saMsAranA pAramArthika svarUpane jANanArA che. vaLI, AtmAnuM hita zuM che ? ane AtmAnuM ahita zuM che ? tene yathArtha jANIne ahitathI AtmAnuM rakSaNa karIne hitamAM daDha udyamavALA che. teo potAnuM citta, je jagatanA bhAvo pratye atyAra sudhI anAdinA saMzleSavALuM hatuM, tenA umUlana arthe satata pravarte che; tethI moTA cittanA dhaNI che. vaLI, jema mRgapati arthAt siMha zatrunA nAza mATe mahAparAkramI hoya che tema AtmAmAM anAdithI sthira thayela mohadhArArUpa mahAzatranA nAza mATe tevA mahAtmA sadA mahAparAkrama karanArA hoya che. tevA mahAtmAonA guNano aMta nathI arthAt te mahAtmAo ghaNA guNonA bhAjana che; kema ke mahAparAkrama phoravIne teo jema jema mohano nAza kare che tema tema navA navA guNono saMcaya karIne ghaNA guNonI samRddhine pAme che. AvA mahAtmAnA guNonI prazaMsA zabdothI karI zakAya tema nathI, e prakArano paramArtha che. AvA prakAranA bhagavAnanA vacanarUpa zrutajJAnanA ArAdhaka susAdhu jemAM varte che evA zrI jinazAsananI sevA karavI joIe arthAt bhaktibhAvapUrvaka ArAdhanA karavI joIe, jethI sarva kalyANanI paraMparAnI prApti thAya. II1pa/1 avataraNikA - jeo jinazAsananA rahasyane jANanArA che tevA susAdhuo mahAparAkramane phoravIne saMsArano uccheda kare che, jemanuM svarUpa pUrvanI gAthAmAM batAvyuM. have je mahAtmAo saMsArathI bhaya pAmelA che tethI pote jinazAsananA rahasyane jANatAM nahIM hovAthI jinazAsananA rahasyane jANanArA jJAnI puruSane parataMtra thaIne saMsAranA ucchedamAM parAkrama phoravI rahyA che teo paNa mArgamAM che, te batAvavA arthe kahe che -
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ 216 gAthA: dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-15 | gAthA-2 vaza nirupakrama karmanaU, je paNi jJAnavihInA re; te paNi mAragamAM kahiyA, jJAnI gurupadalInA re. zrI jina0 ||15/rA gAthArthaH nirupakrama karmanA vazathI=bhagavAnanA vacananA paramArthane jANavA mATe utkaTa IcchA hovA chatAM svaparAkramathI jJAnAvaraNIya karma tUTe nahIM evA nirupakrama karmanA vazathI, je paNa sAdhu jJAnavihIna che, jJAnI gurunA padamAM lIna te=temane, paNa mArgamAM kahyA che. 15/2 / / ToH tAddaza sat kriyA-vasatyAdika doSa sahita chaI, te paNi ajJAnakriyA sahita chaI. tAddaza jaina prakriyAno avarbAdha nathI pAmyA, te paNi mArgamAMhe kahyA chaI. sthA paramArthe ? jJAnI-te jJAnavaMta, je guru, tehanA caraNakamalane viSe ekAMte rakta pariNAma chaI, te mATaI, zrI jinamArganehi ja sevIye. /15/2/ TabArthaH tevA prakAranI sat kriyA=jinavacanAnusAra yathArtha bodhathI niyaMtrita mohanA unmUlananuM kAraNa bane tevA prakAranI sat kriyA, jemAM nathI evI vasati Adi doSa sahita che=sAdhunI vasati Adi doSavALI che teno upayoga kare che, te paNa ajJAnakriyA sahita che; kema ke tAddaza jaina prakriyAno avabodha nathI pAmyA. (teo mArgamAM nathI; paraMtu nirupakramakarmanA vaze jeo jJAnavihIna che,) te paNa mArgamAM kahyA che. syo paramArtha che ? arthAt jJAna nahIM hovA chatAM teo mArgamAM che ema kahyuM teno zo paramArtha che ? tethI kahe che - jJAnI te jJAnavaMta, je guru, tenA caraNakamalane vize ekAMte rakta pariNAma che, te mATe mArgamAM kahyA che, ema anvaya che. zrI jinamArgane ja sevIe. / / 15/2aa * mULa TabAmAM 'teo mArgamAM nathI paraMtu nirupakramakarmanA vaze jeo jJAnavihIna che' e lakhela nathI; paraMtu arthathI ahIM Avazyaka lAge che, tethI ( )mAM umerIne TabArtha lakhela che. bhAvArtha : "samyajJAnathI niyaMtrita sat kriyA guNasthAnakanI vRddhinuM kAraNa che e prakA2no mArgano jemane sUkSma bodha che te mahAtmA tevI kriyA sevIne samabhAvanA pariNAmanI vRddhi kare che; paraMtu je mahAtmAne kriyA viSayaka tevo sUkSma bodha nathI, tethI "bhagavAnanuM zAsana utsarga-apavAdamaya che" tema mAnIne nirdoSa vasati AdinI aprAptimAM apavAdanuM AlaMbana laIne AcAro seve che, te sAdhuo paNa ajJAnakriyAyukta
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ 217 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-15 | gAthA-2-3 che arthAt kaI rIte bhagavAnanuM zAsana utsarga-apavAdanuM yojana karIne samabhAvanA kaMDakonI vRddhinuM kAraNa che ? tenA paramArthano bodha nathI tevI svamati anusAra yojana karIne doSonuM sevana kare che. teo ajJAnakriyA sahita sAdhvAcAranI kriyA kare che. AvA sAdhuo tevA prakAranI jaina prakriyAono avabodha pAmyA nathI arthAt je prakAranI jaina prakriyA utsarga-apavAdanA tathA guru-lAghavanA ucita yojanapUrvaka samabhAvanI vRddhinuM kAraNa che teno bodha nathI, teo mArgamAM nathI. naMdiSeNa muni AdinI jema nirupakrama karmane vaza viparIta AcaraNA karanArA che, teone paNa mArgamAM kahyA che; phakta naMdiSeNa muni cAritraAvAraka nirupakrama karmavALA hatA tethI cAritranA mArgamAM na hatA, jyAre mApatuSa jevA keTalAka mahAtmAoe jJAnAvaraNIya karma nirupakrama bAMdhela hatuM paraMtu nirupakrama cAritra mohanIya karmavALA na hatA, teone paNa ratnatrayIrUpa mArgamAM kahyA che. kema teone samyajJAna nahIM hovA chatAM ratnatrayIrUpa mArgamAM kahyA che ? tethI kahe che - tevA mahAtmAone jJAnI jJAnavaMta, je guru, temanA caraNakamalane vize ekAMte raktapariNAma che. tethI teonA vacanAnusAra saMyamanI sarva bAhyakriyA kare che ane te kriyAnuM daDha avalaMbana laIne jJAnI guru vaDe batAvAyelA mohanA unmelanane anukULa aMtaraMga vyApAramAM paNa yatna kare che. satata mohanuM umUlana karIne vItarAga thavA mATeno temano prayatna varte che, tethI je jJAnInA jJAnaguNanA baLathI jJAnahIna paNa mApatuSa jevA mahAtmAo jJAnanA phaLane pAme che, te jJAnI guru vaDe batAvAyelA jinamArgane ja sevavo joIe. te jinamArganA paramArthane batAvavA arthe ja graMthakArazrIe prastuta dravya-guNa-paryAyanA rAsanI racanA karI che. mATe sarva udyamathI tenA paramArthane jANIne te vacanAnusAra ucita yatna karIne jinamArganuM sevana karavuM joIe. II1pa/cA avataraNikA : jJAnathI yukta ucita kriyAvALA mahAtmA ane jJAnathI rahita paNa sAdhu jJAnIne parataMtra hoya to kaI rIte svahita sAdhI zake che ? te batAvyA pachI, sarva kalyANamAM jJAna ja prabaLa kAraNa che jJAnarahita kriyA nahIM. te batAvavA arthe kahe che - gAthA : nANarahita hita pariharI, ajJAna ja haTharAtA re; kapaTa kriyA karatA yatI, na huI nijamatimAtA re. zrI jina I15/3 gAthArtha : jJAnarahita evA sAdhu jeo hitano parihAra karIne ajJAnathI haThamAM rAtA=rata, che, kapaTa kriyA karatA evA te yati nijamatine viza=nijamatarUpa jainamatane vize, mAtA na huI=puSTa thatA nathI. II15/3II
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ 218 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-15 Tabo H je prANI jJAnarahita chaI-svahita dazA ciMtana pariharyo che jeNe, ajJAnarUpa je haThavAda, tehamAM-te rAtA chaI, ekAMte svAbhigRhIta haThavAdamAM rakta pariNAmI chaI. bAhya kapaTa kriyA karIneM aneka lokane rIjhavaI, ehavA-je thati-sAdhu, vezadhArIyA, na hoI nijamatane viSe-te jaina matanaI viSaI, mAtA na hoI-puSTa na hoI. ||15/3|| gAthA-3 TabArtha H je prANI jJAnarahita che=svahitanI dazA ciMtanano parihAra karyo che jeNe evA pariNAma che jene, ajJAnarUpa je haThavAda che, temAM teo rAtA che=ekAMte svaabhigRhIta haThavAdamAM rakta pariNAmavALA che, teo bAhya kapaTa kriyA karIne aneka lokone rIjhave che, evA je yati=sAdhu, vezadhAriyA, na hoya nijamatane vize arthAt te jainamatane vize, mAtA na hoya arthAt puSTa na hoya=jainamatane sevIne jinatulya thavAnA yatnavALA na thAya. II15/3/ bhAvArtha: jeo sAdhuveza laIne kaMIka zAstra bhaNyA che paraMtu syAdvAdanA paramArthane sparze tevA jJAnathI vikala che; chatAM 'huM zAstra bhaNyo chuM' ema mAnIne saMyamanI kriyA mAtra bAhya AcaraNAthI kare che, paraMtu syAdvAdano marmasparzI bodha nahIM hovAthI sarvajJanAM sarva vacano ane sarva kriyAo tattvane sparzIne jinatulya thavA mATe kaI rIte mAdhyasthyabhAvane ullasita kare che ? tenA pa2mArthane jeNe jANyo nathI ane tevA jANanArA gurune parataMtra thavA paNa tatpara nathI tathA svamati anusAra saMyamanI kriyAonA bAhya AcArone mAtra jANIne saMyamamAM yatna kare che, teoe potAnA hitanI dazAnA ciMtavanano parihAra karyo che. AthI ja ajJAnavALA evA paNa mAtRSa muninI jema jJAnI gurunA vacanAnusAra bahiraMga ane aMtaraMga udyama karavA teo tatpara thatA nathI; paraMtu khaMDa khaMDa bhaNIne "ame hita sAdhI zakIe chIe" te prakAranA ajJAnarUpI haThavAdamAM teo rAtA che. tethI aMtaraMga pariNAmanA dizAzUnya ekAMta svaabhigRhIta haThavAdamAM rakta pariNAmavALA thaIne je kriyAthI vItarAgatulya bhAva ullasita thatA nathI tevI bAhya kapaTa kriyA karIne aneka lokone rIjhave che arthAt evA mahAtmAo mahAtapasvI che, malina vastro dhAraNa karanArA che, niHspRhI che ityAdi teonI kriyAthI bhAvita thaIne aneka loko temanAthI rIjhAya che. vastutaH je bAhyakriyAothI mohanA unmUlanane anukULa dizAnI sUjha maLatI nathI tevI kriyAthI teo saMsArano uccheda karI zake tema nathI, phakta lokone rIjhavIne mAna-sanmAna prApta karI zake che, evA je sAdhuo vezadhAriyA che, teo jaina matamAM nathI=jaina matane sevIne jinatulya thavAno yatna karanAra nathI. tethI tevA sAdhuothI jinamata puSTa thato nathI, mATe teonI asAra kriyA kalyANanuM kAraNa nathI. II15/3 //
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-15 | gAthA-4 avataraNikA - jeo nizcayavyavahArasApekSa jinavacananA paramArthane jANatA nathI tevA sAdhu zarIranI bAhya kriyA karIne hita sAdhatA nathI, tema pUrva gAthAmAM kahyuM. kema teo hita sAdhI zakatA nathI ? te spaSTa karavA arthe kahe che gAthA: kapaTa na jANaI re ApaNuM, paranAM guhya te kholaIM re; guNanidhi guruthakI bAhirA, viruuM nijamukhiM bolaI re. 219 zrI jina0 ||15/4]] gAthArthaH ApaNuM arthAt potAnuM kapaTa jANatA nathI=mohanA unmUlanane anukULa yatna karIne jinatulya thavA mATe leza paNa yatna nahIM hovA chatAM 'huM cAritra pALuM chuM' e prakAre jAtane ThagavArUpa potAnuM kapaTa jANatA nathI. paranAM guhya te khole che=bIjA sAdhuomAM je kSatio che tene joIne te kSatione prakAzita kare che. guNanidhi guru thakI bAhirA=bhAgyayoge jinavacananA tAtparyane jANanArA ane sanmArgamAM pravartAvanArA guru maLyA hoya tevA guNanidhi guru thakI dUra rahIne, nijamukhe viruo bole=" te gurunA doSo kahevAyogya nathI" e prakAranuM viparIta thana nijamukhathI bole che. II15/41 ToH je prANI potAnI kapaTadazAne jANatA nathI, sthA paramArthe ? ajJAnarUpa paDalaI karIneM, ane valI, paranAM guhyu=pArakA avarNavAda, mukhathI bolaI chaI, guNanidhiguNanidhAna, ehavA-je guru, tehathI bAhira rahIneM, viruo te-kahevA yogya nahi, ehavuM nijamukhathI bolaI chaI, asamaMjasapaNuM bhAkhe che, te prANInaIM. 15/4 / / bArtha H je prANI potAnI kapaTadazAne jANatA nathI. kayA paramArthane kAraNe potAnI kapaTadazAne jANatA nathI ? tethI kahe che ajJAnarUpa paDale karIne=potAnI pravRtti mohanA unmUlanane anukULa che ke nahIM ? tenA paramArthane sparze tevA bAdhaka evA prabaLa jJAnAvaraNIya karmajanya ajJAnarUpa paDalane kAraNe, potAnI kapaTadazAne jANatA nathI. ane vaLI, paranAM guhyu=pArakA avarNavAda, mukhathI bole che='koIkanI pravRtti ucita nathI' tema svabuddhithI jaNAya tyAre zuM ucita ? ane zuM anucita ? teno vicAra karyA vagara pArakA
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ 220 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-15 | gAthA-4-5 avarNavAda mukhathI bole che. guNanidhi guNanA nidhAna, evA je guru jinavacatanA paramArthane jANIne ekAMte svaparanA kalyANamAM pravarte evA guNanidhi guru, tehathI bahAra rahIne-temano tyAga karIne, viruo evuM nijamukhathI bole che="te guru to bahArathI dekhAya che tevA nathI, paraMtu temanA doSa kahevA yogya nathI" evuM nijamukhathI bole che te prANI vAstavika vicAra karyA vagara asamaMjasapaNe bhAkhe che. 15/4 bhAvArtha : keTalAka munio saMsArathI bhaya pAmelA hoya che, kalyANanA arthI hoya che to paNa temanAmAM viparyAsa ApAdaka gADha kliSTa karmo hoya che. tethI kalyANanA arthe saMyama grahaNa karyA pachI paNa pote mohadazAnuM umUlana karIne vItarAga thavA mATe kema yatna karavo ? teno kAMI bodha nahIM hovA chatAM zAstro kAMIka bhaNIne, kAMIka svamati anusAra yathAtatha joDIne bAhya kriyAomAM rakta hoya che ane potAnI kapaTadazAne jANI zakatA nathI arthAtu "kaI rIte huM saMsArano uccheda karIza ?" tenI koI dizAsUjha nahIM hovA chatAM "huM jANuM chuM" evI matithI potAnA AtmAne ThagIne ajJAnane vaza "ame saMyamI chIe" tema potAne mAne che. te prakAre potAnA AtmAne ThagavArUpa kapaTadazAne teo jANatA nathI. vaLI, svamati anusAra potAnI pravRttine anurUpa bIjAnI pravRtti na dekhAya to svamukhethI avarNavAda bole che ane kahe che ke "A sAdhuo jinavacanAnusAra pravRtti karatA nathI, mATe susAdhu nathI." tema kahIne teonI niMdA kare che. vastutaH vivekI puruSa koInI niMdA kare nahIM, kvacit koIkanA hita arthe kAMIka kahevA jevuM jaNAya topaNa je rIte anyanuM hita thAya tevuM ja kathana kare; paraMtu potAnI asahiSNu prakRtithI pArakA avarNavAda kyAreya bole nahIM, jyAre upara kahyA tevA sAdhu to tattvanA ajJAnane kAraNe ane potAnI asahiSNu prakRtine kAraNe pArakA avarNavAda bole che. vaLI, guNanA nidhAna evA guru koIka rIte prApta thayA hoya to paNa potAnI ruci anusAra teonI pravRtti na jaNAvAthI teothI dUra rahe che ane lokomAM kahe che ke "te jJAnI guru ghaNAM zAstro bhaNyA che topaNa teo kevA che ? te kahevA yogya nathI." A prakAre lokamAM asamaMjasa bhAkhIne jinavacananA sAra upara cAlanAra guNavAna gurunI niMdA karIne durlabhabodhipaNuM bAMdhe che ane potAnI tuccha ane asAra prakRtine daDha karIne saMsAranI vRddhi kare che. II15/4 avatAraNikA - vaLI, te ajJAnI bAhya AcaraNA karanArA sAdhumAM paNa kevA kevA sAdhu hoI zake che ? ane teonI ajJAnajanya kevI kevI pravRttio hoI zake che ? te batAvavA arthe kahe che -
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-15 / gAthA-5 221 gAthA : bAhira bakapari cAlatAM, aMtara AkarI kAtI re; tehanaI jeha bhalA kahaI, mati navi jANaI te jAtI re. zrI jina II15/pA. gAthArtha : bahArathI bakanI jema cAlatA=IryAsamiti pALIne cAlatA, aMdaramAM AkarI kADhI che susAdhu dekhAvanI mAyArUpa pariNati che, tevA sAdhune je bhalA kahe, mati=evA sAdhune bhalA kahenAra gRhasthanI mati, te jAtI navi jANaIsunmArgagAmI evI te sAdhunI jAtine te jANato nathI. I/15/pI. Tabo: je bAhyavRtti bakanI para cAlatA rahe che. zanairmuJcati pAdAn jIvAnAmanukampayA / pazya lakSmaNa ! pampAyAM bakaH paramadhArmikaH / / 1 / / iti vacanAt / sahavAsIva jAnAti sahajaM sahavAsinAm / mantraM pracchyase rAjan yenAhaM niSkulIkRtaH / / 2 / / ane-aMtaraMgamAM AkarI kAtI-mAyArUpa rAkhuM, tehane-je bhalA kahaI chaI, te paNa-durbaddhI jANavA. pariNa-tehanI mati, teNe jAtI na jANI, mata va-"nivRddhi puruSo " rUti bhAva: f/15/pA. TabArtha : je=je sAdhu, bAhyavRttithI bakanI pare cAlatA rahe che, kema ke zarkarSyAti pAlA jJIvAnAmanuSpayajIvonI anukaMpAthI dhIme dhIme pagone mUke che je sAdhu paga mUke che, te kevA che ? te batAvatAM lakSmaNane zrIrAma kahe che para5 narmaLa ! pahyAM he lakSmaNa ! pappA nAmanA sarovaramAM tuM jo, veza: paramadharma:=bagalo parama dhArmika che' nA ti vayanA e prakAranuM vacana che. sahavAsIva nAnAti sahanaM davAsinA=jema sahavAsI sahavAsIne sahaja jANe che. banne pracchI rAna= he rAjan ! maMtrane AzrayIne ekAMtane AzrayIne, (jo tArA vaDe pUchAya che to deDako kahe che -), enAdiM=jenA vaDe arthAt parama dhArmika evA bagalA vaDe huM, nivRtnIvRta =niSphalI =kularahita karAyo chuM. ArA arthAt svajano rahita ane aMtaraMgamAM mAyArUpa AkarI kAtI rAkhe=je sAdhu bAhyathI jIvadayA
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2/ DhALa-15 | gAthA-5 pALe ane aMtaramAM AkarI mAyA rAkhe, tene je bhalA kahe che, te paNa dubuddhi jANavA. paNa temanI matie temane bhalA kahenArA gRhasthonI buddhie, temanI jAti jANI nathI= A kusAdhu che e prakAranI temanI jAtine temaNe jANI nathI. gata =AthI ja-tevA phasAdhunI jAtine jeoe oLakhI nathI mATe bhalA mAne che tevA puruSone matihIna mAnavA. AthI ja - "nivRddhi puruSo sevA"=vibuddhika puruSa jANavo evuM mAnanAra puruSane vibuddhika jANavo. ti bhAva:=e pramANe bhAva che. I/15/pA bhAvArtha keTalAka sAdhuo bhagavAnanA vacananA paramArthane jANanArA nathI, tethI saMyamanI bAhya kriyAo kaI rIte asaMgabhAva pragaTa karIne viratinA pariNAmarUpa svAthyanuM kAraNa che ? tenA paramArthane jANI zakatA nathI. teo bAhyakriyAo karIne hita sAdhavAnA artha che ane bAhya koIka upayogapUrvaka sarva pravRttio kare che. tethI je mahAtmAone asaMgabhAvanA upAyarUpe viratinI kriyAo dekhAtI nathI, teone te kriyAthI pote tyAgI che, jaganyUjya che, te prakAranA saMgano ja pariNAma varte che. tethI jema bagalo mAchalAne pakaDavA arthe zAMta mudrAthI sarovaranI aMdara Ubho rahe che ane tenI zAMta prakRtine joIne sarovaranAM mAchalAM Adi tyAM Ave che jemane te grahaNa kare che, tema bAhyadRSTithI jonArA sAdhuo potAnA bAhya AcArothI pUjAya che teno ja teone madhura AsvAda che, tethI bagalAnI jema lokone potAnAmAM jayaNAno pariNAma che tevuM dekhAya te rIte nIce joIne jIvonI anukaMpAthI dhIme dhIme paga mUke che; paraMtu potAnA ja AtmAnI teone anukaMpA nathI, tethI lokonA Adara-satkarane jhIlavAnI vRtti dvArA potAnA bhAvaprANonI hiMsA kare che. teonA cittamAM AkarI mAyA varte che, tethI lokane rIjhavavAmAM ane AtmAne ThagavAmAM ja teono mAnasavyApAra varte che. AvA sAdhune je anna loko bAhyatyAgAdi joIne bhalA kahe che te paNa durbuddhivALA che; kema ke temanI mati tevA sAdhuonI jAtine jANI zakatI nathI arthAtu kevA sAdhuo saMvegarane jhIle che ? ane kevA sAdhuo audayikabhAvanA tapatyAgAdi kare che ? te prakAranA jAtinA bhedane jANI zakatA nathI ane spaSTa liMgothI mAnakaSAyAdiyukta bAhya AcAro pALanArA sAdhuone teo susAdhu kahe che. AthI teo nibuddhivALA puruSo che. AmAM graMthakArazrI sAkSIpATha batAve che, jeno artha A pramANe che - vanavAsakALamAM lakSmaNane uddezIne zrIrAma kahe che ke "jIvonI anukaMpAthI A bagalo dhIme dhIme pagone mUkIne jAya che tethI jaNAya che ke A bagalo parama dhArmika che." A prakAranA zrIrAmanA vacanane sAMbhaLIne sarovaramAM rahelo deDako kahe che ke "sahavAsIonuM sahaja duHkha sahavAsI ja jANI zake, bIjo jANI zake nahIM." Ama kahIne deDako zrI rAmane pUche che ke "he rAjana ! maMtramAM pUche=mane koI khAnagImAM pUche, to huM kahuM ke e bagalA vaDe huM niSphaLa karAyo chuM arthAt mArA kuLano bagalAe uccheda karyo che. A prakAranA upadezanAM vacano dvArA e batAvavuM che ke kema te bagalo paramArthathI dhArmika nathI tema jeo nIce joIne jIvonI anukaMpAthI dhIme dhIme paga mUke che chatAM bhagavAnanA vacananA paramArthane
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ 233 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2/ DhALa-15/ gAthA-pa-6 jANanArA nathI tevA ajJAnI jIvo te kriyAne karIne potAnA mohanA ja bhAvone puSTa kare che. jema te deDakAnuM duHkha eno sahavAsI deDako jANI zake, tema AvA sAdhuonI sAthe jeo nikaTanA paricita hoya teo ja jANI zake ke "A sAdhu bAhya tapatyAgAdi karIne ziSya parivAranA ane mAnakhyAtinA arthI che tethI sAdhunA kuLano ja nAza karanArA che; kema ke temanA vacananuM anusaraNa karIne jeo bhAvita thAya che ke saMyama grahaNa kare che teo vinAzane pAme che. mATe A ajJAnI sAdhuo bhagavAnanA zAsanano uccheda karanArA che. Ama batAvIne graMthakArazrI e spaSTa kare che ke dravya, guNa ane paryAyanuM atyAra sudhI ja varNana karyuM tenA sUkSma paramArthane jANIne je gItArtha thaze te nirNaya karI zakaze ke potAno AtmA dravyarUpe nitya che ane paryAyarUpe pratikSaNa anya anya bhAvarUpe thAya che. vaLI, AtmAnA kalyANane karanArA kayA bhAvo che ? ane AtmAnA akalyANane karanArA kayA bhAvo che ? tenA paramArthane jANIne saMyamanI sarva ucita kriyAone aMtaraMga mohanAzanuM kAraNa bane te rIte yojana karIne potAnuM hita sAdhaze ane anyane paNa hita sAdhavAnuM prabaLa kAraNa banaze. jeo ajJAnI che ane jJAnInA vacanathI cAlanArA nathI tathA svamatinA garvathI svaruci anusAra kriyAo karanArA che te sarva potAno vinAza karaze. vaLI temane jeo bhalA mAne che, teo paNa temanA dvArA potAno vinAza karaze. II15/pA avataraNikA: vaLI eha ja daDhaI chaI - avataraNikArca - vaLI, e ja ajJAnI jIvo svaparano vinAza kare che tene ja, daDha kare che - gAthA : bahuvidha bAhya kriyA karaI, jJAnarahita jeha Tola re; zata jima aMdha adekhatA, te to paDiA chaI bholaI re. zrI jina0 15/ gAthArtha : jema aNadekhatA so AMdhaLA bhegA thAya che tema jeo jJAnarahita bahuvidha bAhyakyiA ToLAmAM kare che te to bhUlA paDyA che=AtmAnA kalyANanA mArgamAM bhUlA paDyA che. II15/ Tabo: bahuvidha-ghaNA prakAranI, bAhmakriyA karAI chaI, jJAnarahita-je agItArtha, tehaneMTjhale-saMghArDa mIlInaIM, te, jima-zataaMdha aNadekhatA jima milyA hoI, te jima
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ 224 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-15 | gAthA-6-7 zabhA na pAmaI, tima-rta to bhalaI paDyA chaI, "bhAbhArthasAdhane kurAtA:" rUtti paramArtha: l/15/ TabArtha - jJAnarahita je agItArtha bahuvidha=ghaNA prakAranI, bAhmakriyA kare che, tenA ToLe te agItArthanA ToLA saMgAthe, maLe, te=agItArthonuM ToLuM, jema nahIM jotA so AMdhaLA bhegA thAya, teo jema zobhA pAme nahIMsucita mArge pahoMcADavAnuM kArya kare tevI zobhA pAme nahIM, tema te to=agItArtha sAdhuonuM ToLuM to, bholaI paDyA chaf=bhUlA paDyA che, "gAtmArthasALane garAnA =AtmArthasAdhanamAM akuzaLa che." rUtti paramArtha =e prakArano paramArtha che. 15/6 bhAvArtha : je sAdhuo nizcaya-vyavahArane ucita sthAne joDIne mokSasAdhaka evA nizcayanA pariNAmanuM kAraNa bane tevI bahu prakAranI bAhyakrayAnA paramArthane jANavA samartha nathI tethI jJAnarahita che mATe agItArtha che. AvA agItArthonuM ToLuM maLe to paNa bAhyakriyAo karIne mokSamArgamAM gamanarUpa zobhAne pAmatuM nathI. jema aneka prakAranA gUDha mArgo jemAM che evI aTavImAM so AMdhaLA bhegA thaIne nakkI kare ke A aTavIne ApaNe pAra karavI che teo cakSuthI kAMI jotA nahIM hovAne kAraNe gUDha mArgavALI aTavImAMthI bahAra nIkaLI zake nahIM, tema saMsArarUpI aTavI aneka gUDha mArgothI AkrAMta che temAMthI bahAra nIkaLavAno mArga sAkSAt koI chadmastha jonAra nathI paraMtu sarvajJae ja tenA ullaMghanano sUkSma mArga kevaLajJAnarUpI cakSuthI joyo che. sarvajJae batAvelA te mArgane zAstravacana, yukti ane anubhava anusAra joIne jeo gItArtha thayA che teo ja ucita sthAne te te ucita kriyAonuM yojana karIne aMtaraMga mohadhArAnA unmelanane anukULa vyApAra karavAnA paramArthane jonArA che. teo sarvajJanA vacanathI niyaMtrita zrutacakSuthI te aTavInuM ullaMghana karI zake che; paraMtu jeone tevI zrutaca prApta thaI nathI ane ToLAmAM maLIne bAhyakriyAmAM rata che teo saMsArarUpI aTavInA mArgamAM bhUlA paDyA che, tethI AtmAnA paramArthane sAdhavAmAM akuzaLa che, tenA kAraNe bAhyakriyA karIne paNa mokSapathane sparza karyA vagara manuSyabhava viphala kare che. mATe kalyANanA arthIe gItArtha guru pAsethI dravya-guNa-paryAyanA paramArthane sparze tema ucita rIte yogamArganA sevananuM kAraNa bane te prakAranA rahasyane jANavA yatna karavo joIe; jethI prastuta graMthanuM adhyayana paNa saphaLa thAya; nahIMtara khaMDa khaMDa bhaNIne paMDita thayelA paMDitamUrkhanI jema dUranta saMsAramAM bhaTakavAnuM Ave. 15/kA avataraNikA: vaLI, jeo bhagavAnanA zAsananA paramArthane pAmyA nathI tathA mAtra bAhya kriyAo ane bAhya adhyayanamAtramAM rata che paraMtu vItarAganA vacananA rahasyane ucita sthAne joDavA mATe yatna karanArA nathI, tevA sAdhuo mokSapathamAM nathI. te batAvavA arthe kahe che -
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-15 | gAthA-7 225 gAthA : nija utakaraSathI haraSiyA, nija avaguNa navi dAkhaI re; jJAnajaladhiguNa avagaNI, avaguNalava bahu bhASaI re. zrI jina II15/7mAM gAthArtha : potAnA utkarSathI harakhe, potAnA avaguNa na dekhADe, jJAnajaladhinA guNo=gItArtha sAdhunA guNo, avagaNe. avaguNalava ghaNA guNavALA sAghumAM alA avaguNa hoya, tene bahu bole (tevA ajJAnI sAdhuo che.) II15/gI. Tabo : je nija ko potAna, utkarSa-haThavAda, tehathI harSavaMta chaI, kima-te "je acche kahuM chuM te kharuM; bIja sarva khoTuM nija ka0 patAnA, avagaNa-divArahitapaNuM, te to dAkhatA paNi nathI. jJAna rUpa je jaladhi ka0 samudra, te pratye avagaNIne prakarSe, jJAnavaMtanA avaguNa, tadurUpa je lava, te prarta bahu bhAkhe chaI. ll15/7mAM TabArtha - je nija kahetAM potAno=je sAdhu potAno, utkarSa=7ThavAda, tehathI harSavaMta che, kema harSavaMta che ? te batAve che - 'je ame kahIe chIe, te kharuM che, bIjuM sarva khoTuM che ema teo kahe che. nija kahetAM potAnA avaguNa=mohakAzane anukULa kriyArahitapaNuM, te to dekhADatA paNa nathI. jJAnarUpa je jaladhi kahetAM samudra, arthAta jJAtavaMta evA gItArtha, tenA je guNa, te pratye prakarSathI avagaNIne atyaMta anAdara karIne, jJAnavaMtanA avaguNa, te rUpa je lava, te pratye bahu bhAkhe che. 15/7 bhAvArtha je sAdhuo nizcaya sApekSa vyavahAranI kriyAone yojavAmAM kuzaLa thayA nathI ane nizcayasApekSa sarva ucita kriyAo yojavAmAM samartha evA gItArthane parataMtra thavAmAM jeone potAnuM nyUnapaNuM jaNAya che teone pote kaThora bAhya kriyAo kare che tethI utkarSavALA che evo haThavAda che. tethI teo vicAre che ke "A mahAtmAo jJAna bhaNe che ane jJAnanuM phaLa saMyama che, paraMtu tenI kaThora kriyAo karatA nathI ane mAtra zAstro bhaNIne pote gItArtha che" ema mAne che tethI teo karatAM pote utkarSavALA che. Ama potAnI jAta upara harSavALA che tethI vicAre che ke "ame je kaThora AcaraNAo karIe chIe, te ja kharuM che, bIjuM sarva khoTuM che". Ama vicArIne potAnI kriyAomAM mohanAzane anukULa evI kriyAnuM rahitapaNuM che te to
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-15 | gAthA-7-8 koIne dekhADatA nathI; kema ke haThavAda hovAne kAraNe potAnI tuccha matimAM potAne ghaNo bodha che tevI mati che, tethI jJAnarUpI samudrane pAra pAmelA evA gItArtha puruSonI avagaNanA karIne tevA jJAnavAna gurunA kyAreka pramAdathI skUlanA thaI hoya evA lava paNa avaguNane loko AgaLa kahe che. vastutaH teo vicAratA nathI ke bhagavAnanA vacananA paramArthane pAmelA mahAtmAo haMmezAM saMvegavRddhinuM kAraNa bane tevI ja bAhya AcaraNA potAnI zakti anusAra kare che; paraMtu haThavAdathI pariNAmanirapekSa kriyAo teo karatA nathI. AvA gurunA baLathI ja saMsArasamudrane taravo sulabha che. AvA samartha thavA mATe dravya-guNa-paryAyano marmasparzI bodha Avazyaka che, mATe guNavAna guru pAsethI tattvanI prApti thAya te rIte prastuta graMthano marma jANavA sadA udyama karavo joIe. ll15/ avataraNikA : pUrvagAthAmAM kahyuM ke jJAnarahita mAtra kriyAmAM rata sAdhuo mArgamAM nathI, tethI tevI anucita pravRtti kare che. AvA dhuo kyAreka saMyoga anusAra guNavAnanI prazaMsA kare to paNa teo mArgamAM nathI. te batAvavA arthe kahe che - gAthA : guNapriya AgaI aNachUTatA, je guNa abhyasyo bhASaI re; te paNi avaguNa pariNama, mAyAzala mani rAkhaI re. zrI jina I15/8 gAthArtha : guNapriya AgaLa=guNapriya evA anya sAdhuo ke zrAvaka AgaLa, aNachUTatA=je teo AgaLa mahAtmAnA guNa na gAya to pote sthAna pAme nahIM tethI aNachUTatA, alpa je guNa=jJAnavaMta puruSonA je alpa guNa, tene bole che. te paNa=mahAtmAnA a5 guNonI prazaMsA paNa, mAyAzalya manamAM rAkhIne karAyelI hovAthI avaguNarUpe pariNamana pAme che. 15/8 Tabo: valI, je guNapriya prANI che, te Arge aNachUTatA thakAM avakAza aNapAmatAM, je alpasya-tharSoIka guNa bhASaNa kareI jaI, te paNi, te havaI avaguNarUpa thaIne pariNamaI chaI, jIrNa-mAthAzalyarUpa Atma pariNAma rAkhyo chaI, te prANInaIM. I/15/8 TabArtha : vaLI, je guNapriya prANI che=jJAnavaMta evA gItArthanA guNa pratye prItivALA evA sAdhu ke zrAvako che, te ArgeeteonI pAse, aNachUTatA thakAM=avakAza aNapAmatAM guNavaMtanA doSane
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-15 | gAthA-8-9 227 kahevAno avakAza ANapAmatA, je alpasyo=thoDoka, guNa bhASaNa kare che, te paNa= alpaguNanI prazaMsA paNa, te ajJAnI sAdhune avaguNarUpa thaIne pariNamana pAme che. jeNe kaThora AcaraNAvALA je sAdhue, mAyAzalyarUpa AtmapariNAma rAkhyo che=guNapriya jIvo AgaLa potAnuM sAruM dekhAya e rUpa mAyAzalyarUpa potAno pariNAma rAkhyo che, te prANIne (te prazaMsA paNa avaguNarUpe pariNamana pAme che, tema avaya che.) 15/8 bhAvArtha : je sAdhuo AtmakalyANanA arthI che tethI saMyama grahaNa karyuM hovA chatAM potAnI alpa mati mATe utkarSayukta mati tarIkenA bodhavALA che, tethI potAnI matianusAra bAhyakriyAnA utkarSathI pote utkarSavALA che tema teo mAne che ane jJAnavaMta gItArthonI saMvegapUrvakanI dezanA tathA saMvegapUrNa AcaraNAonA marmane jANI zakatA nathI, tethI jJAnavaMta gItArthanA lava jeTalA avaguNa hoya tene loko AgaLa dekhADe che. Ama chatAM guNapriya anya sAdhuo ke zrAvako hoya, teonI AgaLa jo pote jJAnavaMta puruSonA guNo bole nahIM to pote anAdarapAtra banato hoya tethI potAnI bAhya AcaraNAothI AdarapAtra thavAnA arthI evA teo guNapriya vyakti AgaLa guNavAnanA guNo kahyA vagara cAle tema nathI tethI teonA thoDAka jJAnAdi guNonI prazaMsA kare che, to paNa tene haiyAmAM to te jJAnI gItArtho alpamativALA ane kaThora AcAraNA karanArA potAnA jevI kriyA karanArA nahIM hovAthI guNarahita ja jaNAya che. tethI guNapriya loko AgaLa potAno mAyAzalya pariNAma rAkhIne je guNavAnanA guNonI prazaMsA kare che, te prazaMsA paNa kaSAyanA pariNAmathI saMvalita hovAne kAraNe avaguNarUpe pariNamana pAme che arthAtu potAnI kaThora AcaraNA to avaguNarUpe pariNamana pAme che; paraMtu guNavAnanA guNonI prazaMsA paNa avaguNarUpe pariNamana pAme che. mATe ajJAnI jIvo saMsArathI taravA asamartha che tema bhAvana karavuM. 15/8 avataraNikA - gAthA-3thI 8 sudhI jJAnavagaranA sAdhu kevA che? tenuM svarUpa batAvyuM. have tevA sAdhuno parihAra karavo joIe, e prakAre upadeza ApatAM graMthakArazrI kahe che - gAthA : jJAnarahita jeha ehavA, jinazAsana dhana corAI re; teha zithilapari pariharu, chAvAranaI joI re. zrI jina II15/lA gAthArtha - - jeo jJAnarahita evA che pUrvamAM varNana karyuM evA che, teo jinazAsananA dhanane core che. tevI zithilatAne huM 'chAyA'nA jorathI ajIrAnA vacananokhaLathI, pariharuM chuM. I15) II *,
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22: dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-15 | gAthA-9 Tabo H ehavA je jJAnarahita prANI-ajJAnavaMta prANI je chaIM, te jinazAsananuM dhana te satya bhASaNa, kriyA vyavahArarUpa, core che. gacchAcAravacanaM cedam - agIatthakusIlehiM, saMgaM tiviheNa vosire / munnamaslime viSe, paraMmI teLo nahIM / / / / (paccha vArpayannA, ga-48) rUti vacanAt te-zithilatAne pariharuM chuM, pachAcArane jore karIne. II15/9/ TabArtha : ehavA je jJAnarahita prANI=ajJAnavaMta je prANI che, te jinazAsananuM dhana=te satya bhASaNa ane satyakriyA vyavahArarUpa dhana che, tene core che. TcchAcAravacana cem=ane gacchAcAranuM vacana A che . aLoatyasIhiM saMn=agItArtha evA kuzIlonI sAthe saMgane, tiviheLa vosire=huM trividhathI vosirAvuM chuM. nahA=je pramANe, padmamI teLo viSe=mArgamAM cora vighna che, mullumaslime (te pramANe) mokSamArganI maryAdAmAM (vighna che=agItArthakuzIla evA sAdhuo vighna che). // 1 // (gacchAcArapayajJA, gAthA-48) 'rUti vacanAt=e pramANenuM vacana hovAthI=A pramANenuM gacchAcAranuM vacana hovAthI, chApArane jore karIne, te zithilatAne pariharuM chuM. 15/90 bhAvArtha: gAthA-3thI 8 sudhI kahyuM evA jJAnarahita je sAdhuo che teo sthUla dRSTithI ArAdhaka hoya topaNa bhagavAnanA vacananA 52mArthane jANanArA nathI chatAM pote bhagavAnanA vacananA paramArthane jANe che tema mAne che, tethI teo bhagavAnanA satyabhASaNarUpa dhanane core che; kema ke temanA vacana anusAra je yathAtathA kathana che te bhagavAnanuM vacana che evo lokone bodha thAya che. tethI jaina saMghamAM yogya jIvomAMthI satyabhASaNarUpa vacana nAza pAme che. vaLI jinavacananirapekSa evI kriyA karIne 'A kriyA jinavacanAnusAra che' tevo lokomAM bhrama pedA kare che, tethI teo satyakriyArUpa vyavahArane core che. 'chApArapayannA'mAM kahyuM che ke, 'agItArtha evA kuzIla sAdhuono saMga huM trividhathI vosirAvuM chuM', tyAM agItArtha hovAthI satyabhASaNarUpa dhanane core che tema phalita thAya che ane kuzIla hovAthI kriyAnA vyavahArarUpa dhanane teo core che tema phalita thAya che. jema mArgamAM prasthita evA pathikane mATe coro vighnarUpa che, tema bhagavAnanA zAsanamAM je mokSamArga pravarte che temAM agItArtha evA kuzIla sAdhuo vighnarUpa che. tethI e phalita thAya ke agItArtha evA kuzIla sAdhuo jaina saMghamAM jeTalA vRddhine pAme teTalA aMzathI teo mokSamArgamAM prasthita jIvone lUMTe che; kema ke mokSa arthe pravRtta evA paNa teo temanA vacanathI
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-15 | gAthA-9-10 229 unmArgamAM pravRtta bane che, mATe "chIyAra'mAM evA zithila sAdhuone trividha vosirAvavAnuM kahyuM che, te vacanane avalaMbIne graMthakArazrI kahe che ke "evI zithilatAne huM pariharuM chuM." Ama kahIne gItArthono zuddha mArga je jinavacanAnusAra che tenA pratyeno potAno pakSapAta sthira kare che. I/15/lA avataraNikA - gAthA-9mAM 'ajJAnI sAdhune huM vosirAvuM chuM e pratijJA karyA pachI have jJAtInAM vacano ekAMte AdaraNIya che tema batAvavA arthe kahe che - gAthA : jJAnIvacana viSa amRta chaI, UlaTI mUrakhavANI re; Agamavacana e AdarI, jJAna graho bhavi prANI re. zrI jina II15/1nA gAthArtha - jJAnInuM vacana viSa amRta che, mUrakhanI vANI UlaTI=mUrakhanI vANI tenAthI viparIta suMdara paNa viSa samAna che. e Agamavacana AdarI=svIkArIne, bhavi prANI jJAna graho=he bhavya prANI ! tame jJAnane grahaNa karo jJAnapakSane ja daDhatAthI AdaraNa karo. I15/10|| Tabo - gIyatthassa vayaNeNaM, visaM hAlAhalaM pibe / (gacchAcAra payannA, gAthA-44 pUrvArdha) agIyatthassa vayaNeNaM, amiyaM pi na ghuNTae / / 1 / / (gacchAcAra payannA, gAthA-46 pUrvArdha) ItyAdi vacana zAstraI chaiM, jJAnI vacana te amRta samAna chaI, mUrNanI vANI te viparIta prarUpaNArUpa ulaTI chaI. te mArTi-bhavya prANI-dharmArthI jJAnapakSa dRDha Ada. je mArTi-jJAnapakSano havaNAM deDhAdhikAra chaI. "paDhamaM nA to tyA" (zirvAniva padgInivAya, adhyayana sUtra-20) kRti vayanAn bhavi prANI AdaravuM jJAna. ll15/10|| TabArtha : tyassa vayo-gItArthanA vacanathI, dAstAhanaM visaM =halAhala viSa pIvuM joIe. (gacchAcAra payajJA, gAthA-44 pUrvArdha) yastha vayaf=agItArthanA vacanathI, mamaya pina =amRta paNa pIvuM joIe nahIM. II1n (gacchAcAra payajJA, gAthA-46 pUrvArdha) ItyAdi vacana zAstramAM che=AvA paNa prakAranAM vacana zAstramAM che. tethI zuM phalita thAya che ? te kahe che - jJAnInuM vacana te amRta samAna che=avazya mokSanuM kAraNa bane tevuM nirmaLa che. mUrkhanI vANI= agItArtha sAdhunI vANI, te viparIta prarUpaNArUpa UlaTI che=saMsAramAM paribhramaNarUpa jheratulya
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ 230 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-15 | gAthA-10-11 UlaTI che, te mATe he bhavya prANI che dharmAthI jIvo ! tame jJAnapakSa daDha Adaro. je mATe=bhavyajIvane jJAnapakSa AdaravA yogya che te mATe, hamaNAM=prastuta DhALamAM, jJAnapakSano daDha adhikAra che. kema jJAnapakSano daDha adhikAra che ? tethI kahe che - "paDhamaM nA tamo tathA"="prathama jJAna pachI dayA." (dazavaikAlikasUtra SaDajIvalikAyaadhyayana, sUtra-10) rUti vAnA--e pramANe vacana che=dazavaikAlikasUtranuM vacana che. mATe bhavi prANIe=mokSamAM javAnA arthI jIvoe, jJAna AdaravuM joIe. 15/10|| bhAvArtha : jeo bhagavAnanA vacanathI atyaMta bhAvita che ane bhagavAnanA vacananA yathArtha arthane jANanArA che evA gItArtho haMmezAM vItarAganuM vacana kaI rIte vItarAgatAnuM kAraNa banaze ? tenA paramArthane jANIne te vacanAnusAra svayaM sarva pravRttio kare che. tethI bhagavAnanA vacanathI bhAvita hovAne kAraNe sarva jIvo pratye Atmatulya buddhivALA che. mATe svayaM bhagavAnanA vacananA baLathI satata vItarAga thavAnA udyamavALA che ane yogya jIvone temanI bhUmikA anusAra ucita upAya batAve che. AvA jJAnI je kAMI kahe te sarva mokSane anukULa ucita dizA batAvanAra vacana che, tethI kvacit potAne e vacana prItikara na jaNAya topaNa amRtanI jema temanA vacananuM pAna karavuM joIe. AthI ja zAstramAM kahyuM ke gItArthanA vacanathI halAhala viSa paNa pIvuM joIe; kema ke koIka evA jIvane saMyamathI bhraSTa thaIne durgatimAM jato aTakAvavA arthe gItArtha gurune jaNAya ke, A mahAtmA atyAre viSabhakSaNa karaze to paNa tenA saMyamanA rakSaNa arthe karAyeluM te viSabhakSaNa tenA kalyANanuM kAraNa banaze, paraMtu jo viSabhakSaNa na kare ane saMyamathI bhraSTa thAya to jIvIne paNa durgatine prApta karaze. AthI te gItArtha guru halAhala jhera pIvAnuM kahe te paNa te sAdhu mATe anarthanI bahu paraMparAnA pAtathI rakSaNanuM kAraNa hovAthI amRta samAna che. jeo jJAnI gItArtha nathI teo sthUlathI potAne prIti kare tevuM vacana kahe topaNa temanA vacanathI pravRtti karavAthI akalyANanI paraMparAnI prApti dvArA bhavya prANIno vinAza thAya che. mATe bhavya prANIe=dharma sevIne saMsArathI nistAranA arthI jIvoe, jJAnapakSano daDha Adara karavo joIe. mATe ja prastuta DhALamAM jJAnapakSano ja daDha adhikAra batAvela che. vaLI, dazavaikAlikamAM kahyuM che ke "prathama jJAna, tyArapachI dayA." arthAt jJAnInA vacana vagaranI cAritrAcAranI pAlanarUpa kriyA paNa niSphaLa che; kema ke saMsAranA ucchedanuM kAraNa nathI. mATe mokSanA arthI jIve zakti anusAra jJAnano ja Adara karavo joIe. vaLI, jJAnI ane ajJAnIno bheda karIne sujJAnIno nirNaya karIne tenuM ja anusaraNa karavuM joIe, jethI kalyANa arthe karAyelI pravRtti kyAreya niSphaLa na jAya. II1pa/1nA avataraNikA: vaLI, keTalAka mahAtmAo saMsAranA ucchedanA arthI che tethI saMyama grahaNa karIne zAstro
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 |DhALa-15 | gAthA-11 231 bhaNyA che ane zAstronA pArane pAmyA che tethI jJAnI che, topaNa durlabha evuM saMyama pALavuM teone duSkara jaNAya che; chatAM saMyamamAM rAgapUrvaka ucita kriyA karanArA che, tethI teo paNa nirmaLa koTinA jJAnanA baLathI sukhapUrvaka saMsArane tarI zake che, mATe jJAnano ja pakSa karavo joIe. te batAvavA arthe kahe che - gAthA - caraNa-karaNaguNahINaDA, jJAnapradhAna AdariI re; Ima kiriyAguNa abhyAsI, IcchAyogathI tari re. zrI jina II15/11 gAthArtha : caraNakaraNaguNathI hIna jJAnapradhAna AdaranArA sAdhuo A prakAre caraNakaraNaguNa pragaTe e prakAre, kriyAguNano abhyAsa karanArA IcchAyogathI tare che zuddha caraNakaraNa karavAnI IcchApUrvaka sva sAmarthya anusAra alita paNa kriyA karIne saMsArathI tare che. ll15/11aaaa Tabo: jJAna ne caraNa-te cAritra, tehanA guNathI je hINA prANI che, tehane saMsArasamudra tara durlabha chaI, mATaI ja jJAnanuM pradhAnapaNuM AdarIzuM. yati: kartumicchoH zrutArthasya, jJAnino'pi pramAdinaH / kAlAdivikalo yogaH, icchAyogaH sa ucyate / / 1 / / itIcchAyogalakSaNaM lalitavistarAdau / Ima kriyAno je dhoga, tadrupa je guNa, teno abhyAsa karIne IcchAyorga taraIbhavArNava prataIM. 15/11ii. TabArca - jJAna ane caraNa cAritra, tenA guNathI je hIna prANI che, tene saMsArasamudra taravo durlabha che. mATe ja jJAnanuM pradhAnapaNuM jeo Adare che arthAt cAritra sevavAmAM asamartha hovAne kAraNe jJAna ja pradhAna Adare che. tA=je kAraNathI, (kahevAyuM che.) - kRtArthastha [micho =mRtathI sAMbhaLelA arthane karavAnI IcchAvALA, jJAninoDapi pramAddina =jJAnI paNa pramAdIno, nAiivatno yoja=kAlAdithI vikala evo je yoga, rUchAyo: sa 3te te IcchAyoga kahevAya che. ||1|| tIjIyonala nitavistarato=e prakAre "lalitavistarA' AdimAM IcchAyoganuM lakSaNa che.
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ 232 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-15 | gAthA-11-12 A pramANe kriyAno je yoga-jJAnapradhAna AdarIne pramAdI paNa sAdhuno kAlAdithI vikala evo je kriyAno yoga, tadrupa je guNa, tenA abhyAsa karIne IcchAyogathI tare che=bhavArNava IcchAyogathI tare che. ll15/11] bhAvArtha : koI mahAtmA saMsArasAgarathI taravAnA arthI hoya ane saMyama grahaNa kareluM hoya chatAM jo zAtA-azAtA pratye samabhAva, jIvana-mRtyu pratye samabhAva, zatru-mitra pratye samabhAva rahe te prakAranA upayogapUrvaka nigraMthabhAvamAM javA mATe samartha na thaI zake arthAt sarva bhAvo pratye snehanA saMbaMdhanA tyAgarUpa nigraMthabhAva pratye javA mATe samartha na banI zake to paNa jo bhagavAnanA zAsananA paramArthane yathArtha jANIne zrutajJAna, ciMtAjJAna tathA te benA uttarabhAvI bhAvanAjJAnathI saMpanna thaIne jJAnapradhAnayogane AdaranArA che topaNa anAdi bhavaabhyasta pramAdanA kAraNe saMyamanI kriyAonA je kAlAdi aMgo che te zAtAnA arthitA nAmanA doSane kAraNe vikala seve che, tethI caraNakaraNaguNathI hIna che. Ama chatAM jinavacananAM rahasyone jANanArA hovAne kAraNe bhagavAne kahelI aMgasAkalyathI sevAyelI saMyamanI sarva kriyAo aMtaraMga samabhAvanI vRddhi dvArA vItarAgatAnuM kAraNa che tevo sthira nirNaya hovAthI tevI ja kriyA karavAnI icchAvALA che arthAt sarva aMgasAkalyathI te kriyA karIne cAritranA kaMDakanI vRddhinA arthI che, topaNa zAtA AdinA arthI hovAne kAraNe vikala kriyA kare che. AvA mahAtmAno truTita evo paNa kriyAno yoga icchAyogarUpa che; kema ke zrutaanusAra kriyA karavAnI utkaTa icchAvALA che, chatAM anAdinA abhyasta pramAdane kAraNe skUlanA pAmanArA che. AvA mahAtmAo icchAyogathI paNa bhavasamudrane tare che. mATe jJAnamAM ja udyama karavo joIe; kema ke truTita kriyA hovA chatAM samyajJAna hovAthI te truTita kriyA paNa mokSanuM kAraNa bane che. je onI pAse samyajJAna nathI teo kadAca bAhya rIte aMgasAkalyathI sarva kriyAo kare topaNa zratanA tAtparyane sparzIne temano upayoga kriyAmAM nahIM vartato hovAthI te kriyAnA baLathI teo bhavasamudrane taravA samartha nathI; kema ke teomAM kriyAyoga paNa nathI ane icchAyoga paNa nathI. Ama mAtra bAhya kriyAnA baLathI koI jIvo yogamArganA sevana vagara saMsArasAgara tarI zake nahIM. mATe jJAnamAM je udyama karavo joIe; jethI sukhapUrvaka saMsArasAgarane tarI zakAya. A prakArano graMthakArazrIno Azaya che. II15/11thI avataraNikA : gAthA-11mAM batAvyuM ke cAritrahIna evA paNa jJAnapradhAnavALA saMvigsapAkSika zAstrAbhyAsane kAraNe icchAyogathI tare che. tethI have zrAvaka jJAna pradhAna che ane munine jJAna ane kriyA baMne pradhAna che, te batAvIne vidhizuddha kriyA karavA asamarthane paNa taravAnuM kAraNa jJAna che, te batAvIne prastuta DhALanA adhyayanathI bahuzrata thayelAne saMsAra taravo sukara che te batAvavA arthe kahe che -
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-15 | gAthA-12 233 gAthA : caraNapatita valI zrAvako, tanudharmA valI jeho re; tehanaI jJAna pradhAna chaI, muninA be guNa geho re. zrI jina15/1zA gAthArtha : caraNapatita vaLI zrAvaka=cAthiI rahita evo zrAvaka, je tanudharmavALo chekaapa dharmavALo che, tene jJAna pradhAna cheHjinavacanAnusAra zaktinA prakarSathI jJAnamAM udhama karavo te ja kalyANanuM kAraNa che. munine be guNanA gRho che=be guNo mukhya che. ll15/12 Tabo : caraNa patita-cAritra rahita, ehartA zrAvaka, valI rta tanudharmA hoIM-laghu dharmAbhyAsI hoI, tehane paNi-jJAna tehija-pradhAna chaI, munine to-beu-cAritra kriyA sahita ane jJAna e beu, padArtha mukhya chaI. atra-vizvanAtha - daMsaNapakkho sAvaya, carittabhaTTe ya maMdadhamme ya / dasaNacarittapakkho, samaNe paralogakaMkhimmi / / 1 / / (Avazyakaniyukti, gAthA-1165) rUti vInA jJAnapradhAnamadirAya ti bhAva: 15/12 TabArca - cAritrathI patita=cAritranA pariNAmathI rahita, evA zrAvaka vaLI, te tanudhamAM hoya=alpa dharmanA abhyAsI hoya, tene paNa=avirativALA zrAvakane paNa, jJAna te ja pradhAna che=jJAnanA baLathI pradhAnarUpe teo saMsArasAgarathI tare che. munine to beu=cAritra kriyAsahita ane jJAna e beu, padArtha mukhya che. atra=ahIM=zrAvakane jJAna pradhAna che ane munine kriyA ane jJAna beu pradhAna che tenA viSayamAM, gAvathathA ="AvazyakasUtra'nI gAthA batAve che - carittama ra maMthanne =cAritrabhraSTa ane maMdadharmamAM, savaya vaMsaLavavo=zrAvaka darzanapakSavALo hoya =samyagadarzananA pakSavALo hoya che tethI zaktinA prakarSathI jJAnanA abhyAsamAM ja yatna karavAvALo hoya che. parogip saoN=paralokakAMkSI evA sAdhumAM, saMsArittapama =darzanacAritrapakSa che-samyajJAna ane samyam cAritramAM atizayathI yatna che. I1 (Avazyakalithukti, gAthA-1165) rUti varSanA--A pramANenuM vacana hovAthI, jJAnaprathAnatvamAdarava--jJAnanuM pradhAnapaNuM AdaravuM joIe. ti mATa=e prakArano prastuta gAthAno bhAva che. II15/1rA
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ 234 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 / DhALa-15 gAthA-12-13 bhAvArtha : je zrAvako saMsArathI bhaya pAmelA che chatAM aviratino tIvra udaya che tethI pAMceya indriyone saMvara karIne sarvaviratimAM udyama karavAnuM potAnuM sAmarthya na hovAthI cAritranuM pAlana karatA nathI topaNa mokSanA arthI hovAthI laghu dharmanA abhyAsI che arthAtu potAnI bhUmikA anusAra sallAstrone bhaNIne sarvaviratinI zaktino saMcaya thAya te prakAre ucita anuSThAna karavAnA abhyAsavALA che, temane paNa jJAna ja pradhAna che. arthAt bhagavadbhakti Adi anuSThAno to teo Adare che topaNa mukhyarUpe navuM navuM zrata bhaNavuM, bhagavAnanA vacananAM rahasyone jANavAM ane tenAthI potAnA AtmAne vAsita karavuM te ja pradhAna che; kema ke jJAnanA adhyayanathI ane bhAvanathI ja vItarAganA vacanAnusAra pariNati karIne teo saMsArano uccheda karavA samartha bane che. vaLI, muni to atyaMta dhIrapuruSa che, tethI sarva zaktithI jinavacananA paramArthane jANe che ane jinavacananuM dRDha AlaMbana laIne apramAdathI svabhUmikA anusAra ucita pravRtti kare che. tethI tevA mahAtmAone jJAna ane cAritranI kriyA banne mukhya che; kema ke laghu dharmaabhyAsa karatAM mahAbaLanA saMcayavALA hovAthI muni gurudharmanA abhyAsavALA che. vaLI, jeo jJAnano abhyAsa karatA nathI ane zakti hovA chatAM tenA pratye pramAdavALA che, teo sAdhu hoya ke zrAvaka hoya topaNa paramArthathI saMsAranA paribhramaNathI bhaya pAmelA nathI. AthI ja kadAca dharmanAM bAhya anuSThAnone seve ke cAritranI kriyAo kare che, topaNa laghu dharmaabhyAsImAM paNa temanuM sthAna nathI. vaLI, graMthakArazrI potAnA kathanamAM "AvazyakasUtra'nI gAthAnI sAkSI Ape che. te vacana pramANe cAritrathI rahita maMda dharmavALA zrAvakone darzanapakSa hoya che. A darzanapakSa bhagavAnanA vacanamAM utkaTa rucirUpa hovAthI zaktinA prakarSathI jJAnamAM yatna karAve che. paralokAkAMkSI evA zramaNo darzana ane cAritra baMnenA pakSavALA hoya che. bhagavAnanA vacanamAM sthira ruci hovAne kAraNe jinavacananA paramArthane jANavA mATe zaktinA prakarSathI yatna kare che ane cAritrano pakSapAta hovAthI jinavacananA bodhathI niyaMtrita dharmaanuSThAno sevIne prApta thayelA manuSyabhavane sarva zaktithI sadA saMsAraucchedamAM pravartAve che. mATe sAdhu saMsAranA ucchedanA kAraNa evA zrutajJAna ane cAritranI AcaraNA baMnemAM pradhAnarUpe prayatna karanArA che. AnAthI e phalita thAya thAya che ke saMsAranA ucchedanA atyaMta arthI evA maMdadharmI zrAvakane paNa jJAna pradhAna che ane saMsAranA ucchedanA atyaMta arthI evA sAdhune kriyA sahita cAritra ane jJAna baMne pradhAna che, tethI kalyANanA arthIe jJAnanuM pradhAnapaNuM ja AdaravuM joIe. II1pa/1NA avataraNikA - vaLI, zAstravacananA baLathI ja jJAnanI pradhAnatA mokSamArgamAM che te spaSTa karavA arthe kahe che -
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-15 | gAthA-13 gAthA = 235 'Avazya'mAMhi bhASiuM, tiNi gahI jJAna pradhAno re; AcaraNApathi cAlatAM, lahiIM nasa bahumAno re. zrI jina0 ||15/13/ gAthArtha H 'Avazyaka'mAM kahyuM che, teNe='Avazyaka'nA vacane, jJAna pradhAna grahyuM che. AcaraNA pathamAM cAlatA yaza ane bahumAna laIe. 15/13|| Tabo H AvazyasUtra sUtramAMhi-kahIuM chaI-pravacanadvAre prarUpyuM che, teNe-grahyuM jJAne pradhAnatvapaNuM, "jJAnameva para mokSaH" kRti vacanAt, AcaraNA-patha, te-zuddha mArgo, te AcaraNA kriyA vyavahArarUpa mArge cAlatAM, lahIye-pAmII, yaza ane bahumAna Ihaloke-paraloke= sarvathAnIke, aneka jJAnano abhyAsaka prANI saghaleM pUjAI. yataH zlokaH vidvattvaM ca nRpattvaM ca naiva tulyaM kadAcana / svadeze pUjyate rAjA vidvAn sarvatra pUjyate / / 1 / / valIpalitakAye'pi kartavyaH zrutasaMgrahaH / na taMtra dhanino yAnti yatra yAnti vahuzrutAH / / 2|| ||15/13|| TabArtha H 'AvazyakasUtra'mAMhe kahyuM che=pravacanadvAramAM prarUpyuM che. teNe='AvazyakasUtra'nA vacane, jJAnamAM pradhAnapaNuM grahyuM che; kema ke 'jJAna ja paraM mokSa che' e prakAranuM vacana che. AcaraNApatha=samyajJAnathI niyaMtrita AcaraNApatha, te zuddha mArga che=jJAnapatha pUrNa nathI paraMtu jJAna ane jJAnathI niyaMtrita AcaraNA-te pUrNa mArga che, mATe te zuddha mArga che. te AcaraNA, kriyAvyavahArarUpa mArge cAlatA yaza ane bahumAna AlokamAM ane paralokamAM-sarvasthAnake laIepAmIe. aneka jJAnano abhyAsaka=sarva padArtho viSayaka jJAnano jANanAra, prANI saghaLe pUjAya che. yataH zlo:=je kAraNathI zloka che vidvattva 6 gRpattva va=vidvAnapaNuM ane nRpapaNuM, vAcana naiva tui=kyAreya tulya nathI ja. rAnA svaveze zUnyate=rAjA svadezamAM pUjAya che. vidvAna sarvatra pUnyate-vidvAna sarvatra pUjAya che. 1 vastInitAye'pi=valIpalitakAyAvALAe paNa=karacalIo paDelI kAyAvALA puruSe paNa, zrutasaMgraha: rtavya:=zrutasaMgraha karavo joIe. tatra=tyAM=je sthAnamAM muMjhavaNa thAya tenuM nirAkaraNa karavAmAM, nino na yAnti=dhaniko jatA nathI, yaMtra vahuzrutAH yAnti=jyAM bahuzruto jAya che. / / 2aa ||15/13
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ 236 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-15 | gAthA-13 bhAvArtha AvazyakasUtramAM jJAnamArgane pradhAne kahyo che, kema ke samyajJAnathI niyaMtrita kriyA bane te ja kriyA mokSanuM kAraNa bane che. kvacit koIka mahAtmA kriyAmAM vidbhakArI karmo baLavAna hoya to samyagu kriyA na karI zake chatAM samyajJAnamAM te mahAtmA yatna kare to samyapharuci atizaya thAya che. tethI te mahAtmAmAM je bhAvothI ane je guNothI SaDU AvazyakanI kriyA karavAnI bhagavAne kahI che te bhAvothI ane te guNothI kriyA karavAnI ruci pragaTe che. mATe samyapha kriyAnA abhAvamAM paNa jJAnanA baLathI te mahAtmA te te prakAranI utkaTa ruci anusAra saMsArano uccheda kare che. je mahAtmAne AvazyakAdi sUtronuM samyajJAna nathI, tethI je guNothI ane je bhAvothI arihaMta paramAtmAe kriyAo karavAnI kahI che teno yathArtha bodha nathI tathA te prakAre jANavAnI jijJAsA nathI, paraMtu mAtra loka AcaraNA anusAra kriyAo kare che teonI te kriyA samyajJAnathI niyaMtrita nahIM hovAne kAraNe iSTa phalaprApaka nathI. mATe "AvazyakasUtra"mAM "jJAna ja para mokSa che" tema kahIne jJAnanuM ja pradhAnapaNuM batAvyuM che jeo jJAnanA paramArthane jANanArA che tathA potAnI zaktine gopavyA vagara svabhUmikAnusAra AcaraNApathamAM che, teo te te kriyAo karIne te kriyAthI je bhAvo ane je guNo niSpanna karavAnA bhagavAne kahyA che te bhAvone ane te guNone prApta kare che. tethI teono AcaraNApatha zuddha mArga che. A mArge cAlIne teo AlokamAM ane paralokamAM yaza ane bahumAnane pAme che arthAt A mahAtmAo jinavacanAnusAra ucita pravRtti karIne potAno manuSyabhava saphaLa thAya e prakArano lokamAM yaza prApta kare che ane ziSTa loko tevA mahAtmA pratye bahumAnavALA thAya che. vaLI, te mahAtmA jema AlokamAM yaza ane bahumAna meLave che tema paralokamAM paNa uttama prakRtivALA thavAthI te mahAtmA sarvatra yaza ane bahumAnane pAme che. vaLI, lokamAM paNa kahevAya che ke aneka jJAnano abhyAsavALo puruSa saghaLe pUjAya che. je kAraNathI kahevAyuM che - vidvAnapaNuM ane rAjApaNuM kyAreya tulya thAya nahIM, kema ke rAjA potAnA dezamAM ja pUjAya che, jyAre vidvAna potAnI vidvattAne kAraNe sarvatra pUjAya che. mATe sarva kalyANanA arthI jIvoe karacalIo paDelI kAyA vALI avasthAmAM paNa zratano saMgraha karavo joIe; kema ke dhanano saMgraha karavAthI dhanika puruSa je Apattino ukela nathI karI zakato te ApattinuM nirAkaraNa bahuzruto karI zake che. AthI ja aneka ApattiothI bharelA A saMsArasamudranuM ullaMghana dhanathI koI karI zakatuM nathIparaMtu bahuzruto saMsAranA paramArthane jANIne tenA ucchedanA upAyono ucita nirNaya karIne bahuzrutapaNAnA baLathI dustara evA saMsArasamudrane paNa sukhapUrvaka karI zake che. mATe kalyANanA arthIe saMsAranA vAstavika svarUpanA nirNaya arthe prastuta graMthamAM batAvela dravya-guNa-paryAyanA pAramArthika svarUpanuM jJAna gItArtha pAsethI karIne bahuzruta thavA udyama karavo joIe. I15/13
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2/ DhALa-16 / gAthA-1 237 - TALa-16 avataraNikA : graMthakArazrIe lokabhogya evI prAkRta bhASAmAM prastuta graMtha kema racyo? te spaSTa karavA arthe kahe che - gAthA : Atama arthinaI arthi prAkRta vANI, Ima e maI kIdhI hicaDaI UlaTa ANI; mithyASTinaI ehamAM mati muMjhANI, samyagadaSTine lAge sAkaravANI. II16/1TI gAthArtha : AtmAnA arthIo mATe prAkRta vANI che ema e mArA vaDe haiyAmAM UlaTa ANIne=utsAha ANIne, karAI che. emAM=prAkRta bhASAmAM, mithyASTinI mati mUMjhANI. samyagadaSTine sAkaravANI lAge=prAkRta bhASAmAM racAyelo prastuta graMtha sAkara jevo lAge. II16/15 Tabo - hirva-ziSya prazna karaI kaI-je-"he svAmI ehartA jJAnamArga daryo, toprAkRta vANI kima grantha kIdhuM ? guru kahe che - praznottara pratye - AtmArthI-je prANI jJAnaruci, gata vamokSArthine arthi-arthe e meM prAkRta vANIIM racanA kIdhI chaI, sakhya prakAre badhArthe. yataH caM- gIrvANabhASAsu vizeSabuddhistathApi bhASArasalampaTo'ham / yathA surANAmamRtaM pradhAnaM divyAGganAnAmadharAsave ruciH / / 1 / / punarapi bAlastrImandamUrkhANAM nRNAM cAritrakAGkSiNAm / anudArtha tattva siddhAntaH prAkRtaH kRtaH IIRIT. prakRtiH saMskRtam, tasmAd bhavam prAkRtam, iti vyutpattiH
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ 238 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2/ DhALa-16 | gAthA-1 mithyAtvI-te ajJAnI prANI, samakitadaSTine e sAkaravANI-sAkara samAna miThAsanI deNahArI, ehavI-vANI thaI. mithyAtvI rta-roga sahita chaI. tehane-ragaDArI, ruciraMtana hitakArI. II16/1 TabArtha have ziSya prazna kare che, je te svAmI ! Avo jJAnamArga dRDhyo che, to prAkRta vANIthI= lokabhogya vANIthI, kema graMtha kIdho? arthAt vidvAnonI vANI choDIne lokabhogya vANImAM kema graMtha racyo che? guru praznanA uttara pratye kahe che - AtmArthI=je prANI jJAnarucivALA che AthI ja mokSanA arthI che, temanA arthe temanA upakAra arthe, A meM prAkRta vANIthI racanA sAm prakAre bodha arthe karI che. yataH=je kAraNathI, caM= kAvya che. jIrvALaHISANu-gIrvANabhASAomAM, vizeSavRddhitapa karasanapaToDadahuM vizeSa buddhivALo chuM topaNa bhASArasano huM lampaTa chuM, yathA=je pramANe, surAsurone-devatAone, vivyAnAnAmaparAsave amRtaM pradhAna =divyAMganAonA hoThanA cuMbanamAM amRta pradhAna ruci che. I/II punarapikavaLI paNa, vAnastrImadmUrNAnAM nRMAM vAritravAkSiA cAritrakAMkSI evA bALa-strI-maMdabuddhi ane mUrkha manuSyonAM, anuprahArtha anugraha arthe, tattva=tatvanA jANanArAo vaDe, siddhAntaH pravRtiH kRta:=siddhAnta prAkRtamAM karAyo che. ll1/l pravRti saMskRtaprakRti saMskRta che, taman bhavAtaztenAthI thayela prAkRta che, kRtti vyutpatti =e prakAre vyutpatti che=prAkRta zabdanI vyutpati che. mithyAtvI-te ajJAnI prANI che tethI AmAM=prAkRta bhASAmAM tenI mati muMjhANI.), samakitadaSTine te sAkaravANI=prAkRta bhASAnI racanA sAkara samAna mIThAzane denArI evI vANI che. mithyAtvI te roga sahita che=viparyAsarUpa ogasahita che, tethI tene rogakArI che-prAkRta vANI rogakArI che. rucivaMtatatvamAM rucivALA jIvone, hitakArI che. 16/1 bhAvArtha - graMthakArazrIe prastuta graMtha vartamAnamAM pracalita lokabhASArUpa prAkRta vANIthI raDe che. tyAM ziSyane prazna thayo ke gaMbhIra tattvane batAvanAro prastuta graMtha hovAthI tenA gAMbhIryane batAvavAmAM upayogI evI saMskRta bhASAmAM graMthakArazrIe prastuta graMtha kema na racyo ? kema ke gaMbhIra bhAvone batAvanAra tattva prastuta graMthamAM che jenuM gAMbhIrya saMskRta bhASAmAM vizeSa dIpe che; chatAM e bhASAne choDIne graMthakArazrIe prAkRta bhASA kema apanAvI ? teno uttara gAthAnA pUrvArdhathI ApatAM kahe che -
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ 239 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-16 | gAthA-1-2 je jIvo jJAnamAM rucivALA che AthI ja samyajJAna meLavIne mokSa meLavavAnA arthI che teone prAkRta bhASAthI sukhapUrvaka bodha thaI zake. tethI teone mokSamArgano yathArtha bodha karAvavA arthe graMthakArazrIe haiyAmAM utsAha lAvIne prAkRta vANImAM racanA karI che. vaLI, lokonA upakAra mATe prAkRtavANI ucita che temAM sAkSI batAvatAM kAvya batAve che - koIka kAvyanA racayitA mahAtmA kahe che ke, "topaNa bhASArasamAM laMpaTa evo huM saMskRta bhASAmAM vizeSa buddhivALo chuM arthAtu meM prAkRta bhASAmAM racanA karI che topaNa bhASAnA rasamAM laMpaTa evo huM saMskRta bhASAmAM vizeSabuddhivALo chuM. jema devatAone devAMganAonA hoThanA cuMbanamAM amRtanA AsvAdatulya ruci varte che tema vidvAnone saMskRta bhASAmAM vizeSa ruci hoya che." vaLI paNa kalyANanA arthI evAM bALa, strI, maMda buddhivALA ane mUrkha jIvonA anugraha mATe tattvajJo vaDe siddhAMta prAkRtamAM karAyo che arthAt tattvajJa jANe che ke alpabuddhivALA paNa jIvone upakAra karavo hoya to teo je bhASAthI tattvane grahaNa karI zake te bhASAthI teone kahevuM joIe jethI teone paNa mArganI prApti thAya. ahIM prazna thAya ke, prAkRta bhASA' zabdathI zuM vAcya che? tethI kahe che - prakRti e saMskRta bhASA che. tenAthI ja thayelI lokabhogya evI prAkRta bhASA che. tethI lokomAM je vaparAtI bhASA hoya te bhASAthI gaMbhIra bhAvone batAvavAmAM Ave to bhASAnA asAmarthyavALA bALajIvo, strI, maMdabuddhivALA ke sUkSma padArthane jANavAmAM mUrkha hovA chatAM kalyANanA arthI hoya teono upakAra teonI bhASAmAM saraLatAthI thAya che. mATe graMthakArazrIe te vakhate pracalita gujarAtI bhASAmAM prastuta graMthanI racanA karI che. prastuta graMthane prAkRtavANImAM vAMcIne je loko tenA paramArthane jANI zake tevI nirmaLa dRSTivALA che tevA samyagudRSTi jIvone to gujarAtI bhASAmAM racAyela prastuta graMtha sAkara samAna mIThAzane denAro bane che; kema ke prastuta graMthanA paramArthane jANIne teo vicAre che ke mahAtmAe ApaNI bhASAmAM paNa bhagavAnanA pAramArthika rahasyone batAvIne ApaNA upara upakAra karyo che. jeo mithyASTi che teo prastuta graMthanA paramArthane jANavAne badale graMthakArazrIe A graMthaM prAkRta bhASAmAM racIne potAnI hInatA ja karI che tema bole che; paraMtu mArgAnusArI nirmaLa dRSTithI tattvane jANavA prayatna karatA nathI. tethI dRSTirAgavALA evA teone prastuta graMtha paNa arucine karanAra thAya che, tethI teomAM vartatA dRSTirAgarU5 roganI vRddhi thAya che, jyAre tattvanI rucivALA jIvone vizeSa ruci thAya che ane prAkRta bhASA joIne vizeSa harSa thAya che; kema ke pote sukhapUrvaka tattvane jANI zake che. II11/15 avataraNikA : prastuta graMtha lokabhogya prAkRta bhASAmAM kema karela che ? te batAvyA pachI have prastuta graMtha kaI rIte grahaNa karavo joIe ? ane kevA jIvate Apavo joIe ? jethI grahaNanI kriyAthI ane ApavAnI kriyAthI ekAMta svaparanuM hita thAya. te batAvavA arthe kahe che -
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ 240 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 / DhALa-16, gAthA-2 gAthA : guru pAsaI zIkhI, artha ehanA jANI, tehanaI e dejyo-jehanI mati navi kANI; laghune naya detAM, hoI arthanI hANI, yovRSTisamuccaya ehavI rIti vakhANI. 16/zA gAthArtha : guru pAse zIkhIne prastuta graMthanA pAramArthika arthane zIkhIne, tenA arthane jANIne=prastuta graMthanA gaMbhIra arthane yathArtha jANIne, tene e dejo te vyaktine A artha Apajo, jenI mati kANI nathI=gaMbhIra arthane dhAraNa karavAmAM samartha che paraMtu asamartha nathI, tene Apajo. laghune= tuccha jIvone, naya detAM=padArthane jovAnI judI judI daSTi detAM, arthanI hAni thAya=8cchamativALA jIvo svamatithI svaabhipreta arthane grahaNa karIne prastuta graMthanA arthanI hAnine kare, evI rItiyogyane ApavuM joIe evI rIti, "yogadaSTisamuccaya' graMthamAM vakhANI che. I16/rA. bo - eTalA mATe-sadaguru pArsa-gItArtha saMrga, ehanA artha samajIne levA, jima guru adatta e doSa na lAgaI. zuddha vANI, te guru sevAI prasanna thAI. tehane-tehavA prANIneM, e zAstrArtha Apa, jehanI mati kANI-chidrALI, na hoI, chidra sahita je prANI, tehane sutrArtha na devo. kANuM bhAjana, te pANImAM rAkhII, tihAM sudhI bharyuM disaI, pache khAlI thAI. ane laghane paNi nathArtha detAM arthanI hANI thAI. te mATe, suruci jJAnAthine ja de, paNa mUrkhane na ja deUM. ehavI rIta yovRSTisamuccayaprantha vakhANI chaI-varNavI chaI, haribhadrasUrijIye. ll16/ TabArtha : eTalA mATe=bhagavAnanuM vacana ati gaMbhIra che tethI yogya jIvo ja tenA paramArthane jANI zake che eTalA mATe, sadguru pAse=gItArthanA saMge=prastuta graMthanA paramArthane jovAmAM samartha evA gItArtha puruSanI pAse, enA artha samajIne levA prastuta graMthanA yathArtha arthane jANIne grahaNa karavA. jema-je pramANe, karavAthI guruadA e doSa na lAge. zuddha vANI=bhagavAnanAM yathArtha vacano, te gurusevAthI prasanna thAya=gurugamathI yathArtha prApta thAya.
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ 241 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-16 | gAthA-2 tene tevA jIvate, A zAstrArtha Apavo=prastuta graMthano artha Apavo, jenI mati kANI=chidrALI, nathI. chidrasahita je prANI che sUtranA gaMbhIra bhAvone choDIne tucchamatithI grahaNa kare evA je prANI che, tene sUtrArtha Apavo nahIM. kANuM bhAjana te pANImAM rAkhIe tyAM sudhI temAM pANI dekhAya pachI khAlI thAya. (tema kANA bhAjana jevA ayogya jIvo tatvane sAMbhaLe tyAre A samaje che' evuM jaNAya; paraMtu pAchaLathI te bhAvone AtmAmAM sthira karatA nathI tethI khAlI thAya che, mATe tevAne sUtrArtha ApavAno graMthakArazrI niSedha kare che.) ane laghune paNa tuccha mativALAne paNa, tayArtha detAM=bhagavAnanA zAsananA tayonI dRSTino artha detAM, arthanI hAni thAya. te mATe=kANI mativALA ane laghumativALA jIvone prastuta graMtha Apavo joIe nahIM te mATe, suMdara rucivALA= bhagavAnanuM vacana ekAMte niravadya che tethI mAre tenA paramArthane jANavo joIe evI suMdara rucivALA, jJAnanA arthI jIvone ja devo=prastuta graMtha bhaNAvavo; paraMtu mUrkhate na ja devo joIe evI rIta yogadaSTisamuccaya' graMthamAM vakhANI che=zrI haribhadrasUrIzvarajIe varNavI che. 16/rA bhAvArtha - je jIvo haLukarmI che, saMsArathI bhaya pAmyA che ane saMsAranA vAstavika svarUpane jovAmAM nirmaLa dRSTivALA che tethI saMsArathI taravAnA atyaMta arthI thayA che tevA paNa jIvo svamati anusAra prastuta graMthane bhaNe ane ucita sthAne tenuM yojana karI zake nahIM to viparIta bodha karIne Atmahita sAdhI zake nahIM. vaLI, gItArtha guru vidyamAna hovA chatAM temanI pAse teno artha grahaNa na karavAmAM Ave to guruadatta doSa lAge. tethI graMthakArazrI kahe che ke, je gItArtha guru che ane jinavacanane zAstravacana, yukti ane anubhava anusAra yathArtha batAvavA samartha che evA guru pAse prastuta graMthano artha levo joIe tathA yathArtha arthano jyAM sudhI nirNaya na thAya tyAM sudhI samartha gurunI pAse pRcchA karIne paNa anubhava anusAra te arthane jANavo joIe, jethI zAstravacana ane svaanubhavathI paNa te padArtha tema ja che tevo sthira nirNaya thAya. A rIte jeoe prastuta graMtha prApta karyo che teoe paNa jIvanI yogyatAno nirNaya karIne temane ja A graMtha ApavuM joIe, paraMtu je koI artha che te sarvane Apavo joIe nahIM. kone Apavo joIe nahIM ? tethI kahe che - jeonI mati kANI che ane jeo laghu che te be prakAranA jIvone A graMtha Apavo joIe nahIM. jema kANAvALuM bhAjana pANImAM rAkhIe tyAM sudhI bharAyeluM dekhAya, tyArapachI te khAlI thaI jAya che; tema ja jIvo prastuta graMtha sAMbhaLe tyAre te prastuta graMthanA bhAvothI bharAyelA jaNAya paraMtu te bhAvonI gaMbhIratAne jANIne AtmakalyANa mATe upayogI thAya te rIte AtmAmAM sthira karavA mATe yatna kare nahIM tevA kANAbhAjana jevA jIvone prastuta graMtha Apavo nahIM. vaLI, jeonI tuccha mati che teone prastuta graMthamAM bhinna bhinna nayonI dRSTi batAvI che te ApavAmAM Ave to te dRSTione yathAtatha joDIne arthanI hAni kare che. tethI jeonI mati gaMbhIra che, mATe guru vaDe prApta te te nayadaSTione te te ucita rIte avadhAraNa
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ 242 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-16 | gAthA-2-3 kare che, tethI koI nayanA arthanI hAni thatI nathI, tevA yogya jIvone prastuta graMtha Apavo joIe. A prakAranI rIti zrI haribhadrasUrIzvarajIe "yogadRSTisamuccaya" nAmanA graMthamAM vakhANI che. mATe te pramANe ja yogya jIvane prastuta graMtha Apajo. e pramANe graMthakArazrI kahe che. II16/zA avataraNikA - prastuta graMtha kaI rIte grahaNa karavo joIe? ane kone Apavo joIe ? te batAvyA pachI prastuta graMtha sAmAnya graMtha nathI paraMtu sarva kalyANanI paraMparAnuM kAraNa paNa che, tethI yogyajIvane tenI gaMbhIratAnuM grahaNa thAya te batAvatAM kahe che - gAthA : sAmAnya ma jANo, e to jina brahmANI, bhalI pari sAMbhalo tasvayaNanI khANI; e zubhamati mAtA, durmativelI-kRpANI, e zivasukhasurataruphalarasasvAdanisANI. 16/ gAthArtha : e to=A graMtha to, sAmAnya jANazo nahIM, kema ke jina brahmANI=bhagavAna vaDe kahevAyelI brAhmI lipi svarUpa bhagavAnanI vANI che. bhalI pari sAMbhalovyathArtha tAtparyanuM grahaNa thAya e pramANe sAMbhaLo, tattvaratnanI khANa che=AtmAmAM ghaNA guNonI niSpatti thAya te ratnonI khANa che. e=prastuta graMthanAM vacano e, zubhamatinI mAtA=AtmAmAM suMdara mati pragaTa kare evI mAtA che. durmatinI velI mATe kRpANI che anAdi kALathI sthira thayelI saMsAranI vRddhinA heturUpa evI je durmatirUpa velI che tenA chedana karavA mATe kuhADI che. e=prastuta graMthanI vANI, zivanA sukha, e rUpa je surataru kalpavRkSa, tenA phaLanA rasano AsvAda karavAnI nizAnI che. ll16/3II bo : ane enavArtha vyAkhyAnane "sAmAnya" ema ma-jANa. e to jinapraNita brahmANI, yata -majAvatA zrI Samavena trAsyA sivAre pavirA, sA brahmA' rUtyucyate | bhalI pari sAMbhalo-dhAro, tarUpa je ratna, tehanI e khANI chaI-utpati sthAnaka chaI. e zubhamati-bhalI mati, tehanI mAtA chaI-rUDI matinI prasavanahArI. duramati-mithyAtvAdi, tadrupa je velI, tehane chedavAne kRpANItulya chaI.
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ 243 dravyagaNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-16 | gAthA3 e zivasukha te-mokSasukha, tadrupa je surata-kalpavRkSa, tehanA je-phaLa, tehano je-svAda, tehanI-nizAnI chaI, yAdagIrI chaI mokSasukhanI. 16/3 bArtha : ane e nathArthanA vyAkhyAnanedravyaguNaparyAyanuM atyAra sudhI varNana karyuM jemAM aneka nayadaSTio vaNAyelI che tenA vyAkhyAnane, sAmAnya che=A graMtha sAmAnya che. ema na jANo ema jANazo nahIM. e to A graMtha to, jinapraNIta brahmANI che. kema jinapraNIta brahmANI che ? tethI kahe che - je kAraNathI bhagavAnazrI RSabhadeve brAhmIputrIne jamaNA hAthathI upadeza karAyelI te che-brAhmI lipi che. te 'brahmANI' e pramANe kahevAya che. bhalI pari sAMbhaLoHgraMthanuM tAtparya grahaNa thAya e prakAranA upayogapUrvaka dhAro, to tatvarUpa je ratna=AtmAmAM mokSane anukULa guNasaMpatisvarUpa je ratna, tenI e khANa che= prastuta graMtha utpattinuM sthAna che. e=prastuta vANI, zubhamati=bhalI je mati=mohanA umUlananuM kAraNa bane evI je mati, tenI mAtA che; kema ke rUDI matine prasavanArI janma ApanArI, A vANI che. vaLI, duramati mithyAtvAdirUpa je durmati, tadrupa je velI, tene chedavA mATe kRpANItulya kuhADI jevI che. e=prastuta vANI, zivasukha=te mokSasukha, tadrupa je surataru kalpavRkSa, tenAM je phaLa, teno je svAda=kalpavRkSanA phaLano je svAda, tenI nizAnI che mokSasukhanI yAdagIrI che. 16/mA. bhAvArtha : graMthakArazrIe prastuta graMtha svamatithI ra nathI paraMtu sarvajJanA vacanAnusAra padArthane jonArI je nayadRSTi che, te nayadRSTino bodha thAya te rIte prastuta graMtha racyo che. mATe sAmAnya vaktA koI suMdara kathana kare tenA jevo A sAmAnya graMtha che tema jANazo nahIM, paraMtu sarva mohanuM umUlana karIne jJAnAvaraNIya karmano nAza karyo, tethI teone jagatanuM yathArtha svarUpa sAkSAt kevaLajJAnamAM dekhAya che ane kevaLajJAnamAM dekhAtA padArtho yogya jIvone kaI rIte hitaprAptinuM kAraNa bane ? tenA paramArthane batAve tevI nayadRSTithI zAstranuM kathana karyuM che. te zAstra anusAra prastuta graMtha che mATe A graMthane anyanA graMthonI jema sAmAnya graMtha jANazo nahIM. vaLI, A jinapraNIta brahmANI che; kema ke bhagavAnazrI RSabhadeve brAhmI ane suMdarIrUpa potAnI be putrIomAMthI brAhmIne dakSiNa hAthathI brAhmI lipi zIkhavADela ane te brAhmI lipi batAvIne te brAhmI lipi dvArA ja bhagavAne sarvajJa thayA pachI je mokSamArga batAvyo che. A mokSamArgane batAvanAra prastuta graMtha che; kema ke "upannaI vA vigameI vA dhueI vA' e traNa pado dvArA potAno AtmA dhruva che, je te te
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ 244 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2] DhALa-16 | gAthA-3 paryAyorUpe utpanna thAya che ane pUrva pUrvanA paryAyorUpe nAza pAme che tema batAvIne Atmahita mATe kayA paryAyane pragaTa karavA arthe udyama karavo joIe ? ane kayA paryAyano nAza karavA arthe yatna karavo joIe ? jethI upadravavALI avasthAthI mukta thaIne nirupadravavALI avasthAnI prApti thAya e lakSyane sAme rAkhIne ja tripadImAMthI dvAdazAMgI utpanna thaI che. dvAdazAMgInA sArabhUta karemi bhaMte' sUtra che; kema ke karemi bhaMte sUtranA baLathI ja anaMtA jIvo potAnA AtmAnA zuddha dravya, zuddhaguNo ane zuddha paryAyane prApta karIne mokSasukhane pAmyA. teno ja yathArtha bodha karavA mATe dravya-guNa-paryAyanuM aneka nayaSTiothI prastuta graMthamAM kathana karela che; tethI prastuta graMtha e jinapraNIta brahmANI che. A graMthane bhalIpari sAMbhaLo te tattvaratnanI khANa che." ema graMthakArazrIe kahyuM tethI e prApta thAya ke je mahAtmA saMsArane raudrarUpe jANe che, saMsAranI avasthAmAMthI mukta thavAnA arthI che teo tenA upAyarUpe AtmAnA zuddhaguNo ane zuddha paryAyone pragaTa karavAnI AvazyakatA samaje che. tene pragaTa karavAnA upAyarUpa sarva nayadRSTio che. prastuta graMthamAM batAvelI sarva nayadRSTio kaI rIte AtmAnI madhyastha pariNatine atizaya atizayatara karIne kSapakazreNInuM kAraNa che ? tevA prakArano bodha thAya te rIte prastuta graMthane sAMbhaLavAmAM Ave to yogamArgane anukULa evI jIvanI pariNatirUpa ratna, tasvarUpa samyajJAna, samyagudarzana ane sammacAritra che, tenI khANa=utpattinuM sthAna, prastuta graMtha che. mATe dRDha avadhAnapUrvaka saMsAranA ucchedanuM kAraNa bane te prakAranA bhAvonI niSpattine anukULa ucita dizAno bodha thAya te prakAre prastuta graMthane jANavA yatna karavo joIe. jethI AtmAmAM guNarUpI ratno pragaTa thAya. A ratnonA baLathI potAno AtmA uttara uttaranA bhavomAM sadgationI paraMparA dvArA aMte pUrNa sukhamaya evI AtmAnI mukta avasthAne prApta kare. vaLI, prastuta graMtha zubhamatinI mAtA che; kema ke je mahAtmAne raudra saMsArathI udvega thayo che te mahAtmAmAM kaMIka zubhamati thaI che, topaNa raudra saMsAranA ucchedanA kAraNabhUta zubhamativizeSa temane thaI nathI, chatAM jo te mahAtmA daDha avadhAnapUrvaka prastuta graMthanA paramArthane jANe to raudra evA saMsArano uccheda karavA samartha bane evI zubhamati te mahAtmAne pragaTe che. tethI yogya jIvamAM mohanAzane anukULa evI ramya mati pragaTa karanAra mAtAtulya prastuta graMtha che. jema mAtA bALakane prasavana kare che tema prastuta graMtha tevA mahAtmAmAM uttama matine janma Ape che. vaLI, anAdi kALathI AtmAmAM durmati varte che tethI zarIra sAthe abheda karIne AtmAnA parama zatrubhUta evA zarIrane ja saMsArI jIvo parama mitra gaNe che ane tenA lAlanapAlana arthe sarva pApo karIne potAnuM ja ahita kare che. AtmA sAthe zarIrano abheda che tevI sthira buddhirUpa mithyAtva AdinI pariNatirUpa je durmati che te jIve ati suabhyasta karI che, tethI upadezAdine sAMbhaLIne saMsAranA ucchedanA arthI paNa jIvone koIka evAM nimitta pAmIne durmati ullasita thAya che. AthI ja cauda pUrvadharo paNa pramAdane vaza thAya to durmatinA baLathI nigodamAM jAya che. AvI durmatirUpa velI, je AtmAmAM sthira thaI che, te velIne chedavA mATe kuhADItulya prastuta graMthanI vANI che. mATe je mahAtmA prastuta graMthanA rahasyane
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ 245 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-16 | gAthA-3-4 spaSTa avadhAraNa karIne ane punaH punaH bhAvana karIne te bhAvone AtmAmAM sthira karaze teonI durmatirUpa velaDI te rIte chedAze ke jethI jyAM sudhI mokSanI prApti na thAya tyAM sudhI bhavaprapaMcamAM te dumatirUpa velaDI kyAreya prarohane pAmI zake nahIM. vaLI, prastuta graMthanI vANI e mokSasukha mATe kAraNabhUta evuM je kalpavRkSanuM phaLa che te phaLanA rasanA AsvAdanI yAdagIrI Ape tevI ramya che. Azaya e che ke mokSamAM mohanA upadrava vagaranI, zarIranA upadrava vagaranI ane bAhya nimittanA upadrava vagaranI cetanA che tethI saMpUrNa upadrava vagaranI pUrNa sukhamaya avasthA che, te avasthAne anukULa evo mohano kaMIka abhAva saMsArIavasthAmAM paNa yogIo jinavANInA bhAvanathI prApta kare che. tethI prastuta graMtharUpa jinavANInuM je mahAtmA yathArtha bhAvana karaze te mahAtmAnA AtmAmAM kaSAyono kolAhala kaMIka aMze zAMta thavAthI nirAkuLa evI cetanAnuM kaMIka AsvAdana thaze, jenAthI te mahAtmAne mokSasukhanI yAdagIrI raheze arthAt A vANIthI mArA cittamAM je zAMtarasa utpanna thayo che ane je sukhanuM vadana thAya che tenI parAkASThArUpa ja mokSasukhanuM svarUpa che e prakAre te mahAtmAne svaanubhavathI jaNAze. II16/3 avataraNikA - prastuta graMthanA mAhAbhyane ja vizeSarUpe spaSTa karatAM kahe che - gAthA : ehanaI supasAyaIM ubhA joDI pANi, sevaI nara-kinnara-vidhAdhara-pavipANi; e amiyardaSTithI jehanI mati siMcANI, temAMhi ullAsaI suruci velI karamANI. 1/4 gAthArtha : - ehanA suprasAdathI=bhagavAnanI vANInA suprasAdathI, naracakravartI Adi, kinnara-vyaMtarAdi, vidhAdharAdika ane pavipANi=Indra pramukha, UbhA rahIne hAtha joDIne, seve che=bhagavAnanI vANInI sevA kare che. e amIyadaSTithI=e amRtadaSTithI, jehanI=je puruSanI, mati siMcANI, te mAMhi tenA hRdayakamaLamAM, karamAyelI surucivelI ullAsa pAme che. ll16/4ll Tabo - ehane supasAyaIehanA-vANInA prasAdathI UbhA pANi jaDI-hAtha joDI sevA kare che, sevAmAM bhaktivaMta-nara te-cakravaryAdika, kinnara-te-baMtarAdi, vidyAdharAdika ane pavipANi-Indrapramukha, keI devatAnI koThAna koDI. e amRtadaSTithI je-bhavya prANI
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ 246 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-16 | gAthAbuddhivaMtanI mati siyANI, te mati navapallavapaNAne pAmI, temAMhe-tehanA hRdayakamaLamAMhe ullAsa pAmI, bhalI rucirUpa je-velI Arge-mithyAtvAdi saMsarga karamANI huMtI, paNi-zuddha naivAyikI vANI sAMbhaLIne ullAsa pAmII kaIM. 13/4 TabArtha - ehanA suprasAdathIete vANInA prasAdathI=prastuta graMthamAM dravyAnuyoganA kathanarUpa je vANI batAvI tenA suprasAdathI, UbhA rahIne, pANi joDIne=hAtha joDIne, sevA kare che. koNa sevA kare che ? te batAve che - sevAmAM bhaktivaMta evA nara-te cakravartI Adi, kinnara-te vyaMtarAdi, vidyAdharAdika ane pavipANika ija pramukha, keTalAka devatAnI koDInI koDI=oDo kroDo devatA. (e sarve bhagavAnanI vANInI sevA kare che ema atraya che.) e amRtadaSTithI je bhavya prANInI=buddhivaMtanI, mati siMcANI te mati navapallavapaNAne pAmI, te mAMhe te jIvanA hadayakamaLamAM, ullAsa pAmI=ullAsa pAme che. zuM ullAsa pAme che ? tethI kahe che - bhalI rucirUpa je velI pUrve mithyAtvAdinA saMsargathI karamAyelI hatI te velI ullAsa pAme che (ema avaya che.) kaI rIte ullAsa pAme che ? tethI kahe che - zuddha vaiyAyikI vANI sAMbhaLIne zuddha AtmAnA paramArthane batAvanAra vyAyayukta daSTivALI bhagavAnanI vANI sAMbhaLIne, ullAsa pAme che. II16/4 bhAvArtha graMthakArazrIe prathama DhALamAM kahela ke dravya, guNa ane paryAyanA bhedanA citavanathI kSapakazreNIno prathama pAyo prApta thAya che ane abhedanA ciMtavanathI kSapakazreNIno bIjo pAyo prApta thAya che. tethI kSapakazreNInI prApti mATe AtmAnA zuddha dravya-guNa-paryAyano yathArtha bodha Avazyaka che ane tenA varNana arthe ja dravyaguNa-paryAya- svarUpa prastuta graMtha kaMIka vistArathI jinavacanAnusAra graMthakArazrIe atyAra sudhI batAvela che. A vANI vivekI jananA cittane prasAda karanArI che. bhagavAnanI tevI vANI pratye jeonuM citta prasanna thayuM che tevA bhaktivaMta cakravartI Adi manuSya, kinnara=vaMtarAdika devo, vidyAdharAdika ane indra vagere kroDo devatAo hAtha joDIne tenI sevA kare che, kema ke mahAbuddhinA nidhAna evA devatAo ane indro paNa svarganA sukho bhogavatA hovA chatAM vAraMvAra dharmavyavasAyasabhAmAM jaIne atyaMta bhaktithI pustakaratnone vAMce che. te pustakaratnonA AvA uttama dravyAnuyoganA padArtho che, te vAMcIne teo harSavaMta thAya che, eTale
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-16| gAthA-4-5 247 UbhA thaIne hAtha joDIne te vANI pratye potAnI bhaktine abhivyakta kare che. vaLI, prasaMge prasaMge tIrthakaro Adi mahApuruSonI vANI paNa sAMbhaLe che. te vANIrUpa ja prastuta graMtha che, tethI prastuta graMthanI vANI indrAdika sarva matimAna jIvothI pUjAya che. vaLI, amRtasamAna A vANIthI je bhavya jIvonI mati siMcAya che, te jIvomAM tattvanI suMdara rucirU5 je velI mithyAtvAdine kAraNe arthAt mithyAtvane kAraNe ke pramAdane kAraNe, karamAI gayelI hatI te pharI ullasita thAya che. Azaya e che ke yogya jIvo saMsAranA vAstavika svarUpane jonArA bane che tyAre tattvane jonArI mati teomAM pragaTe che, chatAM evA yogya jIvo paNa jyAre jyAre pramAdavALA hoya che tyAre pramAdanA abhyAsane kAraNe AtmAmAM tattvaruci vidyamAna hovA chatAM tattvarucirUpa velI kAMIka karamAya che. tethI te tattvarucine kAraNe paralokanI ane AtmAnI ciMtA kaMIka vidyamAna hovA chatAM saMsAranAM nimittomAM citta vAraMvAra kleza pAme che. AvA jIvo sUkSma buddhipUrvaka prastuta graMthanuM adhyayana kare tyAre dravya-guNa-paryAyanuM pAramArthika svarUpa te mahAtmAnA cittamAM yathArtha bhAse che, jenAthI saMvega atyaMta prabaLa bane che, tethI pramAdabhAva naSTa thAya che ane jinavacanathI saMcita thayelI temanI mati thavAthI karamAyelI evI bhalI rucirUpa velI zuddha yuktiyukta nayanI vANI sAMbhaLIne ullAsane pAme che arthAt AtmAnA zuddha pAramArthika svarUpane batAvanAra nyAyayukta tAtparyane sparzanArI bhagavAnanI vANI sAMbhaLIne te mahAtmAnuM jIvavIrya Atmahita sAdhavA mATe ullasita bane che. I/11 avataraNikA : vaLI, prastuta graMthamAM graMthakArazrIe sarvajJanAM vacanone saMkSepathI kahelAM che topaNa vacanAnuSThAnanI prApti dvArA prastuta graMtha paramAtmAnI sAthe samApatinuM prabaLa kAraNa che te batAvavA arthe kahe che - gAthA : bahu bhAva ehanA jANaI kevalanANI, saMkhevaI e to gurumukhathI kahANI; ehathI saMbhArI jinaguNa zreNi suhANI, vacanAnuSThAna samApatti paramANI. 17/pA gAthArtha - ehanA dravyaguNaparyAyanA, ghaNA bhAvo kevaLajJAnI jANe che. e to gurumukhathI meM sAMbhaLelI, saMkSepathI e kahevANI=mArA vaDe kahevAI che. ekathI dravyAnuyoganA bhAvanathI, jinagaNane saMbhArIne zreNi suhANI guNasthAnakanI vRddhirUpa zreNInI prApti thAya che. vacanAnuSThAne=
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ 248 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-16 | gAthA-pa bhagavAnanA vacanAnusAra dravyaguNaparyAyanA bhAvanarUpa vacanAnuSThAnathI, paramArthane prApta karanArI samApati prApta thAya che. II16/paII Tabo - ehanA bahu-bhAva chaI, te-kevaLajJAnI, tehi ja ehanA bhAva saMpUrNa jANaI; paNi, sAmAnya chadmastha jIva ehanA bhAva saMpUrNa na jANaI. te mATaI, saMkSepathI e meM gurumukhathI sAMbhaLI hatI, tehavI-kahavANI kahatAM-vacana vargaNAI AvI, tima kahaI chaI. ehi ja-dravyAnuyoga vicAre-kriyAmArgamAMhe paNi-Adi pravartaka bhagavaMta dhyAne bhagavaMta samApati huI, tarNa karI-kriyA sAphalya haI. 3 - asmin hadayasthe sati hRdayasthastattvato munIndraH / iti hRdayasthite ca tasmin niyamAtsarvArthasiddhiH / / 1 / / cintAmaNiH paro'sau teneyaM bhavati samarasApattiH / saiveda yonimAtA nirvAttA viSe:] pro pArA (SoDazava-2, novA-24-25) samApattilakSaNaM cedam - maNerivAbhijAtasya kSINavRtterasaMzayam / tAtsthyAttadaJjanattvAcca samApattiH prakIrtitA / / 1 / / (dvAtriMzadvAtriMzikA-20, zloka-10) vacanAnuSThAnaIM samApatipaNI pramANa caDhI. 16/pA. TabArtha: ehanA dravyAnuyoganA, bahu bhAva che, te kevaLajJAnI, te ja ehanA saMpUrNa bhAva jANe=sarva dravyonA guNa-paryAyorUpa sarva bhAvone jANe; paraMtu sAmAnya chadmastha jIva mehatA bhAvadravyaguNaparyAyanA bhAvo, jANe nahIM te mATe=chaghastha saMpUrNa bhAvo jANe nahIM te mATe, saMkSepathI e meM gurumukhathI sAMbhaLI hatI=bhagavAnanA zAsananI paraMparAmAM AvelA uttama puruSonA mukhathI dravya-guNa-paryAyanI e vANI graMthakArazrIe sAMbhaLI hatI, tevI kahavANI kahetAM vacanavargaNAmAM Ave tema kahI che arthAt guru dvArA sAMbhaLI tyAre bodharUpe AvelI tene ja have vacanarUpe nirUpaNa thAya tema graMthakArazrIe kahI che - A ja dravyAnuyogano vicAra karAye chate, kriyAmArgamAM paNa Adi pravartaka evA bhagavAnanA dhyAnamAM bhagavAnanI samApati thAya che tethI, kriyAnuM sAphalya thAya che. 3 gha=ane kahevAyuM che -
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-16 | gAthA-5 249 gamin hRdayastha sati A hadayamAM hote chate=bhagavAnanuM vacana hadayamAM hote chate, tattvata:=tatvathI, munIndra =munIndra=bhagavAna, hRdayastha: kRti hadayastha che e pramANe, havasthita tami--ane te hadayamAM hote chate=bhagavAna hadayamAM hote chate, niyamatsirvArthasiddha =niyamathI sarva arthonI siddhi che. ra/14 bhagavAna hRdayamAM hote chate badhA arthonI siddhi kema che ? tethI kahe che - (je kAraNathI) cintAmaLi: parI=prakRSTa ciMtAmaNi, sau=A=bhagavAna che. tena=tenI sAthe=bhagavAnanI sAthe, rUlya samarasAtti: bhavati A samarasa Apatti thAya che=bhagavAnanA smaraNapUrvaka karAyelI kriyAothI bhagavAnanI sAthe samarasanI Apatti thAya che. saiva=te ja=samarasanI Apatti ja, phu=ahIM=zAstramAM, yonimAtA yogInI mAtA, nirvANapattA=nirvANarUpI phaLane denArI, viSe:] prof=budho vaDe) kahevAI che. ra/1pA (SoDazaka-2, zloka-14-15). samArinakSa ane samApatinuM lakSaNa A che - lIvRttaH manAtasya pariva=kSINavRttivALA abhijAta evA maNinI jema=jeno maLazaya thayelo evA jAtyavAna maNinI jema, saMzayaasaMzaya, tAsthAzmanasvAgaeNtAzyapaNuM hovAthI ane tadaMjanapaNuM hovAthI, sAtti. prIti=samApatti kahevAI che. III (dvAaizadThAviMzikA-20, zloka-10) vacanAnuSThAne samApatipaNAthI pramANa caDhI=pramANa prApta thAya che. 16/ bhAvArtha : graMthakArazrIe atyAra sudhI dravya-guNa-paryAyanuM je varNana karyuM te dravya-guNa-paryAyanA varNanamAM jagatavartI chae dravyomAM vartatA guNonuM ane paryAyonuM saMkSepathI varNana karyuM che, kema ke te chae dravyomAM vartatA guNonA ane paryAyonA ghaNA bhAvo che te paripUrNa kevaLI ja jANI zake che, paraMtu sAmAnya chadmastha jIvo te chae dravyonA bhAvo saMpUrNa jANI zakatA nathI, tethI graMthakArazrIe saMkSepathI prastuta graMthamAM te bhAvo kahyA che. graMthakArazrIe kaI rIte te bhAvo prastuta graMthamAM kahyA che ? te batAve che - zrI vIra bhagavAnanI paraMparAmAM zrIsudharmAsvAmI Adi je gurubhagavaMto thayelA che teonA mukhathI te vacano graMthakArazrIe sAMbhaLyAM che arthAt teonA mukhathI je vacano pUrvAcAryoe sAMbhaLyAM che te prastuta graMthamAM nibaddha karyA che ane gurUmukhethI tenuM adhyayana karIne tenA arthano bodha prApta karyo che. vaLI, gurumukhathI graMthakArazrIne jevI vANI prApta thaI che tevI vANI vacanavargaNArUpe graMthakArazrIe prastuta graMthamAM kahI che. tethI prastuta graMthanA vacanamAM potAnuM kaheluM kAMI ja nathI paraMtu gurumukhanI paraMparAthI prApta thayelA suvizuddha padArthonuM ja kathana che. A sarva kathana cha dravyaviSayaka hovAthI dravyAnuyoganuM kathana che. vaLI, je mahAtmAo dravyAnuyogano vicAra kare che teone AtmAnA zuddha dravya-guNa-paryAyano yathArtha bodha thAya che tenA kAraNe tevA zuddha AtmAnA pragaTIkaraNa arthe kriyAyogamAM teo pravRtti kare che. vaLI, te dravyAnuyoga ane kriyAmArganA Adipravartaka tIrthakaro che tethI teonA vacanAnusAra kriyA karavAthI bhagavAnanA vacananI prApti thAya che. jeo kriyAyogane sevIne paramAtmA sAthe samApatti prApti kare che
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ 250 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-16 | gAthA-5 teonI ja kriyA saphaLa che. AnAthI e prApta thAya ke, dravyAnuyoganA ciMtavana mATe zuddha dravya-guNa-paryAyano bodha Avazyaka che. vaLI paramAtmatulya potAnA AtmAne saMpanna karavA arthe bhagavAne kriyAyoga batAvela che. je mahAtmA te rIte kriyAmAM yatna kare che te jinavacanAnusAra bhagavAnanI sAthe samApatti prApti kare che ane jeo AvI kriyA sevIne bhagavAnanI sAthe samApatti prApti kare che teonI kriyA saphaLa thAya che. kriyAnA sevanathI bhagavAnanI sAthe kaI rIte samApatti thAya che ? te batAvavA arthe SoDazakanI be gAthA batAve che - je mahAtmAo dravyAnuyogano vicAra karanArA che teone AtmAnA azuddha dravya-guNa-paryAya aramyarUpe bhAse che ane zuddha dravya, zuddhaguNa ane zuddha paryAya e AtmAnI ramya avasthA che tema dekhAya che. tenI prApti arthe ja bhagavAne cAra anuyogo kahyA che, jemAM zreSTha evo dravyAnuyogano vicAra che, jenA baLathI AtmAnuM potAnuM zuddha svarUpa kevuM ramya che ? ane saMsArIavasthAvALuM azuddha svarUpa kevuM viDaMbanAvALuM che ? teno bodha thAya che tathA azuddha evA AtmAne zuddha karavAno upAya bhagavAnanuM vacana che tevo sthira nirNaya thAya che. tethI potAnI zakti anusAra je koI kriyA, anuSThAna te mahAtmA sevavA tatpara thAya che tyAre bhagavAne batAvelI A kriyA kaI rIte sevIne jIva bhagavAnatulya thAya che? tenuM smaraNa kare che. tethI te vakhate te mahAtmAnA hadayamAM vItarAga thavAne anukULa bhagavAnanuM vacana upasthita thAya che. te vidhirUpe bhagavAnanuM vacana hadayamAM hote chate bhagavAna te mahAtmAnA hadayamAM upasthita thAya che; kema ke A vidhithI A anuSThAna sevIne bhagavAnatulya thavAya che te prakAre bhagavAne hyuM che te prakArano bodha hovAthI vItarAga thavAne anukULa vyApArarUpa te kriyA hovAthI lakSyarUpe haiyAmAM vItarAga hoya che. jema vyApAra karanAra vepArInA haiyAmAM lakSyarUpe dhanaprApti hoya che tema te mahAtmAnA haiyAmAM bhagavAna smRtirUpe upasthita thAya che. sadanuSThAnasevanakALamAM munIndra evA vItarAga jenA haiyAmAM hoya tene niyamathI AlokanA ane paralokanA hitane karanArA evA dharma-artha-kAmarUpa puruSArthanI siddhi che; kema ke vItarAganA guNothI raMjita thayeluM citta te te kriyAo dvArA vItarAga tarapha janAruM hovAthI puNyAnubaMdhI puNya bAMdhe che, jenAthI AlokamAM ane paralokamAM suMdara bhogAdi maLe che tathA bhogakALamAM paNa vItarAganA guNothI vAsita citta hovAne kAraNe vItarAganI prAptinuM kAraNa bane tevI uttama samAdhine ja te mahAtmA prApta kare che. SoDazakanI pUrvanI gAthAnA aMte kahyuM ke haiyAmAM munIndra hoya to badhA prayojananI siddhi thAya che. haiyAmAM munIndra hoya to badhA prayojananI siddhi kema thAya che ? tethI kahe che - bhagavAna prakRSTa ciMtAmaNi che tethI jema saMsAramAM ciMtAmaNi ratna prApta thAya to saMsAranAM badhAM prayojano siddha thAya che tema bhagavAna te ciMtAmaNi karatAM paNa prakRSTa ciMtAmaNi che tethI vartamAnanA bhavonA ke uttaranA bhavonA - sarva bhavonA prayojano siddha kare tevA ciMtAmaNi bhagavAna che.
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ 251 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-16 | gAthA-5-1 vaLI, A rIte bhagavAnane hRdayamAM upasthita karIne jeo sadanuSThAna seve che teone te kriyAthI paramAtmAnI sAthe upayogarUpe ekatAnI prAptirUpa samarasanI prApti thAya che; kema ke kriyAkALamAM lakSyarUpe * vItarAganuM pratisaMdhAna che ane baddhalakSya thaIne te mahAtmA kriyA kare che. lakSyabhUta evA paramAtmAnI sAthe samarasanI prApti che. A samarasanI prApti ahIM=saMsAramAM, yogInI mAtA che; kema ke te upayoga dvArA ja te mahAtmA nirmaLa-nirmaLatara jJAna, darzana, cAritranI pariNativALA bane che. tethI jema mAtA putrane janma Ape che tema paramAtmAnI sAthe samarasanI Apatti vizeSa prakAranA yogI puruSane janma Ape che. vaLI, A samarasanI Apatti viziSTa prakAranA yogIne niSpanna karIne nirvANa phaLane prApta karAvanArI kahI che. paramAtmAnI sAthe thayela samarasanI Apatti uttarottara sukhanI vRddhi dvArA nirvANa phaLane prApta karAvanArI che tethI sarva prayojanane sAdhanArI che. ahIM prazna thAya ke, sadanuSThAna karanArA mahAtmAne paramAtmA sAthe samApatti thaI che ke nahIM ? te kevI rIte nakkI thAya ? tethI graMthakArazrI samApattinuM lakSaNa batAve che - jema kSINamalavALuM jAtivAna maNi hoya te maNinI sanmukha je vastu mUkavAmAM Ave te vastunA varNavALo te maNi thAya che tema je mahAtmAnAM ghaNAM karmo kSINa thayelAM che tethI dravya-guNa-paryAyanuM bhAvana karavAthI tenuM citta ghaNA prakAranI mohadhArAnI kSINatAvALuM thayeluM che, tevA mahAtmA jyAre paramAtmA thavAnA abhilASathI paramAtmAe batAvelI kriyAo seve che tyAre te kriyA dvArA lakSyarUpe je paramAtmA che te, mahAtmAnA cittamAM tadrastha bane che te vakhate te yogInuM citta paramAtmAnA bhAvothI raMjita thAya che. jema kaMIka kSINa thayelA jAtivAna te maNinI sanmukha rahelI vastu maNimAM rahelI che ema bhAse che tathA te maNi te vastuthI raMjita bane che tema te mahAtmAnA citta sanmukha lakSyarUpe paramAtmA rahelA che, ane te mahAtmAnuM citta paramAtmAnA vItarAgatA Adi bhAvothI raMjita che, tene paramAtmA sAthenI samApatti kahevAya che. jeo anuSThAna dvArA saMzayarahita evI samApatti prApta kare che te mahAtmAo alpa kALanA anuSThAnanA sevanathI paNa sarva prayojanonI siddhi karI zake che; kema ke vacanAnuSThAna samApattithI ja pramANa bane che. koI mahAtmA namaskAra mahAmaMtrAdinA jApanA paramArthane jANIne jyAre jinavacanAnusAra namaskAra maMtranAM pado haiyAne sparze tevA praNidhAnapUrvaka jApa kare to te jApa jinavacanAnusAra bane. jo te jApa jinavacanAnusAra bane to tene vacanAnuSThAna kahevAya tathA jApakALamAM vacanAnuSThAna samApattithI ja pramANa bane che arthAt saphaLa bane che. ll16/paII avataraNikA - prastuta graMthamAM atyAra sudhI dravya-guNa-paryAyanuM varNana karyuM. te varNana sAMbhaLIne je mahAtmA tenA paramArthano yathArtha bodha karIne te padArthothI AtmAne atyaMta bhAvita kare che teone dravya-guNaparyAyanA sUkSma bodhapUrvaka tenA pAramArthika bhAvothI AtmA vAsita bane tevI tatvanI ruci pragaTe che, jenA baLathI te mahAtmA alpakALamAM mokSane pAmaze. te batAvavA arthe kahe che -
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ 252 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-16 | gAthA gAthA : ehathI savi jAI pApazreNi ujANI, guNazreNi caDhatAM lahaI mugati paTarANI; ghanaghAti karmanaI pIlaI jima tila ghANI, - niramala guNa ehathI pAmiA bahu bhavi prANI. 16/kA gAthArtha - ehathI dravyaguNaparyAyanA rAsanA varNanathI bhAvita thayelA citathI, savi pApazreNI ujANI jAI=badhI pApazreNI nAsI jAya. guNazreNI caDhatAM muktirUpa paTTarANI prApta karIe. ghanaghAtikarmane palIe, jema ghANImAM tala pIlAya. ghaNA bhavi prANI=bhavya jIvo, ehathI=prastuta evA graMthathI, nirmala guNa pAme che. ll16/6ll Tabo: ehathI sarva je-pApanI zreNi, te ujANI-nAThI jAI. guNaaiNi caDhatAM lahaIpAmaI, mugati rUpa paTarANI-pauM. ghanaghAtI sakala karmane pIle, jima ghANI tala pIlAI, tima karmakSaya thAI. aneka kSAtpAdika nirmaLa guNa pAmaI, bhavi prANI-nirmaLa vItarAga vacanano AsthAvaMta je jIva. f/16/kA TabArtha : ehathI prastuta graMthanA bhAvanathI, sarva je pApanI zreNI dravyaguNaparyAyanA bhAva karatAM viparIta evI AtmAmAM utpanna thayelI pApanI pariNati, te ujANI=nAsI jAya. guNazreNI caDhatA=pApazreNI tAsavAne kAraNe guNazreNI caDhatAM, muktirUpI paTTarANI pratye pAmIe=muktinI prAptinI bhUmikAne prApta karIe. ghanaghAtI sakala karmane pIle=prastuta graMthanA bhAvatathI jIvamAM vartatAM sakala ghanaghAtikarmone pIlIe, jema ghANImAM tala pIlAya che tema karmakSaya thAya. bhavi prANI=nirmaLa evA vItarAgatA vacanano AsthAvaMta je jIva, te aneka kSAtyAdika nirmaLa guNane pAme=prastuta graMthanA bhAvanathI nirmaLa guNane prApta kare. I/16/ bhAvArtha je mahAtmAo bhavathI virakta thayA che ane bhavanA ucchedanA atyaMta arthI che tathA jemane bhavanA ucchedanuM prabaLa kAraNa zuddha dravya-guNa-paryAyanuM bhAvana che tevo bodha che; kema ke dravya-guNa-paryAyanA bhedanA ciMtavanathI kSapakazreNIno prathama pAyo prApta thAya che. tethI kSapakazreNInA atyaMta arthI jIvo tenA upAyabhUta
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-16 | gAthA-6-7 caraNakaraNAnuyoga Adi cAra anuyoganA paramArthane jANIne te cAre anuyogamAM agresara evA dravyAnuyogano bodha ka2vA arthe prastuta graMthanA sUkSma tAtparyane jANavA yatna kare che ane jANIne satata je rIte sarvajJae chae dravyonA guNatathAparyAyane batAvyA che te svarUpe sadA bhAvana kare che tenAthI te mahAtmAmAM vartatI pApazreNI nAsI jAya che; kema ke saMsArI jIvoe jagatanA vAstavika svarUpane jovAne badale mohathI ja jagatanuM svarUpa atyAra sudhI joyuM che ane te rIte ja tenuM bhAvana karIne sthira karyuM che. tethI te mohathI karAyelA bhAvanathI viruddha cha dravyo viSayaka yathArtha vicAraNA karavAthI ane te cha dravyonuM yathArtha svarUpa jANIne te bhAvothI AtmAne bhAvita karavAthI te mohadhArAnA saMskAro dUra thAya che tathA mohane vaza je karmo bAMdhelAM hatAM te paNa tenA viruddha bhAvothI nAza pAme che. tethI te mahAtmA prastuta graMthanA bhAvanathI pratidina guNazreNImAM caDe che arthAt jema jema mohazakti kSINa thAya che tema tema AtmAnI guNazaktinI vRddhi thAya che tethI guNazreNImAM caDe che ane tenA prakarSane pAmIne te mahAtmA muktirUpI paTTarANIne prApta ka2ze arthAt zAzvata sukhane prApta karaze. te mahAtmA guNazreNImAM caDavAne kAraNe mokSasukhane kaI rIte prApta ka2ze ? tethI kahe che - 253 jema koI ghANImAM tala pIle tema te mahAtmA prastuta graMthanA bhAvanathI ghanaghAtikarmone pIle che arthAt anAdi kALathI AtmAmAM ghana thayelA evA jJAnAvaraNIyAdi cAra ghAtikarmone pIle che. tethI vartamAnanA bhavamAM saMghayaNanA baLanA abhAve kSapakazreNI pAmI zake nahIM topaNa kSINaprAyaH ghAtikarmone karIne te mahAtmA alpa bhavamAM mokSa prApta karaze. te mahAtmA prastuta graMthanA bhAvananA baLathI alpa bhavamAM kaI rIte mokSa prApta karaze ? tethI kahe che ghaNA bhavya prANIo vItarAganA vacana pratyenI AsthAvALA che. teo vItarAganA vacanAnusAra prastuta graMthanA rahasyane pAmIne nirmaLa guNane pAme che arthAt kSamA, mArdava Adi mohanI anAkuLatAnI pariNativALA uttama guNone prApta kare che, jethI ghanaghAtikarmo nAza pAme che. mATe sukhapUrvaka alpa bhavomAM mokSane prApta karaze. I||16/kA khala jana jo emAM dveSa dharaIM abhimANI, topaNi sajjanathI ehanI khyAti macANI; avataraNikA : prastuta graMtha mokSanuM sAkSAt kAraNa bane tevo che topaNa khalajano temAM dveSa dharanArA che, chatAM sajjana puruSo prastuta graMthanI khyAtine karanArA thaze, mATe tevA uttama puruSothI ja A graMtha ghaNA jIvonA kalyANanuM kAraNa banaze. te batAvavA arthe kahe che - - gAthA:
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ 254 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-16 | gAthA-7 guNamaNiyaNAyara jagi uttama guNaThANI, nA diI guNi sajjananaI saMgha anaMta kalyANI. I16/gA gAthArtha - jo khalajana abhimAnI thaIne emAM dveSa dhare=prastuta graMthanA yathArtha padArthone paNa viparIta che tema batAvIne tenI hInatA kare, topaNa sajjanathI enI=prastuta graMthanI, khyAti macANIekhyAti vistArane pAme che. bhagavAnanI vANI guNamaNi ratnAkara che ane jagatamAM uttama guNanuM sthAna che, guNIne satsaMgatika prANIne, yazane denArI che, te vANI sajjanane ane anaMta kalyANI saMghane yaza diI=apAve che. 16/7nA Tabo : khalajana-te-nIca jana, ehamAM dveSa dharaspe. yataH ravartanakSam - nauzca khalajihvA ca, pratikUlavisarpiNI / janaH pratAraNAyeva, dAruNA kena nirmitA ? / / 1 / / iti khalalakSaNam / je abhimAnI chaE, potAnuM bolyuM mithyAtvAdika mUkatA nathI. topaNi sajjananI saMgatithI eha vANIne khyAti-te prasiddhatApaNuM, macANI-vistArapaNAne pAme che. guNamaNi=guNarUpa je maNi, tehano ratnAkara te-samaDha, jagamAMhe te uttama guNa thAnaka che. guNi jaNa-je satsaMgatika prANI, tehane yazane deNahArI, ehavI je vANI, te sajjananA ane anaMta kalyANI saMgha mahArI thazA susaubhAgyanI ApaNahArI ehavI bhagavad vANI chaI. 16/7mAM TabArtha - khala jana te nIca jana, emAM=prastuta graMthanA padArthomAM, dveSa dharasya. yataH ratnakSaje kAraNathI khalanuM lakSaNa che - prativarSanI nezva=pratikULa cAlanArI vAva ane, vanasthA =balanI jIbha, nana: pratArAvalokane ThagavA mATe ja, tAru na nirmitA =konA vaDe dAruNa=dAruNa evI khalanI jIbha, nirmANa karAI che? III rUti thAnakSAe pramANe khalanuM lakSaNa che. je abhimAnI che=koInAM karAyelAM zAstrone paNa anyathA karIne potAnAM manasvI rIte karavAnA abhimAnavALA che, tethI potAnuM bolyuM mithyAtvAdika mUkatA nathI=pote viparIta karyuM hoya
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2papa dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-16 | gAthA-7 ane prastuta graMtha sAthe teno virodha Ave tyAre potAnuM sthApana karavAno yatna kare che paraMtu potAnI miththAmatine choDIne jitavacananuM grahaNa karatA nathI, topaNa =jinavacanAnusAra hovA chatAM prastuta graMtha khalanA vacanathI khyAti pAmato nathI topaNa, sajjananI saMgatithI e vANIne khyAtiete prasiddhapaNuM, macANI=prastuta graMthanI vANI vistArapaNAne pAme che. tenAthI zuM phaLa Ave che ? te batAve che - guNamaNi=guNarUpa je maNi, teno ratnAkara te samudra, jagamAMhe te uttama guNanuM sthAnaka che, ema prastuta graMtha sarvajJatA vacanAnusAra hovAthI samudratulya uttama guNanuM sthAnaka che. tethI guNI jana, je satsaMgatika prANI che, tene yazane denArI evI je vANI che=prastuta graMthanI je vANI che, te sajjanane ane anaMta kalyANI saMghane mArI yaza-moTo yaza, susaubhAgyanI ApaNahArI evI bhagavAnanI vANI che=prastuta graMthanI vANI bhagavAnanI vANI che. I16/7nA bhAvArtha - graMthakArazrIe dravyaguNaparyAyano rAsa sarvajJanAM vacanonuM ane sarvajJanA vacanAnusAra cAlanArA suvihita AcAryonAM vacanonuM avalaMbana laIne banAvela che; chatAM jeono svabhAva che ke koInA paNa graMthanI racanA suvizuddha hoya chatAM svamatikalpanAthI doSonI kalpanA karIne temAM dveSa dhAraNa kare tevA jIvo prastuta graMthamAM paNa doSonI kalpanA karIne dveSa dhAraNa karaze. AvA khela jIvo kevA hoya che ? tenuM lakSaNa batAvatAM graMthakArazrI kahe che - jema iSTa sthAnathI pratikULanI jema cAlanArI nAva jIvane viparIta sthAnamAM pahoMcADe che te khalanI jihvA paNa tattvanA mArgathI pratikULa cAlanArI hoya che. AvI pratikULa dAruNa jihvA lokone ThagavA mATe konA vaDe nirmANa karAI che? arthAt te jIvamAM vartatA viparyAya AdhArita duSTa karmothI ja te jIvanI tevI jihvA thayelI che. AvA jIvone potAnI tuccha matimAM abhimAna hoya che tethI potAnuM bolAyeluM mithyAtva mUkatA nathI, paraMtu AtmakalyANanA prabaLa kAraNabhUta evA paNa A graMthanI halanA karIne teo ghaNA lokone prastuta graMthathI viparIta buddhivALA kare che. sajjana puruSo vastunA yathArtha svarUpane jonArA hoya che, tethI teo prastuta graMtha jinavacanAnusAra che ke nahIM tenI suvizuddha parIkSA karIne jo teone prastuta graMtha syAdvAdane ja spaSTa anusaranAra che ane sarvajJanAM vacano anusAra ja cAvAdane joDanAra che tevo nirNaya thAya to teonA saMgathI prastuta graMthanI vANI vistArane pAme che; kema ke sajjana puruSo jinAgamamAMthI te prakAranA bhAvone kADhavA sakSama che. A bhAvone ja yathArtha rIte kADhIne graMthakArazrIe prastuta graMthamAM nibaddha karyA che tevo sajjanone nirNaya thavAthI teo yogya jIvone avazya prastuta graMthanuM mAhAbhya batAvaze, jethI prastuta graMtha vistArapaNAne pAmaze. vaLI, guNarUpa je maNi che, teno ratnAkara arthAt samudra, je jagatamAM uttama guNonuM sthAnaka che, te jinAgama che AvuM sajjana puruSo jANanArA che. tethI satparuSonA saMgane karanArA evA guNIjana mATe
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ 256 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-16 | gAthA-7 | yojanAnuM svarUpa prastuta graMthanI vANI yazane denArI thAya che. vaLI, je sajjana puruSo che ane anaMta kalyANI saMgha che, temane paNa saubhAgyane ApanArI evI prastuta graMthamAM ApelI bhagavAnanI vANI che. Azaya e che ke, guNavAna jIvo guNanA artha hoya che tethI vItarAganA vacanAnusAra zuddha prarUpaNA joIne tenAthI teo AtmAne bhAvita kare che. sajjana puruSo paNa "sarvajJanAM vacanosvarUpa A graMtha che" tema jANIne tenAthI AtmAne bhAvita kare che. bhagavAnanA vacanamAM sthira rucivALA sAdhu, sAdhvI, zrAvaka, zrAvikArUpa saMgha haMmezAM tattvane jANavAnA arthI hoya che tethI teone kyAreya paNa aMta na pAme tevuM anaMta kalyANa prApta thAya che. AvA anaMta kalyANI saMghamAM sthAna yogya jIvone prastuta graMthanI vANI pAmelA sarvajJanA vacananA paramArthane batAvIne sanmArgane denArI banaze. jenAthI bhAvita thaIne te traNa prakAranA jIvo=guNIjano, sajjano ane anaMta kalyANI saMghamAM vartatA jIvo, prastuta graMthathI bhAvita thaIne sadgatinI paraMparAne prapta karaze. tethI prastuta graMtha teone mahAyaza denAro banaze. II16nA ki prastuta DhALamAM AtmakalyANamAM prayojana arthe yojananuM svarUpa - eii graMthakArazrIe prastuta graMtha gujarAtI bhASAmAM racela che, je prAkRta vANI che. tethI koIka vicArakane zaMkA thAya ke susaMskRta bhASA saMskRti che tene choDIne graMthakArazrIe prAkRta bhASAmAM graMtha kema lakhyo? tenI spaSTatA karavA arthe graMthakArazrI kahe che ke jenAthI lokane upakAra thAya tevI bhASA prAkRta che, tethI graMthakArazrIe yogya jIvone saMskRta bhASAnuM jJAna na hoya topaNa upakAra thAya tene mATe prastuta graMtha prAkRta bhASAmAM racela che. vaLI, kalyANa arthe zuM upayogI che ?" tenA paramArthano vicAra karIne je jIva kalyANanA arthI hoya evA yogya jIvone ja prastuta graMtha Apavo joIe tema graMthakArazrIe sUcana karela che; kema ke jeonI mati tattvane abhimukha che evA ja jIvo prastuta graMthathI tattvane jANIne hita sAdhI zakaze. vaLI, jeonI mati mAtra vidvAna thavAne abhimukha che, teo sthULathI prastuta graMthanuM kAMIka yojana karI zakaze; topaNa potAnA hitamAM tenuM yojana karIne kSapakazreNIne anukULa baLasaMcaya thAya te rIte dravyaguNa-paryAyano bodha karI zakaze nahIM. A prakAranuM sUcana karIne prastuta graMthanuM adhyayana karanArA yogya jIvone hitazikSArUpe kahyuM che ke prastuta graMthane mAtra adhyayana karavA arthe adhyayana karazo nahIM tathA upadezakane paNa sUcita karyuM che ke prastuta graMthano yogya jIvone zabdamAtrathI bodha karAvazo nahIM, paraMtu je rIte yogya zrotA paNa zuddha AtmAnA dravya-guNa-paryAyane prApta karavA ullasita thAya e rIte upadezaka bodha karAvavo joIe ane zrotAe paNa upadezanA zravaNakALamAM A graMtha kaI rIte zuddha AtmAne pragaTa karavAnuM paraMparAe kAraNa banaze ? tenuM Alocana karIne prastuta graMthane grahaNa karavA yatna karavo joIe.
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-17 | gAthA-1 DhALa 10 avataraNikA : hivaIM, AgalI DhAleM paraMparAgata mArganI prarUpaNA dvAre koNe e joDyo ? kehA AcAryanI vAre? te kahaI chaI - - avataraNikArya : have AgaLanI DhALamAM paraMparAgata mArganI prarUpaNA dvAre koNe e=prastuta graMtha, joDyo che ? kevA AcAryanA samayamAM joDyo che ? te kahe che gAthA - Tabo H 257 tapAccha nandana surataru, prakaTio dIvinaya sUrido; sakala sUrimAM je sobhAgI, jima tArAmAM caMdo re. hamacaDI. II17/1/ gAthArtha H tapagaccharUpI naMdanavanamAM surataru=kalpavRkSarUpa, hIravijayasUrIzvarajI pragaTa thayA. sakala AcAryomAM je sobhAgI hatA, jema tArAmAM caMdra (dedIpyamAna che.) 17/1 / / * dareka gAthA pUrNa thatA 'hamacaDI' zabdano prayoga AMkaNIrUpe che jeno koI spaSTa artha atre abhipreta nathI. tapADrUpa je nantanavana, te mAMhe surataru sarikho pragaTyo che, zrI kSIravinayasUrIzvara. te kehavA che ? sakala sUrIzvaramAM je sobhAgI che-saubhAgyavaMta che. 'sumarIo sannanaLo' kRti vacanAt / jima tArAnA gaNamAM caMdramA zobhe, tima sakala sAdhusamudAyamAMhe dedIpyamAna che. mAt? sUrimantrArAdhAn / ||17/1|| bArtha: tapagaccharUpa je naMdanavana, temAM surataru=kalpavRkSa, jevo pragaTyo che.
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ rapa8 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2/ DhALa-17 | gAthA-1-2 koNa pragaTyo che ? tethI batAve che - zrI hIravijayasUrIzvarajI pragaTyA che. te kevA che ? tethI kahe che - sakala sUrIzvaramAM je sobhAgI che=saubhAgyavaMta che; kema ke 'suma To saLanapho subhaga mANasa sarva janane ISTa che'. rUti vayanA-e prakAranuM vacana che. jema tArAnA gaNamAM caMdramA zobhe che tema sakala sAdhusamudAyamAM dedIpyamAna che=zrI hIravijayasUrIzvarajI dedIpyamAna che. A=kema dedIpyamAna che? tethI kahe che - sUrimanAra svA-sUrimatranA ArAdhaka hovAthI, dedIpyamAna che. II17/15 gAthA : tAsa pArTi vinayasenasUrIsara, jJAna rayaNano dariyo; sAda sabhAmAM je jasa pAmiyo, vijayavaMta guNa bhariyo re. hamacaDI. II17/zA gAthArtha : temanI pATe zrI vijayasenasUrIzvarajI jJAnaratnanA dariyA thayA, je sAhI sabhAmAM=bAdazAhanI sabhAmAM, jasa pAmiyA=vAdane jItIne jazane pAmyA, ane vijayavaMta thayA. guNa bhariyo aneka guNothI bharelA thayA. ll17/zA bo - tAsa pArTa tehano paTTa prabhAkara zrI vijayarsanasUrIzvara, AcAryanI chatrIza chatrIzIiM virAjamAna, aneka jJAnarUpa, je ratna, tehano agAdha samudra che. sAhi, te pAtasyAha, tehanI sabhAmAMhe vAdavivAda karatAM japavAda rUpa je jasa, te pratyuM pAmya-vijayavaMta che, aneka gurNa karI bharyo che. II17/zA rabAI - tAsa pATe kahetAM temanI pATe temanA paTTaprabhAkara zrI vijayasenasUrIzvara thayA, jeo AcAryanI chatrIza chatrIzIomAM birAjamAna, aneka jJAnarUpa je ratnanA agAdha samudra che. sAhi, te bAdazAha, tenI sabhAmAM vAdavivAda karatAM, jayavAdarUpa je jaza, te pratye pAmyA= vijayavaMta che=vAdamAM vijayavaMta zrI vijayasenasUrIzvarajI che, ane aneka guNe karIne bharyA che. II17/2aa.
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyagaNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-17 | gAthA-3-4 2pa0 gAthA : tAsa pATi vinoveva sUrIsara, mahimAvaMta nirIho; tAsa pATi vinayasiMha sUrIsara, sakala sUrimAM lIho re. hamacaDI. II17/aI gAthArtha : temanI pATe=zrI vijayasenasUrinI pATe, zrI vijayadevasUri thayA, jeo mahimAvaMta ane nirIho=niHspRhI hatA. temanI pATe zrI vijyadevasUrinI pATe, zrI vijayasiMhasUrIzvara thayA. jeo sakala sUrimAM lIho hatA=sakala sUrisamudAyamAM mahapravINa hatA. 17/3 Tabo : tAsapATa ka0 tehane pATe zrI vinayavasUrIzvara thayA, arnaka vidyAno bhAjana, vaLI mahimAvaMta che, nirIha-te ni:spRhI rja che. tehane pATe AcArya zrI vinayasiMdasUrIzvara thayA, paTTaprabhAvaka samAna, sakala sUrIzvaranA samudAyamAMhe lIhavAlI chaI, aneka siddhAMta, tarka, jyati, nyAya pramukha graMthe mahA pravINa che. ll17/3 TabArtha : tAsa pATa kahetAM temanI pATe zrI vijayasenasUrinI pATe, zrI vijayadevasUrIzvara thayA, jeo aneka vidyAnA bhAjana hatA. vaLI, mahimAvaMta che, vaLI, jeo nirIe=niHspRhI che. temanI pATeka zrI vijayadevasUrinI pATe zrI vijayasiMhasUri thayA, kevA thayA ? tethI kahe che - paTTaprabhAvaka samAna thayA. kema paTTaprabhAvaka samAna thayA ? tethI kahe che - sakala sUrIzvaranA samudAyamAMhe lIhavAlI che=aneka siddhAMta, tarka, jyotiSa, vyAya pramukha graMthomAM mahApravINa che. II17/3 gAthA : te gurunA uttama udhamathI, gItAratha guNa vAdhyo; tasa hita sIkhataeI anusAraI, jJAnayoga e sAdhyo re. hamacaDI. II17/4
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ 260 vyagaNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-17 | gAthA-4 gAthArtha : te gurunA uttama udhamathI pUrvamAM varNana karyuM te gurunA uttama udyamathI, gItArthaguNa vadhyo. temanA hitazikSAtaNA anusArathI jJAnayoga e sAdhyo graMthakArazrIe prApta karyo. II17/4mA. Tabo: te-je zrI guru, tehano uttama udyama-je bhalo udyama, teNe karIneM gItArtha guNa vALo - gIyaM jAnanti, iti gItArthAH, gItaM zAstrAbhyAsalakSaNam tehanI je hitazikSA, snehane anusAre, tehanI AjJA mAphakapaNuM, tirNa karI e jJAnathaga dravyAnuyoga-e zAstrAbhyAsa, sALo-saMpUrNarUpe tharyo. 17/4 bArtha: te, je zrI guru pUrvamAM varNana karyuM te je zrI guru, temano uttama udyama=je bhalo udyama, teNe karIne gItArtha guNa vAdhyo=graMthakArazrImAM gItArthaguNa prApta thayo. "gItArtha zabdanuM lakSaNa spaSTa kare che - jIvaMnAni, ti tA=gItane jANe te gItArtho che. jItta zAstrAbhyAsanakSai=zAstrAbhyAsarUpa gItane jANe che). temanI je hitazikSA te uttama gurunI hitazikSA, temane anusAra arthAt temanI AjJAmAphakapaNuM, teNe karI temanI AjJAnuM anusaraNa karIne, e jJAnayogane dravyAnuyoga, e svarUpa A zAstrAbhyAsa sAdhyo-saMpUrNarUpe thayo-graMthakArazrI vaDe saMpUrNa karAyo. 17/4nA bhAvArtha - gAthA-3mAM batAvela zrI vijayasiMhasUri guru, temanA atyaMta yatnathI graMthakArazrIno gItArthaguNa vadhyo; kema ke bhagavAnanA vacanano bodha karAvyA pachI graMthakArazrIne kAzImAM bhaNAvIne temane e rIte nipuNa karyA ke jethI bhagavAnanA zAsananA sUkSma padArthono graMthakArazrIne bodha thayo. tethI temano gItArtha guNa vadhyo. vaLI, te gurunI hitazikSAne anusAre ja graMthakArazrIe dravyAnuyogarUpa A zAstragraMtha lakhyo che; kema ke graMthakArazrInA sUkSmabodhane joIne te gurue temane preraNA karI ke tamAro bodha graMtharUpe karo ke jethI te bodha sthira thAya ane aneka jIvonA upakAranuM kAraNa bane. A prakAranI preraNAthI prastuta graMtha graMthakArazrI dvArA pUrNa lakhAyo che. II17/4
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-17 | gAthA-5 261 gAthA : jasa udhama uttama mAragano, bhalaI bhAvathI lahaI; jasa mahimA mahImAMhe vidito, tasa guNa kema na gahiI re. hamacaDI. II17/pA. gAthArtha : uttama mArgano je udhama te bhalA bhAvathI pAmIe zuddha adhyavasAyathI pAmIe. jeno mahimA, mahImAMhe vidita che=je AcAryano mahimA pRthvImAM vidita che arthAt je mahAtmAe graMthakArazrIne Avo zreSTha mArga prApta karAvyo e prakArano mahimA jagatamAM vidita che, temanA guNa kema na gAIe ? arthAt avazya gAvA joIe. I17/pa. Tabo : - jasa udyama-te uttama mArgano je udyama, te kima pAmiye? bhale bhAva-te zuddhASyavasAya rUpa, te lahiye kahetAM pAmiye. jasa mahimA-jehano mahimA, te mahImAMhe-pRthvImAMhe vidi che-prasiddha che. tasaguNate tehavA AcArya je suguru, tehanA guNa kema na kahiye? etale-avazya kahavAI ja. Iti paramArtha. 17/pA. TabArca - jeno udyamaete uttama mArgano je udhama, te kaI rIte pAmIe ? bhalA bhAvazuddha adhyavasAyarUpa zreSTha bhAva, te lahIe=uttama mArgano udhama pAmIe. jeno mahimA, te=uttama mArgane prApta karAve tevo te, mahimA mahImAMe=pRthvImAM, vidita che-prasiddha che. temanA guNa te tevA AcAryarUpa je suguru temanA guNa, kema na kahIe ? eTale avazya kahevA ja joIe, e paramArtha che. 17/pA. bhAvArtha bhagavAnanA zAsananA paramArthanI prAptirUpa uttama mArga kaI rIte prApta thaI zake ? e prakAranI jijJAsAmAM graMthakArazrI kahe che - zuddha adhyavasAyarUpa bhalo bhAva, tenAthI te uttama mArga prApta thAya. jagatamAM vidvAna tarIke khyAti pAmavAno adhyavasAya ke ziSyagaNa ane parSadA prApta karavAno adhyavasAya azuddha adhyavasAya che; paraMtu tenAthI viparIta evA bhagavAnanA vacananA paramArthane jANIne tenAthI AtmAne vAsita karavAno ane bhagavAnanA vacanano kyAMya viparIta bodha na thAya e prakAranI atyaMta sAvadhAnIpUrvaka zAstra bhaNavAno je zuddha adhyavasAya, terUpa zuddha adhyavasAyathI, uttama evA mArgano udyama prApta thAya che=mohanA
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ 262 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-17 | gAthA-5-6-7 nAzapUrvaka ratnatrayInI pariNatirUpa mokSamArgano udyama prApta thAya che. Avo udyama prApta karAvavAmAM prabaLa kAraNabhUta evA AcAryarUpa je suguru temano mahimA pRthvImAM prasiddha che; kema ke temanI kRpAthI ja graMthakArazrIne uttama mArganI prApti thaI che. AvA sugururUpa je AcArya che temanA guNa graMthakArazrI kema na kahe ? arthAt graMthakArazrIe temanA guNagAna avazya kahevA joIe. ll17/pA. avataraNikA - pUrvamAM zrI hIravijayasUrithI mAMDIne zrI vijayasiMhasUri sudhInI pATaparaMparA batAvIne te zrI vijayasiMhasUrithI potAne zo lAbha thayo che ? te graMthakArazrIe atyAra sudhI batAvyuM. have zrI hIravijayasUrithI mAMDIne potAnA guru sudhInI pATaparaMparA batAvatAM kahe che - gAthA : zrI vALavinaya vaDa vAva, hIravinaya guru sIso; udayo jasa guNa saMtati gAvaI, sura kinnara nisadIso re. hamacaDI. II17/kA gAthArtha : zrI hIravijayagurunA ziSya zrI kalyANavijaya vaDa vAcaka udayo utpanna thayA che, jenA guNanI saMtati sura kinnara=devatAo, nisadIsotradivasa-rAta, gAya che. 17/. Tabo: zrI kanyAvina nAma vaDa vAcaka-mahopAdhyAya biruda pAmyA che. zrI hIravinayasUrIzvaranA ziSya je che, udaya-je upanA che. jasa guNa saMtati-te zreNi, gAI che. sura kilara pramukha nisadIsa-rAtridivasa, guNasaiNi sadA kArla gAya che. ll17/kA TabArtha - zrI kalyANavijaya nAmanA vaDavAcaka-vAcakomAM mukhya, mahopAdhyAya biruda pAmyA che, je zrI hIravijayasUrIzvarajInA ziSya che, udayo=je utpanna thayA che. jemanA guNasaMtati=guNanI zreNI gAI che. sura kilara vigere lisadIsAtri-divasa, guNazreNi sadAkALa gAya che. I16 gAthA : guru zrI nAvinaya vaDa paMDita, tAsa sIsa saubhAgI; mRta vyAkaraNAdika, bahu graMthi, nityaI jasa mati lAgI re. hamacaDI. II17/LA
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ 263 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-17 | gAthA-7-8 gAthArtha : guru zreSTha evA, zrI lAbhavijaya, vaDa paMDita hatA=zrI kalyANavijayanA ziSya zrI lAbhavijaya mukhya paMDita hatA, temanA ziSya sobhAgI che, zrata, vyAkaraNAdika bahu graMthamAM nitya jemanI mati lAgI che. ll17/LA Tabo : tehanA ziSya guru zrI nAvinaya vaDa paMDita che-paMDitaparSadAmAM mukhya che. tAsa ziSya-tehanA ziSya mahA sobhAgI che. zruta-vyAkaraNAdika bahu graMthamAMhi nitya jehanI mati lAgI chaI-ekAMte vAcanA, pRcchanA, parAvartanA, anuprekSA, dharmakathA lakSaNa paMcavidha sajhAya dhyAna karatA rahe che. ll17/7mAM TabArtha - temanA ziSya zrI hIravijayasUrinA ziSya evA zrI kalyANavijayanA ziSya, guru zreSTha evA, zrI lAbhavijaya vaDa paMDita che paMDitaparSadAmAM mukhya che, tAsa ziSya=temanA ziSya, mahAsobhAgI che=zrI lAbhavijayanA ziSya mahAsobhAgI che, jemanI mati zrata, vyAkaraNAdika bahu graMthamAM nitya lAgelI che=ekAMte vAcanA, pRcchanA, parAvartanA, anuprekSA, dharmakathA lakSaNa pAMca prakAranA svAdhyAyanuM dhyAna karatA rahe che. 17/7 gAthA - zrI guru navinaya tasa sIso, mahimAvaMta mahaMto; zrI navinaya vivudha guru bhrAtA, tAsa mahA guNavaMto re. hamacaDI. II17/8 gAthArtha - * guru zrI jItavijaya temanA ziSya mahimAvaMta mahaMta che=mahAna mahimAvALA che. zrI nayavijaya vibudha temanA guru bhrAtA che, je mahAguNavaMta che. II1/8 Tabo: guru zrI nItinA nAme tehanA ziSya paraMparA thayA, mahA mahimAvaMta che, mahaMta che. "jJAnAdiguNopetA mahAntaH" iti vacanAt / zrI navina paMDita tehanA gurubhrAtA-gurubhAI saMbaMdhe thayA. ziSyatva17/8
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ 264 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-17 | gAthA-8-9 TabArthaH guru zrI jItavijaya nAme temanA=zrI lAbhavijayanA, ziSya paraMparAe thayA, mahA mahimAvaMta che=teo mahA mahimAvaMta che, mahaMta che. kema mahaMta che ? temAM yukti Ape che - "jJAnAvimuLopetA mahAntaH "='jJAnAdi guNothI yukta te mahaMta', rUti vacanAt=e pramANe vacana che tethI. zrI nayavijaya paMDita temanA=gurubhrAtA=gurubhAI, saMbaMdhe thayA. guruziSyatvAt=ekaguruziSyapaNAthI, (gurubhAI thayA.) / / 17/8 / / gAthAH je guru sva-para-samaya-abhyAsaI, bahu upAya karI jAtI; samyagdarzana suruci surabhitA, mujha mati zubha guNa vAsI re. hamacaDI. II17/tA gAthArtha H je gurue=zrI nayavijaya gurue, svasamaya parasamayanA abhyAsa mATe bahu upAya karI kAzIe bhaNAvyo=graMthakArazrIne kAzImAM bhaNAvyA. tenAthI samyagdarzanarUpa surucinI surabhitAthI potAnI mati zubha guNathI vAsI=vAsita thaI. / / 17/9 / / Tabo H jeNe-gururve, svasamaya te-jainazAstra, parasamaya te-vevAnta-ta pramukha, tehanA abhyAsArtha. bahu upAya karIne hrAsIne svaziSyane bhaNavAne kAje mUkyA. tihAMAyavizArada' ehavuM biruda pAmyA. samyagdarzananI je svaruci, tadrupa je surabhitAsugaMdha, jasa sevApaNuM, teNe mujha mati-mArI je mati, zubha gurNa karIne vAsIAstitha guNaeN karI aMrgAaMga praNamI, tehanI svecchA ruci rUpeI chaI. I[17/9 / / TabArtha: : jeNe=je gurue, svasamaya te jainazAstra, parasamaya te vedAnta-tarka pramukha, tenA abhyAsArthe bahu upAya karIne=ghaNA prayatno karIne, kAzImAM potAnA ziSyane bhaNavAne mATe mUkyA. tyAM=kAzImAM, "nyAyavizArada" evuM biruda pAmyA=ziSyane "nyAyavizArada" evuM biruda maLyuM. teNetethI=kAzImAM bhaNIne vidvAna thayA tethI, samyagdarzananI je svaruci, te rUpa je surabhitA= sugaMdha, jenA sevanathI, mArI matigraMthakArazrInI je mati, zubha guNe karIne vAsI=Astikya guNe
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ 25 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | TALa-17 | gAthA-9-10 karI aMgoaMga pariNamI. tehatI tethI, svecchA rucirUpe thaIkazAstra bhaNavAnI je potAnI IcchA hatI te zAstranA paramArthane jANIne zAstranA paramArthamAM rucirUpe thaI. II17/9 bhAvArtha - graMthakArazrInA guru zrI navijayajI che, temaNe ghaNI mahenata karIne yogya sthAne graMthakArazrIne jaina zAstro bhaNAvyAM ane kAzImAM bhaNAvIne parasamayamAM niSNAta banAvyA. tethI kAzImAM graMthakArazrIne nyAyavizArada" evu biruda prApta thayuM. A biruda paNa sAmAnya paMDito vaDe apAyeluM na hatuM, paraMtu vidvAno dvArA te biruda apAyuM hatuM. te biruda pAmIne graMthakArazrI harSavALA thayA nathI; paraMtu graMthakArazrIne samyagdarzanarUpa jinavacanAnusAra je ruci hatI te svasamaya-parasamayanA abhyAsane kAraNe surabhitAne pAmI che. tethI bhagavAnanA zAsananA syAdvAdanI maryAdAmAM graMthakArazrInI mati merunI jema niSpakaMpa thaI ane teono AstiSpaguNa UMDANane pAmyo. tethI graMthakArazrIne dIkSA grahaNakALamAM zAstranA paramArthane jANavAnI je icchA hatI te icchA zAstranA paramArthane jANIne te paramArthamAM rucirUpe pariNamI. tethI pUrva karatAM vizuddha evA samyagdarzananI prApti thaI. ll17/lA gAthA : jasa sevA supasAyaI sahajiM, ciMtAmaNi meM lahi8; tasa guNa gAI zakuM kima saghalA? gAvAnaI gaha gahio re. hamacaDI. II17/1nA gAthArtha : jemanI sevAnA supasAyathI sahaja "ciMtAmaNi =anya darzanano "ciMtAmaNi' nAmano vyAyazAstrano graMtha, graMthakArazrIne prApta thayo. temanA saghalA guNa=je gurunA pasAyathI graMtha maLyo temanA saghalA guNa, kema gAI zakuM? gAvAne mATe huM ati gahagahio chuM. I17/10|| Tabo: jasa rsavA-tehanI sevArUpa je suprasAda, teNe karIrna sahajamAMhe ciMtAna-ziromaNi nAme mahA cAvazAstra, te lahyA-pAo, tasaguNa-teha je mArA guru, tehanA saMpUrNa guNa, eka jillAe karIne kima gAI sakAI ? ane mAharuM mana to gAvAne gahagAhI rahyuM che, Atura thayuM chaU. ll17/10// TabArtha: jemanI sevA-temanI sevArUpa, je prasAda, teNe karIne sahajamAMhe "ciMtAmaNi-ziromaNi' nAme mahAtyAyazAstra te lahA=o pAyo, tenA saMpUrNa guNa tevA je mArA guru-temanA je saMpUrNa guNa,
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ 266 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-17| gAthA-10-11 eka jihavAe karIne kema gAI zakAya ? arthAta gAI zakato nathI, ane mAruM mana to gAvAne gahagahI rahyuM che arthAt mAruM mana to temanA guNa gAvA mATe Atura thayuM che. II1/10|| bhAvArtha - kAzImAM bhaNatI vakhate graMthakArazrIne tattvonA vizeSa sthAnabhUta "ciMtAmaNi-ziromaNi' nAmano nyAyazAstrano graMtha gurunA prasAdathI prApta thayo. tethI te graMthanA baLathI graMthakArazrIne padArthane jovAnI mArgAnusArI sUkSma prajJA atizaya prApta thayela, jenA baLathI zuddha yuktipUrvaka syAdvAdanA paramArthane jANavA mATe graMthakArazrI samartha banyA. te sarva upakAranuM kAraNa 'ciMtAmaNi' graMthanI prApti che. A graMthanI prAptimAM je guruno prasAda kAraNa che tenuM smaraNa karIne graMthakArazrI kahe che ke je gurunA prayatnathI sUkSma tattvanI prAptinuM kAraNa te graMtha maLyo, teno upakAra zabdothI kahI zakAya nahIM, phakta guNone gAvAnI icchAthI ja graMthakArazrIne saMtoSa meLavavo paDe tema che. I17/1nA gAthA : te gurunI bhagati zubha zakati, vANI eha prakAzI; kavi navinaya bhaNaI-"e bhaNiyo, dina dina bahu abhyAsI re." hamacaDI. 17/11aaaa gAthArtha : te gurunI bhakti, zubha zakti=AtmAnI zakti, tenAthI e vANI prakAzI=prastuta graMthanI canArUpa vANI prakAzI. kavi jasavijaya bhaNe che kahe che, divase divase bahu abhyAsa karIne e bhaNiyo dravyaguNaparyAyano rAsa tame bhaNajo=AtmAnA arthI evA prANI ! tame bhaNajo. II17/11II. Tabo: te gurunI bhakti-guru prasannatA lakSaNe zubha bhakti, te AtmAnI anubhava dazA, teNe karIne eha vANI dravyAnuyogarUpa prakAzI-parUpI, vacana dvAre karIne. kavi bhASavijaw bhaNaI ka kahe che, "e bhaNajya, he AtmAthiyo . prANiyo. e bhaNakyo. dina dina-divarsa divarsa bahu abhyAsa karIne, bhaNajya-ati abhyArsa." I/17/11// TabArtha : te gurunI bhakti=gurunI prasannatArUpa bhaktithI, zubhazakti graMthakArazrIne prApta thaI. te AtmAnI anubhavadazA che arthAt syAdvAdanA marmane jANavAne kAraNe svaanubhavathI je syAdvAdanA padArthono
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | DhALa-17 | gAthA-11 267 graMthakArazrIne anubhava thayo, te rU5 AtmAnI anubhavadazA che, teNe karIne=bhyAdvAdanA sUkSmabodharUpa anubhavathI, eha vANI=prastuta graMtharUpa vANI, dravyAnuyogarUpe prakAzItragraMthakArazrIe vacana dvArA karIne prarUpaNA karI. kavi zrI yazovijayajI' bhaNe che kahetAM kahe che, e bhaNam=he AtmArthI prANIo ! A dravyAnuyogarU5 graMtha bhaNajo, pratidina bahu abhyAsa karIne=tenA hArdanI prApti thAya te rIte bahu abhyAsa karIne, bhaNajo. 17/11aaaa bhAvArtha graMthakArazrIe guNavAna gurunI bhakti karavAno ullAsa karyo. A bhakti mAtra AhArAdi lAvI ApavAsvarUpa nathI; paraMtu gurunI prasannatA vadhe tevI sarva ucita pravRttisvarUpa che. vaLI, ziSya jema jema bhagavAnanA zAsananA paramArthane pAmIne adhika adhika svahita karI zake che tema tema te guNavAna gurunI prasannatA vadhe che. tethI ziSyanI svabhUmikAnusAra sarva ucita pravRtti e ja gurunI prasannatArUpa bhakti che. A bhaktine kAraNe graMthakArazrImAM zubha zakti pragaTI; kema ke ucita pravRtti karIne graMthakArazrIe gurunI bhakti karI tenAthI AtmAnI anubhavadazArUpa zakti graMthakArazrImAM pragaTa thaI; kema ke ucita pravRttithI kSINa thayelAM ghAtikarmone kAraNe graMthakArazrIne dravyAnuyoganA hArdane sparze tevI pariNatinI prApti thaI. tenAthI= zAstravacana, yukti ane svaanubhavarUpa zaktithI, graMthakArazrIe prastuta graMthanI racanArUpa vANIne vacanarUpe pragaTa karI che. vaLI, graMthakArazrIe kSapakazreNInA hArdanuM pratisaMdhAna thAya te prakAre dravyAnuyoganA rahasyane prApta karIne tenA pratisaMdhAnano yogya bodha karAve te prakAre prastuta graMtha bhaNyo che. tethI hitazikSA ApatAM teozrI kahe che ke "he AtmArthI jIvo! tame paNa te graMtha pratidina ghaNo abhyAsa karIne te rIte bhaNo ke jethI alpa bhavamAM kSapakazreNIne anukULa sUkSmabodha ullasita thAya. A prakAre prastuta graMthanA hArdane prApta karo'. A pramANe batAvIne graMthakArazrIe yogya jIvone prastuta graMtha Apavo joIe, ayogya jIvone nahIM, tema paNa sUcita karyuM che; kema ke "AtmArthI prANIo bhaNajo' tema kahevAthI anya jIvo graMthanA anadhikArI che tema sUcita thAya che. II17/11aaaa
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2008 gAthA: gAthArtha dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | kaLaza : kaLaza Ima dravya-muLa-paryAye karI, jeha vANI vistarI, gatapAra guru saMsArasAgara, taraNatAraNa varatarI; te eha bhAkhI sujanamadhukara ramaNa surataru maMjarI, zrI navinaya vibudha caNasevaka, navinaya budha jayakarI. IIII gAthA-1 gatapAra guru=saMsAranA pArane pAmelA evA guru, saMsArasAgaranA taraNa ane tAraNa mATe vara=zreSTha, tarI=jahAja tulya che. (temanI) je vANI A rIte=atyAra sudhI varNana karyuM e rIte, dravya-guNa-paryAya karIne vistAra karAI, te-te vANI, je bhAkhIgraMthakArazrIe kahI, te sujana=bhalA lokorUpa, madhukaranA ramaNa karavA mATe suratarunI maMjarI samAna che. zrI nayavijaya vibudhanA caraNasevaka jasavijaya=zrI yazovijayajI, budha, tene jaya karanArI che=yaza ane saubhAgyane denArI che. IIII To H Ima dravya-guNa-paryAya karIne je vANI-dravyanuM lakSaNa, guNanuM lakSaNa ane paryAyanuM lakSaNa, teNe karIne je vANI vistAraparNa pAmI che, gata pAra te-prApta pAra ehavA guru, te-kahevA che ? saMsArarUpa sAgara, tehanA-taraNatAraNa viSe, vara kahetAM-pradhAna, tarI samAna chaI. tarI ehavA nAma jihAjo chaI. teha meM bhAkhI, te kehane arthe ? te kahe che-sujana je bhalA loka satsaMgati 60 AtmAvye SaTvavyanA upalakSaNa olakhaNahAra, tehane ramaNika surataru-je kalpavRkSa, tehanI maMjarI samAna che. zrI navinaya paMDita-ziSya-caraNa sevaka samAna navinaya budhane jayakarI-jayakAraNIjayanI karaNahArI avazya jasa-saubhAgyanI dAtA che, ehavI-"mAvat vALI vira khIyAt" phatyAzIrvAvavacanam ||1||
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ 269 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | kaLaza gAthA-1 TabArtha: A pramANe atyAra sudhI varNana karyuM e pramANe, dravya-gaNa-paryAye karIne je vANI dravyanuM lakSaNa, guNanuM lakSaNa ane paryAyanuM lakSaNa teNe karIne je vANI, vistArapaNAne pAmI che=prastuta graMthamAM vistArapaNAne pAmI che. te vANI konAthI prApta thaI che ? te batAvavA arthe kahe che - gatapAra te prAptapAra evA guru che. te guru kevA che? tethI kahe che - saMsArarUpa sAgara, tenAthI taraNatAraNanA viSayamAM=svayaM karavAmAM ane bIjAne tAravAnA viSayamAM, vara kahetAM pradhAna, tarIetAva, samAna che. 'tarI' evuM nAma jahAjanuM che. AvA guru pAsethI graMthakArazrIne je vANI prApta thaI che, te vANIne atyAra sudhI graMthakArazrIe vistArI che mATe te vANI paNa yogya jIvane taravAnuM kAraNa che. te meM bhAkhI-graMthakArazrIe bhAkhI. te vANI tenA mATe bhAkhI ? te kahe che - sujana =je bhalA arthAt kalyANanA arthI lokarUpa, satsaMgati=cha dravyanA upalakSaNathI AtmadravyanA viSayamAM oLakhanAra temane ramaNika evA surataru=je kalpavRkSa, tenI maMjarI samAna che arthAt graMthakArazrInI vANI cha dravyanA varNanathI Atmadravyane oLakhe evA sujanone mATe kalpavRkSanI maMjarI samAna che. zrI nayavijaya paMDitanA ziSya caraNasevaka, samAna evA zrI jasavijaya budhane jayakarI=jayane karanArI jayanI karaNahArI, avazya jasa ane saubhAgyanI dAtA che. evI mavad vA vira nIvAbhagavAnanI vANI cira jaya pAmo. rUcAvanae prakAre AzIrvAdavacana che. bhAvArtha bhagavAnanA zAsanamAM je uttama suguruo thayA, temanA graMthone bhaNIne graMthakArazrI bodhane pAmyA. te guru kevA che ? te batAvatAM graMthakArazrI kahe che - te guru saMsArasamudranA pArane pAmelA che arthAt (1) je saMsArano pAra pAmavAnI taiyArImAM hoya te saMsArane pAra pAmelA kahevAya ane (2) je guru bhagavAnanA vacananA sUkSma paramArthane pAmelA che tethI satata saMsArathI pAra pAmavA mATe udyamazIla che, mATe te guru saMsArasAgarathI pAra pAmelA che. vaLI, teo svayaM tarI rahyA che ane yogya jIvone sanmArga ApIne tArI rahyA che, mATe potAnA AtmA mATe ane yogya jIvo mATe zreSTha jahAja samAna che. AthI ja te mahAtmAoe
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ 270 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 / kaLaza | gAthA-1, kAvyam / gAthA-1 AgamarUpa samudramAMthI gahana arthone grahaNa karIne potAnA AtmAne bhAvita karavA mATe dravya-guNaparyAyanuM svarUpa aneka rIte batAveluM che ane tenA bhAvanathI svayaM tarI rahyA che tathA yogya jIvone tAravA mATe uttama graMthonI racanA karI che AvA guru zreSTha jahAja samAna che. temanAM zAstrothI graMthakArazrIne je dravya-guNa-paryAyanI vANI prApta thaI che te graMthakArazrIe atyAra sudhI vistArI che, tethI te vANI yogya jIvone taravAnuM prabaLa kAraNa che ema sUcita thAya che. graMthakArazrIe prastuta graMthamAM je A vANI bhAkhI che te konA mATe kahI che ? tethI kahe che - je sujanarUpI madhukara che ane suratanI maMjarImAM ramaNa karavAnI prakRtivALA che temanA mATe A vANI bhAkhI che arthAt AtmadravyamAM cha dravyonA bodhane joDanArA che tevA bhalA lokone kalpavRkSanI maMjarI jevI prastuta vANI che. jema bhamarAne mAlatI Adi puSponI maMjarImAM to rasa utpanna thAya che; paraMtu kalpavRkSanI maMjarImAM atyaMta rasa utpanna thAya che, tema AtmadravyanA pAramArthika svarUpane jANavAnA arthI jIvone bhagavAnanuM zAsana kalpavRkSa jevuM dekhAya che; kema ke sarvazreSTha phaLane ApanAra che arthAt sadgatinI paraMparA dvArA pUrNa evA mokSasukharUpI phaLane ApanArA che mATe kalpavRkSa samAna che ane temAM rahelI maMjarItulya prastuta graMtha che tethI AtmArthI jIvone mahAkalyANanuM kAraNa che. A prakAre prastuta graMtha konAthI udbhavyo ? kaI rIte udbhavyo ? ane kevA jIvone upakAra karanAra che ? te batAvyA pachI potAnA gurunA ullekhapUrvaka AzIrvacana kahe che. zrI nayavijaya paMDita thayA, temanA ziSya zrI yazovijaya thayA, je bhagavAnanA zAsananA rahasyane jANanArA che, teone prastuta graMthanI vANI jayane karanArI che arthAt avazya sadgationI paraMparAnI prAptirUpa yaza ane saubhAgyanI prApti karAvanArI che. AvI vANI bhagavAnanI vANI che, te cirakALa jaya pAmo e prakAranAM AzIrvacana che arthAt te prakAranI icchAne abhivyakta karanAra che. IIII - kAvya gAthA : iyamucitapadArthollApane zravyazobhA budhajanahitaheturbhAvanApuSpavATI / anudinamita eva dhyAnapuSpairudArairbhavatu caraNapUjA jainavAgdevatAyAH / / 1 / / anvayArtha: vitapadArthotsApane=ucita padArthonA ullApanamAM=prastuta graMthamAM batAvelA dravya-guNa-paryAyarUpa
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ 271 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 / kAvyama / gAthA-1 ucitapadArthonA ullApatamAM, rUca zravyomAM A zravyazobhA padArthonA zravaNathI je padArthanA nirNayarUpa zravyanI zobhA, guvAditadetuH=budha jananA hitano hetu che arthAta teno marmasparzI bodha budha jananA hitano hetu che. bhAvanApuHvA=bhAvatArUpI puSpanI vATI che-te zravya padArthono bodha karyA pachI tenAthI AtmAne bhAvita karavAmAM Ave tyAre AtmAmAM bhAvanArUpI puSponI vADI utpanna thAya che. DUta =AnAthI jannate vADImAMthI ja prApta thayelA, dhyAnapurNA =udAra evA dhyAnarUpI puSpo vaDe, anuvinaManudina pratidina, rainAnDevatAyA: tharapUnA mavatuM=jenavAgevatAnA jinavANIrUpI devatAnA, caraNanI pUjA thAo. 15 iti zrI upAdhyAya zrI jasavijayagaNi kRta dravyaguNaparyAyano rAsa saMpUrNa. saMvata 1729 varSe bhAdravA vada 2 dine likhi. sAhA-kapUra suta, sAhA suracaMda likhAvita. bhAvArtha graMthakArazrIe dravya-guNa-paryAyano atyAra sudhI vistAra ryo te ucita padArthonA ullApanarUpa che= ucita padArthonA kathanarUpa che, ane tenA kAraNe yogya jIvomAM te padArthothI zravya bhAvo pragaTa thAya che, je AtmAnA dravya-guNa-paryAyanA yathArtha bodhasvarUpa che arthAt zAstravacana, yukti ane svaanubhava anusAra dravya-guNa-paryAyanA yathArtha nirNayasvarUpa che. te dravya-guNa-paryAyano bodha zravaNa karanAra jIvamAM uttama pariNAma svarUpa hovAthI zobhA samAna che. A zravya padArthanI zobhA budhapuruSanA hitano hetu thAya che arthAt te bodha karanAra jIva saMsAranAM dravyonI subaddha vyavasthA kaI rIte pravartI rahI che ? tenA paramArthane jANIne haMmezAM te bodha anusAra te budhapuruSa hitamAM pravarte che ane ahitathI AtmAnuM rakSaNa kare che. vaLI, prastuta graMtha dvArA AtmAmAM zravyanI je zobhA pragaTelI tenAthI te budha puruSa AtmAne atyaMta bhAvita kare tyAre tenA AtmAmAM aneka guNo pragaTa kare tevA puSponI vADI pragaTa thAya che, tethI teno AtmA suMdara bagIcA jevI guNasamRddhithI khIlelo bane che. te bagIcAmAM dhyAnarUpI zreSTha puSpo pragaTe che arthAt te dravya-guNa-paryAyanA padArthothI atyaMta bhAvita thayA pachI tenuM Atmadravya zuddha dravya, zuddhaguNa ane zuddha paryAyane pragaTa karavA mATe daDha yatna karAve tevA dhyAnarUpI puSpovALuM bane che. te dhyAnarUpI puSpothI graMthakArazrI abhilASA kare che ke bhagavAnanI vANIrUpI devatAnI caraNapUjA pratidina thAo; jethI bhagavAnanI vANI sAthe dhyAna dvArA tanmayabhAvane pAmIne potAno AtmA bhagavAnanA jevo zuddha dravya-guNa-paryAyavALo bane. Azaya e che ke pUjA tat guNane avalaMbIne tat tulya thavAne anukULa pravRttirUpa che. bhagavAnanI
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ 272 dravyaguNaparyAyano rAsa bhAga-2 | kAvyam | gAthA-1 vANI vItarAgatAnA upAyane batAvanArI che, te guNathI bhagavAnanI vANIne jANIne tenA upAyapUrvaka tenAthI AtmAne bhAvita ka2vAmAM Ave tyAre AtmAmAM vartato dhyAnarUpa zreSTha pariNAma te vANInA batAvanArA tIrthaMkaratulya banavA yatna kare che, tethI graMthakArazrI bhAvanA kare che ke "prastuta graMthanA bhAvanathI pragaTa thayelA dhyAnarUpI puSpo dvArA bhagavAnanI pUjA karIne bhagavAnatulya thavA huM samartha banuM." A prakAranI icchA karIne bhagavAnanA vacananA baLathI graMthakArazrI bhagavAnatulya banavAno yatna kare che. IIII *** samApta
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ mithyAtvAdika karmathiti, akaraNa niyamaIM bhAvi; ApatipAtI gyAnaguNa, mahAnizIthaha sAkhi. mithyAtvAdikanI karmasthiti (jJAnaguNane kAraNe). akaraNa niyamabhAvi thAya che. "mahAnizItha'nI sAkSIe jJAnaguNa apratipAtI che. : prakAzaka : kAtAthI 'mRtadevatA bhavana', 5, jaina marcanTa sosAyaTI, phattehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. Teli./pheksa : (079) 26604911, phona : 324pa7410 E-mail : gitarthganga@yahoo.co.in, gitarthganga@gmail.com Visit us online : gitarthganga.wordpress.com