Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ do
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jinendrAya namaH bhAvanA-zataka. [ mULa, bhAvArtha ane vivecana sahita ] raciyatA zatAvadhAnI paMDita munirAja zrI ratnacaMdrajI. : prakAzaka jIvanalAla chaganalAla sA paMcabhAInI pALa : amadAvAda. mUlya savA rUpIA.
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAptisthAnaHjIvaNalAla chaganalAla saMghavI jena bukaselara ane pablIzara paMcabhAInI poLa : amadAvAda, AvR ti cha vIra saMvata 2464 prata 1100 sana 1938 vikrama saM. 1994 kiMmata rUA. 1-4-0 mudraka : dhI vIravijaya prInTIMga presamAM zAha ramaNikalAla pItAmbaradAse chApyuM. ratanapoLa sAgaranI khaDakI : amadAvAda
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI kapuracaMda pAnAcaMda mahetA - rAjakoTa janma : saM. 1935 svargavAsa : sa. 1989
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjakaiATanA zrAvakaratna zrI kapuracaMda pAnAcaMda mahetAne sakSipta jIvana paricaya. sa A paropakArI zrAvakakuladIpaka puruSaneA janma saMvat 1935 nA mahAmAMgalika, puNyamaya paryuSaNa parvanA prathama divase eTale aTThAdharanA rAja rAjakoTamAM thayA hatA. janmadivasanA mAhAtmya uparathI temanA yazasvI jIvananI jhAMkhI thaI zake che. AvA mahA dhama pavanA zubha divase pUrva puNyAyanA pratApe kAI viralAnA ja janma thAya che. ghaNe bhAge A kALe ratnarUpa thavAnA putrAnA mAtApitAnI sthiti sAdhAraNa ja hoya che te rIte temanA mAtApitA sAdhAraNa sthitimAM hatAM. pAnAcaMdabhAI ane temanAM dhama patnI bhadrika, dharma - parAyaNa tathA saraLa svabhAvanAM hatAM. bhAI kapuracaMda yuvAnavayane prApta thatAM temanA mAtApitAnuM avasAna thayuM, tethI kuTuMbane badhA meAjo temanA mAthA upara AvI paDayA. paraMtu AnaMdanI vAta e hatI ke, pitAnI hayAtImAM A rane gujarAtI ane aMgrejInuM jJAna temaja dharmazAstranuM paNu sArUM jJAna meLavI lIdhuM hatuM jethI te kauTuMbika bhAra ghaNI ja saraLatA ane saphaLatA pUrNAMka vahana karI zakayA hatA. bhAi kapuracaMda khUba ja kAryasAdhaka ane vyavahArakuzaLa hatA. temanI kAryadakSatA ane vyavahArakuzaLatAnA pariNAme temaNe imAratI lAkaDAMnI eka nAnIzI dukAnane dhIme dhIme meATA pAyA upara ANI
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIdhI hatI. hArDavera, raMga, pAIpa vagere ImAratane lagato badhe sAmAna rAkhI, rAjakoTanI bajAra, rAjadarabAra ane kAThiyAvADamAM paNa te dukAnane agrasthAne mUkI dIdhI hatI. temaNe ropelAM ane sIMcelAM bIjathI atyAre paNa e dukAnano daraje hAlanI tIvra hariphAI temaja na IcchavAjoga bIjA prapaMcevALo jamAno chatAM- evo ja AbAda rahyo che. vyApAramAM prAmANikatA jALavavI, e kAMI nAnIsUnI vAta nathI. temAMye cAre tarapha AkarSaka pralobhano, satata hariphAI vagara lAgavage ane thoDI muDI chatAM ApabaLa vadhavAne prasaMga-vagere paristhiti jotAM A rane potAnI prAmANikatA ane vyavahArU nIti AbAda jALavI rAkhyAM hatAM. vepAramAM paNa nIti jALavI rahI zakAya che e ula daSTAMta A bhAIe batAvI bajAramAM ghaNuM ja sArI chApa pADI hatI. A viSama kALamAM sevAbhAvI puruSone, keIne koI prakAranI Apatti to hoya ja che. A niyamAnusAra A bhAIne bIjI badhI anukULatA prApta chatAM, zarIrasthiti durbaLa ane kAyama rogaprasta hatI. Ama hovA chatAM paNa, temaNe rAjakoTanI dareka dharmAdA saMsthAnuM kAma, maraNanI chellI ghaDI sudhI, bahu ja kALajIthI, caturAIthI, temaja prAmANikapaNe khaMtapUrvaka bajAvyuM hatuM. * sAmAnya mANase, A kALamAM dehane prathama saMbhALI, pachI bIjI sevA kare che. "prathama deha ane pachI sevA" e sUtrane barAbara seve che, tyAre A bhAie paramArtha-paropakArane sAdhavA, dehanAM duHkhane udayAdhIna cheDI samabhAve rahI janasevA, pazusevA, saMdhasevA tathA kuTuMbasevA vagerene pitAnuM kartavya gaNyuM hatuM ane A kartavyapAlanane pariNAme teo- pAMjarApoLanA prANa hatA, jainazALAnuM jIvana hatA,
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdhanA ananya sevaka hatA, muMgA pazuonA mAtApitA hatA, sAdhu-zrAvakanA sAcA salAhakAra hatA, bhUkhyA tarasyAnA bhAI hatA. A uparAMta teo aneka sasthAonA mAnanIya ane sarvAM numate sthApita kASAdhyakSa (Trejharara) hatA. emane tyAM kAI paNu kruDanA seMkaDA ke hajArA rUpiyA rakhAtA. evAM kuMDAnA hisAba niyamitarUpe bahAra pADavA, ADITa karAvavA, nAnI nAnI rakamAnA meLa rAkhavA vagere ghaNI takalIpha chatAM, teo e kAma dhaNA ja AnaMdapUrvaka jAte ja karatA ane ghaNIvAra khAlI jatA ke, AvA paramAnA kAmamAM mArA je vakhata jAya che te ja mArUM sAcuM bhAtuM che ane emAM mArAM aheAbhAgya mAnuM chuM." 66 AvI pratiSThAne lIdhe, jyAre jyAre rAjakoTamAM zubha kAmanA phALA thatA tyAre janasamAja jo ema jANe ke, A nANAMnA Trejharara zeTha kapuracaMdabhAI che teA ghaNI ulaTathI nANAM bharI ApatAM. vIza varSa karatAM vadhu varSo sudhI TrejhararanI padavI bhAgavI hatI ane temanI kunehathI te saMsthAnI pragati paNa dhaNI thai hatI ane nANAMnI paNa salAmatI pUrepUrI sacavAI hatI. temanI dAna devAnI paddhati ghaNI ja sArI hatI. keTalAMka nANAM, anna vagere evI rIte dAnArthe vaparAtAM ke temanA putrA paNa jANI zakatA nahi. gupta dAnanI temanI A rIta eTalI teA ghaDAI gaI hatI ke, temanA mitrA paNa temaNe keTaluM dAna karyuM te mApI zakatA nahi. bALapaNamAM jainadharmanA saMskArA mAtApitA pAsethI maLelAM. uparAMta pote pUnA saskArI hAvAthI zarIra tathA vyApAranI upAdhi tathA sevAnI aneka pravRttio hAvA chatAM teo savArasAMja pAtAthI banatI dareka dharmakriyA karavAnuM cUkatA niha.
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAtmAone maraNa dagA ApI zakatuM nathI. mahAtmA sadA jAgrata, zUravIra ane dhIra hAya che. teo sadA maraNane hAthamAM laIne ja kare che ane tethI ja temanuM maraNa paDita maraNu kahevAya che. mahAtmAonA, sAdhuonA, suzrAvakonA nikaTavAsI A bhAI paNa evI AtmajAgRtimAM hoya emAM kAMI navAI jevuM nathI. maraNane e varSoMno vAra hatI tevAmAM temaNe peAtAnI sthiti ane krUraja batAvatA eka patra zrI sadha upara ane peAtAnI pAchaLa kaI rIte dhama kAya karavAM, vyavahAramAM kema vartavuM vagere karttanirdeza karatA bIjo putra kuTuMba upara ema e patrA lakhI rAkhyA hatA. A anne patrAmAM temaNe je jIvanasandeza lakhI rAkhyA hatA te jIvanasadeza pAchaLa temanI dharmazraddhA, ucca bhAvanA ane mRtyu upara vijaya meLavavAnI tamannA keTalI badhI hatI te temanA hAthe lakhelAM nIcenA e patrA vAMcavAthI jANI zakAze: saMdeza na. 1 " mArI mAMdagI daramyAna jo pathArIvaza thavAneA vakhata Ave tA mArA mATe davA bilakula karavAnI nathI. huM zuddhimAM rahu tA davA mATe mane jarA paNa dabANa karavuM nahi. bezuddhinA lAbha laI davA pAvI nahi temaja iMjekazana khIlakula ApavAM nahi. - " vadhAre paDatI agaDatI sthitie khAvA pIvA mATe jarA paNa kheMca karaze nahi. temaja teja sthitimAM gaLuM sukAya che tema jANI pANI ApavuM, kAMjI ApavI; paNa temAM utAvaLa karavI nahi. kAraNa ke tema karavAthI daradIne sAtA vaLaze tema tamArA sAravAra karanAranA manamAM thAya te barAbara che paNa te vakhate daradIne peAtAnI sthiti kevI hoya che te pote daradI ja jANI zake che. tame je cIja amRta gaNIne Ape! te ja cIja daradIne amuka samaye eluM kAma kare che bane tyAM sudhI levala ceDA
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ vakhatanA cauvihAranA paccakhANa karAvavAM. A sthitie koIe dilagIra thaI AMsuM pADavAM nahi kAraNa ke AtmA pitAnA karela karma bhegavavAM sarajela hoya to udaya Avye bhegave che. paNa pitAnA upara dhaDa le. maraNa duHkha mahA duHkha kahela che. A rogathI kadAca mArUM AyuSya pUruM thAya to koIe raDavuM ke dilagIra thavuM nahi. AyuSya pUruM thayuM tamane jaNAya tyAre saMdeza naM. 2 vAMco ." kapuracaMda pAnAcaMda metA saM. 1987 nA zrAvaNa suda 6 ne budhavAra, tA. 19-8-31. saMdeza naM. 2 "mArUM avasAna AvyethI (mAruM AyuSya pUruM thayethI ) mArI pAchaLa mane yAda karIne koIe rovuM nahi, kalpAMta karavo nahi, eka kalAkane paNa keIe soga pALavo nahi. (gharanA mANasee pote A bAbatane amala pahelo karo.) rivAja cAle che te pramANe keIe pAghaDI badalAvavI nahi. semiyAM paheravAM nahi. meM vALavAM nahi. mAThAM dhyAna, bhAThI ciMtavanuM karavI nahi. barAMo amuka najIkanA sagAMnuM mRtyu thaye apAsare jatAM nathI te rivAja nAbUda karIne pahelI take bIje divase ja je hamezAM apAsare jatAM hoya teNe javuM. dharma dhyAnamAM aMtarAya pADavI na ja joIe." "meM mArA pUrvanA pApanA udaye karIne rogavALuM zarIra pAmIne kaI vyakti-bhAI ke bAI upara kaI jAtane upakAra ke mAre karavI joItI pharaja huM bajAvI zakyo nathI, eTale huM sau jene aparAdhI chauM, UlaTI mArI dayA bIjAoe khAdhI che jethI temane upakAra mAnuM chuM.
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ "Apa badhA jANe che ke, janma pachI maraNa to Ave che. anaMtIvAra A jIva aneka jAtimAM janmyo ne pAcho tha. manuSya janmamAM AyuSya jyAre pUruM karela tyAre tene mATe sagAM nehIoe viyega mATe thoDAM jhAjhAM vilApa karyo paNa bIjA bhavamAM te ja saMbaMdhIono saMga thatAM eka bIjAne eka bIjAe oLakhyA nahi ane pA5 buddhi vairabuddhithI eka bIjAe eka bIjAnI vAta karI. " vilApa kare e kevaLa mahadazA ja che. manuSya sivAyanA bhamAM A jIve jyAre jyAre AyuSya pUrAM karyo tyAre kaI na maLe ronAra ke na maLe vilApa karanAra ke na maLe roga vakhate sAravAra karanAra. A bhava anaMtA karyo to vilApa kone mATe karavAM? renArane paNa eka divasa to javuM che; to khAlI mohadazAmAM paDI vilApa karI navAM mAThAM karama bAMdhI pitAnA AtmAne zA mATe bhAre karavo ? rivAja mujaba uttarakriyA sudhI barAMo bhegAM thAya to kAusagna karI uThI javuM paNa AgalA pAchalAM guNadoSa saMbhArI ravuM nahi. sega bIlakula gharanAM mANasoe pALa ja nahi. jene khAsa lAgaNI hoya teNe pitAthI banI zake teTalI lIlotrA, kaMdamULa jAvajIva agara bane teTalo vakhata pALI zakAya te pramANe paccakhANa karavAM, koIne pharajarUpe nathI. sivAya kAMI karavuM nahi. tame mane dhAratA he tevo huM nathI, na hato. meM khAMDAMnI dhAre mAruM calAvyuM nathI. huM koNa? anaMta zaktine dhAraNahAra paNa kameM karI gherAelo eka pAmara, bhavATavImAM rakhaDato musAphara. kapuracaMda pAnAcaMda mahetA bhavATavImAM rakhaDato gAphala musAphara." saM. 1988 nA caItara suda 14 tA. 19-4-32. upara lakhelA temanA jIvana saMdeza uparathI temanuM jIvana dharmazraddhAthI kevuM raMgAeluM hatuM te spaSTa jaNAI Ave che. AvA
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ tharmazraddhALu purUSanuM avasAna saMvata 1989nA mahA sudI 7 ne zanivAre rAtrInA nava vAgye thayuM. mahAtmAonAM maraNa samaye paNa kudarata aneka prasaMge mokalI Ape che ane temanA jIvanaprabhAvanI aneka chApa pADe che. ghaTanA ema banI ke, temanI sAmAnya mAMdagI jANI, temanA sauthI nAnA putra nagInadAsanAM lagna levAyAM hatAM. jamavAnI aneka vAnIo taiyAra thatI hatI, harSanAM gIta gavAtAM hatAM, bIjI dhAmadhUmamAM sau saMsArane AnaMda lUTatAM hatAM; keInA svapnamAMye nahi ke pUrNa zuddhi chatAM mAtra adha kalAkanI becenImAM, teo pitAno deha mUkaze. harSamAM kheda thayo. saune emanA kathanano camatkAra yAda Avyo ane te e ke, temaNe pitAnI A mAMdagImAM kahI ApeluM ke, kadAca mArUM mRtyu thAya, to paNa tethI nahi gabharAtAM A zubha prasaMga je rIte goThavAyo che te rIte ja pAra utArajo. banyuM paNa ema ja. saMskArI ane yazasvI purUSonAM jIvanane ukela kaI vIralA ja karI zake cothA ArAnAM zrAvakone saMsarga ke smRti A kALe dustara che chatAM temanAM guNe ane kriyAnAM varNana zAstramAM ALekhAelAM che te uparathI jANI zakAya che. bhAI kapuracaMdanuM jIvana je rIte vyatIta thayuM - duHkhamAM dhIraja, sukhamAM zAnti, maraNakALamAM samAdhi ane sAvadhAnI, dharmakAryamAM prIti, dehanuM damana, dAnamAM guptatA, jana samAjamAM pratiSThA, vagere guNe jotAM vIranA mahAna zrAvakanAM saguNonI - sadbhAvanAnI kAMIka jhAMkhI thAya che ke AvA purUSo A kALe paNa pAke che. ApaNe temanI dharmaparAyaNatA ane sarva samayanI sAvadhAnInuM anukaraNa karI, ApaNe paramArtha sAdhIye e ja dhyeya, e ja lakSya che. e ja prabhu prArthanA.
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ pahelI AvRttinI prastAvanA bhinnacihi lokH|| kAlidAsa // khAnapAna, raheThANa vageremAM jema mANasonI rUci bhinna bhinna hoya che, tema vAMcana ke jJAnanA saMbaMdhamAM paNa mANasonI rUci alaga alaga jovAmAM Ave che. koIne sAhityane zekha heya che to koIne kAvyane zokha hoya che. keIne novela vAMcavAnI rUci hoya che te koIne tattvajJAnanAM pustaka vAMcavAnI rUci jaNAya che. A vividhatAmAM paNa hAlanA yuvakavargamAM naoNvelanA vAMcanane zekha kAMIka vizeSa pramANamAM jovAmAM Ave che. A vadhAre keTaleka aMze hitane badale ahitanA mArgamAM samAjane ghasaDI jAya e saMbhAvanA kaMI pAyA vagaranI na gaNuya. buddhine samAna tulanAmAM rAkhavA mATe upalI asarane ochI karavA tenI sAmenAM pustakonI kaMI ochI jarUra nathI. alabatta, vidvAna ane dIrghadarzI lekhakane hAthe lakhAelAM keTalAeka naivelanAM pustako samAjane nIti ane dharmano umadA abhyAsa karAve che, paNa keTalAeka lebhAgu lekhakane hAthe lakhAelI naivelo adhUrA mananA yuvaka vAMcakone viSaya ane mehanA kheTA phaMdamAM phasAvavA sivAya bIjI asara karatI nathI. AvI khoTI asara bhuMsADavAne kartavyadarzaka ane adhyAtma rasanAM pustake bahAra paDavAnI ghaNuM jarUra che. paMDita muni mahArAja zrI ratnacandrajI svAmI ke jeo hAlamAM pitAnA gurUvarya mahArAja zrI gulAbacandrajI svAmInI sAthe muMbaInI prajAne pitAnI vANune madhura AsvAda cakhADe che, temanA racelA " kartavya-kaumudI " nAmanA pustakanI bIjI AvRttinI eka nakala lagabhaga doDheka varSa upara mahArA jovAmAM AvI. bALaka, yuvAna, vRddha, strI ke purUSa, sarvane eka sarakhI rIte upayogI thaI paDe ane sarasa bodha pUrA pADe tevA A pustake mArA mana upara ghaNuM ja umadA chApa pADI. saMskRta sekenI racanA paNa sAdI,
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ sarala ane saMskRtavilAsIone manoraMjaka javAmAM AvI. A pustakanI keTalIeka nakalo kharIdI meM mArA mitravargamAM vaheMcI ApI. thoDA vakhatamAM to bIjI AvRtti khalAsa thaI gaI, tethI keTalAekanI mAMgaNIne nirAzA sAthe nakArasUcaka javAba Apavo paDaze. A pustake mArA manamAM eka jAtanI lAlaca utpanna karI te e ke AvuM bIjuM pustaka mahArAjazrInuM raceluM hoya te te mArA taraphathI bahAra pADavuM. muMbaI sthAnakanA sekreTarI jeThAlAla rAmajI zAha pAse meM mArI icchA jAhera karI. jo ke mahArAjazrInI prazaMsA sAMbhaLI temanA vacanAmRtanuM pAna karavA gata cAturmAsyamAM kayArathIe huM AkarSI hato ane dararoja vyAkhyAnamAM hAjarI Apate hato, paNa sthAnakamAM sAdhuonA vyAkhyAnamAM AvavAnI mahArI A prathama zarUAta hatI, tethI mahArAjazrInI rUbarUmAM vAtacItano prasaMga laI zako nahoto. mahArA mitra jeThAlAlabhAInI mArkata hArI icchA meM mahArAjazrI samakSa pahoMcADI. mahArAjazrIe tenA javAbamAM jaNAvyuM ke ""kartAvya-kaumudI" karatAM paNa pahelAM racAeluM eka "bhAvanA-zataka' nAmanuM pustaka taiyAra che. sarala ane sAdI saMskRta bhASAmAM judA judA chedamAM eka ke racAelA che. tenI racanA saMvata 1962 nI sAlamAM thaelI che. temAM ATha ATha thI anitya Adi bAra bhAvanAnuM varNana ApavAmAM AvyuM che. amadAvAdathI surata bhaNI vihAra karatAM rastAmAM tenuM gujarAtI bhASAMtara lakhavAmAM AvyuM che, ane suratanA cAturmAsyamAM 25 kAvyanuM vivecana paNa lakhAI cUkayuM che, paNa tyAra pachI abhyAsamAM paDavAthI ane muMbaI AvyA pachI avakAza thoDo maLavAthI vivecana AgaLa lakhAyuM nathI." meM araja karI ke Apane jyAre vakhata maLe tyAre tenuM vivecana pUruM karI te pustaka bahAra pADavAnI mArI vinaMti dhyAnamAM leze. mahArAjazrInuM gata cAturmAsya pUruM thayuM, paNa muMbaInA zrAvakonA mananI pUrI tRpti thaI nahi. zrI saMghe mahArAjazrone Agraha karI bIjA cAturmAsyane
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 mATe rAmyA. mahArAjazrI panavela uraNa tarapha vihAra karI ghATakApara cAturmAsya karavA padhAryAM. adhUruM raheluM bhAvanA--zataka tuM vivecana uraNamAM lakhavuM zarU karyuM, ane ghATakoparanA cAturmAsyamAM pUrUM karyuM. mArA tara6thI te pustaka bahAra pADavAnI karelI vinati majura rakhAI, tene mATe mane atyaMta AnaMda thayA, kAraNa ke pustakanA viSaya vAMcatAM je prakAranI jarUrIyAta huM dhAratA hatA te pUrI paDatI jaNAI. nATaka, khela, tamAsA vagere jAtanAM pustakA vAMcavAthI mana upara je mAThI asara thaI hoya te asara sadarahu pustaka vAMcavAthI upazAMta thAya ema mane khAtrIthI jaNAya che. prathamanI pAMca bhAvanAmAM saMsArI purUSa je vastu upara mehamugdha anelA che tenI vAstavika sthiti kevI che, tenA pAyeA keTalA majabUta che ane TakAva keTalA che, teneA saMbaMdha keTalA vakhatanA che, te sarva vistArathI jaNAvyuM che. chaThThI azuci bhAvanAmAM zarIranI AMtarika sthitinuM nidarzana karAvyuM che. AgalI cha bhAvanA yuvAne manathI bhAvavAnI che ane tenA upara lakSyabiMdu rAkhavAnuM che, tyAre trIjI avasthAnA purUSAne tA bhAvanAthI te sthitine nizcaya karI te pramANe vartavAnuM che. AgalI cha bhAvanA bahAranI sAmAnya sthitinuM darzana karAve che. pAchalI cha bhAvanA AtmAnI judI judI sthitinuM bhAna karAve che. temAM sAtamI Azrava bhAvanA AtmAnI karmabaMdhavALI sthitinuM bhAna karAvI tenAthI aTakAvavAnA medha Ape che. AThamI saMvara bhAvanA AtmAnI ujavalatA kema jaLavAya tenA mAga batAve che. navamI nirjarA bhAvanA AtmAne vaLagelAM karyAM kevI rIte dUra thAya te jaNAve che. dazamI leka bhAvanA AtmAne bhramaNa karavAnA kSetranI vizALatA batAve che. agIyAramI kheAdhidubha bhAvanA AtmAne sArA sayogA keTalI muzkelIe maLe che te jaNAvI tevA saMyogA maLyA hAya tA tene vyartha na gumAvavAnA medha Ape che. khAramI dharma bhAvanA AtmAne uccagAmI banAvavAne sIdhAmAM sIdhA kyo rastA che te jaNAve che. sA zlokomAM varNavelI khAra darekanA manane ghaNI bhAvanAe 6
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ ucI Toca upara laI jAya che, ke jyAM duSTa vAtAvaraNane sparza paNa thaI zake nahi, tevI pavitra bhUmimAM manane vihAra karAvI saccAritryanI Toce pugADe che. zataka uparAMta pariziSTa tarIke mitrI, pramoda, karUNA ane mAdhyastha e cAra bhAvanAnAM cAra padyo suMdara rAgomAM jyAM che. ekaMdara soLa bhAvanAnAM soLa aSTake saMskRta jANanArAone paNa atyanta AnaMda upajAve tevAM che. A pustaka chapAvavAno hetu mAtra vAMcananA zekhInone uttama bodha pUro pADavAne che. mAre jaNAvavAnI jarUra nathI ke supararayala 23 phermanuM sonerI akSaravALA pAkA puThAnuM daLadAra pustaka kAgaLanI meghavArI chatAM ochI kiMmmate vecavAnuM TharAvyuM che, te sAdhAraNa varganA mANase paNa kharIdI vAMcI zake teTalA mATe che. A pustakanI upajatI kismatano paNa pharI tevAM ja pustako chapAvavAmAM upayoga karavAno che. A pustaka chapAvavAnA kAmakAjamAM zAha hemacaMda rAmajIbhAI tema ja zAha cunIlAla vardhamAne ghaNI madada karI che, tethI temane AbhAra mAnuM chuM. keTa, bajArageTa, muMbaI ) li. sevaka saM. 1973 bhAgasara vada 1. ] vaMdhAvana dayAla bIjI AvRttinI prastAvanA jaNAvatAM ghaNe harSa thAya che ke zatAvadhAnI paMDita munirAja zrIratnacaMdrajI mahArAjazrIe raceluM A pustaka paNa "kartavya-kaumudI" nI mAphaka sarvamAnya thayuM che. A sarva sAmAnya ane nItibodhaka graMtha tarapha janasamAjanI vadhatI jatI abhirUcine lIdhe tenI A bIjI AvRtti pahelI AvRtti pramANe ja chapAvIne bahAra pADavAmAM AvI che ane te mATe huM mane kRtArtha mAnuM chuM. A pustakanI lagabhaga paDatara kiMmata rAkhelI che ane kharca bAda jatAM je kaMI vadhAre raheze te muMbaI zrAvikAzALAne bheTa ApavAmAM Avaze. muMbaI, nAyagAma myu. gujarAtI nizALa che jecaMda neNazI vorA. saMvata 1973 nA paza vadI 1. ) heDamAstara, nAyagAma myu. gu. skula. lI.
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 14 trIjI AvRttinI prastAvanA zatAvadhAnI paM. munizrI ratnacaMdrajI mahArAjanI A kRti Aje trIjI vAra prakAzita thAya che, e uparathI janatA saheje joI zakaze ke A bhAvanA-zataka graMtha tarapha lokarUci keTalI baLavattara banI che. bIjI AvRtti bahAra paDaye Aje 21 varSa jeTalo lAMbA samaya pasAra thaI gayo che, daramyAna A pustakanI cAre taraphathI mAMga to hatI ja, A saMbaMdhI meM A pustaka pharIthI chApavA mATe munizrIne anumati mAgI, pUjya munizrIe mArI A namra mAgaNa khUba AdarapUrvaka svIkArI, te badala huM pUjya muni zrIne AbhArI chuM. paM. munizrInI IcchA mujaba A trIjI AvRtti agAunI AvRtti anusAre ja akSarasaH chApavAmAM AvI che, ane praphamAM kALajI rAkhavAnI munizrInI bhalAmaNa anusAra A AvRttimAM te saMbaMdhI khUba ja kALajI rAkhavAmAM AvI che, chatAM presa deSa ke daSTi doSane aMge rahI gayela bhUla tarapha vAcako upekSA daSTi karaze evI vinaMti che. A pustaka prakAzita karAvavAnA kAraNabhUta rAjakoTa nivAsI dharmapremI zrI kapuracaMda pAnAcaMda mahetAnA suputro che ke jemaNe A graMthanI 200 nakalo agAuthI kharIdI mahArA sAhityaprakAzananA kAryane vega Apyo che. A bhAvanA-zataka jevA AdhyAtmika pustakano jaina samAja pUrepUro lAbha le ane samAjamAM sabhAvanA ane vicArono phelAvo karavA ghaTato pracAra kare, te lekhaka ane prakAzakano zrama vadhu phalaprada thaze. kiM. bahunA ! akSaya tRtIyA 1994. ) lI. saMghasevaka, paMcabhAInI poLaH amadAvAda. J jIvaNalAla chaganalAla saMghavI
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ udaghAta yAdRzI bhAvanA yasya siddhirbhavati tAdRzI // As a man thinketh, so he becometh: Bible. pUrva ane pazcima A pramANe AtmAnA astitvane mAnya rAkhavAnI sAthe tenA parama kalyANane mArga "manas'mAM thaIne pasAra thAya che, eTaluM te ekamate mAnya rAkhe che. meM arthAta "thavuM" "hovuM" e dhAtumAMthI mAvanA zabda siddha thayo che, ane teno dhAtvanusArI artha karIe to evo thAya ke "jenA jevA ApaNe thavuM joIe te." "bhAvanA' zabdane sahele gujarAtI artha karIe te tene ApaNe "vicAra" " Azaya" ke "IcchA " kahIe, chatAM je rahasyArtha "bhAvanA' zabdamAM vyakta thAya che, te e zabdomAM vyakta thatuM nathI ane tethI "bhAvanA' zabdane mAtra eka ja zabdamAM artha karavA jatAM ApaNane asaMtuSTa thavuM paDe che. mastiSkamAM upasthita thato " vicAra' ene ApaNe bhAvanA' zabdane apUrNa artha darzAvavA mATe jaDI Avato sahelAmAM sahelo zabda kahIzuM; parantu magajamAM te aneka vicAra janma pAme che, badalAya che ane punaH adazya thaI jAya che, eTale manuSyanuM magaja hamezAM vicAro karavAmAM ughukta ja rahyA kare che; evA pratyeka vicArane kAMI "bhAvanA' kahI zakAya nahi. "bhAvanA" vALA vicAramAM te kAMIka viziSTa lakSaNa raheluM hovuM joIe. bhAvanA' e janmIne badalAI jato ke adazya thaI jate adaDha vicAra na hovo joIe, paraMtu eka dRDha vicAra hevo joIe. eka daDha vicAra paNa jo e manuSyanA jIvana upara kAyamanI asara karanAro na nIvaDe to te nirarthaka che ane tethI tene bhAvanA kahI zakAya nahi. paraMtu eTalA guNavALA vicArathI paNa bhAvanAnuM saMpUrNa lakSaNa bAMdhI zakAtuM nathI. eka mAThe daDha vicAra hoya ane tenI asara manuSyajIvana upara kAyamanI thatI hoya, to
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ zuM tene bhAvanA kahI zakAze ? nahi ja. e daDha vicAra satyayukta ane hitakara hovo joIe. temAM evA guNa hovA vinA tene bhAvanA kahI zakAya nahi. eTale have ApaNe kahIzuM ke eka satyayukta ane hitakara daDha vicAra ke je manuSyajIvana upara kAyamanI asara nIpajAvI zake tene ja "bhAvanA " kahI zakAya. AvA guNayukta vicAranuM-bhAvanAnuM ciMtana karavuM evuM sarva dharmazAstro kahe che ane dharmAcAryo kahI gayA che, kAraNa ke u5ra jaNAvyuM tema manuSyanA AtmAnA kalyANane mArga "manas' rUpI kSetramAM thaIne pasAra thAya che. A uparathI samajI zakAya che ke "bhAvanA' bhAvavAno hetu "mana"mAMthI aniSTa kacaro sajJAnapUrvaka dUra karIne AtmakalyANa mATe mArga mokaLo karavAne che. jaDa ane AtmAne pichANIne manuSyajIvananA lakSyabiMdu tarapha AtmAne dorI javo e hetupUrvaka bhAvanAonuM ciMtana karavAnI manuSya mAtrane AvazyaktA che. manuSya jIvananuM lakSyabiMdu e nirvANa athavA mokSarUpI ujajavala dIpaka che. hemacaMdrAcArya kahe cheH ravivA hu nivA, ane e dIpikAne prApta karavA mATe jaDa tathA AtmAne bheda pichANavAnI jarUra che. vAgar so so vALA arthAta ekane jANe che te sarvane jANe che, e satya AtmAne anulakSIne upadezavAmAM AveluM che. AtmA ane jaDanA jJAnavaDe ja sarva jJAnanI prApti thAya che. vivekacUDAmaNimAM zaMkarAcArye kahyuM che - zabdajAlaM mahAraNyaM cittabhramaNakAraNam / ataH prayatnAd jJAtavyaM tattvajJAttattvamAtmanaH // arthAta-zabdajALa e cittane bhramita karanAruM meTuM araNya che, mATe temAM nahi aTavAtAM tattvajJa purUSa pAsethI prayatnapUrvaka Atmatatva jANI levuM. e pramANe AtmAnI pichANa upara ja nirvANarUpI dIpikA prApta karavAno AdhAra rahelo hovAthI je bhAvanAovaDe manasUmAMthI aniSTa kacaro kADhIne mArga meka karavo
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ joIe te bhAvanAo ucca AtmatatvanuM pratipAdana karanArI-tenI pichANa karAvanArI hevI joIe. potAnA AtmAnI sthiti A jagatamAM kevI che tenuM jJAna manuSyane paheluM maLavAnI jarUra che. e sthitinuM jJAna thayA pachI e AtmA koNa che, kevo che tathA kevA saMjogomAM melAya che tenI pichANa tene thavI joIe. eTaluM jJAna thayAthI manuSya potAnA manasUthI aniSTa maLane dUra karavAnI pravRttimAM joDAI zake che. e maLa dUra karavA mATe te je navIna vicAranI zreNIe svAbhAvika rIte caDavo joIe te zreNInAM pagathIyAM judAM judAM che. AtmA saMbaMdhI jJAna meLavavAthI te eTaluM te jANI zakyo hoya che ke mana gva manuSyAnAM jAra vaMdhamokSayoH arthAta baMdha ane mokSanuM kAraNa mANasanuM mana ja che ane tethI e manadvArA maLa bharAI na jAya tenI sAvacetI rAkhavAnI AvazyakatA te samaje che. na maLa bharAya nahi teTalA mATe e maLa bharAvAnA bhAge baMdha karavA sArU e mArgo teNe jANavA jeie ane te sAthe navo maLa utpanna na thAya teTalA mATe sAvacetInA upAyo laI rAkhavA joIe. ATalI sAvadhAnatA vAparyA pachI te bharAI cUkelA jUnA maLane dhIme dhIme dUra karavAnA kAmamAM udyata thaI zake che. e udyamane aMge te AtmAne nirmaLa karavAno lAbha meLavI zake che, paraMtu tenA parama kalyANane mATe hajI eTalo udyama pUrato thaI zakato nathI. A lokamAM pote je lakSyabiMdue pahoMcavAnuM che te lakSyabiMdunuM bhAna tene hajI sudhI thayuM hatuM nathI te thavAnI jarUra hoya che. e lakSyabiMdu para dhyAna rAkhavAnuM zIkhyA pachI te satya jJAna ane dharmanI prAptimAM agramatta mUvI vigaDha e Adezane anusarIne parama kalyANa sAdhI zake che. jevI rIte guNasthAnano krama pagathIye pagathIye caDAya che, tevI ja rIte AtmA ane jaDanA jJAnamAM, AtmAne jaDathI alaga karavAnA udyamamAM ane chevaTe nirmaLa thaelA AtmAne tenA kalyANane mArge preravAmAM bhAvanAo bhAvavAmAM paNa krame krame caDI zakAya che.
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 AtmakalyANa sAdhavAnI sIDIe caDavA mATe je uttama bhAvanAo rUpI sahAyakonI sahAyanI jarUra che te bhAvanAo ukta sIDInAM pagathIyAMne barAbara rIte oLakhIne sarva rIte saMpUrNa sahAya ApanArI hovI joIe. A bhAvanAo jaina zAstramAM bAra prakAranI kahI che ane e bAra bhAvanAo Atmatatva saMbaMdhI pRthapha pRthapha prakAranuM jJAna mastiSkane karAvIne tenuM ciMtana karavAne upadeza karIne ane e ciMtanaThArA bhAvanA manuSyanI svabhAvasiddha viziSTatAo banI javI joIe evuM kahIne manuSyane AtmakalyANa sAdhavAmAM sahAya kare che, balake e bhAvanAo ja AtmakalyANa sAdhI Ape che. pahelI anitya bhAvanAdvArA A jagatanI anityatAnuM ciMtana karavAnuM che. jyAM sudhI AtmAnI sthaLa saMpattionuM jJAna manuSyane thatuM nathI, tyAM sudhI sUkSma saMpattiene khyAla tene AvI zakato nathI. A jagatamAM saghaLI anizcita vastumAM eka vAta nizcita che ane te e che ke "vastu mAtranA paryAya kSaNe kSaNe pharyA kare che." jagatanI koI paNa vastu nitya nathI. tyAre nitya zuM che? eka mAtra AtmA. A pramANe pahelI ja bhAvanAdvArA jaDa jagatathI cetana AtmAnuM pRthaphatva batAvIne AtmAne sthaLa saMpattirUpa jagata koI rIte kAmanuM nathI ema batAvyuM. tenI bIjI sthaLa saMpatti A deha ane te deha upara mamatva dharAvatAM Aptajane che, paraMtu bIjI azaraNa bhAvanA kahe che AtmAne te saghaLuM paNa nirUpayogI che. tenA kalyANane mATe sthULa deha ke svajano koI paNa kAmamAM Ave tema nathI ane tethI nizcayanayanI apekSAe AtmA "azaraNa' che- zaraNarahita che. tyAra bAda AtmA je sthULa saMcagomAM melAyo che e sagAnI vicAraNA karavAthI AtmAne A jagatamAMnI pitAnI sthitinuM saMpUrNa bhAna thAya che. je saMyogamAM te melAyo che te A "saMsAra" che ane tethI trIjI saMsAra bhAvanAdvArA saMsAranI
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ sArarahitatAnuM ciMtana karIne vairAgyavAna thavuM e tene upadeza che. vastutaH saMsAra bhAvanAdvArA manuSya rAgadveSano tyAga karavAnuM zikSaNa meLavavAnuM che. A saMsArano ekadama tyAga karI nAMkhavo joIe ane te ja saMsArabhAvanAnuM ciMtana karyuM kahevAya e tene upadeza nathI; parantu saMsAra duHkhamaya che ane janmamaraNanA cakramAM pharatAM kharI rIte sukha leza mAtra nathI evI dRDha mAnyatApUrvaka saMsAranA svarUpano vicAra karavo ane pUrva karmane yoge A saMsAramAM AvavuM paDayuM che paraMtu punaH evA pherAmAM na paDavuM paDe evI IcchApUrvaka vairAgyavAna thaIne AtmasvabhAvamAM raheluM anaMta amara sukha meLavavA prayatna karavo. saMsAramAMthI virati prApta karavA mATe vairAgyanI jarUra che ane vairAgyane mATe jJAnanI jarUra che, teTalA mATe kahyuM che ke jJAnaca viratiH | jJAnanuM svAbhAvika phaLa ja virati che ane jaDa tathA AtmAnA jJAnapUrvaka saMsAramAMthI virati prApta karavA mATe vairAgyavAna thavuM e A kathanane uddeza che. AtmAnA jaDa vastuo sAthenA saMbaMdhanuM jJAna meLavyA pachI tenI sUkSma sthitinuM jJAna meLavavAnI jarUra ubhI thAya che. cothI ane pAMcamI "ekatva" tathA " anyatva" bhAvanA dvArA e jJAna prApta karIne tenuM ciMtana manuSya karavAnuM che. e ciMtanane aMte AtmA koNa che, kevo che ane kevA saMjogomAM melAyo che te viSenuM manuSyanuM jJAna pUrNa thaI zake ane pachI te tenA kalyANanI zreNIe caDavAne samartha thAya. ekatva bhAvanAdvArA AtmAnI ekAkinatAnuM ciMtana karavAnuM che, eTale ke jIva dehamAM ekalo ja janme che ane ekalo ja mare che, te ekalo ja karmano karyo che ane ekalo ja karmano bhaktA che. i: parama cAti, gAyate vai, gva hi arthAt jIva ekale ja parabhavamAM jAya che ane eTale ja jagatamAM utpanna thAya che. azaraNa bhAvanAdvArA manuSyane je AtmAnA anAthatvanuM jJAna thAya che temAM rahetI truTI A
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 "ekatva" ane "anyatva' bhAvanAdvArA pUrI thAya che. "azaraNu" bhAvanA jagatanA sthaLa saMbaMdhane anulakSIne hatI tyAre ekatva ane anyatva bhAvanA tenA sUkSma avasthAnanuM jJAna Ape che, jevI rIte AtmA eka ja kartA ane bhakatA che, tevI ja rIte sarva vastuothI " anya' arthAta " nyAro" che. A bhAvanAdvArA jenonuM matavAritva darzAvavAmAM AvyuM che. AtmA sivAyanI sarva bAhya vastuo jaDa che ane AtmAne tenI sAthe karaze saMbaMdha nathI, balake pitAnA deha sAthe paNa tene saMbaMdha nathI evuM darzAvatAM chaThThI azuci bhAvanAmAM potAnA dehanI asAratAnuM jJAna manuSyane karAvyuM che. deha e AtmA nathI paraMtu AtmAnuM vastra che ane e azuci vastra upara rAga ke mamatva rAkhavAthI AtmakalyANa sadhAvAnuM nathI evo upadeza e bhAvanAdvArA manuSyane maLe che. ahIM AgaLa AtmAnAM sarva lakSaNenuM manuSyane thavuM joItuM jJAna pUrNa thAya che, ane pachI manuSya e AtmAne nirmaLa banAvIne kalyANanA mArge AgaLa vadhAravAnI AvazyakatA ubhI thAya che. AtmA koNa che, kevo che, ane kevA saMyogomAM melAya che e jANyuM eTale te manuSyanI buddhi AgaLa tenA nagna-Naked svarUpamAM raju thAya che. te vakhate manuSya samaje che ke, je AtmA Avo che, deha Avo che, saMsAra Ave che ane AkhuM jagata AvuM che, te pachI Aja sudhImAM AtmA ane kazaH kaluSita thaye hevo joIe-temAM maLa bharAyo hovo joIe. e kalpanAne aMte te samaje che ke-tene sAkSAtkAra thAya che ke aneka prasaMge ane aneka rIte pitAne AtmA malina thayuM che ane tethI tene nirmaLa karavo joIe. jevI rIte regI mANasanA zarIramAMthI rogane dUra karavA mATe pahelAM teNe roga thavAnAM kAraNe jANavA joIe, e kAraNene aTakAvavAM joIe ane pachI bharAI gaelA rogane auSadhopacAradhArA dUra karavo joIe, tevI ja rIte AtmAne
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ 21 je karmarUpI maLa lAgyo hoya che tene sApha karavAne paNa tevo ja prayatna kare jaIe. e vidhi karma cuMTavAnAM kAraNane jANa vAne, kamane aTakAvavA ane jUnAM karmone khaMkherI nAMkhavAne che. e vidhinuM sUcana karanArI sAtamI Azrava bhAvanA, AThamI saMvara bhAvanA ane navamI nirjarA bhAvanA che. mithyAtva, avirati Adi je doSathI AtmAne karma vaLage che te doSonuM jJAna meLavavuM ane IcchavuM ke e deSo dUra thAya te Azrava bhAvanA che. navAM karma AtmAne vaLage nahi teTalA mATe jethI navAM karma vaLage te doSone baMdha karavA, eTale ke samyam jJAnathI mithyAtvane aTakAvavuM, viratithI aviratine redha karavo, kSamAthI krodhane vaMsa karavo ItyAdi vidhine "saMvara' kahe che. karmanAM kAraNe jANyAM ane e kAraNone naSTa karyo eTale navAM karmo baMdhAtAM aTakyAM, paraMtu jUnAM karmone khapAvavAnuM kArya hajI bAkI rahe che ane e kArya nijara bhAvanAdvArA banAvavAnuM hoya che. A pramANe navAM karmonuM Agamana thatuM aTakavAthI ane jUnAM karmonuM nijarana thaI javAthI AtmA nirmaLa thaI zake che ane pachI potAnA kalyANanA mArge AgaLa vadhavAnuM avaziSTa kArya tene mATe rahe che. AtmakalyANanuM chevaTa nirvANu athavA mekSa che. nirvANaprApti e AtmAnuM lakSyabiMdu che, paraMtu e lakSyabiMdu AtmAthI keTaluM dUra che, mArgamAM kevAM kevAM sthAne Ave che ane temAMthI pasAra thayA pahelAM kevI yogyatA AtmAe meLavavI joIe tenuM kharekharU bhAna thayA vinA AtmAne e lakSyabiMdunI avasthiti viSe kharI kalpanA AvI zakatI nathI. A kalpanAne arthe dazamI lokabhAvanA nirmANa thaelI che. lekane vistAra kevo che, keTalo che, kevI kevI RddhivALA cho temAM rahelA che, kevI karaNadvArA teo tevI addhine prApta thaelA che ane uccatama Rddhi dharAvanAra siddha bhagavAna kayAM birAjI rahyA che tenuM ciMtana e bhAvanAmAM karavAnuM che. eTaluM jANyA pachI je kAMI bAkI rahe che te jJAna ane dharmanI
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 prApti ja mAtra che. satya jJAna durlabha che mATe sarvajJa bhagavAne prarUpelAM siddhAMta upara zraddhA rAkhavI, satane sata tarIke ane amane asata tarIke oLakhavuM tathA gurUkRpAe temAM pAraMgata thavuM e bhAvanAne "bAdhidurlabha' evuM nAma ApavAmAM AvyuM che. chellI athavA bAramI "dharma' bhAvanA che. eka dharmanA AlaMbanathI nirvANarUpa dIpikAe pahoMcI zakAya che; tethI kevaLajJAnathI tIrthakara bhagavAne jagatanA hitArthe lokone je jJAna upadezya che te satya hevuM joIe evI zraddhA rAkhIne dezavirati tathA sarvaviratirUpa temaNe upadezelA dharmanuM pAlana karavuMH A chellI bhAvanAnA ciMtana tathA anusaraNa dvArA AtmA potAnuM saMpUrNa zreyaH sAdhI zake che. bhAvanA bhAvavAnuM-daDha zubha vicArenuM ciMtana karavAnuM A rahasyayukta mahata phaLa che. bhAvanArahita sarva kriyAo aphaLa nIvaDe che ane tethI ja guNasthAnakanI zreNIe caDavA mATe bhAvanAonI sahAyanI anivArya agatya zAstrakAre darzAvI che. A dvAdaza bhAvanAomAM sarva rahasyanI pUrNAhuti thAya che. tenI dvArA je AtmakalyANa sadhAya che te ja AtmakalyANa sAdhavA mATe bhAvanAonI eka bIjI zreNI paNa nirmANa karelI che. A zreNI mAtra cAra bhAvanAonI che, maitrI (Love towards equals ), 2718 (Love towards superiors ) $1394 (Love towards inferiors) 242 24164724 (Indifference towards opposition.) e pramANe e cAra bhAvanA che. pitAthI sarakhA, pitAthI uMcA, pitAthI nIcA ane (dharmadaSTithI) pitAnA virodhIo upara tathA bIjI pratikULatAo upara premasamAnabhAva rAkhatAM zIkhavanArI arthAta anukULa pratye rAga ane pratikULa pratye dveSa e banne vRttione tyAga karavAnuM zikSaNa e bhAvanAo Ape che. rAga-dveSa eja karmabaMdhanuM mULa che ane eno tyAga karavAthI AtmA "samatA' ne pAmIne pitAnuM zreyaH sAdhI zake che. jUdI jUdI sthitinA jIvo pratye prema rAkhavAnA prakAre
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ 23 jUdA jUdA darzAvyA che. ane tethI e pratyeka prakAranAM nAme judAM judAM ApyA che. pitAnA sarakhA cha pratyenA premane maitrIbhAvanA, pitAthI uMcA paranA premane pramoda bhAvanA, pitAthI halakA bALa cho-garIba jIvo pratyenA premane kArUNya bhAvanA ane potAnA virodhIonI pratye kivA pratikULatAono pratye upekSA athavA taTasthatA pUrvakanA premane mAdhya bhAvanA, evuM nAma ApavAmAM AvyuM che. vastutaH rAgadveSano tyAga karIne sarva jIvo pratye samAna bhAva rAkhavo, e A cAra bhAvanAone hetu che. bAra bhAvanAone bodha vistRtarUpe phelAvavAne A graMthanI racanA karavAmAM AvI che. pratyeka bhAvanAnI samajutIne mATe eka eka aSTakanI-ATha zlokanI racanA karI che ane upasaMhAra rUpe bIjA thoDA kenI racanA karIne A zataka-so glaeNke pUrA karavAmAM AvyA che. lokomAM je kathana saMkSipta racanAthI karavAmAM AvyuM che tene vizeSArthamAM samajAvavAne artha, vivecana ane keTaleka sthaLe dRSTAMtanI paNa yojanA karavAmAM AvI che. A vivecananI eka vizeSatA e che ke mULa lokanI racanA karanAra paMDita munirAja zrI ratnacandrajIne haste ja e saghaLuM lakhAyuM che ane tethI te saMpUrNa arthavAhaka ane ghaNuM rasika thayuM che. mULa lokanI racanA karatI vakhate pratyeka zabdamAM je arthagAMbhIryanI dhAraNA temaNe rAkhI haze te dhAraNa temanAja haste vivecana lakhAvAthI saMpUrNa rIte phaLIbhUta thaelI joI zakAya che. pAchaLa jaNAvelI cAra bhAvanAo A graMthane mukhya viSaya nahi hevA chatAM pariziSTamAM tatsaMbaMdhe pRthapha pRthapha rAganAM cAra saMskRta padyonI tathA tenA bhAvArthanI yojanA karavAmAM AvI che. A pramANe bhAvanAonA bodhanA saMbaMdhamAM A graMtha saMskRta temaja gujarAtI bhASAmAM atyaMta upayogI thayo che. bhavya jIvo tenA vAcana, manana ane nididhyAsanavaDe svAtmazreya mAM ukta bane evI bhAvanA sAthe A upAdyota pUre karuM chuM. sAraMgapura, amadAvAda. cunIlAla vardhamAna zAha. tA. 17-12-1916,
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ anukramaNikA. viSaya. maMgalAcaraNa (1) anitya bhAvanA (2) azaraNu bhAvanA (3) saMsAra bhAvanA (4) ekatva bhAvanA (5) anyatva bhAvanA (6) azuci bhAvanA (7) Azrava bhAvanA (8) sa Mvara bhAvanA.... (9) nirjarA bhAvanA (10) leAka bhAvanA.... (11) Adhidula bha bhAvanA (12) dharma bhAvanA pariziSTa maitrI bhAvanA pramAda bhAvanA kA bhAvanA mAdhyasthya bhAvanA .... .... ... .... .... .......... : : .... .... .......... .... .......... .... .... .... .... pRSTha. 39 90 127 166 196 224 255 281 305 331 352 374 380 385 391
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ OM namo vItarAgAya // bhAvanA-zataka. - zArdUlavikrIDita vRttam // maMgalAcaraNam / zrIndArakandavallabhataraM kalpadrutulyaM sadA / natvA''khaNDalamaNDalAcitapadaM zrIvarddhamAnaM jinam // smRtvA hRdya'jarAmaraM guruguruM narmIyate bodhakaM / bhavyAnAM bhavanAzanAya zatakaM sadbhAvanAnAmidam // 1 // maMgaLAcaraNa. artha-devatAonA vRndane atizaya vallabha thayelA, Azrita janone icchita phaLa ApavAmAM hameza kalpavRkSa jevA, IndronA samUhathI satkArapUrvaka pujAelA, ane rAga dveSane jItanAra, zrI vIra bhagavAnane namaskAra karI ane gurUnA paNa gurU zrI ajarAmarajI svAmInuM hadaya-pradezamAM smaraNa karI, bhavya jIvonA bhavabhramaNane nAza thAya tevo bodha ApanAra "bhAvanA-zataka 2 nAmano A graMtha racavAmAM Ave che. vivecana-graMthanI zarUAtamAM ISTadevanamakArAdirUpa maMgaLAcaraNa karavAnI paddhati, ziSTAcArane anusaranArI hovA uparAMta, "eri vahuvijJAni" e niyamAnusAra graMtha samAptirUpa zreyaH kAryamAM AvatAM vijone paNa dUra karanAra manAya che. eTalA mATe graMthakAranuM lakSya maMgaLAcaraNamAM namaskaraNIya koI ISTa vyakti tarapha kheMcAya
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanA-zataka. che. namaskAra karavAne yogya to anaMta vyaktio sAmAnya rIte upasthita thAya che, paNa teo paikI je vyaktine racanAra ane vAMcanAra upara vizeSa upakAra che, jenA vacanavilAsathI vartamAna kALamAM paNa viziSTa bodha maLI zake che, te nikaTopakArI zAsanapati caramatIrthaMkara mahAvIra svAmIne graMthakAra prathama namaskAra kare. che. "zrIvartamAna" ahIM sarvatra prasiddha "mahAvIra' zabda na vAparatAM "vardhamAna" zabda vAparyo che, te eTalA mATe ke graMthakAranA manamAM "jJAna-saMpatti, cAritrya-saMpatti ane mokSa-saMpattinI siddhine mATe bhAvanAnI vRddhi satvara kaye raste thAya" e vicAre ramI rahyA che. tene anukULa thaI paDe tevo artha " vardhamAna ' zabdamAM samAyelo che, eTale ke te zabda vRddhi arthavALA "kRSa" dhAtumAMthI banelo che ane te sahetuka che. vIraprabhunA samAgama, darzana ane smaraNa mAtrathI paNa dareka ucca vastunI vRddhi thavI saMbhavita che. mATe "vaddhamAna' zabda prayoga A sthAne ucita ja che. ahIM vardhamAna zabdanAM cAra vizeSaNo jelAM che. temAM paheluM nina-rAga dveSane jItanAra' e vizeSaNa vItarAga avasthA darzaka che. bIjuM "5tuce' (ISTa manoratha pUravAmAM kalpavRkSa tulya ) e vizeSaNa vItarAga avasthAnA kAryarUpa jJAna-saMpatti darzAve che, devatAne valabha" ane indrathI pUjita e be vizeSaNe vItarAga avasthAnI sAhajika vibhUti yA pUjAtizaya darzAve che. namaskaraNIya vIra prabhunI vItarAga avasthA ane tenI saMpattinuM A sthaLe smaraNa karavAno hetu e che ke A duniyAmAM parama zAMtinuM sthAna je kaMi hoya to te vItarAga avasthA ja che. kahyuM che ke navi suhI devatA devaloe / navi suhI puDhavIpaI rAyA // navi suhI seTha seNAvai ya / egaMta suhI muNI viyarAgI // 1 // je avasthA parama zAMtine ApanAra che, te ja avasthA zAMtinA abhilASI purUSane sAdhanIya athavA spRhaNIya che. graMthakAra
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgalAcaraNa paNa namaskAra karatAM potAnI aMtargata IchA ukta vizeSaNo dvArA prArthanArUpe prakaTa kare che ke je bhAvanAnA baLathI vardhamAna prabhu vItarAga avasthAnI jJAnAdi saMpattine pAmyA te bhAvanAnuM ucca baLa amArAmAM paNa AvirbhAva pAme. pUrvArdhamAM ISTa devane namaskAra karyA pachI uttarArdhamAM eka zAsana prabhAvaka upakArI mahApurUSanuM smaraNa karavAmAM Ave che. te mahApurUSa graMthakAranA gurUnA paNa gurU lIMbaDI saMpradAyane navuM jIvana ApanAra potAnA jamAnAmAM jJAnane prakAza karanAra pUjya zrI ajarAmarajI svAmI che. | namaskAra ane smaraNano vyApAra thayA pachI graMthano viSaya zuM che, ane graMtharacanAnuM prayojana zuM che, te batAvavAnI jarUra hovAthI ekanA caturtha caraNamAM graMthakAra viSaya ane prayojana darzAve che. anitya bhAvanA, azaraNa bhAvanA, saMsAra bhAvanA, ekatva bhAvanA, anya bhAvanA, azuci bhAvanA, Azrava bhAvanA, saMvara bhAvanA, nirjarA bhAvanA, loka bhAvanA, bodha bhAvanA ane dharma bhAvanAH ema bAra prakAranI bhAvanAonuM A graMthamAM varNana karavAmAM Avaze. ekeka bhAvanAnuM ATha ATha padyamAM nirUpaNa thatAM lagabhaga eka se padyomAM bhAvanAonuM varNana thaI javAno saMbhava hovAthI A graMthanuM nAma "bhAvanA-zataka ) evuM rAkhavAmAM Ave che, eTale bAra bhAvanA e A graMthana viSaya che. te bhAvanAnuM svarUpa vAMcavA vicAravAthI bhavya jIvonA bhavabaMdhanano nAza thAya e A graMthanuM prayojana che. bhavabhIra pravRtti ane paribhramaNathI thAkI gaelA jijJAsu che A graMthanA adhikArI che. (1)
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanA-cAtaka, () zanitya mAvanA, [ bhAvanAonI zarUAta anitya bhAvanAthI thAya che. anitya padArthomAM sauthI vadhAre lalacAvanAra ane duHkha ApanAra mAyA-lahamI che, mATe prathama lakSmInI anityatAnuM varNana anaMtara traNa kAthI karavAmAM Ave che. ] anityabhAvanA vAtodvellitadIpakAGkarasamAM lakSmI jaganmohinIM / dRSTvA kiM hRdi modase hatamate matvA mama zrIriti // puNyAnAM vigame'thavA mRtipathaM prApte'piyaM tatkSaNAdasminneva bhave bhavatyubhayathA tasyA viyogaH param // 2 // anitya bhAvanA. artha he bhadra! lakSmI jagatane moha upajAvanArI chatAM, vAyuthI kaMpatI dIpakazikhAnI peThe asthira ane nAza pAmanArI che. AvI rIte tuM najare jue che, chatAM paNa A lakSmI mahArI che ema je mAnI bese che te zuM hArI mUDhatA nathI? he mugdha! lakSmI-saMpatti maLavI te puNyAdhIna che. puNya maryAdita hoya che. maryAdA pUrI thatAM puNyanuM avasAna Ave che tyAre athavA potAnuM AyuSa pUrNa thatAM paralokagamana karavuM paDaze tyAre maLelI lakSmIne avazya viyoga thavAno che. khAtrIthI mAna ke kAMto lakSmIne choDI hAre javuM paDaze agara lakSmI ne choDIne jaze. bIjA bhavamAM nahi paNa A bhavamAM ja bemAMthI eka prakAre paNa avazya lakSmIne viraha thaze. (2) vivecana-je manuSyo prApta thaelI lakSmIne garva kare che, lakSmInI sattAthI bIjAone dabAve ke satAve che, aprApta thaelI lakSmI meLavavAne cAre tarapha phAMphAM mArI anartho nipajAve che,
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ nitya bhAvanA. ane pApanA pravAhamAM taNAyA jAya che, tevA manuSyomAMnA eka manuSyane uddezI apAelo A lokamAMne bodha mAtra eka manuSyane ja lAgu paDe che ema nathI, kintu dhanamAM lubdha thaelA dareka jaNane lAgu paDe che. "dUtamatte" e saMbodhana padathI jeonI mati lakSmInA madamAM yA tenI lAlacamAM bahera mArI gaI che, te dareka manuSyanuM grahaNa thAya che. bhale lakSAdhipati ke karoDAdhipati heya paNa je potAnI pAse dravya hovAne lIdhe abhimAna kare che, phAMkaDo thaIne phare che, AMkha kapALe caDAvI de che, tene zuM "hatamati - mUDhamati na kahI zakAya? je maLela dravyane zAzvata mAnI jamInamAM dATI mUkI mAtra dravyane saMcaya kare che te zuM mUDhamati na kahevAya ? je vastu thoDo vakhata rahevAnI che tene mATe lAkho ane karoDa varaso sudhI potAne ane bIjAone du:kha bhogavavuM paDe tevAM pApakarmo bAMdhI je anartha kare che tene zuM mUDhamati na kahI zakAya? kahevAya ja. he maMdamate ! lakSmI maLyA pachI tene je garva Ave che, te tAro doSa nathI paNa prAye tene ja te deSa che. dArUmAM jema niste caDAvavAno guNa che tema lakSamImAM paNa nisso caDAvavAne guNa che. anubhavI purUSo kahe che ke eka zera dArUmAM jeTalo nirase che teTalo nisso so rUpIyAmAM che. madirA pIdhA pachI tenA nissAmAM DAhyo mANasa paNa gAMDe banI jAya che tema lakSmI maLyA pachI ajJa manuSya garvamAM gAMDe banI jAya temAM zuM navAI? alabatta, eTalo taphAvata che ke madirAne nisso game tevA DAhyA mANasane paNa caDe che. tyAre lakSmIne nisso mAtra ajJa mUDha manuSyone ja caDhe che. hadayamAM kaMIka samajaNa hoya, sArAsAra vicAravAnI zakti hoya to tene lakSmIne nise caDato nathI, paNa tevA manuSyo bahu thoDA hoya che. he bhadra! lakSmI AvyA pachI chatI AMkhe dekhAtuM nathI, chate kAne saMbhaLAtuM nathI, chatI jIbhe paNa bolAtuM nathI evI jAtane eka roga utpanna thAya che
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ lAvanA-zataka, te doSa paNa tAro nahi, kintu lakSmIne ja che. nisso caDaDyA pachI jema mANasa bhAna bhUlI jAya che, tema dhana maLyA pachI garIbAInuM duHkha bhUlI javAya che; garIba sagAMvahAlAM pitAne ghera AvyA hoya chatAM te najare caDatAM nathI. te bicArAMo dhananI madada meLavavAnI AzAe zrImaMtanI pAse potAnAM duHkhanI vAta kare che paNa te tarapha koNa dhyAna Ape che tevI vAto sAMbhaLavAne te zrImaMtane kAne baherAza AvI gaI che eTale chate kAne paNa saMbhabAtuM nathI. kadAca vAraMvAra AjIjI karatAM thoDA zabdo sAMbhaLyA paNa tethI zuM garIbone hA ke nAne kaMI javAba maLe che? nahi ja. garIbanI sAthe vAtacIta karavAne zrImaMtanI jIbhamAM mUktAne roga thaI Ave che, jethI chatI jIbhe paNa bolI zakAtuM nathI. eka subhASitakAre kharuM ja kahyuM che ke - badhirayati kavivaraM / vAcaM mUkayati nayanamandhayati // vikRtayati gAtrayaSTiM / saMpadrogo'yamadbhuto rAjan // 1 // he bhadra! lakSmIne trIje deza e che ke te jenI pAse jAya che tene mojazokhamAM pADI de che, vyasanI banAvI de che, kAmakAjamAM ALasu ane edI banAve che, dhArmika kriyAmAM vrata niyama karavAmAM zithila banAve che ane lebhamAM vadhAro kare che: evA aneka doSothI bharelI lakSmIne joI tuM manamAM phulAya che? ATalA doSo hovA chatAM paNa te lakSmI kAyama ta rahetI nathI. tenAmAM maheTAmAM moTo deSa to vyabhicArane che. te eka dhaNIne tyAM jIvanaparyata rahetI nathI kintu ekane choDI bIjAnI pAse jAya che ane thoDA ja vakhatamAM bIjAnI pAsethI trIjAnI pAse jAya che. mATe ja tenuM nAma caMcalA-capalA pADavAmAM AvyuM che. te eTalI badhI asthira che ke tene vAyuthI kaMpAyamAna thatI dIvAnI zikhAnI upamA ApIe to te barAbara ghaTe che. medAnamAM rAkhele dIvo ke jene cAre tara
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ anitya bhAvanA phathI pavananA jhapATA lAgI zake tenI zikhA pavananA vacce keTalI vAra sthira rahI zake ? tevI ja yA tethI paNa vadhAre asthira lakSmI che. vRkSanI chAyA dekhItI rIte sthira lAge che paNa te eka kSaNa paNa sthira rahetI nathI. kSaNe kSaNe pitAnuM sthAna choDI AgaLa pAchaLa jAya che. savAre eka tarapha hoya che, sAMje bIjI tarapha jAya che, tevI ja rIte lakSmI-mAyA paNa dekhItI rIte sthira lAge che paNa te kSaNe kSaNe gati karyuM jAya che eTaluM ja nahi paNa te jeTalI gati kare che teTale aMze pUrvanA puNyane khapAvatI jAya che. AzcaryanI vAta to e che ke thoDe cheDe khavAtAM khavAtAM puNya jyAre pUrAM thaI rahe che tyAre ekadama lakSmIno nAza thAya che, topaNa mUrkha manuSyo tene kaze lAbha laI zakatA nathI. satkAryamAM ane sArI saMsthAmAM teno vyaya karI puNyanI navIna jyoti prakaTAvI zakatA nathI. teo ema vizvAsa rAkhIne besI rahe che ke A lakSmI pAchaLathI ApaNane kAma Avaze, paNa tema vizvAsa rAkhavAthI teo chetarAya che. pAchaLathI temane pazcAttApa karavo paDe che kemake A ne A bhavamAM ja lakSmIno avazya viyoga thAya che. viyoga be prakAre thAya che? eka to mANasanA jIvatAM lakSmI tene choDIne cAlI jAya che, bIjI rIte AyuSya pUrNa thatAM mANasa ja lakSmIne ahIM paDatI mUkI khAlI hAthe paraloka tarapha prayANa kare che. e be rIte lakSmIno viyoga thatAM je tene hA levAmAM na Avyo hoya te chevaTe lakSmIpatine mAtra aphasosa karavAne ja vakhata Ave che. (2) lakSmIjanyasukhaduHkhayostulanA / tyaktvA bandhujanaM piyAM ca pitaraM muktvA ca janmAvanimullaMghyAmbunidhi kaThoravacanaM sodA dhanaM sazcitam //
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanAnAtaka hA kaSTaM na tathApi tiSThati ciraM kAmaM prayatne kRte / dukha sAgaratulyamarjitamabhUmo bindumAtraM sukham // 3 // pratyuSAraMja hA mAtaH kamale dhanI tava sadA vRddhayai karoti zramaM / zItAdivyasanaM prasahya satataM tvAM peTake nyasyati / corebhyaH parirakSaNAya labhate nidrAmukhaM no kvacidrauvyaM no bhajase tathApi capale tvaM nirdayA kIdRzI // 4 // - lakSmInA sukha ane du:khanI sarakhAmaNI, artha-mAbApa, strI, putra, kuTuMbane cheDI, janmabhUmine mUkI, samudra ullaMghI, duSTa adhikArInAM kaThera vacane sahana karI, mahA musIbate dhanane saMcaya karyo hoya, eTaluM ja nahi paNa tenuM rakSaNa karavAnA aneka upAyo levAmAM AvyA hoya, topaNa meLaveluM dhana ghaNu vakhata sudhI TakatuM nathI. khedane viSaya to e che ke dhana meLavavAmAM ane sAcavavAmAM sAgara jeTaluM duHkha bhogavavuM paDe che, tyAre sukha te eka bindu jeTaluM paNa maLI zakatuM nathI, arthAta sAcavyA chatAM paNa aMte lakSmI potAnA viyoganuM duHkha ApatI cAlI jAya che. (3) lakSmIne ulale. | he lakSmI ! hAro mAlika hameza hArI keTalI badhI sevA kare che? game tevI TADha paDatI hoya ke santa tApa paDato hoya topaNa TADha ane tApane gaNakAryA vagara hAre mATe gAmegAma rajhaLe che. have peTI paTArAmAM ke tIjorImAM sAcavIne rAkhe che, tyAre pote game tyAM paDyo rahe che. cAra luMTArAothI hane bacAvavAne pote nidrA paNa leto nathI. kAma paDethe potAnA prANane paNa bhega Ape che. hAre mATe ATalI badhI takalIpha hAra mAlika uThAve che, to paNa he capale lakSmI ! tuM sthiratA rAkhatI nathI ane hArA
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ anitya bhAvanA dhaNIne tuM kAme lAgatI nathI ! A keTalI badhI hArI nirdayatA ! upakArano badalo apakAramAM ja vALe che ke zuM ? (4) vivecana-te ja vastu upAdeya gaNI zakAya ke je vastunA AdimAM kaMI sukhanI prApti thAya, tyA sukhe sukhe meLavI zakAya. kadAca meLavavAmAM sukha na hoya kintu duHkhe karI meLavI zakAtI hAya, paNa maLyA pachI je temAMthI kaMI sukha prApta thatuM hoya te paNa te IcchavAlAyaka mAnI zakAya. chevaTe madhyamAM paNa kadAca sukha na maLatuM hoya te aMtanA sukhanI abhilASAe paNa madhyamAM duHkha vhorI laI te vastu meLavavAno manuSyano prayatna kaMIka vAjabI gaNuM zakAya. paNa jemAM pahelAMe duHkha, vacce paNa duHkha, ane aMte paNa duHkha tevI vastu meLavavAmAM je manuSya potAnI AkhI jIMdagI gumAvI nAMkhe che teo keTalI heTI bhUla kare che ? lakSmIne mATe phAMphAM mAranArAone paNa A ja koTinA manuSyo gaNI zakAya. lakSmInA AdimAM, madhyamAM ke aMtamAM zuM joIe tevuM sukha maLI zake che? nahi ja. prathama te dravya meLavavAmAM aneka muzkelIo veThavI paDe che. "jhananI janmamamitra sva racI arthAta-pitAnI janmabhUmimAM nivAsa karIne jananInI sevA karavI te svarganA sukha karatAM paNa adhika sukhadAyaka che. A svargIya sukhane, dravya meLavavA IcchanArAoe prathamathI tilAMjali ApavI paDe che, eTaluM ja nahi paNa jeonI sAthe rammata gammata karI che, jeonI sAthe zALAmAM adhyayana karyuM che, tevA jIgaranA bALamitro ane bhAionI AnaMdabharI vAtothI ane temanA sahavAsathI maLatuM sukha paNa dravya meLavavAne mATe tyajavuM paDe che. je mAtApitAe ucherI, pALI pilI, bhaNAvI gaNAvI huzIyAra karyo, te mAtApitAnI vRddhAvasthAmAM pratyupakAra tarIke karavI joItI temanI sevAbhakti paNa bAjue mUkI devI paDe che ane patine ja prabhutulya gaNanArI pativratA patnInA hArda premane paNa dravya meLavavAnI khAtara
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 bhAvanA-rAtake pAtAlamAM praveza karAvavA paDe che, eTale ke janmabhUmi, janmadAtA, mitrA, ane jIvana sahacAriNI e sarvane viyeAga sahana karI dravya meLavavAne paradeza-dUra deza tarapha prayANa karavuM paDe che. mAnI musApharImAM jaLavATe ke sthaLavATe aneka Aphata AvI paDe che. muMbaI, karAMcI, malabAra, jaMgabAra, eDana ke arabastAnanI sakra karavAne vhANu ke sTImaramAM eThA pachI keTalAekane pitta uchaLe che, mana bhrame che ane phera Ave che eTale khAvuM pIvuM badhuM paDatuM mUkI kuMTIyA vALI ke lAMbA thaI sUI javuM paDe che! vakhate vamana thAya tyAre divase tArA dekhAya che. vagara mAMdagIe adhamUA jevA khanI jAya che. eTalAmAM kyAMya darIyAnuM tAkAna naDe che ke pUrepUrA khehAla thAya che! dravya tA hajI dravyane ThekANe rahyuM, kuTuMba kuTuMbane ThekANe rahyuM ane dravyanA umedavAra teA jaLa ane AkAzanI vacce DeAlAyamAna thavA mAMDe che ! tenA hAzakAza uDI jAya che. pArAvAra pazcAttApa kare che ke " AnA karatAM dezamAM ja dara anIne rahyo hAta tA zuM khATuM hatuM ?'' AyuSyane yeAge kadAca sahIsalAmatIthI dhArele sthAne pahoMcyA tApaNu jatAM veMta tA paisA maLI jatA nathI. prathama tA ajANyA dezamAM pIchANu na heAvAne lIdhe AmathI tema laTakavuM paDe che. zrImAnA samAgama mATe dhakkA khAvA paDe che. " zeTha akhI seA gaye haiM, akhI jaMgala gaye hai, akhI tA ArAmame baiThe haiM, amI nahIM mIlege, pIche AnA AvAM zeThanA nAkarAnAM vacana sAMbhaLI pAchA krUravuM paDe che. keTaleka divase zeThanI mulAkAta thaI teA "tane kANu pIchANe che? tArA jevA rajhaLatA dhaNA mANasA Ave che. tuM cArI karI cAlyeA na jA tenI zI khAtrI? kANu jAmIna thAya che?" AvA AvA aneka aTapaTA apamAnabharelA savAlA zAMtithI sAMbhaLI teneA namratAthI javAma ApavA paDe che. nIcenA halakaTa mANasAnI khuzAmata karavI paDe che. chevaTe nAkarI to maLe paNu pagAra peTapuratA ja maLe che, kapaDAM ane ""
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ anitya bhAvanA 11 gharanA bhADA mATe to karaja karavuM paDe che, ane tenA badalAmAM aneka kaThora gALo-prahAro sahana karavA paDe che. temAM je vacce ekAda mAMdagI AvI to na maLe koI cAkarI karanAra ke pANI pAnAra ! aneka musIbato veThI paDyA rahe che te keTaleka varase krame krame pagAra vadhe che ane karajathI mukta thaI kAMIka uMcuM mukha karI zake che. kadAca vagesage vyApAranI lAInamAM caDe to paNa jIva to muThImAM ne muThImAM! mAlanI bharatI thaI gaI ane bhAva utarI gayA hoya to rAta ane divasa ciMtA ciMtA ane ciMtA. "arere ! ATaluM badhuM karaja thaI jaze te huM kema cukavIza? have kema lAja raheze ?" AvI ciMtA ane gabharAmaNamAM uMgha AvatI nathI, khAvAnuM bhAvatuM nathI, cittabhrama thaI jAya che, vakhate ApaghAta karavAne dorAya che. kadAca puNyano yoga hoya to Aphata TaLe ane chevaTe paise meLave, paNa te keTale duHkhe? keTalI musIbate ? ATalI muzkelIo veThatAM lakSmI maLI tethI paNa kaMI dukhanI samApti thatI nathI. duHkhaparaMparA to haju cAlu ja rahe che. meLavelI lakSmInuM kevI rIte rakSaNa karavuM, tenI ciMtA havethI zarU thAya che. mANasa ema samaje ke dravya meLavyuM eTale te mAruM thaI cUkyuM, paNa tema nathI. tenA upara sAta prakAranA upadravo te cAluja rahe che. najIkanA bhAyAto ane saMbaMdhIonI evI najara thAya che ke amuka zrImAna nirvaza turata bharI jAya to tenI lakSmI ame vaheMcI laIe. luMTArA, cera ane ThagArA lokonI dRSTi paNa tyAM lAgI rahe che ke kyAre taka maLe ane kyAre tenA gharabAra luMTI laIe. rAjA ke adhikArInI tevI daSTi thAya che temanA taraphathI upadrava cAlu thAya che. tema ja agni, jaLa, dharatIkaMpa, duSTa deva ane vyasanI saMtati taraphathI paNa meLavela dhanane ThekANe pADavA prayatna cAlu thAya che. ATalA badhA upadravothI lakSmIne bacAvavAne lakSmIpatine rAta divasa phikara rahyAM kare che. garIba mANase jyAre nizcitapaNe sukhe
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ = == bhAvanA-cAtaka nidrA le che tyAre paNa zrImaMtonA hadaya thaDakatAM ja rahe che. are A kUtarA kema bhase che? naLIyAMne khaDakhaDATa kema thAya che? koI cera te nathI Avyo ? AvA vicAramAM ne vicAramAM ujAgarAthI rAtri pasAra karavI paDe che. palaMga ke taLAI upara uMgha AvI jAya tethI tenA upara na sUtAM dhananA paTArA upara ekAda guNapATa pAtharI zayana karavuM paDe che. garIba mANasane to mAtra pitAnA vahIvaTanI ja ciMtA karavI paDe che, tyAre zrImaMtone potAnA vahIvaTa uparAMta jene tyAM paise vyAje mUkyo che, te sarvenA vahIvaTanI ciMtA rAkhavI paDe che, nahito AsAmI tUTatAM paise barabAda thAya che. eTaluM karatAM paNa koI AsAmImAM ke beMkamAM nANAM khoTAM thAya che ke kayAMka vyApAramAM kajA lAge che, tyAre to eTaluM badhuM duHkha thaI paDe che ke khAnapAna sarva jhera samAna lAge che. hozakoza uDI jAya che ane vakhate ghelachA paNa thaI jAya che. Ama eka tarapha to rakSaNanuM duHkha cAlu hoya che, bIjI tarapha lakSmI maLatAM heTAInI bhUkha vadhe che. mArA karatAM amuka mANasonI pAse lakSmI vadhAre che, te mArAthI vadhAre mAnapAna pAme che, mATe mArI pAse temanA karatAM paNa vadhAre dhana kema thAya agara bIjAonuM dhana kema naSTa thAya, evI IrSyA-buddhi jAgRta thAya che, tethI te rAta divasa baLyAM kare che. na to pitAnI pAse vadhAre dhana thAya ane na te temanI pAsenuM dhana naSTa thAya tyAre tenI pitAnI zrImaMtAI tuccha- akiMcitkara jaNAya che. tRSNa ekadama vadhI jAya che, sAthe lobha paNa vRddhigata thato jAya che ane udAratA naSTa thAya che. dravya vadhAravAne cAre tarapha phAMphAM mAravA lAge che, tethI maLelA dhanamAMthI eka ratibhara sukha bhogavI zakAtuM nathI ane paramArtha ke puNya paNa thaI zakatuM nathI. eTale paisAnI madhyamAvasthA paNa nahi jevuM gheTuM sukha ane aneka prakAranAM duHkha ApatI pasAra thAya che. astu. aMtyAvasthAmAM paNa kaMI sukha maLe to prathamanI be avasthAnuM dukha
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ 17 anitya bhAvanA bhUlI javAya, paNa A to viparIta ja nIkaLyuM. aMtya avasthA te baMne avasthA karatAM bhayaMkara ja nIkaLI. A trIjI avasthAnuM nAma che phanA athavA nAza ! prathama be avasthAnA duHkhane te dravyArthI loko sukha karI mAnI le che paNa A avasthAnuM duHkha te temane kaMTakarUpa lAge che. arthAta aneka duHkhonI paraMparAne ulaMghI lakSamI ekaThI karI to paNa te kAyama sthira rahetI nathI. aneka prayatna karyA chatAM paNa jyAre te javAnI thAya che tyAre game tyAMthI mArga karI meLavanAranI AMkhamAM AMjI chetarIne cAlI jAya che. te meLavanAranI hayAtI sudhI kAyama rahetI hoya te bicArA meLavanArane to duHkha dekhavuM na paDe paNa Ate mAtra cAra divasane caTaka dekhADI vAdaLAMnI chAyA, saMdhyAno raMga ke dAbhaDAnI aNi upara jAmela pANIne biMdunI peThe zIdhra adazya thaI jAya che. kharekhara dalata te da=be, lata lAta mAranArI ja thaI jyAre AvI tyAre garadanamAM lAta mArI tethI chAtI bahAra nIkaLI AvI ane mastaka anama thayuM hatuM paNa jatI vakhate te keDamAM evI lAta mAratI jAya che ke bicArAnI keDa vAMkI vaLI jAya che, ane chAtI to phATI jAya che. tenuM pAchaLanuM jIvana dhULamaya banI jAya che. ghoDAgADImAM besIne pharanAra ane gAdItakIyA upara besanArane jyAre pitAnI pITha upara bojo kheMcavAno vakhata AvI puge che tyAre bicArAne keTaluM vasamuM lAgatuM haze ? tene khyAla bIjAone na AvI zake. te te tene anubhavI ja jANI zake che. lakSmIne viyAga tene jIvana paryanta khaTake che, ane chevaTe paNa ArtadhyAna karatAM A bhavanI sAthe parabhava paNa bagaDe che. durgatine baMdha paDe che tethI manuSyane bhava hArI jaI naraka tiryaMcamAM gothAM khAvAM paDe che. A badhAM duHkhano vicAra karIne kahevAmAM AvyuM che ke "hula yAkaratulya " arthAta dhanamAM sukha eka bindu jeTaluM paNa nathI, tyAre duHkhane te darIyo bharyo che. keTalAeka kahe che ke lakSmIne
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 bhAvanA-zataka meLavavAne zrI kRSNane darIya Lavo paDyo. A vAtane AlaMkArika rIte ema mAnIe ke lakSmI-dravya meLavavAne duHkhane darIyo DoLo paDe che te kaMI khoTuM nathI. ATaluM duHkha herIne paNa meLavelI lakSmI pitAnA dhaNane chevaTane vakhate paNa sukha ApatI nathI; mATe ja tene ula ApavAmAM Avyo che ke "ravaM niyA zIza" he lakSmI ! tane loke mAtA tarIke gaNe che, tethI mAtA tarIke putro para vatsalatA rAkhavI tahane ucita che; te guNa tArAmAM nathI to kaMI nahi, paNa hArA pAlaka hArUM rakSaNa karavAne keTalI takalIpha uThAve che, tyAre mATe vakhatapara potAnA prANano paNa bhega Ape che, te paNa tuM lakSyamAM letI nathI ane upakArane badalo vALI pratyupakAra karatI nathI eTale kRtajJatAnA guNane paNa katanatAnA doSathI te dabAvI dIdhe, te paNa kadAca jAte karIe, topaNa hAro mAlIka chevaTane vakhate hArA taraphathI kaMIka dayAnI AzA to rAkhI zake; paNa koNa jANe hArAmAM keTalI kaThoratA che ke tyAMya paNa tuM nirdaya nIvaDe che. hArA dhaNIne duHkhI hAlatamAM paDato mUkI laMpaTa strInI peThe tuM cAlI jAya che ane bIjo dhaNI kare che. A upAlaMbhathI ke vyAjaninAthI lakSmInI anityatAnuM bhAna karAvyuM che. lakSmIne svabhAva ja aniya che, te jANatAM chatAM loko je lakSmIne kahA laI zakatA nathI te doSa lakSmIno nathI paNa mANasone ja che, ane tethI uparane ulaMbhe kharI rIte lakSmIne nahi paNa vicArahIna lakSmIpatine ja ghaTe che. vicArazIla manuSyoe lakSmInA deSo, lAkSmInI traNe avasthAnuM duHkha ane tenI asthiratAne khyAla karI aniya bhAvanAnI uMDANamAM utarI, lobha tRNuM garva ane uddhatAI dUra karavI e lakSmInI anitya bhAvanAnuM phaLa che. ( 3-4 ) [ zarIra upara aMdha prema-moha rAkhavAthI keTalAMeka karavAnAM kAma rahI jAya che, jethI zarIranuM vAstavika svarUpa samajAvavAne nIcenAM be kAthI zarIranI anityatAnuM varNana karAya che.]
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ anitya bhAvanA zarIrasyAnityatA dehe nAsti ca roma tAdRgapi yanmUle na kaacidrunaa| labdhvA te sahakArikAraNamanu prAdurbhavanti kSaNAt // AyuzchinnaghaTAmbuvatmanipalaM saGghIyate prANinAM / taddehe kSaNabhaGgure'zucimaye mohasya kiM kAraNam // 5 // yasya glAnibhayena nopazamanaM nAyambilaM sevitaM / no sAmAyikamAtmazuddhijanakaM naikAsanaM zuddhitaH // svAdiSThAzanapAnayAnavibhavanaktaM divaM poSitaM / hA naSTaM tadapi kSaNena jarayA mRtyA zarIraM rujA // 6 // zarIranI anityatA. artha-manuSyanA zarIramAM eka paNa roma-o e nathI ke jenA mULamAM roganI sattA na hoya. ekeka rome poNAbabe roganuM astitva zAstrakAre kahela che. sattAmAM rahelA te rAge bhogavilAsa ane rogotpAdaka jaMtu Adi kaMI paNa sahakArI kAraNa pAmI ekadama bahAra ubharAI Ave che; bIjI tarapha AyuSya ke je pANImAM uThatA taraMganA jevuM kSaNabhaMgura che, te kSaNe kSaNe chidravALA ghaDAnA pANInI mAphaka kSINa thatuM Ave che. regono upadrava ane AyuSyanI kSINatA A be kAraNothI A zarIra anitya-nazvara ane kSaNabhaMgura dekhAya che, to pachI he bhadra! turacha nazvara ane kaTila zarIramAM kema tuM ATalo badho meha pAme che?(5) zarIra durbaLa banI jaze evA bhayathI kaI vakhate upavAsa ke AyaMbila na karyo, jenAthI AtmAnI zuddhi thaI zake ane zAMti maLI zake tevAM sAmAyika pratikramaNa vagere paNa na karyo, bhUkha lAgavAthI zarIranI glAni thAya ema mAnIne ekAsaNuM cevihAra paNa zuddha bhAvathI ne karyo, kintu rAta divasa svAdiSTa khAnapAna, hA, nAstA, me, phaLa, phUla vagere khAine banI zake teTaluM zarIranuM poSaNa karyuM,
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanA-zataka page cAlatAM zarIrane ghasAro lAgI jAya ema jANIne uMTa ghoDA vAhana upara besI musApharI karI zarIrane khUba sAcavyuM : khedanI vAta che ke eTaluM karatAM paNa aMte zarIra TakayuM nahi, kintu roga jarA ane mRtyunA paMjAmAM sapaDAI jaI naSTa thayuM! (6) vivecana-mANase potAnI mAnI lIdhelI vastuomAMnI sAthI najIkanI vastu zarIra che. keTaleka aMze lakSmI meLavavAno prayAsa zarIrarakSaNane mATe thAya che. mAMde mANasa hajAro-lAkho rUpIA kharcIne paNa zarIrane bacAvavA Icche che tethI jaNAya che ke lakSmI karatAM paNa zarIra vadhAre upayogI hovAthI tenA upara mANasane vadhAre prIti hoya che. paNa bIjI bAju tarapha joIe chIe te jema lakSmI capalA-asthira che tema A zarIra paNa tadana pAyA vagaranuM-kSaNabhaMgura jaNAya che. eka ImArata, jhADa ke taraNanA TakAva jeTalI paNa zarIranA TakAvanI AzA rAkhI zakAya nahi, kemake imAratane pAyo jamInamAM uMDe nAMkhavAmAM Ave che, jhADanAM mULIyAM paNa jamInamAM uMDAM utaro jhADane TakAvI rAkhI poSaNa ApyAM kare che, lAMpa jevA nirjIva taraNuM paNa jamInamAM jaDa ghAlI rahe che, tyAre ApaNuM zarIra to taddana nimULa hoya che. tene rogarUpe pavanane ekAda sapta jhapATo lAgyo ke jamIna upara dhasI paDatAM zuM vAra lAge ? rogone kaMI bahArathI bolAvavA javuM paDatuM nathI. te te zarIranI aMdara bharyA ja paDyA che. zarIramAM rahelA rUMvA te rogane sUcavanArAM nizAno vA vajAo ja che. eka roga potAnA mULamAM paNubabe roganI sattAnuM svAmIpaNuM bhogavI rahela che. je nAvAnuM taLIyuM boduM paDI gayuM che athavA nIcenAM pATIyAMmAM heTAM moTAM chidro paDI gayAM hoya te nAvAmAM besIne samudramAM musApharI karanAra manuSya potAnI jiMdagInI AbAdIno vizvAsa kayAMsudhI rAkhI zake? teTalo vizvAsa paNa A chidravALA ane rogathI bharelA zarIranI AbAdIne mATe rAkhI zakAya nahiM.
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ anitya bhAvanA, 17 zarIranI bahAranA vAtAvaraNamAM paNa roga utpanna thavAnAM kaMI thoDAM nimittA che? jarI havA ThaMDI thaI ke tarata phephasAMmAM zaradI lAge che ane pachI zarIranA bIjA bhAgo gabaDI paDe che. mAsAmAM pANavALA bhAgamAM maccharonI vadhAre utpatti thaI ke melerIyA tAvanI Rtu cAlu thAya che, ane temAM TapoTapa mANase saMpaDAvA mAMDe che. vadhAre varasAdathI jamInamAM bhinAza vadhatAM maraDAne roga lAgu paDe che. vadhAre garamI paDatAM kelerA phATI nIkaLe che. pANInA vikArothI khasa, dAdara, vALA vagere rogo uddabhave che. rogakAraka sUkSma jaMtuonI vRddhi thavAthI oNga, dhanurvA, kSaya vagere dardI phelAya che. AvA aneka saMyogo maLatAM zarIranI aMdara sattAmAM rahelA rage ekadama bahAra phUTI nIkaLe che. te rego zarIrane zithila-azakta banAvI de che athavA motane svAdhIna karI de che. pachI bhalene bALa hoya ke juvAna haya, strI hoya ke purUSa hoya, rAjA hoya ke raMka hoya, paNa rogono upadrava thayo ke paLa ekamAM A zarIra gabaDI jAya che. eka tarapha rego zarIrane zithila banAvavAnuM kAma kare che, bIjI tarapha jarA avasthA ane mRtyu zarIramAM praveza karavAne DokIyAM karI rahyAM hoya che. jarA che te nArI jAti, paNa tenA kArI jakhamo eTalA uMDA paDe che ke tethI mANasane game tevuM majabuta zarIra ghAyala thaIne jarjarita banI jAya che. jarA avasthAnuM jherI bANa moDhAmAM vAge che, te dAMtanI batrIzInuM satyAnAza vaLI jAya che. tene dhakko AMkhane lAge che te AMkhanuM teja jatuM rahe che ane aMdhApe AvI jAya che. kAnamAM vAge che to kAnanA paDadA tUTI jAya che ane sAMbhaLavAnI zaktinA bAra vAgI jAya che, keDamAM vAge che to keDa vAMkI vaLI jAya che, mastaka kaMpyA kare che, hAtha dhrujavA maMDe che, zarIranuM lehI zoSAI jAya che, tvacAmAM lIlarI vaLI jAya che, baLa taddana kSINa thAya che, meDhAnuM teja maMda paDI jAya che, ane bAla tamAma
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanA jAtaka. sapheda thaI jAya che. puNya pAtaLuM paDI jAya che tethI vRddha purUSanuM mukha ane tenAM vacane koIne gamatAM nathI. evI rIte jarA avasthAno jhapATo lAgatAM motanI sAmagrI taiyAra thaI rahe che. jenA AzrayathI A jIvanalatA TakI rahI che te AyuSyarUpa zAkhA kSaNe kSaNe ketarAI rahI che. divasa, rAta, pakSa, mAsa, Rtu, varasa ane yugarUpI uMdaro AyuSyarUpa tarUzAkhAnA mULane karakolyA kare che. jenA taLIyAmAM chidra che evA ghaDAmAM bhareluM pANI jema kSaNe kSaNe karyA kare che ane thoDA vakhatamAM te ghaDo khAlI thaI jAya che, tema AyuSya paNa kSaNe kSaNe jharyA kare che-kSINa thatuM Ave che. AyuSya kSINa thaI rahetAM eka paLa paNa A zarIra TakI zake tema nathI. eka subhASitakAre kahyuM che ke vyAghrIva tiSThati jarA paritarjayanti / rogAzca zatrava iva praharanti dehaM // AyuH parisravati bhinnaghaTAdivAMbho / hA hA tathApi viSayAn na parityajanti // 1 // arthAta - jarA avasthA vAghaNanI peThe zarIranA behAla karI nAMkhe che, rogo zatruonI mAphaka prahAra mAryA kare che, phUTelA ghaDAmAMthI pANI vahyAM kare che tema AyuSya jharatuM jAya che, topaNa manuSyo viSayAsakti kema choDatA nathI? A dunIyAmAM pagale ne pagale zarIranAzaka vastuo bharelI che. dharatIkaMpa thavAthI keTalIeka vAra hajAra manuSya jamInamAM ja garaka thaI jAya che. nadImAM rela caDavAthI, taLAva phATavAthI, samudramAM tophAna thavAthI paNa hajAro manuSyane vinAza thaI jAya che. laDAIo jAgavAthI lAkho mANasonI khuhArI thAya che. relve akasmAte ane bIjA aneka upadravothI jarA ane roga vinA
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ anitya bhAvanA. 19 paNa ghaNA jAneAnI pAyamAlI thatI jovAmAM Aveche. Thesa vAgatAM, udharasa AvatAM, baLakhA aTakI jatAM ke hRdaya baMdha thaI jatAM ghaNAM maraNe| nipajI jAya che. jIvavAmAM hajArA muzkelIo naDe che, tyAre maravuM te sahaja che. AvI sthitimAM A zarIranI AbAdI upara vizvAsa rAkhI susta thaI besI rahevuM e keTalI mUrkhAI che te spaSTa samajAya tema che. bicArA keTalAeka pAmara jIvA A dehathI paramA karavAmAM ke dharmInuSThAna karavAmAM zarIra dhasAi javAnI khIka rAkhe che. jo teone upavAsa, ekAsaNuM, AyaMbila vagere tapasyA karavAnuM kahevAmAM Ave teA teo ema kahe ke amArAthI bhUkha sahana thaI zake nahi ! bhUkhathI amArUM zarIra sukAI jAya ! jo temane paramAvALuM kAi jAtamahenatanuM kAma batAvavAmAM Ave teA zarIre parizrama levAthI zarIrane dhakko lAge ema mAnI paramAthI dUra rahe che. jenAthI AtmAnI zuddhi thAya tevAM sAmAyaka pratikramaNa prabhUti dhArmika anuSThAneA karavAthI zarIrane takalIpha paDe ema mAnI dhArmika anuSThAneA paNa karatA nathI. kevaLa sArA sArA padArthI AreAgavA, sArAM vasro-AbhUSaNA heravAM, dhADA gADImAM esIne karavuM, ramavuM, nhAvuM, sUI rahevuM ane zarIrane pASavuM, e kAryamAM rAta divasa macI rahI jeee zarIrane puratI rIte sAcavI rAkhyuM teonA zarIrane rAga, jarA ane mRtyu zuM mUkI de che ? nahi ja. sauthI prathama tenA zarIrane ja rAgAdikanA upadrava " bhoge rogabhayaM lAgu paDe che. anubhavasiddha niyama che ke vadhAre bhAgA tyAM vadhAre rAgeA. zarIranA upara vadhAre meAharAkhanAra ane vadhAre sAcavanArane thADuM du:kha paNa merU jeva u lAge che. kyAMka paravazapaNe thADo paNa parizrama levA paDe te te temane mahAbhArata jevuM lAge che. gheADo paNa utpAta temane bhayaMkara jaNAya che ane tevI AphatamAM vagara mAte teo marI jAya che. A dRSTAMta--eka vakhata koI e mitrA paradezanI musApharIe ""
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20. bhAvanAtaka. nIkaLyA. bemAMthI eka jaNa jAtamahenatu hato. be cAra gAunI musApharI karavI hoya to gADInuM sAdhana chatAM pagapALA cAla. parva tithiomAM upavAsAdi paNa karato hato. vakhatapara ochuM hatuM ke TADhuM unuM je bhejana maLe tenA para te saMtoSa mAnanAro hato, tyAre bIjo mANasa zarIranI bahu saMbhALa leto hato. thoDuM paNa kAma potAnI jAte karatA nahi. thoDo vakhata paNa te bhUkhane sahana karato nahi. musApharImAM to kyAMka khAvAnuM moDuM maLe, kyAMka na paNa maLe, sUvAne pathArI maLe athavA na maLe, AthI bIje mitra bahu duHkhI thavA lAgyo. adhUrAmAM pUruM vaLI eka sthaLe evuM banyuM ke te be jaNa je jagyAmAM utaryA hatA, tyAM koInI corI thaI. corIne Aropa A be jaNa upara Avyo. baMnene ATha ATha divasanI kedanI zikSA thaI kedIone khorAka bahu tuccha maLato. je sahanazIlatAvALo hato te to tevA khorAkathI paNa saMtoSa mAnIne nirvAha karato, paNa bIje mANasa ke jene jarA ThaMDuM ke mALuM hoya te paNa bhAvatuM nahi, tenAthI kedIne khorAka zI rIte laI zakAya? pariNAma e AvyuM ke jyAre sajA bhogavI laI chuTavAno vakhata Avyo tyAre eka jaNa ja bahAra nIkaLyo. bIje jaNa takalAdIpaNAnI TevathI ATha divasanI bhUkha veThIne kedakhAnAmAM ja maraNa pAmyo. | game tevI rIte sAcavyA chatAM paNa jayAre A zarIrane vinazvara svabhAva dUra thatuM nathI, eTaluM ja nahi paNa je A zarIranI suMdaratA lAge che te paNa caitanyanI hAjarIthI ja. citanya nikaLI jatAM to te eka ghaDIvAramAM viNasI jAya che, durgadha nIkaLavA mAMDe che, jIvAta paDI jAya che ane AsapAsanA vAtAvaraNane paNa kharAba karI de che. caitanyane TakAvI rAkhavAnI paNa temAM zakti nathI to pachI kayA guNane laI tenA upara moha ke Asakti rAkhavI ghaTe? kavi dalapatarAme kahyuM che tema aMte te
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ 21 anitya bhAvanA, " rAkha thaze raNamAM baLIne badhI kaMcananA sarakhI zubha kAyA !" te pachI rAta divasa zarIrane poSavAmAM ja vaLagI rahevuM, tapa, jJAna, dhyAna, paropakAra kaMI paNa na karavuM, e maLelI takane gumAvI nAMkhavA jevuM ja gaNAya. sujJa janoe zarIranuM anitya svarUpa samajI jyAM sudhI tenI hayAti che tyAMsudhI dara kSaNe kaMI ne kaMI Atmika kArya sAdhavuM, vrata paccakhANa, tyAga, niyama, iMdriyadamana, manonigraha ane paramArthanAM kAryo karI levAM. yAda rAkhavuM ke kya sAruM vratadhArA." "deha kheha ho jAyegI, phira kahAM karego dharma !" dehane nAza thayA pachI kaMI banI zakavAnuM nathI; mATe A dehathI jeTalAM zreyaskara kAryo banI zake teTalAM karI levA eja zarIranI anitya bhAvavAnuM phaLa che. (5-6). ( [ saMpatti ane zarIra e sarvane nAza karanAra mota che. tenuM sAmartha keTaluM che te have pachInA zlokamAM batAvavAmAM Ave che.] balinAmapi kAlakavalIbhavanam / prAjyaM rAjyasukhaM vibhUtiramitA yeSAmatulyaM balaM / te naSTA bharatAdayo nRpatayo bhuumnnddlaakhnnddlaaH|| rAmo rAvaNamardanopi vigataH kvaite gatAH paannddvaa| rAjAnopi mahAbalA mRtimaguH kA pAmarANAM kathA // 7 // baLavAna rAjAe paNa kALanA keLIyA. artha-jemanI rAjyasattA vizALa hatI, jemane tyAM vaibhava aparimita hato, jemanA zarIranuM baLa paNa advitIya hatuM, tevA bharata Adi sArvabhauma rAjAo paNa kALanA kavala thaI gayA ! rAvaNa cAlyo gayo ane tene mAranAra rAmacaMdrajI jevA paNa A dunIyAne choDI cAlyA gayA ! kayAM gayA te mahA baLavAna ane jagat vikhyAta pAMca pAMDavo? hAma dAma ane ThAmanA dhaNI,
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanA-zataka, pRthvInA bAdazAhe ane mAMDalika rAjAo paNa jyAre metanA paMjAmAM pakaDAI jaI, hatA nahatA thaI gayA, tyAre bIjA sAmAnya mANasanI to vAta ja zI karavI ? (7) vivecana-A jagatamAM kALa nAmano rAkSasa eTalo badhe jorAvara che ke teNe nAnA maheTA sarvane ekasarakhI rIte saMhAra karyA chatAM paNa te zAnta paDato nathI. teNe zaktivALA samartha zrImaMto, pitAnI zabdagarjanAthI siMhane paNa DarAvI bhagADanArA zUravIro, zatruvargone haMphAvI jera karanAra baliSTha rAjAo, vaidyavidyAnA pAraMgata vaidyarAje, zuddha dharmanA ArAdhaka pUjanike, DhoMgadvArA pUjAtA haiMgIo, lakSmInA abhimAnIe, pavitra mahAtmAo, apavitra luccAo, zILavaMtI satIo, vyabhicArI kulaTAo, pitAnI zaktinA vicArane bhUlI bIjAonI nakala karanArA nakalI Ao, tela phulela lagAvI mAthAnA vALanI paTTIo pADI ahobhAgya mAnatA laherI lAlAo, temanI pravRttimAM aMdha banI AchAM vacce cALA karI jagata phaMdamAM vadhAro karyA chatAM khAnadAna-amIra ke umarAva kuTuMbamAM eALakhAvAnI nakala karanArI temanI lolaNuo, A sarvene kALa vinA pakSapAte ekasarakhI rIte nAza kare che. nathI cAlatI tenI AgaLa rAjAonI rAjyasattA ke nathI cAlatuM heTA lazkaranuM lazkarI baLa; nathI cAlatI vaidyonI vaidyaka vidyA ane nathI cAlatI hakImonI hikamata. nathI cAlatI kArIgaronI karAmata, ke nathI cAlatAM hunnarIonA hunnaro. nathI cAlato DAkaTaranI davA, ke nathI kAma AvatI mAtherAnanA baMgalAnI havA ! nathI cAlatI uddhatAnI uddhatAI ke nathI cAlatI garIbonI garIbAI nathI cAlato jezIone jeSa ane nathI cAlato bhuvAone roSa. nathI cAlato amaladArone rUvAba ke nathI cAlato vakIla bArIsTaroe ghaDI kADhelo javAba. nathI cAlatI mAndhAtAnI hATAI ke nathI cAlatI bAdazAhanI bAdazAhI. nathI cAlatI amIronI amIrAI ke nathI cAlatI ThAkoranI ThakurAI.
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - anitya bhAvanA. 23 nathI cAlatI zAhukAronI zAhukArI, ke nathI cAlatI arajadAronI arajadArI, nathI cAlatuM amaladAronuM abhimAna ane nathI cAlatI kamAnDaronI kamAna. nathI cAlatuM nizAna tAkanArAonuM nizAna ane nathI cAlatuM sukAnIonuM sukAna. nathI cAlatI gavaiyAnI gAnakaLA ane nathI cAlatI kavionI kAvyakaLA. nathI cAlatI gaNitavettAonI gaNitakaLA ane nathI kAma AvatI sAhityacAryonI sAhityakaLA. nathI cAlatI vidvAnonI vidvattA ane nathI cAlatI vaktAonI vakatRtA. nathI cAlato daMbhIono daMbha ane nathI cAlato yAjJikane yajJasamAraMbha, je kALa koInI paNa lAlacamAM lapaTAte heta ke koInI paNa hunnarakaLAthI prasanna thato hota, keInI paNa hemAM dabAto hota ke koInI paNa zarama rAkhato heta, keInI sattAthI parAjaya pAmato hota ke keInI samajAvaTathI samajato hota, to A jagatamAM nAmIcA purUSo, zrImati, amaladAro, rAjAo, bAdazAho, cakravartIo, paMDito ke jAdugaro kadI paNa maraNa pAmata nahi. game te rIte kALane phosalAvI, phasAvI, lalacAvI, bhUlAvI, samajAvI, harAvI, dabAvI ke raMjana karI pAcho vALata ane matathI bacI jAta. paNa tema thatuM to dekhAtuM nathI. cakravartI baLadeva, vAsudeva, mAMDaLika, mAdhAtA rAjAo ane kaLAvAna hunnarI baLavAna sattAvAna aneka purUSo A pRthvI upara thaI gayA che paNa temane koI purUSa hAla dekhAto nathI. je hoya te batAve bharata Adi cakravartIo ke jemanI pAse cha khaMDanuM rAjya hatuM, batrIsa hajAra mukuTabaMdha rAjAe jene namatA hatA, corAsI lAkha hAthIo, corAsI lAkha ghoDA, corAsI lAkha ratho ane 96 karoDa pAyadaLa lazkara jemanI pAse hatuM. traNa karoDa keTavALa, traNa karoDa kAmadAra ane teTalA ja maMtrI mahAmaMtrI hatA. cauda ratno jeonuM dareka kAmakAja karatA hatA, ane soLa hajAra devatAo jemanI sevAmAM hameza hAjara rahetA hatA. tevA cakravartIemane eka te batAvo !
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 vAvanA saha. cakravartI karatAM aradhI sAhebanI vAsudevanI hoya che tevA nava vAsudeva gatayugamAM (cothA ArAmAM) thaI gayA, temane koI matathI bacele javAmAM Avyo? kayAM gayo pele badhAne dhrujAvanAra, rAkSasone saradAra, sItAjIne upADI janAra, rAmacaMdrajInI sAme yuddha karanAra, balika ane ati garviSTha rAjA rAvaNa? kIrane harAvanAra, nyAyane mArge cAlanAra, pAMDurAjAnA putra pAMca pAMDavamAMthI paNa koI A pRthvI upara dekhAtuM nathI. AvA AvA meTA rAjA mahArAjA sattAdhIzo paNa jyAre kALanA kaLIyA thaI gayA, kaI paNa bacavA pAmyo nahi, tyAre sAmAnya mANasonI to zI vAta karavI ? dareka jaNane meDAM ke vahelAM eka divasa avazya maravuM che. jamyA pachI maravuM e A zarIrano svabhAva ja che, chatAM paNa amuka varaso sudhI chavAya che e eka manuSyone bhAgyodaya samajo joIe, nahito koI paNa kSaNa evI jatI nathI ke jemAM eka maraNa nipajatuM na hoya. ekaeNkiyAdikanI vAta to eka bAju mukIe; mAtra manuSyane ja hisAba karIe; topaNa hAlanI gaNatrI pramANe eka abaja ane 44 karoDanI kula vastI manAya che; temAM eka miniTe 33 sarerAsa bharaNapramANa Ave che. pIra, pegaMbara, phakIra, olIyA, sAdhusaMta, guNI, sajana, durjana ne bALa, yuvAna, vRddha darekane koI ne koI kSaNe maratAM ApaNe najare joIe chIe. teja dazA ApaNuM paNa eka kSaNe thavAnI che ema paNa samajavuM hoya te sahaja samajI zakAya, chatAM paNa jANe A duniyAmAM amara rahevuM hoyanI, kALanI jANe svapna paNa bIka na heyanI tema keTalAeka manuSya aMdha banIne anAcAra seve che ! pote baLavAna hoya te durbaLane dabAve che, garIbone satAve che, vizvAsaghAta, chaLaprapaMca kare che, beTAM nAmAM lakhe che, abhaNa-dIna mANasone chetare che, pitAnI kanyAne vecI tenA paisA le che, jenuM varNana karatAM kaMpArI chUTe tevAM na karavAnAM kAmo kare che ! krodhanA AvezamAM potAnA
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ anitya lAvanA. 25 kuTuMbanA mANasonA agara bIjAMonAM khUna karI nAMkhe tevA manuSyo paNa jyAre metanA mijamAna bane che tyAre temanI AMkhe uDI jAya che. bhUtakALanAM kALAM karyo tenI najara AgaLa khaDAM thAya che, tyAre hadayamAM kaMpArI chUTe che ane pArAvAra pazcAttApa thAya che, paNuM ghara saLagyA pachI kuvo khodAvavAthI Aga kayAMthI lAya ane mAla kyAMthI bace? mATe prathamathI prayatna karavo joIe. DAhyA manuSya te gaNAya ke je kALanI dUtI jarA avasthAnuM ekAda cilDa najare caDatAM tarata cetI jAya. daSTAMta-eka rAjAnuM daSTAMta A sthaLane baMdhabesatuM che. eka rAjA ke jenA tAbAmAM moTuM rAjya hatuM, jeNe pitAnA duzmanane namAvyA hatA, te rAjA eka vakhate potAnA mahelamAM eka palaMga upara beTho che. tenI joDe tenI rANI hAsyavilAsa karatI beThI che. prasaMgane anusaratI vinaMdanI vAto cAlI rahI che. eTalAmAM bhIMtapara goThavelA arIsA tarapha rAjAnI najara gaI ke acAnaka rAjAnA caherA upara lAni chavAI gaI. vinoda ane vilAsane sthaLe udAsInatA AvI gaI. raMgamAM bhaMga paDI gayo. A joI rANI paNa bahebAkaLI banI dIna svare rAjAne A pramANe vinavavA lAgI - rANI-( duho ) khoLe bharI che sukhaDI, pAnanAM bIDAM haththa, jaLahaLa jyoti jagamage, kema aluNuM kaMtha? (1) arthAta-he prANanAtha ! A mIThAI mevAnA khumacA bharelA mArA khoLAmAM paDayA che, Apane khAvAne pAnanAM bIDAM taiyAra karI meM hAthamAM rAkhyAM che, sAme ratnonI jyoti jaLahaLI rahI che, hAsyavilAsane raMga jAmyo che, temAM ekAeka Apa kema udAsa thaI gayA ? bhUtakALanA kAMI prasaMga sAMbharI Ape ke bhaviSyamAM kAMI Aphata AvavAnI AgAhI maLI che ke zarIramAM kaMI gupta vedanA utpanna thaI che ? zA kAraNuthI acAnaka raMgamAM bhaMga paDyo ?
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 bhAvanA rAta. rAjA--( duhA ) saMdezA laI AvIye, jamanA dUta duzmana AvI pahoMcaze, javuM paDaze atha--priye ! ApaNI najIkamAM eka dUta AvI pahoMcyA che. te eka meATA duzmananA saMdezo laI AvyA che. te kahe che ke huM rAjana! taiyAra thaI rahe, mArA svAmI tane AMdhI keda karI laI javAne thADA vakhatamAM ahIM AvI pahoMcaze. AgaLathI cetavaNI ApavAne mane mekalyA che ! he bhadre ! A bhayabhIta saMdezAthI mane ciMtA thaI paDI che ke bhAre lAcArI sAthe rAjyabhraSTa thaI duzmanane ( jamane ) dvAre javuM paDaze. A vAra, jamAra. (2) rANI--hai svAmIna! Apa eka bahAdUra kSatriya hAvA chatAM duzmanatho kema DareA che ? ATalA duzmaneA jItyA tenI sAthe A eka duzmanane zuM nahi jItI zakAya? kadAca te bahu baLavAna ho tA hai prANupate ! rAjA--( duhA ) (du) ApuM jamane lAMcaDI, ApuM lAkha pasAya, ApuM (mArA) karanI mudrikA, (mArA) pine kANu lai jAya ? (3) atha--jamane game tevI lAlacamAM nAMkhI huM Apane cheDAvI laiza. ApaNA bhaMDAramAM ane mArI pAse dravyanA kyAM tATA che? lAkhAnuM najarANuM karI jamane pAchA vALIzuM, tame zA mATe kikara karA che? dhelI suMdarI bAvarI ! dhelA mela ma kheAla, jo jama levata lAMcaDI, tA jagame` marata na kAya. (4) a--he suMdarI ! tuM ATalI badhI bheALI kema thAya che? zuM jama kASTanI lAlacamAM lapaTAyA che? jo te rUzvata laIne pA krUratA hAta tA A jagatamAM meATA samartha purUSA kAi bharata ja nahi.
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ anitya bhAvanA. 27 rANI--paNa hajI teA te dUta ahIM AvyA nathI ne? Avaze tyAre vAta. rAjA--he bhALI ! te tA ahIM AvI cUkayA che. rANI--kayAM che? huM teA tene dekhatI nathI ! tyArapachI rAjAe peAtAnA mAthAmAM Avele eka sapheda khAla ukheDIne rANIne batAvyA ke jo, A jamanA dUta! jarA avasthAnA pahele jAsusa ! A sapheda bAla ApaNune mAtanI cetavaNI Ape che ane jIMdagInAM karavAlAyaka kAryo karI levAnI sUcanA Ape che, mATe A chellI vAtacItamAM tArA ne mArA saMbaMdha pUrA thAya che. basa, have na joie mAre rAjamahela, ane na joIe saMsAranI spela ! nathI joItA bhAvilAsa, nathI mArA manamAM kazAnI Aza ! eTaluM kahI te rAjAe rAjya vaibhavane tyajI sadgurUnA caraNanuM zaraNu grahI AtmasAdhana karavAne virakta banI dIkSA aMgIkAra karI manuSyajIvananuM sAka karyuM. na A dRSTAMta uparathI dareka jaNe samajavuM joI e ke mAtanI nizAnIo jaNAya te pahelAM taiyAra thaI Atmika kArya sAdhI levuM. haju teA ApaNe juvAna chIe, Aja nahi teA kAle, A mAse nahi te| Avate mAse, Avate varase dhama karIzuM, gharaDA thaIzuM tyAre zreya sAdhIzuM, evo rIte je bhareAMsA rAkhI esI rahe che, te kaMi paNa karyAM vagara khAlI hAthe maraNune zaraNa thAya che, mATe kaMI ne kaI paNa zreyanuM kArya agAuthI karavuM. (7) [mAtane khyAla jIvAnImAM AvatA nathI paNa jIvAnI keTalA vakhata sudhI TakavAnI che te nIcenA zleAkamAM darzAvAya che. ] yauvanasyApyasthairyam / re re mUDha jarAtijIrNapuruSaM dRSTvA natAGgaM paraM / kiM garvoddhatahAsayuktavacanaM brUSe tvamajJAnataH //
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanA-sataka. re jAnIhi tavAdhi nAma nikaTaM mAtA dazeyaM drutaM / sandhyArAga iveha yauvanamidaM tiSTheciraM tatkim // 8 // juvAnInI asthiratA. artha-are e yuvaka ! pele vRddha Dese ke jenuM zarIra jarAcharNa thavAthI bevaDuM vaLI gayuM che, ke je hAMphato hAMphata lAkaDInA TekAvatI ghaNI musIbate cAlI zake che, bicAro cAlatAM cAlatAM laDathaDIyAM khAI paDI jAya che, te DosAnI tuM zA mATe mazkarI kare che? ATale badhe juvAnInA garvamAM garakAva thaI gayo che, agara ajJAnasAgaramAM DubI gayela che ke juvAnI javAnI che tene khyAla sarakho paNa hune thato nathI? samaja samaja! kaMI vicAra kara ! A juvAnI thoDe vakhata sudhI ja TakavAnI che, cAra divasa ja hene caTako che, saMdhyAnA rAga samAna juvAnI thoDA vakhatamAM jyAre cAlI jaze tyAre hArI pitAnI paNa A ja durdazA thavAnI che. tuM yAda rAkhajo ke je dazA DosAnI joI tuM mazkarI kare che, te ja dazA hane pitAne vIMTI vaLaze, tyAre hane paNa AvuM ja duHkha veThavuM paDaze. (8) vivecana-"juvAnI dIvAnI " e kahevata anusAra juvAna avasthAmAM ThAma ThAma madirApAne chakelA mApanI peThe dIvAnApaNuM ghaNe bhAge jovAmAM Ave che. madirA pInArane jema bhAna rahetuM nathI tema juvAnImAM viveka raheto nathI. jyAM vivekanI gerahAjarI tyAM mehanI prabaLatA hoya che, eTale jeya devatA upara garama thaelA kaDakaDatA telamAM pANI paDe to ubharAI jAya che tema sahaja nimitta maLatAM krodhanA AvezamAM Ave che, AkhA jagatanA padArtha mAtra potAnA kabajAmAM Ave te paNa saMtoSa pAme nahi teTalo lobha AvirbhAva pAme che. game tene game tema chetarIne
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ anitya bhAvanA 29 vinA hake tenI pAsethI kaMI paNa chInavI levAnuM kapaTa pedA thAya che, nAnA prakAre abhimAna AvI jAya che, eTale keH-huM ucca jAtine huM, mhane uttama prakAranI sAmagrInA lAbha thayeA che, te bIjA kAne nathI. huM uMcA kuLanA chuM-mArA jevuM kAne uMcu kuLa nathI. mhArUM azvaya prabaLa che, tevuM khIjAne nathI. mhArUM baLa-sAmarthya adhika che, tevuM koInAmAM nathI; mhArUM rUpa ghaNuM sArUM' che tevuM kAInuM nathI; mhArUM tapa UMcA prakAranuM che-tevuM kASThanuM nathI; mhArU' jJAna vadhAre che tevuM koInuM nathI: ema aneka prakAre chatI vastunA mada ane achatI vastuonuM mAna pedA thAya che. vakrapaNe jenI tenI bhAMDa bhavaiyAnI peThe mazkarI karavAnI buddhi upaje che. bhAgajoge peAtAne kaMI sArI vastunI prApti thAya te te atyaMta khuza khuza thAya che, harSoMdhelA ane che, koI vastunA vinAza thAya te atyaMta klezarUpa viSAda thAya che, aneka prakAranA bhaya pedA thAya che, STi vastunA viyeAga prasaMge dhaNA vakhata sudhI tene zAka thAya che, vaLI sAsune raMga lAge che khIjAonI malinatA tarapha tene sUga pedA thAya che. purUSa hAya tA strI bhAgavavAnI IcchA thAya che, strI hAya ! purUSa bhAgavavAnI IcchA thAya che, napuMsaka hAya tA strI ane purUSa e bannene bhAgavavAnI cchiA thAya che. A pramANe juvAnImAM mAhanA udaya thAya che tethI ajJAnapaNe manuSyajanmane sAka karavAnA vakhata je ciMtAmaNi ratna samAna gaNAya che tene nirka gumAve che ane Atmahitane visAre che. AMkhe pATA bAMdhI zaNagAra sajIne varadhADAmAM karanAra vAgatAM vAjA'nA nAdane AdhAre sAthe ne sAthe teA karI zake che paNa tenA zarIraparanA zaNagAra upADI lenArane te joI zakatA nathI. tema juvAnInA madavaDe AMdhaLA banelA cAlu nakalIA jamAnAmAM vAgatAM vAjA' jevAM ke nATakA, hATalA, phezana, eTokreTA ane zRMgArika nAdazravaNeAmAM bIjAenI sAthe sAthe jAya teA che, teA
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanA-zataka paNa temAM temane zuM nukasAna thAya che te temanI AkhI juvAnI pUrI thatAM sudhI-ane temane mATe AgaLa vadhIne kahIe to temanI puMjI pUrI thatAM sudhI temane khabara paDatI nathI. paNa jyAre juvAnI jaze, hAma dAma ane ThAma hAraze, vRddhAvasthA Avaze, saMpUrNa azaktapaNuM jaNAze, tyAre ja potAnI bhUlane pastAvo thayA vinA rahenAra nathI; paNa "pachIthI hAtha ghacce zuM thAya?" e kahevata anusAra hAla ja viveka lAvone Atmahita Adare to pachIthI pastAvo karavAnuM jarA paNa kAraNa rahe nahi. mATe jyAM sudhI juvAnI kAyama che, vRddhAvasthA AvI nathI, rogo utpanna thayA nathI, kALe ghero ghAlyo nathI arthAta mRtyu AvyuM nathI, lakSmI ane parijana upara svataMtra kAbu che, zarIramAM zakti che, tyAM sudhI AtmakArya karI levuM e ja mANasa mAtranuM kartavya che, kAraNa ke juvAnI gayA pachI hAthamAM lAkaDI Ave che, kammaramAMthI namI javAya che ane loko temanA buDhApAnI mazkarI kare che. koI kahe che ke -" kAkA kema uMdhA paDI paDIne cAlo che?" tyAre bIje tenA javAbamAM vakrokti kare che ke -" temano juvAnI khevAI gaI che, te zodhavA mATe uMdhA paDI paDIne cAle che." vaLI vRddhAvasthAmAM AMkho jAya ne aMdhApo Ave te paNa A jamAnAnA vakra lokene kaMI dayA AvatI nathI te to juvAnInA madamAM dIvAnA banelA-tenI paNa mazkarI karyA vinA rahetA nathI. tene eka nahAne dAkhalo nIce mujaba che. daSTAMta-eka garIba AMdhaLA Dose eka galImAM bhIkha mAMgato hato tene joIne eka chokare pUchayuM ke "sA ! Ama kayAM jaze?" Dese javAba Apyo ke-"bhUkhyo chuM tethI bhIkha mAMgavA jAuM chuM." tyAre chokaro bolyo ke, "lyo A mArI pAse zIre che te ApuM." ema kahI thoDeka kAdava te
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ = anitya bhAvanA 31 DesAnA hAthamAM mUkyo, te AMdhaLA DosAe potAnA maheDhAmAM mUkyo, ane mUkatAMnI sAthe ja te kAdava hovAnuM jaNuyAthI teNe zuMkI dIdho eTale tenI pAghaDI uchALIne hasato hasato pelo chokaro doDI gayo ane Dose buma pADI tethI phaLIyAmAMthI cAra pAMca bIjA juvAnIyA AvyA temaNe te DosAne pAghaDI pAchI ApavAne badale tenI kAchaDI kADhI nAMkhIne vadhAre pajavyo. A pramANe juvAnInA madamAM keTalAeka duHkhI thatA vRddha manuSyonI cheDa kare che paNa temane eTalI khabara nathI ke "eka vakhata ApaNuM paNa evI ja dazA thavAnI che. te paNa lAMbe vakhate nahi paNa tarata ja AvavAnI che. juvAnIne jatAM kaMI paNa vAra nahi lAge. pataMganA raMganI peThe te tarata uDI jaze." konI juvAnI kAyama rahI che? jeo thoDA vakhata pahelAM juvAna hatA teone buDhDhA thatAM ApaNe najare joIe chIe. jema teo buDhDhA thayA, tema dareka juvAna avazya buddo thavAne ja, jayAre te buddo thaze tyAre tenA paNa tevA ja hAla thaze. bhartRharinAM A vacano temaNe yAda rAkhavAM joIe: gAtraM saMkucitaM gatirvigalitA bhraSTA ca dantAvali / daSTinazyati varddhate badhiratA vaktraM ca lAlAyate // vAkyaM nAdriyate ca bAndhavajanairbhAryA na zuzrUSate / hA kaSTaM puruSasya jIrNavayasaH putropyamitrAyate // 1 // arthAta-jyAre mANasane vRddhAvasthA lAgu paDe che, tyAre zarIra saMkocAI jAya che, paga narama paDI jAya che, cAlavAnI zakti rahetI nathI, dAMtanI paMkti paDI jAya che, AMkhanuM teja ghaTI jAya che agara baMdha thaI jAya che, kAne baherAza Ave che, meDhAmAMthI lALa jharyA kare che, kuTuMbamAM tene anAdara thAya che,
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32 sAmAka kAI paNa mANasa tenuM vacana mAnatA nathI, peAtAnI strI paNa sevA sAkarI karatI nathI, kiMmahunA jene ucherIne mhoTA karyAM tevA dIkarAne paNa vRddha pitA duzmana jevA jAya che arthAt mAthusanA e hAla thaI jAya che. gRhanI mazkarI karanArA juvAnIyAoe pAtAnI bhaviSyanI sthitinA khyAla karI gava ane uddhatAI cheADI siddhe mAge cAlavuM joI e. (8) [ juvAnInI mAphaka sarva vastu asthira che te nIcenA kAvyamAM darzAvatAM anitya bhAvanAnI samApti karavAmAM Ave che. ] sarveSAmasthairyam / ramyaM harmyatalaM balaJca bahulaM kAntA manohAriNI / jAtyazvAvaTulA gajA girinibhA AjJAvazA AtmajAH // etAnyekadine khilAni niyataM tyakSyanti te saMGgatiM / netre mUDha nimIlite tanuriyaM te nAsti kiM cAparam ||9|| sarva vastuonI asthiratA. a--AMDI, takhatA ane krUranIcarathI zaNagArelI su Mdara havelI, mANasane cakita karI nAMkhe tevuM atula zarIrabaLa, vividha vRkSeAnA phUlanI sugaMdhavALA, pavanathI manane ramADanAra suMdara bagIcA, pavanane vege cAlanAra asaMkhya dheDA, hAthI, ratha ane vistRta kuTuMba, A badhI vastuo zuM hArI pAse krAyama rahenArI che ? nahire nahi ! kadAca te vastu maLI haze tApaNu thADA vakhata ja hArA upabhAgamAM AvavAnI che. amuka samaya thatAM te adho vastuo avazya hArAthI judI paDavAnI che. are mUDha ! jyAre A zarIramAMthI prANa uDavAnI taiyArI thaze ane AMkhA mIMcAI jaze, tyAre A zarIra ke je najIkanA saMbadhI che te paNa hArU
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ anitya bhAvanA. thavAnuM nathI, teA pachI bIjI vastuonI tA karavI ? (9) 33 vAta ja zI vivecana--A jagatamAM jeTalI cIjo dRzya che arthAt dRSTiAcara thAya che te sa` cIjo pudgala svarUpa che. pudgala eTale "pUraLAjanazrvamAvaH puttaS: '" arthAt-" purAvuM-maLavuM ane gaLI javuM-- vikharAI javuM e jene svabhAva che te pudgala kahevAya che. " AkAzamAM sAMjanI vakhate raMga khera'gI dekhAtI saMdhyA e pudgala che, ane sUnA udayanI sAthe khIlelA phUlanI sugaMdha e paNa pudgala che. khAvAnAM pakavAntA, paheravAnAM vastro, AbhUSA, sUvAnI zayyA, AsanA, rahevAnI havelI e sarva pudgalanI ja vastuo che. eTalA mATe te kSaNe kSaNe palaTAyA kare che. sAMjane vakhate saMdhyAnA rAgathI AkAza jaLahaLI rahetuM jaNAya che, paNa pAMca miniTa rahIne joIe chIe te! aMdhakAra chavAI gayelA jaNAya che. gheADI vAra thAya che ane caMdranA udaya thAya che tyAre aMdhakAra paNa naSTa thAya che ane tenI jagyA prakAzane maLe che, eTale caMdrikAnI jyeAti jhagamagI rahe che, paNa theADA vakhata pachI vaLI aMdhakAranuM Agamana thAya che ane cadrikA adazya thAya che. prabhAta thAya che eTale sUryanA udaya thatAM Atapa prasare che ane aMdhakAra naSTa thAya che. sUrya` paNa prabhAte kizAra, madhyAnhe yuvAna ane sAMja paDatAM te vRddha khanI asta pAmI jAya che--prakAzane kheMcI laI aMdhakAra mUkate jAya che ! prakAza ane aMdhakAra e paNa sa pudgala svarUpa che. sUrya ane caMdra jevA jyAtivALA padArthI paNa sthira nathI, kintu kSaNe kSaNe parivartana pAmyA ja kare che, teA khIjAnI zI vAta karavI ? paisA kharacI parizrama laI kaI khAvAnI sArAmAM sArI cIja banAvI peTamAM nAMkhI ke tarata ulaTI thaI, te tenuM svarUpa taddana badalAI gaeluM mAlama paDe che! je vastu thADA vakhata pahelAM khuzI thaI 3
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 bhAvanA rAtaka. khAvAmAM AvI, te cIjanI sAme najara karatAM have sUga caDe che. tenI uchaLatI durgaMdha paNa khamI zakAtI nathI. eTalI vAramAM svarUpa piravartana thaI gayuM tenuM kAraNa ? kAraNa khIjAM kaMI nahi. pudgala svabhAva ja evA che. zubha varNanA azubha vaNu ane azubha vanA zubha vaNu, surabhi gaMdhanA durabhi gaMdha ane durabhi gaMdhanA surabhi gaMdha, zubha rasanA azubha rasa ane azubha rasanA zubha rasa ane che. sAbu khAra AdithI ujvala banAveluM vastra paherI tethI ke kaMdoInI dukAne besatA mANasanAM vastra cAra pAMca divasamAM evAM malIna thaI gaelAM jovAmAM Ave che ke jANe te vastra ja na hoya ! eka tarapha vastuo AvI rIte parivartana pAmatI jAya che, navInI junI ane jInInI navI vastu bane che, eka vastu hAya tyAM aneka ane aneka hoya tyAM eka paNa rahevA pAmatI nathI, jala tyAM sthala ane sthala tyAM jala, gAma tyAM zahera ane zahera tyAM smazAna banI jAya che; bIjI tarapha ApaNe pAte paNa badalAtA jaie chIe. bAlyAvasthA, kizArAvasthA, tarUNAvasthA, prauDhAvasthA ane vRddhAvasthA e dareka avasthAmAM zarIra vagerenI sthiti badalAtI jAya che, eTaluM ja nahi paNa tenI sAthe puNyanI sthiti paNa adalAyAM kare che. eka vakhate je je icchA thAya te te vastu maLatI Ave, khIje vakhate je je icche tenAthI viparIta ja prApta thAya ! eka vakhata hArA mAsA upara hukama calAve che, bIjI vakhata hArAnA hukamA uThAvavA paDe che. eka vakhata khesavAne hAthI dhADA pAlakhI maLe che tyAre bIjI vakhata gADInA baLadane ThekANe joDAvu paDe che . agara khIjAnI pAlakhI peAtAne khabhe upADavI paDe che! eka vakhata jamavAne manamAnatI rasAI e taiyAra thAya che tyAre bIjI vakhata sukA roTalAnA kakaDA paNa maLatA nathI! Ama evaDI rIte parivartana pAmatA dRzya jagatamAM je manuSyA tallIna thaI rahyA
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ anitya bhAvanA che, pitAne maLelI theDI saMpattine garva karI rahyA che, ane tevI saMpatti vadhAravAne na karavAlAyaka kAryo AcarI rahyA che, teoe eTaluM to avazya vicAravuM joIe ke A havelI, hAthI, ghoDA, ratha, kuTuMba, parivAra, zarIrabaLa, yauvana, lakSmI, bAga bagIcA, jamIna, gAma garAsa, adhikAra ane sattA e sarve kayAMsudhI rahevAnA che, athavA ApaNe pite kayAMsudhI TakavAnA chIe ? puNya ke AyuSyanuM baLa hoya tyAMsudhI ja te baMnene saMyoga che, paNa puNya ane AyuSya kayAMsudhI sthira raheze? e baMne cIe evI nathI ke lAkho athavA karoDo varasa sudhI kAyama rahe. vadhAre to zuM paNa pAMca pacIsa varasa sudhI niyamita rIte TakI rahe tema paNa nathI. vakhate bIje ja kSaNe badalAvAnI hoya to bIje ja kSaNe nAza pAme. je kSaNe nAza pAmavAnI hoya tyAre koInI sattA nathI ke tene nAza pAmatAM aTakAvI zake. evA to ghaNAe dAkhalA jovAmAM Ave che ke eka kSaNe rAjA ane bIje kSaNe te rAMka banI jAya che. eka kSaNe zAhukAra ane bIje kSaNe daridra, eka kSaNe nIrogI ane bIje kSaNe rogI, eka kSaNe jIvate, bIje kSaNe maraNa pAmato jovAya che. to jyAre puNya agara AyuSya e bemAMnI eka cIjano aMta Avaze tenI sAthe ja sarva saMpattino viyoga thaze. mArUM mArU karyA chatAM eka kSaNabhara paNa tene upabhogamAM levAno hakka nahi rahe. dRSTAMta-bhejarAjAnI eka avasthAnuM dRSTAMta ahIM laIe. bhejarAjAnI udAratA ane vidvatA e be guNe sarvatra prasiddha che. A be guNanI sAthe abhimAnarUpa avaguNa na rahe evuM te koInuM ja aMtaHkaraNa haze. bhojarAjAmAM abhimAnano doSa kadAca svAbhAvika nahi hoya, paNa koI vakhate AvirbhAva pAme e asvAbhAvika nathI. eka vakhata rAtrino thoDo bhAga avazeSa rahyA hato, baMdIjano
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 bhAvanA zataka maMgaLapAThako maMgaLa stuti karatA hatA, tyAre lAjarAjAnI uMdha uDI gaI. jAgRta thavAnI sAthe maneAvRtti peAtAnI saMpatti tarapha cAlI. peAtAnA rAjyavaibhava, sattA ane mhoTAInI smRti thatAM ganA aMkura utpanna thayA. peAtAne mukhe pAtAnI saMpattinuM varNana karavAne eka saMskRta zlAka racavAnA prayatna cAlu thayA. jema jema pA taiyAra thatAM gayAM tema tema ucca dhvanithI nIce pramANe rAjA mAlavA lAgyAH toharA yuvatayaH suhRdonukUlAH / sadbAndhavAH praNati namragirava mRtyAH // valganti dantinivahAstara lAsturaMgAH / arthAt--mArA aMtaHpuramAM rANIe ekeka karatAM suMdara, cittane haranArI che. mArA mitrA ane bhAyAtA paNa meATA meATA che ane te sarve anukULa che. mArA nAkA ane amaladAra varga upara mAre| eTale badhA kAbu che ke koI paNa mArU vacana ullaMghI zake nahi. dareka jaNa mArI pAse namra thaine cAle che. hAthI, dheADA ane lazkara paNa badhA karatAM mArI pAse vizeSa che. TUMkAmAM mArUM sAmrAjya jevuM jAmyuM che tevuM bIjAnuM nahi heAya. AvI rIte peAtAnI samRddhinA gava karatAM mArU mArUM evuM mamatva rAkhatAM punaH punaH prakRta traNa padanA uccAra rAjAnA mukhamAMthI thavA lAgyA. ceAthu pada taiyAra karavAne rAjA geAThavaNa kare che paNa taiyAra thatuM nathI. daramyAna eka cAra ke je vidvAna che paNa kamanA ceAgathI tenA aMtaHkaraNanA baMdhAraNamAM cerI karavAnI vRtti (svabhAva) paDI gaI che, te icchA pAra pADavAne pahelI ja vAra rAjAnA bhaMDAramAM cArI karavAne AvyA che. te cArInA dhaMdhAnA joie tevA mAhitagAra na hAvAthI, rAjAnA bhaMDAra sudhI pahAMcI tA AvyA, paNa tarata bhaMDAra tADI vastu meLavI zakayA nahi. kAMkAM mAratAM vakhata vadhAre lAgI gayA
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ anitya bhAvanA. 37, tenI paNa tene khabara rahI nahi. rAjA jAgRta thayA ane pahelA traNa pado gAvA lAgyA hatA tyAMsudhI paNa te vidvAna cAra aMdara hato. rAjAnA traNa pade teNe sAMbhaLyA. sAMbhaLIne vicAra thaze ke rAjAne garva AvI gayA che, te utAravAnI davA tene koNa Ape ? tenI pAsenA mANaso to ghaNe bhAge khuzAmatIyA ja hoya, jethI bUrUM manAvI zake nahi. huM rAjAne garva utArI zakuM, paNa A vakhate jAheramAM kema avAya ? jAheramAM AvuM te mane cAra jANI pakaDI pADe. have zuM karavuM? A vicAra uparathI te evA nirNaya upara Avyo ke mArU game te thAya paNa rAjAno garva utAravAne bhAre bahAra paDavuM. ema nizcaya karIne te cora rAjAnA sUvAnA oraDAnI AgaLanI agAzImAM ubho rahyo. rAjAe traNa pada pUrA karyA ke turata cere nIce pramANe cothuM pada uccAyuM - saMmIlane nayanayorna hi kiMcidasti // athata-he rAjana ! strI, mitra, nekara, hAthI, gheDA, lazkara vagere badhuM tyAMsudhI tArUM che ke jyAM sudhI AMkha ughADI che paNa AMkha baMdha thaI gaI prANa uDI gayA, ke kaMI paNa tArUM nathI. kabIradAsanA kahelA zabdomAM bolIe to " Apa mue pIche Duba gaI dunIyA." cothuM pada sAMbhaLIne rAjAnA manamAM eka to loka pUrNa thaze tethI teSa thaye ane vaLI te pada evuM camatkArI arthasUcaka hatuM ke tenA arthane vicAra karatAM rAjAne garva paNa utarI gayo. paNa A pAdapUrti karanAra koNa che? tapAsa karAvIne tene rAjAe potAnI pAse bolAvyo. vidvAna cAre paNa rAjAnI sanmukha ubhA rahI cothA padano artha sArI rIte samajAvyo. rAjAe pUchayuM ke "tuM koNa che" teNe kahyuM ke "he rAjana ! huM ucca kuLamAM utpanna thayela eka gRhastha chuM, paNa janmathI kaI evA saMskAra mArI buddhimAM paDI gayA che ke tethI hamezAM vRtti
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 bhAvanA-rAtapha cArI karavAno thayAM karatI hatI. Aje te vRttine pAra pADavA mATe huM cArI karavA ahIM AvyA chuM, paNa hajI meM kaMI lIdhuM nathI, daramyAna ApanA zabdo sAMbhaLI Apane rAha para lAvavA huM ApanI hajuramAM AvyeA. A mArI hakIkata che. have je zikSA tamAre karavI hoya te karA. rAjAe prasanna thaI InAma ApI tene vidAya karyAM ane tyArathI haMmezane mATe asthira saMpattinA ga karavA cheADI dIdhA. "" A dAkhalA uparathI saMpattinA gava karanArAe ane anitya pAgalika saMpattine nitya mAnanArAoe SaDA levA joie. anityane anitya ane nityane nitya samajavuM te ja samajaNu kahevAya, ema samaje teja DAhyo kahevAya, ane Atmahita paNa teja sAdhI zake. mATe Atmika vastu je nitya che tenI tarapha lakSya rAkhIne anitya, avazya eka kSaNe nAza pAmanArI, mAtra uparathI ja suMdara paNa aMdarakhAne halAhala jherathI bharelI paulika vastu uparanI Asakti ochI karavI, gava-abhimAna dUra karavAM e ja ' anitya bhAvanA' bhAvavAnuM kULa che. (9) ==
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ (2) ghara mAvanA. w [ anitya ane asthira jIvanamAM chevaTane vakhate koI cIja zaraNudAyaka che ke kema? te bIjI bhAvanAnA varNanathI darzAvavAmAM Ave che. temAM prathama dhananI azaraNutAnuM kathana nIcenA kAvya karAyathI che.] mandAkrAntA vRttam // dvitIyA'zaraNabhAvanA tyatvA dharma paramasukhadaM vItarAgaizca cIrNa / dhikkRtyaivaM guruvidhivacaH zAntidAntI tathaiva // bhrAntvA lakSmoM kunayacaritairAjayastvaM tathApi / mRtyau dehaM pravizati kathaM rakSituM sA samarthA // 10 // bIjI azaraNa bhAvanA. artha-parama sukha ApanAra ane rAgadveSa vinAnA purUSoe batAvela dharma tene tilAMjali ApI, zAstrIya vidhivAkayo upara paga mUkI, zAti-samAdhine bhaMga karI, deza paradeza rakhaDI, anyAya
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanA-zataka ane virUddhAcaraNathI yadyapi tuM lakSmI saMpAdana kare che, paNa jyAre kALa AvIne kaMTha pakaDaze te vakhate zuM hune lakSmI kALanA sapATAmAMthI bacAvI zakaze?? nA, re nA ! game to lAkho rUpiyA meLavyA haze ke karoDa meLavyA haze, paNa te lAkha karoDa rUpIA kALanA mukhamAMthI choDAvI tane pitAne zaraNe kadI nahi rAkhe ! (10) vivecana-bALakonI ramatamAM eka chokaro bIjA chokarAne mAre che tyAre te cheka rote roto pitAnAM mAbApane zaraNe jAya che. teo pitAnA chokarAne AzvAsana ApI tene mAranArane zikSA kare che. koI rogI rogathI pIDAtA-duHkhI thato, kaI paropakArI vaidya hakIma ke DokaTarane zaraNe jAya che to vaidya davA ApI dardInuM darda dUra karI zAMti upajAve che. luMTArA ke baMDakhoronA trAsathI duHkha pAmatI prajA rAjAne zaraNe jAya che. rAjA tenuM duHkha dhyAnamAM laI te dUra karavAnI koziza kare che. koI rAjA laDAImAM parAjaya pAme che tyAre potAthI meTA rAjAne zaraNe jAya che, te samartha rAjA zaraNe AvelA rAjAne sahAya ApI AphatathI bacAve che. paisAnI taMgI bhogavato kaI garIba mANasa dAtArane zaraNe jAya che. dAtAra purUSa tene Azraya ApI tenuM kaSTa kApe che. AvI rIte A jagatamAM nhAnA nhAnAM duHkhathI bacAvanAra ane sahAya ApanAra mANaso agara vastuo maLI zake che paNa jyAre aMta vakhatanI mAMdagI lAgu paDe che, anna ke pANI gaLA heThaLa utaratAM nathI, zvAsa upara zvAsa cAlI rahyo hoya che, uThavA besavA ke balavAnI zakti rahetI nathI, sannipAta jAge che ane motanA bhaNakArA vAgI rahe che, te vakhate kALanA sapATAmAM sapaDAelA mANasane duHkhamAMthI bacAvanAra ke zaraNa ApanAra keNu che ? he mahAnubhAva ! je dhanane mATe parama sukha ApanAra dharmane tilAMjali
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ azaraNa bhAvanA 41 Ape che, dharmanI AjJA ane mahApurUSanI zikSAne eka tarapha paDatI mUke che, je dhana meLavavAne lokomAM azAMti phelAve che, utpAta jagADe che ane kapaTa, daMbha, lobha, vizvAsaghAta, asatya, anyAya Acare che, te dhana tane pitAnA paMjAmAMthI choDAvaze? kadI nahi! dRSTAMta-eka zAhukAranI pAse agaNita dolata gaNAtI hatI. nokara, cAkara, gADI, ghoDA, bAga bagIcA vagere tenI sAhyabI paNa tevI ja hatI. rAjyamAM tene sAro satkAra thato hato ane samAjamAM te agraNe gaNAto hato; tathApi eka vastunI khAmIne lIdhe te sarva sAhyabI tene mana tuccha lAgatI hatI. jyAre te vastunuM tene smaraNa thatuM tyAre tenA mukhamAMthI uDe niHzvAsa nIkaLatA ane evA udagAro nIkaLatA ke hAya ! ! ATalI saMpatti mane maLavA chatAM paNa eka jarUranI cIja prApta thaI nahi. A cIja bIjI kaMI nahi, paNa eka putra ! putranI prApti mATe zeThe aneka upAyo karyA, eka strI upara bIjI-trIjI strI sAthe lagna karyA; Akhare ghaNe varase trIjI strIthI zeThane eka putra thayo. putranA janmathI zeThanA AnaMdane to kAMI pAra rahyo nahi. chUTe hAthe paisA kharacIne putrano janma mahotsava karyo. aneka AMdhaLAM, lulAM, pAMgaLAM nirAdhAra bhikSone dAna ApI saMtoSyA. A prasaMge zeThanAM sagAM vahAlAM saMbaMdhIo oLakhItAM mANaso taraphathI zeThanA upara eTalA badhA abhinaMdana patra AvyA ke tenA javAbo lakhavAne khAsa mANo rokavA paDayA hatA ! bALakanA janmathI cAre tarapha harSa phelAI rahyo hato, tethI tenuM nAma harSacaMdra rAkhavAmAM AvyuM. harSacaMdra paMcadhAve ucharavA lAgyo. ramADanArI jUdI, dhavarAvanArI jUdI, snAna karAvanArI jUdI, vastrAbhUSaNa paherAvanArI jUdI ane kheLe besADanArI jUdI ! harSacaMdrane jarA udharasa AvatI ke jhINo paNa tAva AvI jato tyAre vaidyo ane DAkaTara uparAuparI AvatA.
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 bhAvanA-zataka davA pachavADe hajAra rUpiyA zeTha kharcI nAMkhatA. harSacaMdranI mAMdagI je be cAra divasa vadhAre laMbAtI te tyAMsudhI zeThane bilakula cena paDatuM nahi. khAna-pAna ke gAna-tAna kaMI gamatuM nahi. chokarAnI phikaramAM kaI vakhate zeTha pite mAMdA paDI jatA; eTale badhe harSa caMdranA upara zeThane meha hato. jyAre te sAta ATha varasano thayo tyAre tene bhaNAvavA khAsa zikSake rAkhI pitAne ghera bhaNAvavAne baMdobasta karyo. mAstare ne bhalAmaNa devAmAM AvI ke thoDuM jhAjhuM bhaNe tenuM kAMI nahi paNa chokarAne bilakula mAravo nahi, ke dhamakI paNa na ApavI. eka tarapha abhyAsa cAlu thaye, bIjI tarapha bIjA zAhukAro taraphathI pitAnI kanyAno harSacaMdra sAthe vivAha karavA mATe uparAuparI zeThane prArthanA thavA lAgI. zeTha ane zeThANIne paNa putrane lagnamahatsava jevAnI ghaNuM ja AturatA hatI, tethI pitAnA barobarIyA eka moTA gRhasthanI kanyA sAthe harSacaMdranuM vevizALa karyuM ane lagabhaga bAra tera varasanI uMmare tenA lagnanI dhAmadhUma thavA mAMDI. A dhAmadhUmamAM zuM khAmI hoya? lAkho rUpIyA to lagna prasaMgamAM khasya. zeThe harSacaMdranA lagnane lahAvo lIdhA. harSacaMdrane nekarI te karavAnI hatI nahi, tema paisA puSkaLa hatA, jethI vadhAre bhaNAvI zuM karavuM che evI mAnyatAthI paraNyA pachI bhaNAvavAnuM mAMDI vALyuM. kAmakAjamAM mAtra ramatagamata karavI, pharavA javuM, mejamajAka uDAvavI, eTaluM ja rahyuM, ane te kAmamAM harSacaMdrano samaya cAlyo javA mAMDo. harSacaMdranI jyAre soLa varasanI ummara thaI tyAre zeThanI ummara 76 varasanI thaI hatI. te ummare paNa kaMI jarUra prasaMga paDavAthI zeTha dasa paMdara divasanI musApharIe gayA. musApharI karI pAchA ghera Ave che tyAM te rastAmAM samAcAra sAMbhaLyA ke harSacaMdrane gaI kAle pleganI gAMTha nIkaLI che! samAcAra sAMbhaLatAM ja zeThanA hezakaza uDI gayA. gADImAM ne gADImAM ja muccha AvI gaI. zuddhi AvatAM gADIvAnane
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ azaraNa bhAvanA 43 kahyuM ke mane ghera tarata pahoMcADa. gADIvAne ghoDA chUTA mUkI dIdhA. thoDIvAramAM gADI ghera AvI pahoMcI. ghara AgaLa DAkaTaronI gADIo ubhI hatI. bIjA keTalAka mANasonI AvajA thaI rahI hatI. hAMphatA hAMphatA zeTha harSacaMdranA palaMga AgaLa pahoMcyA. harSacaMdranI sAme joyuM to tene cahero badalAI gayo che, zarIre hAtha mUke to tAva ekaso cAra pAMca DIgrI caDelo che, cAra pAMca DokTaro to hAjara hatA chatAM ethI mhoTA bIjA DokaTarone bolAvavA zeThe nokarone mokalyA. thoDIvAramAM te heTA heTA sarajana DokaTaro bhegA thaI gayA. zeThane himmata ApavA lAgyA ke tame phikara kare nahi, hamaNAM sAruM thaI jaze. A kesa kaMI jokhama bharelo nathI. AthI zeThane thoDI AzA baMdhAya, paNa jyAre harSacaMdra tarapha najara kare che tyAre tenI mAMdagI vadhatI jatI jovAmAM Ave. DAkaTaro upara DAkaTaro bolAvyA chatAM ane davAo upara davAe pAyA chatAM kSaNe kSaNe mAMdagI vadhatI gaI. be ghaDI vAramAM te zuddhi jatI rahI. sannipAta thaI AvyA, temAM harSacaMdra game tema bakato. ekavAra te te ekadama beThe thaI zeThane gaLe vaLagyo ane kahevA lAgyo ke, bApA ! have huM marI jaIza. A jamaDAo sAme ubhA che. zuM te mane levAne AvyA che ? hA, hA, bhale laI jAya. are bApA ! mane bacA. Ama asta vyasta bala zeThanI garadana pakaDI rahyo. chevaTe bahu prayatna garadana cheDAvI tene sUvALyo, paNa zeThanuM haiyuM have sthira rahyuM nahi. te uThIne eka oraDAmAM rovA lAgyA. "hAya ! mArA nasIba phUTayAM. have A mAMdagI zAthI maTe ?' zeThanAM sagAMvahAlAM zeThane ghaNI rIte samajAvatAM, paNa zeTha to pachADa khAvA maMDI paDyA, mAthuM kuTavA lAgyA; harSacaMdranI vahu, teno sasaro ane gharanAM badhAM mANaso rovA maMDI paDyAM. raDAkuTa thavA mAMDI. zeTha pika nAMkhI rote rIte kahevA lAgyA ke A vakhate mArA dIkarAne kaI bacAve tene moM mAgyA paisA ApuM. lAkho-karoDo rUpIyA ke
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanA-zataka tethI paNa vadhAre dIkarAnA vajana barAbara jhaverAta ApuM. keI mArA chokarAne bacAve ! bIjI tarapha harSacaMdranI mA rotI rotI kahevA lAgI, are mArA dIkarAne koI bacAve. je koI bacAve tene huM bhAza lAkho rUpIyAnI kiMmatanAM AbhUSaNe ApavA uparAMta je mAge te ApuM. Ama sarva piokAratA rahyA; teTalAmAM te harSacaMdrano jIvAtmA paraloka tarapha prayANa karI gayo ! zeThanI jIMdagI dhULadhANuM jevI thaI gaI. zeTha pAchaLathI thoDA varasa jIvyA paNa pitAne jIvatA mUA mAnatA ane chevaTe gurI murIne zeTha paNa paralokavAsI thayA. A dRSTAMta uparathI samajavuM joIe ke game teTalI lakSmI hoya, paNa motanA paMjAmAMthI lakSmI ke lakSmIthI meLavelAM bIjA sAhitya bacAvI zakatAM nathI, eTale mota vakhate dhana kazA kAmamAM AvatuM nathI. (10) zAntApi na rAkhyA. matvA yAM tvaM praNayapadavI vallabhAM praanntopi| puNyaM pApaM na gaNayasi yatmINane dattacittaH // sA te kAntA mukhasahacarI svArthasiddhayekasakhyA / mRtyugrastaM paramasuhRdaM tvAM parityajya yAti // 11 // strI paNa rakSaNa nahi karI zake artha--je strIne tuM pitAnA prANa karatAM paNa pyArI mAne che, kharA premanuM pAtra mAnIne jene saMtoSavA ane zaNagAravA puNya pApanI darakAra rAkhyA vagara game tevuM akArya karavA pravRtta thAya che te hArI kAntA-strI jyAM sudhI hAra taraphathI sukha maLyA karaze
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ 45 azaraNa bhAvanA ane hene svArtha sadhAto raheze, tyAM sudhI hArA upara aMtarathI nahi paNa bahArathI mohita thaI raheze-prama darzAvaze; paNa jyAre duHkhathI bharelo maraNane samaya Avaze, tyAre peTI paTArAnI kuMcIo, dAgInA ane saMpattinA samAcAra pUchavA taiyAra thaze, paNa have duHkhamAMthI ke metanA paMjAmAMthI nahi choDAvI zake. (11) vivecana-je manuSya aMte strI ane sahAya karaze ema dhArI strInA mohamAM mugdha banI gayo che, te purUSane uddezIne A kAvyanuM kathana karavAmAM AvyuM che. te purUSanuM saMbodhana adhyAhArathI levAnuM che. he mahamugdha ! A jagatamAM strIo cAra prakAranI cheH adhamAdhama, adhama, madhyama ane uttama. je strInA upara teno pati prema rAkhato hoya, pote du:khI thaI paisA kamAI strIne sArAM vastro, AbhUSaNa Apato hoya chatAM te strI bahArathI mAtra dArzanika prema batAvI aMdarakhAne bIjA koI parapurUSanA premamAM lapaTAelI hoya, patinuM ahita icchatI hoya, kapaTa karI patine chetaratI hoya, te strI adhamAdhama kahevAya. je strI svArtha hoya tyAM sudhI pati upara prema rAkhe, patinA kAryamAM madada kare, patinuM hita cAhe, paNa svArtha sadhAI rahyA pachI patithI pratikULa thaI cAle che, patine kola kare che te strI adhama gaNAya che. je strI svArtha hoya tyAMsudhI sArI rIte prema rAkhe che ane pachI vizeSa prema nathI rAkhatI, tema aprema paNa nathI rAkhatI, patinA hitamAM potAnuM hita nahi, paNa potAnA hitamAM patinuM hita sAdhe che, pote duHkha khamI patinuM sukha sAdhatI nathI paNa pitAnuM sukha sAdhIne patinA sukhanI cAhanA kare che, te madhyama strI kahevAya che, ane je strI pativratA dharmanuM rahasya samajI patinI bhakti kare che, pati taraphathI sArAM vastro, AbhUSaNa maLe tenI khAtara nahi, paNa pitAnI pharaja samajI patinA duHkhamAM bhAga le che, patinA sukhamAM ke hitamAM pitAnuM
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanA-zataka sukha ane hita mAne che, svArthaparyata nahi paNa vinA svArtha paNa patibhakti karavAnuM cUkatI nathI, patinA maraNa pachI paNa pativratya pALe che, te strI uttama kahevAya che. daSTAMta-adhamAdhama laMpaTa strIonA dAkhalA zAstramAM aneka che. bIjA naMbaranI adhama strI sUrikatA che, jenuM varNana "rAyapaNuM" sUtramAM che. sUrikatA ardhakeyI dezanA rAjA paradezInI paTarANI hatI. paradezI rAjA pUrva avasthAmAM ghaNe adharmI, anyAyI, julmI, krara, nAstika, dharmadrohI ane viSayAsakta hate. sUrikatAnI upara tene ghaNo prema hato, kAraNa ke te paTarANuM hatI ane tene putra sUrikatakumAra yuvarAja hato, tethI bhaviSyanI te rAjamAtA hatI. sUrijaMtAnI icchA pramANe dareka vastu rAjA taraphathI tene maLatI, tethI rAjA pratye te ati premabhAva darzAvatI. jyAM sudhI rAjAne saddagurU kezI svAmIno samAgama nahoto thaye tyAMsudhI te raNanA premano pravAha tevo ne te cAlu rahyo, paNa cittasArathInA prayatnathI kezI svAmInuM tAMbikA nagarImAM Agamana thayuM ane paradezI rAjAne mRgavana udyAnamAM prasaMge sagurUno samAgama thayo, eTaluM ja nahi paNa kezI svAmInI yuktibharI dalIlothI jyAre paradezI rAjAnA mananuM samAdhAna thayuM, svarga-naraka, punarjanma-punarbhava, puNya-pApa, dharma-adharma ane zarIra bhinna jIva che evI khAtarI thaI tyAre rAjAe nAstikapaNanA mithyA siddhAMtane tyajI daI jaina dharmanA satya siddhAMto svIkAryo; tenI sAthe bAravrata rU5 zrAvaka dharma svIkAryo ane pitAnA tAbAnA sAta hajAra gAmanA cAra vibhAga pADI eka bhAgamAMthI dAnazALA mAMDavAnuM nakkI karyuM. paradezI rAjAnI dhArmika vRtti eTalI daDha thaI ke teNe saMsAranAM tamAma kAryo cheDI dIdhA; mAtra ekAMtanI ! pauSadhazALAmAM dharma dhyAna karavuM eTaluM ja kArya te pitAnuM samajyA,
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ azaraNa lAvanA ane aharniza te ja kAryamAM mazagula banI rahyo. A vAta sUrikaMtAne pasaMda paDI nahi, kAraNa ke tethI tene svArtha sadhAte aTakayo. sUrikatAnI svArthI vRttimAM pUrvanA premane aMkura baLIne dagdha thaI gayA. emanI jagyA dveSe lIdhI. rAtadivasa sUrikatAnA manamAM paradezI rAjA upara ane tene dharmomAM samajAvanAra kezI svAmI upara TheSa ubharAvA lAgyo. te ema samajatI hatI ke sAdhue rAjAnA upara kaMI bhUrakI nAMkhI rAjAne bharamAvI dIdhA che, ane mArA uparano prema utarAvI nAMkhyo che. | svArthaparAyaNa sUrimaMtA pUrvane sneha, upakAra, saMbaMdha, e sarva bhUlI jaI prabhutulya patine yamadhAmamAM pahoMcADI devAnA vicAra para AvI pahoMcI. te vicAra tarata pAra pADavAne pAza racavA lAgI. A kArya kevaLa potAnI jAtathI nahi banI zake ema jaNAyAthI sUrikatakumArane rAjyasattAnA lebhamAM nAMkhI tene pitAnA dhArelAM kAryamAM zAmela rAkhavAne sUrikaMtAe nizcaya karyo. eka mANasane mokalI teNe kamArane potAnI pAse belAvyo. ekAMtanA oraDAmAM tene laI jaI nIce pramANe te kahevA lAgI. sUrikaMtA-kema kumAra! tamArI zI IcchA che? kumAra-mAtAjI! huM tamAre prazna haju sama nathI. mane khAsa bolAvI kaI IcchA viSe pUche che? sUrikatA-huM rAjayanI icchA viSe pUchuM chuM, ke tamAre rAjyagAdIe besavuM che ke nahi ? kumAra-mAtAjI! A vakhate A prazna pUchavAnuM zuM prajana? sUrikaMtA-prayojana e ke rAjyanuM badhuM kAma bagaDe che. rAjAjIne dharmane chaMda lAgI gayA che ke keNa jANe mativibhrama
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanAtaka thaI gayo che. game tema ho, tame jatA nathI ke rAjya ke gharanI bAbatamAM te jarAe lakSa Ape che? - kumAra-nA, te to nathI ApatA; paNa tenuM have zuM karavuM? sUrikatA-zuM karavuM te badhuM huM jaNAvIza. paNa te pahelAM eTalI bhalAmaNa karuM chuM ke ApaNuM A khAnagI vAta kyAMya paNa bahAra paDavI na joIe. kumAra-mArA taraphathI bahAra nahi paDe te viSe khAtrI rAkho, paNa vAta zuM che te jaNAvo. sUrikatA-kumAra ! juo have rAjA ApaNane ADakhIlIrUpa che. emanI hayAtI sudhI tamane rAjyagAdI maLI zakaze nahi ane tyAM sudhImAM rAjyanI sthiti astavyasta thaI jAya, mATe keI na jANe tevI rIte ApaNe baMne koI paNa prayogathI jhera ApI, Aga lagADI ke zastrathI rAjAne mArI nAMkhIe. pachI tame che ane huM chuM. ApaNe baMne ekabIjAnI salAhathI rAjya calAvIzuM. kema, A mArI vAta e che? kumAra-(svagata) adhadhadha!! A bhayaMkara vicAra !! ATale badhe rAjyasattAne lobha ! ! dhULa paDe te rAjyavaibhavamAM ke jene mATe AvA krUra vicAro utpanna thAya che! have ahIM besavAmAM lAbha nathI. vadhAre paDatuM bolIza te mArA mATe paNa AvA vicAro bAMdhatAM mArI mAtA vAra lagADaze nahi. (prakAza) mAtAjI ! enA mATe huM vicAryA vagara hamaNAM kaMI nahi kahI zakuM. hamaNuM mArUM zarIra asvastha che, tethI javAnI rajA lauM chuM. eTaluM bolI kumAra uThI cAlato thayo. sUrikatA jarA vAra to vicAramAM paDI ke kAma na thayuM ane vAta bahAra paDI gaI kumAra mArA vicAramAM saMmata thayo nahi. astu. meM bIjAne Azraya mAgyo e ja bhUla karI. e kAma mArA ekalAthI kayAM banI zake
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ azaraNa bhAvanA tevuM nathI? eka rAjAne te paNa khAnagI rIte mAra temAM bIjAnI madadanI zI jarUra hatI ? have tarata te kAma pAra pADuM. vilaMba thavAthI vakhate te vAta kumAra taraphathI bahAra paDI jAya, mATe tarata goThavaNa karUM. Avo nizcaya karI te duSTAe paradezI rAjAne pitAne tyAM jamavAnuM AmaMtraNa ApyuM ane rasoImAM, vAsaNamAM, AsanamAM dareka sthaLe jhera nAMkhI dIdhuM. rAjA jamavAne AvyA, bhojana karyuM, tenI sAthe jheranI asara thaI tethI adhUre bhejane rAjA uThI gayA ane piSadhazALAmAM gayA. sUrikatAnA A kAvatrAnI rAjAne khabara paDavA chatAM tene vAMka na dekhatAM samAdhi pariNAme saMthAro karI rAjA svarge gayA; paNa sUrikatAe chevaTe pitAnI svArtha laMpaTatA darzAvI adhamatA sAbIta karI. trIjA naMbaranI madhyama strIo te sthaLe sthaLa che. cothA naMbaranI uttama strIo to A jagamAM thoDI ja che. | he mohamugdha! pahelA traNa naMbaranI strIo te jIvatAM ja cheha batAve che. cothA naMbaranI strI jIvatAM sudhI kadAca prema rAkhe che ane maraNa pachI paNa kadAca neha rAkhe topaNa te maraNathI bacAvI zake tema to nathI ja ! game tevI juvAnImAM kALa AvI pahecaze, tyAre juvAna suMdara ane premALa patnI patine metathI nahi bacAvI zake. (11). [ eka zAstrIya ane anubhava siddha dAkhalAthI azaraNu bhAvanAnuM svarUpa nIcenA kAcathI darzAvAya che.] durge'raNye hariNazizuSu krIDayA baMbhramatsu / tatraikasmin mRgapatimukhAtithyamApte prakAmam / /
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50 bhAvanAnAtaka dhAvantyanye dizidizi yathA svasvarakSAdhurINAH / kAlenaivaM nari kavalite kopyalaM rasituM no // 12 / / A viSayamAM eka daSTAMta. artha-dhAre ke ApaNe eka jaMgalamAM gayA chIe ke je jaMgala vividha prakAranI vanaspatione bhaMDAra che. vadhAre janAvarone saMcAra na hovAthI puSkaLa ghAsa ugeluM che. ahIM eka harine ToLuM ApaNuM najare paDe che. juo, A ToLAmAM nahAnAM, mahetAM ghaNAM haraNIyAM che. keTalAMka care che, keTalAMeka Tagamaga sAme joyAM kare che, keTalAMeka kude che ane gela kare che, nirbhayapaNe marajI mujaba care che ane phare che. tyAM aTavImAMno eka vikarALa siMha Avyo. pelA mRganA ToLA upara tarApa mArI eka suMdara AzAthI bharela mRganA baccAne te pakaDe che. are re! jotajotAmAM te te mRgaluM pelA rAkSasI maheDhAnuM atithi banI gayuM. te vakhate tenAM sahacArI bIjA mRga nahAnAM moTAM ghaNAe hatAM, paNa ekake tene bacAvavA ubhuM rahyuM nahi. jene jema phAvyuM te dizAne bhAge laI badhAe nAsI gayAM. tevI ja rIte mAtarUpI siMha jyAre eka mANasane keLI karI upADaze tyAre henAM mA-bApa, bhAI-bahena, putra-putrI, patnI ane sagA saMbaMdhIo paikI koI paNa hene bacAvI nahi zake. (12) vivecana--A dRSTAMtane viSaya uttarAdhyayana sUtranA 13 mA adhyayanI 22 mI gAthAmAMthI levAmAM Avyo che. te gAthA A pramANe che - jaheha siho va miyaM mahAtha / majU nAM nek Tu evA
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ azaraNa lAvanA na tassa mAyA va piyA va bhAyA / kAlaMmi tassa saharA bhavaMti // 1 // athavU-jema koI siMha mRganA ToLAmAMnA ekAda mRgane pakaDI cAlyo jAya che, tema mAta kuTuMbanA badhA mANasanI vacce ekAda jaNane jyAre pakaDe che te vakhate te mANasanA mAbApa bhAI strI putra Adi keI paNa mANasa tene sahacArI thato nathI ke motanA paMjAmAMthI tene choDAvI zakato nathI. A jagatamAM vadhAremAM vadhAre bhaya koIne paNa hoya to te mRtyuno che, kAraNa ke koI kaTTAmAM kaddo amaladAra hAya tenA hukama paisAthI ke pichAnathI ke samajAvaTathI pharI zake che. rAjAne hukama paNa prajAnI AjIjIthI ke sakhta pokArathI badalAI jAya che. paNa motane hukama keIthI paNa badalI zakAto nathI. je divase je ghaDIe ane je paLe tene hukama thayo te ja kSaNe tene AdhIna thavuM paDaze. metane e vicAra nahi thAya ke "bicAro A mANasa haju juvAna che, gaI kAle ja paraNyo che, tenA mAbApane te eka ja kare che, AkhA kuTuMbano AdhAra tenA upara ja che, tenA marI javAthI pAMca pacIza mANasanA hAtha bhayapara paDe tema che, agara pAMca daza peDhIno vaMza nIkaLI jAya tema che mATe Ane choDI dauM." temaja tene evI dayA paNa nahi Ave ke " AnI pachavADe tenI bALa strIne jIvanaparyata vaidhavya pALavuM paDaze, ke tenA AMdhaLAM mAbApe rakhaDI maraze, tenA karajadArone poka nAMkhI rovuM paDaze, ke tenA Azraya nIce seMkaDo mANasonuM gujarAna cAle che te badhA nirAdhAra banI jaze." meta bALakane upADatAM eTalI vAra lagADaze ane juvAnane pakaDatAM paNa teTale ja vakhata lagADaze, ekalAne tAbe karatAM jeTalo vakhata lAgaze teTale ja vakhata hajAra ane lAkha mANasonA lazkara vaccethI eka saradArane upADI jatAM lAgaze. koInI paNa te zarama nahi rAkhe ke keIthI
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ para bhAvanA-zataka dabAze nahi. he bhadra! tuM ema mAnIza nahi ke "mAruM kuLa moTuM che, mArA tAbAmAM ghaNuM mANasa che, mArAM sagAMvahAlAM moTA moTA che, mArI pAse paisAnuM jora che, te mAre zI phikara che." jyAre motanI coTa lAgaze tyAre tArA sagAMvahAlAM badhA dUra thaI jaze. tenI AgaLa badhuM sAmartha saMkelAI jaze, mATe eka kSaNane paNa vizvAsa rAkhyA vinA aMtane vakhate zaraNe rAkhe tevI vastune zodha. tArI mAnI lIdhelI jagatanI vastuo ane mANasa koI paNa zaramudAyaka nahi thAya. (12) ___ bhrAtaropyazaraNyAH / kRtvA kAmaM kapaTaracanAM dInadInAnipIDya / hRtvA teSAM dhanamapi bhuvaM modase tvaM prabhUtam // matvA svIyAn praNayavazataH puSyasi bhrAtRvargAnkaSTebhyastvAM narakagamane mocayiSyanti kiM te // 13 // bhAie paNa nahi bacAvI zake. artha-je bhAIone premane vaza te pitAnA mAnI teone rAjI rAkhavA ke temanI manokAmanA pUrNa karavAne bIjA garIbamAM garIba mANasone kapaTa kaLAthI chetarI, dagA phaTakA ane anItithI te garIba mANasanuM dhana lUMTI, garIbene vadhAre garIba banAve che ke pIDe che, ane te dhanathI bhrAtavargane poSe che; paNa jayAre kapaTa prapaMca ane parapIDananA pariNAma tarIke tAre naraka jevI durgatimAM javuM paDaze te vakhate hArA bhAIo zuM hane choDAvI zakaze ? nahi ja. anyAya ane adharmanAM phaLo tahane pitAne ja bhogavavAM paDaze, temAM koI paNa hArA bhAgIdAra nahi thAya. (13) vivecana-keTalAka mANaso dhana meLavavAne mATe na IcchavA
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ azaraNa lAvanA, lAyaka adharmanAM kAmo karatAM jarI paNa pAchuM vALI jotA nathI. garIba ane vizvAsu mANasene vizvAsamAM nAMkhI chetaravA ke lUMTI levAnuM khAsa dhaMdhe laI beThA che, tevuM pApAcaraNuM karI dhana meLavavAne temane uddeza be prakArane heI zake. eka to pitAne ane pitAnA saMbaMdhIone (bhAIo) nirvAha calAvavAno ane bIjo uddeza pitAne ane bhAIone nirvAha cAlI zake teTaluM dhana hovA chatAM pitAne agara bhAIone zrImaMta kahevaDAvavAnI tRSNa tRpta karavAne. nirvAha calAvavAne karAtAM pApakarmo ane tRNa tRpta karavAne karAtAM pApakarmo e baMnethI je ke AtmA daMDAya che, to paNa pahelA prakAranAM pApakarmo svArthadaMDa ane bIjA prakAranAM pApakarmo anarthadaMDa tarIke gaNI zakAya. svArthadaMDa vyavahAra daSTie kaMIka aMze kSetavya gaNI zakAya paNa anarthadaMDa to vyavahArU dRSTie ane zAstrIya dRSTie e baMne dRSTie akSatavyaja gaNuya, kemake pahelA prakAramAM adhamAcaraNa karanArane paNa kaMIka pazcAttApa thAya che. te manamAM ema samaje che ke A kharAba kAma che, paNa zuM karuM ke peTanA mATe karavuM paDe che. ATale pazcAttApa thavAthI tenA adhyavasAyomAM kamaLatAne kaMI paNa aMza rahe che. bIjA prakAranA anarthadaMDIne tevo pazcAttApa saMbhave nahi, kAraNa ke te kaMI nirvAha mATe na chUTake tevuM kAma karato nathI, kintu tRSNA ane lobhavRttithI kAma kare che, mATe te potAnA AtmAne sakhta munha kare che. A kAvyamAM bIjA prakAranA manuSyane uddezI kahevAmAM AvyuM che ke he bhadra! tuM hArA bhAIone zrImaMta banAvavA ke hArI ane temanI tRSNAne khADo pUravA je te garIbonA upara charI calAvI rahyo che, kapaTa ane vizvAsaghAta jevAM kAmothI garIbene (kharI rIte potAnA AtmAne) chetaravAno dhaMdhe laI beThe che, te pApAcaraNathI baMdhAtAM azubha karmo te avazya bhogavavAM ja paDaze. te paNa tArI jAtane ja bhogavavAM paDaze, temAM bhAga levA ke
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54. bhAvanA-rataka. hane choDAvavA zuM hArA bhAIo ne madada karI zakaze? naraka ane tiryaMcanI gatimAM karmano badalo bhogavavA jatAM hane teo zuM aTakAvI zakaze ? nahi ja. are mUrkha ! tuM nizcaya karI bhAna ke te badhA svArtha sudhI saMbaMdha rAkhanArA che. eka bhAI bIjA bhAIne tyAMsudhI hAya che ke jyAM sudhI ekane svArtha bIjA taraphathI jaLavAI rahe che. paNa jyAre eka bhAInI saMtati vadhavAthI tenuM kharca vadhI javA mAMDe ane tenI pedAza kamI hAya, bIjA bhAInI kamANI vadhAre ane kharca thADuM hoya tyAre kamAu bhAIne prema thoDI kamANI karanAra bhAI upara zuM rahI zakaze ? tarata ja tene evo vicAra Avaze ke have jUdA thaI jaIe ane bhAga vahecI laIe. agara jUdA nahi thaIe to potAnI kamANI khAnagI rAkhavAne te prayatna karaze, eTaluM ja nahi paNu keTalAeka duSTa buddhivALA bhAIo eTalA badhA svArthalaMpaTa bane che ke bIjA bhAIo jIvatA haze to bApanI mIlkatamAMthI bhAga vahecI leze, mATe koI rIte temane aMta AvI jAya agara kAvatarUM karI temane ThekANe pADI daIe te bApanI mIlkatanA svataMtra mAlIka ApaNe banIe; A vRttivALA bhAIonA aneka dAkhalA itihAsamAM mojuda che. daSTAMta-auraMgajhebane dAkhalo laIe. I. sa. 1657 mAM jyAre zAhajahAM bAdazAhane bimArI thaI tyAre tenA cAra putradArA, auraMgajheba, murAda ane sujA judA judA prAMtonI subA. girI upara hatA. gAdInA vArasAne kharo hakka dArAne hatA, paNa auraMgajhebanA manamAM rAjyasattAne tIvra lobha utpanna thayo. bApanI gAdIne hakka meLavanAra mArA sivAya bIje kaI paNa na rahe tema karavuM eTaluM ja nahi paNa rAjyamAMthI hisso lenAra koI paNa na rahe tevo baMdobasta karavA sudhIne saMkalpa tenA manamAM jAgRta tha. pitAnI kapaTajALamAM bIjAne phasAvavA e vidyA tene kayAMya
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ azaraNa lAvanA. 55 zIkhavA javuM paDe tema nahetuM-te vidyAmAM to te nipuNa ja hatA, eTale pitAnA bhAI murAdane rAjyanA bhAganI lAlaca ApI tene ane tenA lazkarane potAnI madadamAM laI prathama ujajana pAse sujAnI vatI rATheDa jazavaMtasiMhanI sAthe laDAI karI ane bIjI laDAI baMgALAmAM sujAnI sAthe karI sujAne ThekANe pADyo. tyAra pachI kharA hakkadAra dArAne yamadAra pahoMcADI, pitAne kedamAM nAMkhI. murAdanI sAthe paNa dago karI Apela vacanane toDI pote svataMtra bAdazAha thayo. hakakadAra ke bhAgIdAra koIne rahevA dIdhA nahi. pAMDe ane kauravo paNa najIkanA bhAIo thatA hatA, paNa rAjyanA lobhathI kauravoe (duryodhane) pAMDavonI sAthe chaLa prapaMcathI jugAra ramI temanuM sarvasva lUMTI lIdhuM ane dezanikAlanI sajA karI vanavAse mokalyA ane pachIthI pAMDavoe kauravone saMhAra karyo, tyAM bhAIone neha kayAM gayo ! trIjo dAkhalo keNikanA bhAI hala ane vihalane che. keNike pitAnA pitA zreNika rAjAne kAchapiMjaramAM nAMkhyA tethI teno ghaNe apavAda thayo. te kAraNathI rAjagRha nagara cheDI daI caMpAnagarImAM teNe rAjyagAdI sthApI. te vakhate tenA bhAI hala ane vihala tenI sAthe caMpAe AvyA hatA. hala ane viralane thelaNa rANIe aDhAraso vaMkahAra ane zreNika rAjAe siMcAnaka hAthI bheTa tarIke Apyo hato tethI rAjyanA bhAga pADatI vakhate keNike bIjA daza bhAIone rAjyane ekeka bhAga Apyo, paNa hala vihalane mAbApa taraphathI uttama vastuo bheTa maLelI che, mATe rAjyamAMthI temane bhAga na ApavAno nizcaya karyo. hala vihala be bhAI saMteSI hatA, tethI be vastu upara saMtoSa rAkhIne temaNe rAjyabhAganI darakAra na karI. siMcAnaka hAthI eTalo to cAlAka ane ramaNIya hato ke tenI AgaLa bIjI sAhebI tuccha
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanA-Ataka. hatI. hala vihala ane tenA gharanAM mANase hAthI upara besI keNikanA darabAra pAse thaI nadIe krIDA karavA jAya. tyAM hAthI suMDhavatI upara besanArane nIce utAre, upara caDAve ane aneka prakAre krIDA karAve. A AzcaryakAraka dekhAvathI loke vismaya pAmI hAthInI tArIpha karavA lAgyA ane hala vihalane A hAthI hovAne lIdhe sabhAgI mAnavA lAgyA. bIjI tarapha hala vihalanI strIonA zaNagArane zobhAvanAra divya hAra ane kuMDaLanA paNa loke vakhANa karavA lAgyA. A badhI hakIkata dAsIo dvArA keNika rAjAnI rANI padmAvatInA sAMbhaLavAmAM AvI. padmAvatIthI te sahana thaI zakayuM nahi. rAjyanA mAleka ame ane hAthInI kharI sAhebI to hala vihala ja bhogave che. A hAthI to amane ja zobhe! evI rIte ISyanI sAthe ja te hAthI ane hAra paDAvI levAno lobha padmAvatInA manamAM pradIpta thayo. yogyAyogya ke nyAyAnyAyane vicAra karyA vagara te vAta padmAvatIe keNikanI AgaLa mUkI. keNikanA aMgamAM haju kaMI nyAyavRtti ane bhrAtRsnehane aMza hato tethI te vAta urADI dIdhI, paNa padmAvatIe te nizcaya karI rAkhyo hato ke Aja nahi to kAle, kAla nahi to parama divase, paNa rAjAnA manamAM vAta ThasAvI hala vihalanA hAra hAthI paDAvI levA. dararoja thoDI thoDI uzkeraNI karatAM karatAM chevaTe padmAvatIe keNikanA manamAM rahelI nyAyavRtti ane bhrAtRranehane dezavaTa devarAvyo. strI upara Azaka banelA keNike padmAvatInA nAlAyaka vicArone pitAnA uramAM avakAza ApI svArthavRtti ane anyAya baMne doSo dhAraNa karyA. hala vihalane pitAnI pAse bolAvI hAra hAthI saMpI devAnI pharaja pADI. gAma girAsa dravya joIe te lyo, paNa hAra tathA hAthI mane soMpe, e vastu tamane zobhatI nathI, e to rAjyamAM ja zobhe. AvAM keNikanA mukhamAMthI nikaLatAM vacane sAMbhaLI hala vihale vicAra karyo ke bhAIe
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ azaraNa bhAvanA. 57 rAjyamAM bhAga te na ApyA, paNa mAbApanI ApelI cIjo paNa paDAvI levAnI dAnata thaI. tA have ahIM rahevAmAM zreya nathI; paNa A vakhate nA pADIzuM te parANe paDAvI leze, jethI vicArI javAba daIzuM ema AzAbharelA javAba ApIhula viThThala ane bhAI pAtAne ghera AvyA. potAnI saMpatti ane kuTuMbane laI hAthI upara savAra thaI te rAtArAta tyAMthI pasAra thaI gayA. vizALA nagarInA ceDA rAjA ke je tenA nAnA (mAnA bApa ) thAya tene zaraNe gayA. khIje divase keANika hala viThThalane kheAlAvavA mANasA mAkalyA tyAre khabara maLyA ke te teA nAsI gayA che. zeAdha karatAM patto lAgyA ke te vizAlA nagarIe ceDA rAjAnA Azraya nIce pahoMcyA che. tApaNa teTalethI kANike saMtASa meAkalIne ceDA rAjAne khabara kahevarAvyA ke sAthe hala viThThalane pAchA mAkalA, nahi tA laDAI thaze. zaraNe AvelAnuM rakSaNa karavuM e kSatriyAne dharma che, jethI mArA jIvatAM te vastunI AzA rAkhIza nahi evA khullA javAba ceDA rAjAe mekalyA. te uparathI kANike ceDA rAjAnI sAthe laDAi karI, jemAM kANikanA bIjA deza bhAie sAthe khane lazkaramAM kula eka karoDa 80 lAkha mANusAnA jAna gayA. na rAkhyo. eka dUta hAra tathA hAthInI svArthavRttinI AgaLa bhrAtRsneha e kayA hisAbamAM che ? AvA svAkuTila bhAionA mAhamAM mugdha banI je anatha daMDapApAcaraNu duSkRtyA kare che, te chevaTe bAMdhelAM karmAMnA udaya thatAM dInane dIna banI azaraNa thaI jyAre paramAdhAmI Adita AdhIna thaze tyAre tene ekAkIpaNe kane badaleA ApaveA paDaze. te vakhate tenA bhAI e tene duHkhamAMthI cheDAvI nahi zake, mATe sujJa jane e pApAcaraNu karatAM agAuthI vicAra karavA joI e. (13)
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa8 lAvanArataka hiM putrA kSatti yeSAmarthe satatamahitaM ciMtayasyAtmanopi / kRtyAkRtyaM gaNayasi punanaiva pApaM ca puNyam // gADhaM dhali lipasi zirasi prANino haMsi cAnyAkiM te putrA narakakuhare bhAgabhAjastvayA syuH // 14 // zuM putre bacAvI zakaze? artha-je putrane mATe rAta divasa paisAnI dhAkhanA rAkhe che, temAM AtmAnA hita ke ahitane vicAra sarakho paNa karato nathI, kartavya-akartavyane paNa khyAla karato nathI, meha athavA ekalapeTA rAgane vaze aneka dhaNIone saMtApa upajAvI aneka mANasanAM kALajAM phaphaDAvI, niraMtara mAthAmAM dhULa nAMkhyA kare che, bIjanI AjIvikA teDI nAMkhe che; he vRddha purUSa ! jyAre hArA kALAM karmo kuhADe laI hArI khAMdhe caDI besaze ane naraka gatimAM prayANa karAvaze tyAre hArA te putro zuM eka kSaNa paNa bacAvI zakaze? nahi re nahi. game teTalA paisAvALA thaelA paNa hArA putra hane nahi bacAvI zake. (14) vivecanabhAIonA mohane vaze manuSyo je anarthaduSka kare che tenA karatAM putra uparanA mohathI ghaNuM vadhAre duSka karavAne keTalAeka manuSyo udyata hoya che. yadyapi brAsneha ane putrasneha e cIja taddana nirUpayegI nathI, ane tethI brAsneha ke putraneha na rAkhavAne ahIM upadeza ApavAmAM nathI Avyo, kintu te snehane lIdhe ayogya taSNu ane tene lIdhe ja karAtAM anartho- pApAcaraNa na karavAne upadeza ahIM ApavAmAM Avyo che. brAtasneha ke putranehane kharo artha eTalo ja hoI zake ke, temanuM
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ azaraNa bhAvanA ha yathAyita pAlana karavuM, zikSaNa ApavuM, lakSmI karatAM sadguNIne vArasA ApavAnI vadhAre kALajI rAkhavI, anyAya adhama ane atyAcArathI temane aTakAvavA, vyavahAra ane paramArthanuM sarUM barAbara upADI zake tevA lAyaka banAvavA, temAM ja putrasnehanI sArthakatA thaI jAya che. tethI tenAthI AgaLa vadhIne putrAne zrImata banAvavAnI utkaTa lAlasA rAkhI pAte anyAya adhamane mArge cAlavuM ane putrane te mArge cAlavAnuM zikhavavuM, pote atyAcAra sevA ane khIjAone tenuM anukaraNa karAvavAnuM zikhavatA javuM, te putrasnehanA durUpayAga gaNI zakAya. A snehane sneha nahi paNa mAhu kahI zakAya. tevA mAhamugdha manuSyA paNa aMtamAM abhilASA teA sukhanI ja rAkhe che. te paNa kevaLa A bhavanA ja sukhanI nahi, kintu parabhavanA sukhanI paNa abhilASA temane hAya che, eTaluM ja nahi paNa peAtAnA putrane mATe paNa je kAMI kALAM dhALAM kare che te paNa vRddhAvasthAmAM putra taraphathI tene badale sukha ane zAMtimAM maLe tevI AMtarika abhilASA rAkhIne kare che! paNa pariNAme temAM te ane vAte chetarAya che. A bhavamAM paNa teo hAya vAya karI, chevaTa jatAM putra AdinI aprItine pAtra ane che ane parabhavamAM teo krutimAM praveza kare che. tevA manuSyane cetavaNI ApavAne A kAvyamAM upadeza ApavAmAM AvyA che ke A jagatmAM dIkarA-dI vALe te dIkarA kAIka ThekANe ja hAya che. bAkI teA cheA-paTa kare te chekarA dharAdhara hAya che. kaLiyuganA chekarAo mATe eka kavie kharAkhara kahyuM che ke-- beTA jhagaData khApaseM karata triyAse neha, vAravAra yu kahe hama jIddA kara deha; hama jIddA kara deha dharame. sIja sama merI, nahitA kareMge khvAra patIcA jAyagI terI; kahe dIna daraveza dekhA kaLayugakA TeTA, samA palaTyA jAya khApase jhagaData beTA. '
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanA-cAtaka. jyAM sudhI choko para heta nathI tyAM sudhI haju kaMIka mAbApanI AjJAmAM rahe che, sevA cAkarI kare che, paNa paraNyA pachI strInA mehamAM lapaTAI chokare mAbApanI sAme thAya che. strInI uzkeraNIthI mAbApane upakAra bhUlI jaI apakAra karavA maMDI jAya che. mAne DokarI ane bApane Dekare kahI bolAve che. moDhethI game tema ela phela bole che, temanI mazkarI kare che, pitAnI strI jyAre temanI sAthe kajIyo kare che tyAre pote paNa strInI madadamAM ubhuM rahI mAbApane tiraskAra kare che. "sAThI ne buddhi nAThI, umara thaI ane gata gaI." evA zabdo pitAnI jananI ane janaka mATe vApare che. pote be mANase jamI laI eThuM juThuM rahe te mAbApane khavarAve che. temAM paNa hajI jyAM sudhI gharanuM kAmakAja karI zake tevI sthitimAM mAbApa hoya che tyAM sudhI to kaMIka paNa bhAva pUchAya, paNa jyAre bicArAM taddana paravaza thAya che, tyAre te temanI athaDAathaDI thavA mAMDe che. gherathI dukAne ane dukAnathI ghara vacce rakhaDapaTTI karavAmAM ja divasa pasAra thAya che. duSTata-ahIM eka anubhavasiddha daSTAMta ApavuM ucita gaNAze. eka DosAne cAra dIkarA hatA. te cArene DosAe paisA kharacI jUde jude sthaLe paraNAvyA hatA. DosAthI jyAM sudhI kAma thaI zakatuM hatuM, tyAM sudhI te kadI eka ghaDI paNa jaMpIne sukhe beThe nahotA. keI sAdhu saMta tene dharma ke parepakAra karavAnuM kahe to te temanA upara roSa dharato ane khoTuM lagADate hato, ane tene uttara evI rIte vALato ke tame te navarA che. tamAre te kaI zAhukArane ghera jaI "patra pUra ane vidane dUra karavuM che. amArAthI kAMI tema thaI zakaze? ATaluM ATaluM mAruM kAma che. tethI dharma kema karI zakuM ? AkhI ummara raLI raLI paisA ekaThA
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ azaraNa bhAvanA. karI saMcaya karato. chevaTe dIkarA maheTA thayA ane temane ghera paNa dIkarA thayA. barAomAM kajIyA thavA lAgyA eTale cAre chekarA judA thayA. DosAnI meLavelI mIlkata cAre bhAIoe vaheMcI lIdhI. DosAe paNa vizvAsa rAkhI badhuM cAre dIkarAone seMpI dIdhuM. DosAne jamavA mATe cAra chokarAe vArA karyA. jyAM sudhI thoDuM paNa kAma thatuM tyAM sudhI to dIkarAo hoMze hoMze DosAne pitAne ghera rAkhatA ane jamADatA, ane DosAnI pAsethI teTaluM kAma paNa letA hatA. te DesIne kAma karavAnuM na kahe te paNa DosAthI besI rahI zakAya tema na hatuM, tethI svArtha sudhI te DesAnI ThIka ThIka cAkarI thatI hatI ane vArA barAbara sacavAtA hatA, paNa thoDA vakhata pachI DosAnI najara baMdha thaI-AMkhe aMdhApe Avyo eTale kAmakAjathI aTakyA. zarIranI zakti paNa ghaDapaNane lIdhe kSINa thaI, jethI bIje kyAMya javAya avAya paNa nahi. Akhe divasa gharamAM besI rahevAnuM thAya. have DerAnI kismata ghaTI. karA ke chokarAnI vahuo koIne paNa have DosAnI vAta gamatI nahi. chokarAnA chokarAo to DosAnI mazkarI karavA lAgyA. koI pAghaDI saMtADe, keI lAkaDI upADI jAya, koI kAchaDI kADhI nAMkhe, AthI DeTAne svabhAva cIDIyo banyo. chokarAone mAravA doDe tethI gharanA mANasonI aprIti thaI. DosAe agAu badhAnA upara hukama calAvela, tene badale temane hukama uThAvavAno vakhata Avyo te vAta DosAne pasaMda paDe nahi. eTale aMdara aMdara bolAcAlI thavA mAMDI. sau eka tarapha ane Dose eka tarapha. DosAne pakSa kezu pakaDe ? AthI DosAnI phajetI thavA mAMDI. gherathI vahuo chokarAone kahe ke jAo, bhAbhAine dukAne ghasaDI jAo. dukAne jAya eTale chokarAo kaheze ke ahIM tamAruM zuM dATayuM hatuM ke levAne AvyA ? jAo jAo ghare maranI ! zuM zuM karIne ahIM besavAnI jagyA kharAba karazo.
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanA-zatakachokarAo, bApAne ghera teDI jAo ! ema gherathI dukAne ane dukAnethI ghara vacce bhAbhAjI athaDAvA lAgyA. DosAne besavA eka nAnI sarakhI oraDI kADhI ApI hatI temAM teno eka khATalo paDyo rahe. oraDImAM kacarAnA to DhagalA paDayA hatA. sAphasupha koNa kare? khATalAmAM mAMkaDa ane cAMcaDane pAra nahoto. lugaDAM paNa melAM thaI jAya to paNa koI badalAvavAnuM kahetuM nahi. hajAmata paMdara divase ke mahine divase thAya to DosAnuM subhAgya! ATaluM chatAM paNa khAvAmAM muzkelI paDavA mAMDI. gharanAM badhAM mANase jamI rahe tyAM sudhI paNa DosAnA khabara keI na pUche. eka vakhata te bAra upara eka vAgye, tyAM sudhI DosAne jamavAnuM keIe kahyuM nahi. DosAne bhUkha paNa khUba lAgI hatI eTalAmAM mATe dIkare tyAMthI nikaLyo; DosAe belAra " alyA bhAI, e koNa che ?" chokare beH "che zuM? A divasa koNa che, koNa che, zuM karI rahyA cho ? chAnAmAnA maronI!" DisAne mijAja have tapI gayo. "alyA gadheDInA ! mane jamavAnuM Aje kayAM che? eka vAgyA toe hajI jamavAnuM ThekANuM nathI." moTA dIkarAe tapAsa karI te sau kahevA lAgyA ke Aje amAro vAro nathI. amAre ghera to kAle jamI gayA che. chevaTe meTA dIkarAe potAne ghera DosAne jamADajo, paNa DosAnA manamAM have eTaluM duHkha thavA lAgyuM ke A karatAM marI jauM te sAruM. A duHkha have khamAtuM nathI. meM paise mArI pAse rAkhyo nahi tema kaMI dhamadAmAM paNa kharae nahi. A harAmakhoronA hAthamAM paise seMpIne huM phajeta mUo, paNa have zuM thAya ? ema kheda kare che eTalAmAM DosAno bhAIbaMdha eka sonI tene maLavA Avyo. senI pAse DesAe potAnuM duHkha kahI saMbhaLAvyuM. sanIe hene upAya batAvyo ke kAle badhA chokarA bhegA beThA haze tyAre huM eka peka karelI peTI lAvIza, ane te badhAne kaheje ke emAM
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ azaraNa bhAvanA. mArI khAnagI mUDI che. DosAe kahyuM, bahu sArUM. bIje divase pelA sanIe eka majabUta IsakatarAmAM goLa goLa patharAo bharI upara rU ane rezama nAMkhI sugaMdhI tela attara chAMTI peka karI eka majura pAse upaDAvI DosAne ghera pahoMcatI karI. DosAne kahyuM ke tamAruM jokhama have saMbhALa; ghaNuM varasa sudhI meM rAkhyuM, have tamArI avasthA tema mArI paNa avasthA thaI che, mATe A kaMcI ane A peTI saMbhALI leje. DosAe te peTI pitAnA khATalA nIce rakhAvI, paNa A peTIthI sau koI cakita thaI gayA ke DosAnI pAse khAnagI mUDI haju che kharI ! nAnA nAnA chokarAoe DosAne pUchayuM ke bApA ! AmAM zuM che ? DosAe kahyuM ke mArI kamANInI lAkhonI mIlakata AmAM che. AthI DosAnI kismata vadhI. vahu AvI kahevA lAgI, bhAbhAjI! tamArAM lugaDAM bahu melAM thayAM che mATe A navAM pahere, lAvo, A huM dhoI AvuM. bIjI vahu DosAne khAvAnuM kahevA AvI. cAlo bhAbhAjI! une zIro chokarA mATe karyo che te tame jamI lyo, trIjI vahue bhAbhAjIno khATalo godaDAM badalAvI eka moTo gaDelo ane sAro DholIyo nAMkhI dIdhe. ema divase divase bhAbhAjInI bhakti vadhatI gaI. bhAbhAjI paNa saune AzA baMdhAvatA AvyA ke tamAre sArU eka kismatI hAra A peTImAM rAkhyo che. upara tamAruM nAma lakhyuM che. koIne sAMkaLI, Ine The, ema ekekane AzA baMdhAvatA gayA. bhAbhAjInI sevAmAM eka nokara rAkhe che je zarIranuM dareka kAma kare, pagacaMpI kare. bhAbhAi have eTalA kharcathI aTakayA nahi, kintu AgaLa vadhIne dharmAdA paNa karavA lAgyA. chokarAne kahyuM ke tame paisA Ape che ke A peTImAMthI eka naMga vecI nAMkhuM ? chokarAonA manamAM ema ke naMganI kismata hamaNAM bahu nahi Ave, mATe rokaDA paisA ApaNe ApatA rahIe. A piTI te chevaTe ApaNI ja che ne! Ama Aje
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 bhAvanA zake. pacAsa tA kAle seA, DeAse chUTe hAthe kharacavA mAMDayA. pAMjarApALa, anAthAzrama, pAThazALA, skUla vageremAM sArI sArI rakama chekarA pAsethI apAvavA lAgyA. chekarAo paNa peTInI mIlkatanI AzAe karaja karIne paNa DAsAnA hAthamAM paisA ApatA gayA. sAnInI yuktithI je Dese maravAne taiyAra thayA hatA teNe cha bAra mahinA laMbAvyA. chevaTe cheAkarAone karaja taLe dukhAvI dharmAMdAnI saMsthAAmAM sArI rIte kharcAvI DAsAe paraDhAka prayANa karyuM. tyArapachI DAsAnuM kAraja karyuM. kAraja karIne pachI gharanAM badhAM mANasA eka oraDAmAM bhegAM thayAM. DAsAnA iskotarA ughADayA tA aMdarathI attaranI bhabhaka chUTI. sau khuza thatA hatA ke sArI sArI cIjo aMdarathI nikaLaze. sau vahue TAMpIne beThI hatI, amAmAM nAma nizAna sudhdhAM aMdarathI dAgInA nikaLaze. eTalAmAM tA ekeka vastu nikaLavA mAMDI. upara nAmanI caTakIe cADelI hatI te nAma vAMcI tene te te vastu ApavAmAM AvI. vastu hAthamAM letAM tene umaMga hatA, paNu rU ane rezama ukheDIne aMdara jue tA gALamaToLa pANA sivAya bIjuM kazuM nahi ! badhAnA hAthamAM pANAja AvyA. pelA nAkaranA nAmanA paNa eka patthara nikaLyeA. AthI sau DAsAne gALA bhAMDavA lAgyA ane DAsAnAnAmanI pAka nAMkhI rovA maMDayA. adhUrAmAM pUrUM pelA nAkare bajAramAM jaine vAta khullI karI ke peTImAMthI tA patthara nikaLyA ane A eka patthara mane paNa maLyA che. leAkAmAM temanI jetI thaI ane lAja AmarU gaI. DAsAne ApelA duHkhanA badalA temane e rIte maLI cUkayA. A uparathI samajavAnuM e che ke potAnA dIkarA paNa svArtha hoya tyAMsudhIja sArA lAge che. A bhavamAM paNu aMte kAma AvatA nathI, tA parabhavamAM zAnA kAma Ave? peAtAnAM karelAM krarmI peAtAneja bhAgavavAM paDaze, mATe agAuthI vicArIne cAlavuM joie !
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ - azaraNa bhAvanA. darekanA nasIba darekanI sAthe hoya che. ema dhArI tRSNa ke lobha na rAkhatAM saMtoSathI rahI maLelI saMpattine sadupayoga karo. aMte karela dharma ja trANazaraNa thaze. (14) mune mAtA ! yasyAgAre vipulavibhavaH koTizo gogajA'zvA / ramyA rAmA janakajananIbandhavo mitrvrgaaH|| tasyA'bhUno vyathanaharaNe kopi sAhAyyakArI / tenA'nAtho'jani sa ca yuvA kA kathA pAmarANAm // 15 // eka muninI anAthatA. artha-jenA gharamAM paisAne kaMI pAra nahoto. jene tyAM apAra hAthI ghoDA ane vAhana hatAM, manane ramADanArI nArI paNa jene sAnukULa hatI, mAbApa, bhAIo ane kuTuMbIo paNa jene puSkaLa hatAM, chatAM guNasuMdara (anAthI muninuM pUrva nAma) nA zarIramAM jyAre atula pIDA utpanna thaI tyAre tenA duHkhamAMthI bhAga paDAvavAne koI paNa madadagAra thayo nahi! tyAre te yuvaka khAtrIpUrvaka mAnavA lAgyo ke ATaluM kuTuMba hovA chatAM kharekhara huM anAtha ja chuM-kaI paNa mahArA nAtha nathI. he bhadra! eka koTidhvaja zAhukArane putra paNa jyAre anAtha ja gaNAya tyAre bIjA sAmAnya janonI to zI vAta karavI? (15) vivecana-jenI pAse jIvananI jarUrIAta meLavavAnAM ke bhogavilAsa prApta karavAnAM sAdhane pUrepUrAM na hoya, jene duHkha ke saMkaTane vakhate sahAya ApanAra najIkanA saMbaMdhIo na hoya te te anAtha-azaraNu gaNAya, paNa jenI pAse tevAM sAdhane pUrAM heya tene kema anAtha-azaraNa gaNI zakAya ? AvI zaMkA thavAno
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanA-zataka saMbhava che. te zaMkA dUra karavAne eka daSTAMtanI atra jarUra che, te paNuM mana kalpita nahi kintu sUtrasaMmata. A kAvyamAM uttarAdhyayana sUtranA vazamAM adhyayanamAM darzAvela eka muninuM dRSTAMta javAmAM AvyuM che, te dRSTAMta A pramANe che. daSTAMta-rAjagRhI nagarInA rAjA zreNikane eka maMDitakukSi nAme bagIco hato. navAM navAM vRkSa, latAo ane maMDaponI vyavasthAthI tenI zobhA anupama dekhAtI hatI. eka vakhate zreNika rAjA potAnA rasAlAnI sAthe maMDita kukSi bAga tarapha gayA. bagIcAmAM praveza karatAMnI sAthe rAjAnI dRSTi eka dUranA vRkSa tarapha gaI. tyAM vRkSanI nIce kaMI tejasvI svarUpe jovAmAM AvyuM. A tejasvI svarUpa kevuM haze te jANavAnI IchA utpanna thaI tethI rAjAnI svArI te tarapha cAlI. jema jema AgaLa vadhyA tema tema rAjAnA manamAM saMzayanI umio badalAtI gaI. prathama dUrathI dekhAtI vastu koI divyAkRti haze evo tarka thayo hato paNa najIka gayA pachI jaNAyuM ke A to manuSya che, paNa tenuM sauMdarya alaukika che; zuM hene AkarSaka cahere che ! ahA zuM tenA dehanI dIpti che ! kevI manahara tenI AMkho che ! tenA gulAbI gAla ane ardhacaMdrAkAra kapALa jenArane vismaya pamADe tevAM che. tenI AkRti suMdara che eTaluM ja nahi paNa "mAtijana vadhati" e nyAyAnusAra guNe paNa tevA ja bhAse che. tenI zAMta mUrti ane samAdhi dazA paNa tevI ja utkaTa che. paNa A purUSa koNa haze? AvI zarIrasaMpatti ane tarUNAvasthA chatAM tenI pAse bheganAM kAMI sAdhano kema nathI? tenI pAse vastrAbhUSaNe, nokara cAkara, vAhana vagere kaMI paNa dekhAtuM nathI; zuM enI AvI ja sthiti haze? te paNa kema saMbhave ? enA lalATanA teja pramANe e purUSa bhAgyazALI hovo joIe ane saMpatti maLelI hovI joIe, paNa te saMpattino zuM eNe tyAga
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ azaraNu bhAvanA karyo haze? tyAga karyo hoya te te zA mATe? AvA aneka prazno eka pachI eka rAjAnA manamAM utpanna thatA gayA. A praznonA khulAsA kare tevo bIjo koI mANasa tenI pAse hato nahi jethI rAjA zreNika vAhanathI nIce utarI A bhavyAkRti purUSanI pAse AvyA. tyAgI purUSane namana karavAnI praNAlikA jANanAra rAjAe baMne hAthanA saMpuTa sAthe mastaka namAvI ziSTAcAra sAcavyo ane tyAgI yuvakanuM lakSya pitA tarapha kheMcavA vA vyApAra zarU karyo. A divyAkRti purUSa te bIjA koI nahi paNa eka paMca mahAvratadhArI muni hatA. vRkSa taLe eka Asana lagAvI zAMtipUrvaka samAdhi dazAmAM lIna hatA. rAjAe praznAvalinI zarUAta karI te daramyAna munie dhyAna pALyuM, ane rAjAnI sAthe vAtacIta karavI zarU karI. rAjAe pUchayuM ke A tarUNAvasthAmAM gRhasthAzramane tyAga zA mATe karyo? zuM tamArA upara duHkha ke Aphata AvI paDI hatI ke koInI sAthe takarAra thaI hatI ? munie kahyuM ke he rAjana ! koInI sAthe takarAra thaI nahotI, tema bIjI kaMI Apatti paNa AvI paDI nahotI. gRhasthAzrama tyajavAnuM kAraNa mAtra eka ja che ane te mArI anAthatA-eTale ke mAre kaI nAtha-trANu zaraNu nahato tethI meM gRhasthAzramamAM rahevuM durasta dhAryuM nahi. zreNika-zuM tame anAtha hatA? tamane kaI AzrayadAtA ke rakSaNakartA mANasa na maLyo? muni-hA, huM anAtha hato. zreNika-A vAta mane to saMbhavita lAgatI nathI. AvuM tamAruM haidaya, AvuM teja, ane koI Azraya ApanAra tamane na maLe e he mAnI zakato nathI. to paNa tame kahe che tethI kadAca satya hoya te he mahArAja! tamane AzrayadAtA ke rakSaNakartAnI jarUra che nI ? tevo kaI zaraNadAtA maLI jAya to tame svIkAra kare?
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ 68 bhAvanA-rAtaka muni--kema nahi ? zreNika--tyAre teA bahu ja sArUM. cAlA mArI sAthe, mane tamArA upara atyaMta sneha-vhAla Ave che. huM tamane mArI sAthe ja rAkhIza. dareka rIte tamArU rakSaNa karIza ane huM tamArA nAtha anIza. kA paNa rIte tamArI IcchAmAM nyUnatA rAkhavA nahi dauM. manapasaMda mhela hADI ApIza, dAma, dAma ane dareka hAma huM pUrI pADIza. pachI kaI che? cAlA karA saMsAranI skela. muni--he rAjana ! tuM AmaMtraNa pachI karaje. eka vAra tArA peAtAnA tA tuM vicAra kara. zreNika--emAM vicAra zA karavAnA hatA ? mArI pAse pUratuM sAmarthya che, pUratI samRddhi che, game tevA duzmananI sAme thavAne mArI pAse joie teTaluM baLa che. kadAca kAI tamArA duzmana haze tA tenAthI tamane bacAvavAnI mArAmAM zakti che. muni--he rAjana ! sabura kara, sabura kara! kheAlavAmAM bahu AgaLa vadhI jAya che. vicAranI sImAnuM ullaMdhana thAya che. abhimAnanA AvezamAM bhAna bhUlI javAya che. mArA duzmanathI mane acAvavAnI tArAmAM zakti te nathI, paNa tArA duzmanathI tane peAtAne bacAvavAnI paNa tArAmAM zakti nathI ! mArA ane tArA tenA duzmananI AgaLa tuM dIna-raka che, mATe huM bhAra daIne kahuM chuM ke jema huM anAtha hatA tema tuM pote paNa anAthaja che. tuM peAte anAtha hAIne bIjAnA nAtha zI rIte thaI zakIza ? zreNika--mArI pAse keTaluM lazkara che, mArUM kevu' khaLa che, mArI kevI khyAti che, tenI tamane khabara nahi haiAya; tethI mArA upara anAthatAnA jUThe AreApa mUkA che. he mahArAja! sAMbhaLeA. mArI pAse 33 hajAra hAthI, 33 hajAra dhADA, 33 hajAra ratha ane 33
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ azaraNa bhAvanA kareDa pAyadaLa lazkara che. te sivAya mArA bhaMDAramAM akhUTa dolata che. huM dhAruM te vastu meLavI zakuM. kaI paNa bheganI cIja mArA mATe alabhya nathI. game te duzmana hoya paNa mArI sAme laDavAnI koInI himmata nahi cAle, mATe tame jarI vicAra karIne bele. jene tene anAtha kahI devAmAM tame tamArI ajJatA-bhramitatA yA avivekitA sAbIta kare che. muni-he rAjana ! huM mArI ajJatA jAhera karuM chuM ke tuM tArI ajJatA jAhera kare che e to trIje kaI madhyastha mANasa hoya to kahI zake, paNa huM thoDuM khyAna tArI pAse karIza, te sAMbhaLyA pachI tuM pate paNa kabUla karI zakIza ke ajJa tuM pote ja che. prathama to anAtha zabda kevA abhiprAyathI vaparAya che te paNa tuM samajato nathI. mArA gharamAM samRddhi nahotI ke koI kuTuMbI nahotA tethI huM anAtha chuM ke bIjI rIte anAtha chuM te paNa tuM samajI zakyo nathI. zreNika-tyAre anAtha zabdano zo Azaya che ane tame kevI rIte anAtha thayA te mane saMbhaLAvaze? muni-he rAjana ! nuM vikSepa dUra karI zAMtipUrvaka sAMbhaLIza to huM khuzInI sAthe saMbhaLAvIza. zreNika-mane koI jAtano vikSepa nathI. huM te vAta dhIrajathI sAMbhaLavAne taiyAra chuM, mATe Apa saMbhaLAvo. muni-he rAjana! mArUM pitAnuM caritra mAre pitAne mukhe varNavavAmAM AtmazlAghA jevuM jaNAze, paNa anAthatA ane sanAthatAne kharo artha samajAvavA mATe te mArga lIdhA sivAya chUTako nathI. huM mULa kezAMbI nagarIno rahIza chuM. mArA pitAnuM nAma dhanasaMcaya che. teo kazAMbI nagarImAM eka AbarUdAra gRhastha che. rAjya ane prajA ubhaya vargamAM mArA pitAnuM mAnapAna ghaNuM sAruM che. mArA pitAnA khajAnAmAM dolata eTalI che ke tenI gaNatrI
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ 70. bhAvanA-cAtaka. thavI muzkela che, kibahunA te khajAnAnI pAse moTA rAjyane khajAne tucha che. mAruM prathamanuM nAma guNasuMdara hatuM. huM nahAnI ummaramAM ghaNI zrImaMtAIbharelI sAravAra nIce ucharyo, bhaNyo ane eka ucca kulanI kanyA sAthe paraNyo, tyAMsudhIno vakhata ramata gammata, bhoga vilAsa, mojamajAmAM ja pasAra thayo. duHkha ke saMkaTa e zuM cIja che te huM samajato nahatomArA bIjA bhAIo ane baheno hatAM, paNa te sarvenI mArI tarapha eTalI cAhanA jaNAtI hatI ke mane koI paNa bAbatamAM koI nArAja karatuM nahi. yuvAvasthAmAM mane eka yuvakanI sAthe dastI thaI. dararoja huM ane mArA mitra ame baMne be ghaDI sAthe besatA ane vinodanI vAto karatA. mAre mitra hameza mArI pAse vairAgyanI vAta karate, ane kaheto ke A duniyAnA saMbaMdhIo svArthavRttivALAM hoya che, tyAre huM tenuM khaMDana karato ane bhAre pitAne dAkhalo ApI kaheto ke mArAM mAbApa bhAIo ane strI vagere mArA upara eTale badhe pyAra rAkhe che ke teo mane dIThe ja dekhatA che. huM eka ghaDIbhara moDe dekhAuM te temane kaMIne kaMI thaI jAya. amArA kuTuMbamAM svArthI prema nathI paNa kharekhara aMtarane prema che. mAro mitra A mArI vAta mAnatA nahi. te ema kaheto ke jagatamAM pazu pakSI ane manuSyo sarva svArthanAM ja sagAM che. svArtha saryA pachI koI koInuM saguM nathI. eka vakhata amo eka taLAva upara gayA hatA te vakhate tyAM aneka pakSoe kIDA karatAM hatAM. kamaLa upara bhamarA guMjArava karatA hatA. bIjI vAra gayA to tyAM kaMI hatuM nahi. te uparathI mArA mitre mane kahyuM ke je, A svArthabuddhi ! ' (gajhala) hatuM pANu hatAM pakSI, nathI pANI nathI pakSI, kevI A svArthanI buddhi, nathI karI premanI zuddhi! 1 khIlya phule hatA bhamarA, biDAtAM te nathI bhamarA, kare che sau sukhe sabata, duHkhe ko nA dhare pahebata! 2
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7 azaraNa bhAvanA. bagIco ane manuSyo, jhADa ane pakSIo vagere aneka dAkhalAo ApI teNe mane samajAvavAno prayatna karyo, paNa huM tenI vAta karI paNa lakSyamAM letA nahi. meM to mAro bAMdhelo abhiprAya ja kharo mAnI lIdhuM hatuM. mAro mitra ATaluM badhuM mane zA mATe kahe che te huM tyAre samajyo nahoto. chevaTe mAre mitra mArI sAthe mAthAkuTa karI thAka, ane mArI pAsethI rajA lIdhI ke huM hamaNuM bahAra javAnuM chuM tethI keTalAka vakhata sudhI tArI pAse nahi AvI zakuM. he rAjana ! mAro mitra mArI pAsethI gayo ke tarata ja acAnaka mane aMge aMge vedanA utpanna thaI. hADanI aMdara koI evI jAtanI pIDA upaDI ke pANI vinA mAchalI taraphaDe tema taraphaDIyAM khAvA maMDaLyo. ghaDIkamAM palaMga upara ane ghaDIkamAM jamIna upara ALoTavA lAge, paNa kayAMya sukha paDe nahi. jANe aMdarathI keIseyA ghoMcatuM hoya tevI pIDA thavA lAgI. thoDIvAramAM mArA gharanA ane kuTuMbanA badhA mANaso ekaThA thayA. dareka jaNa mArI sAravAra karavA lAgI gayA. kaI vaidyane to koI hakImane, koI jezIne to koI bhuvAne teDAvavA ke puchAvavAnI salAha ApavA lAgyA. eka pachI eka vaidho hakImo vagere sarve AvI cikitsA karI davA ApatA gayA, paNa kaMI phera paDyo nahi. jozI bhuvA vagere sarve thAkI cAlyA gayA, paNa keIthI ArAma thaze nahi. vakhata ghaNo thayo. vedanA bhogavIne huM te kAyara thaI gaye ke AnA karatAM mAta Ave to sAruM. gharanA mANaso paNa badhA kaMTALI gayA. huM divasa ane rAta evI rADo pADato ke koI jaMpavA pAmatuM nahi. AvI sthitimAM eka paradezI vela Avyo. te dekhAvamAM jevo suMdara hato te ja cAlAka paNa jaNAto hato. mArA bApe te vaidyane bolAvyo ane kahyuM, ke mArA dIkarAne ArAma karI gho, huM tamane meM mAMgyA dAma ApIza. vaive kahyuMH dAmanI zuM kAma vAta karo cho? huM te paramArthe davA
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7ra bhAvanA-zataka karuM chuM. mArI pAse evI akasIra davAo che ke meM je dadIne hAthamAM lIdho che te koI mArI pAsethI ArAma pAmyA vagara gayo nathI. chatAM keInI pAsethI meM paisA lIdhA nathI. cAle, tamArA dIkarAnI tabIyata tapAsuM. ema kahI te mArI pAse AvI mArI nADI hAthamAM laI bolyA, he zeTha ! A chokarAne roga kaMI paNa nathI, paNa ene to vaLagADa che. eka duSTa vyaMtara ene vaLage che. mArA bApe kahyuM ke he vaidyarAja ! teno upAya paNa tamArI pAse te haze ja. vaide kahyuM, hA che te khare, paNa tenA upara vadhAre upAyo nathI. mArA bApe kahyuM, vadhAre upAyonuM zuM kAma che ? eka upAya to che, ethI ja maTe to bIjAnI zI jarUra che? vaide kahyuM: eka upAya che to akasIra paNa mArA bApe kahyuM vaLI paNa te zuM? bolatAM kema acakAo che? vaide kahyuM ke te upAya jarA Akaro che. e upAyathI A chokarAnA zarIramAMthI vyaMtarano praveza kahADI zakIza, paNa te darda levAne bIje eka mANasa taiyAra thI joIe. A vyaMtara evo duSTa che ke jIva sATe jIva le tema che. ekane ugAruM to tene badale bIjA eka jaNe maravAne taiyAra thavuM joIe. A sAMbhaLI thoDI vAra to badhA vicAramAM paDI gayA. keTalAeka to emaja mAnavA lAgyA ke A vaidya gapAchukI che. ema te kaMI banatuM haze? paNa jevA to gho, ema dhArI kahevA lAgyA ke vaidyarAja ! tame guNasuMdaranA zarIramAMthI roga kahADo, pachI jene kaheze te levAne taiyAra che. ame badhA ahIM hAjara ubhA chIe. vaide kahyuM, pachI pharI zakAze nahi, vicArIne belaje. badhAe kahyuM ke hA, ame vicArIne ja bolIe chIe. ATaluM cokkasa karIne vaidyarAje sarvane eAraDAmAMthI bahAra kADhayA. bAraNuM baMdha karI dIdhAM. mArA zarIra upara eka bArIka vastra oDhADI vaidya kaMI
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ azaraNa bhAvanA 73 maMtrajApa karavA lAgyA. thADI vAramAM mane parasevA vaLyA. va bhIMjAI gayuM. eka pyAlAnI aMdara te niceAvI laI khIjI vAra eDhADayuM. eka che ane traNa vAra niceAvyuM, temAM pyAle AkhA pasInAthI-dathI bharAI gayA. mane taddana zAMti thaI gaI. vaidya kamADa ughADI badhAne aMdara elAvyA. dardanA pyAlA hAthamAM lIdhA ane kahyuM ke juo ! A AkarAne taddana zAMti thaI gaI. tenuM saghaLuM darda A pyAlAmAM ekaThuM thayuM che! kahe| have A pyAlA krANu pIvA Icche che ? mArA pitA, mAtAjI, bhAe, henA, bhAjAie, badhAMne jUdAM jUdAM melAvI vaidya kahyuM, paNa he rAjana! te pyAlAnI aMdaranA pravAhI padAtha tejAmanI peThe khadakhadatA hatA. vakhate vakhate dhumADA ane vakhate agninI jvALA jevI jvALAo nIkaLatI hatI tethI te pyAlA pIvA eTalA teA adhareA hatA ke koInI himmata cAlI nahi ! bApe teA kahyu ke huM dhaNeA pI jauM paNa dukAnanA badhA vahIvaTa mArA hAthamAM che. pyAlA pIdhA pachI vedanA thavAthI tenI kazI khabara laI zakAya nahi! mAe kahyuM ke guNasuMdaranA ApanI tabIyata evo AkarI che ke mArA vinA te khIjA kAIthI jALavI zakAya nahi. bhAione temanI strIe nA pADavA lAgI. heMnene temanA pati nA kahevA lAgyA. strIe nAnA cheAkarAnuM mhAnuM kahADayuM ke mArA vinA A chekarA rahI zake nahi. khIjAM sagAM vhAlAM tA kAI jhADAnuM, kAI pesAmanuM miSa karI palAyana karI gayA ! chevaTe mArA dardanA pyAlA vaidhe mArA upara chAMTatho tethI mane jevI pIDA hatI tevI pAchI zarU thaI. vaidha tyAMthI cAlyeA gayA. A vakhate mane mArA mitranI vAta yAda AvI. saMsAranA svArthI saMbadhanA manamAM khyAla thayeA. atyAra sudhI kAcane hIrA, pittaLane suvaNu mAnI meAhamAM masta thaI meM vRthA kALa gumAvyA tenuM bhAna thayuM. tarata ja meM vicAra karyo ke have A pIDA je mane maTI jAya teA mAre kAnI dunIyAnA tyAga
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ 74 bhAvanA-zItaka karI huM sUtA. kaMIka dIdheA. teNe kahyuM, huM devA hatA. gayA tyAre te mane ahIMthI marIne karI saMyama mAga svIkAravA. AvA vicAra svapna AvyuM. svapnamAM mArA mitre dekhAva mitra ! samaja, samaja. tuM ane huM ApaNe ane devatAnA bhavamAM tArUM AyuSya pUrNa thavA AvyuM kahyuM ke " tArUM AyuSya hajI bAkI che mATe huM manuSya thauM chuM tyAM tuM mane samajAvavAne Avaje. game te prakAre mane edha pamADaje.'' tenA mATe mArI pAsethI te vacana lIdhuM. me vacana ApyuM ke huM samajAvavAne AvIza. zuM A bAbata badhI bhUlI gayA ? te vakhatanA tArA vairAgya, te vakhatanI tArI samaja, e badhAM yAM uDI gayAM ? huM mitra ! Aje huM ( vacana ApanAra deva ) tArI pAse trIjI vAra hAjara thayA chuM. eka vAra mitra tarIke tArI sAthe saMbaMdha bAMdhyA, tane saMsAranuM svarUpa samajAvavAnI kAzIza karI, paNa tuM na samajyeA. tyAre duHkhakara paNu anubhava karAvanAra A bIjo mAga lIdheA. bIjI vAra vaidya banIne tArI pAse AvyA te paNa huM peAte ja. meM tane vacana ApyuM hatuM tethI Aje trIjI vAra svapnAvasthAmAM tArA samAgamamAM AvyA chuM. have saMsAranA svAmaya sabaMdhanI tane pichAna thaI? jo pichAna thaI hAya tA have AtmasAdhana karavAne TaTTAra thaI jA. eka nizcaya kara. turata tArI vedanA dUra thaI jaze. eTalAmAM huM jAgI gayA tyAM te deva adazya thaI gayA. me` prathamathI nizcaya te karyAM hatA pazu svapnanA arthanA vicAra karI vadhAre cAkkasa niya upara AvyA ke have A vedanA maTe ke tarata ja saMsAranA tyAga karavA. he rAjana! A nirNaya karyAM pachI tarata ja mArI vedanA kaMI AchI thavA mAMDI ane theADI vAre te mane zAMta nidrA AvI gaI. bIje divase shavAramAM huM jAgyA tyAre mArA oraDA mArAM saMbadhIothI cIkAra bharAI gayA hatA. hu... jAgI na javuM teTalA mATe sau mauna dharI mArA urjAvAnI rAha jotAM hatAM. hu jAgyA ke
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ azaraNa bhAvanA 75 dareka jaNa mane kema che te pUchavA lAgyAM. meM jyAre mane zAMti hevAne javAba Apyo tyAre sarva khuza thayA ane kahevA lAgyA ke amArI mAnyatA phaLIbhUta thaI. keI to kahe ke, meM amuka yakSanI mAnyatA karI hatI, keI kahe amuka mAtAnI mAnyatA karI hatI, paNa meM kahyuM ke bIjA koInI mAnyatA phaLI nathI, mAtra mArI ja mAnyatA phaLIbhUta thaI che. mArA mAbApe mane pUchyuM ke putra! tArI mAnyatA zuM che te bela; prathama tArI mAnyatA pUrI karIe. meM kahyuM "ato TUMto nirAmo gvarUpa aLariya" arthAta-meM evI mAnyatA karI che ke A vedanA maTI jAya te kSamAno pATha zIkhI IkiyenuM damana karI AraMbha parigrahane choDI aNagArapaNuM -sAdhudharma aMgIkAra karuM. A vicAra karavAnI sAthe mArI vedanA zAMta thaI. mATe have huM mAruM AtmakArya sAdhIza. keIe paNa mArA kArya vacce ADakhIla na karavI eTalI Apa sarvenI kRpA huM cAhuM chuM. he rAjana ! A viSaya paratve mArAM mAbApa ane saMbaMdhIonI sAthe ghaNe saMvAda cAlya, paNa Akhare sarvene samajAvI meM dIkSA aMgIkAra karI tyArathI anAtha maTIne huM sanAtha thayo chuM. have mArA AtmAnuM rakSaNa karuM chuM ane bIjA jIvonuM paNa rakSaNa karuM chuM mATe pitAne ane bIjAno nAtha thayo chuM. A uparathI tuM pite sanAtha che ke anAtha che tene jAte vicAra karI le. tuM mane atyAre ahi bhegavilAsanA sAdhano ApavAne kahe che, tenA karatAM paNa vadhAre mane maLyAM hatAM. sagAM, vahAlAM, mitro paNa teTalAM ja hatA, chatAM mane koI duHkhathI bacAvI zakayo nahi, mATe huM anAtha hato. kahe tArAmAM duHkha ke metathI bacAvavAnI zakti che? meTAmAM meTa duzmana mota athavA karmo che tenAthI bacAvavAnI tArAmAM zakti nathI, mATe meM tane anAtha kahyo hato. have e vacana tane. asatya lAgatAM hoya to pAchA kheMcI lauM. zreNika-he mahArAja! tamArAM vacana satya che. mArI ja bhUla.
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanA-zataka che. have mane khAtrI thAya che ke A hisAbe huM pote paNa anAtha chuM. meM mArI saMpattine mATe vRthA abhimAna karyuM. mAtarUpI dukSmananI AgaLa game teTalI saMpatti ke game tevI sattA heya paNa te tuccha che. tame eka daDha vairAgI ane kharA tyAgI purUSa che. chatAM tamane bheganI AmaMtraNa karI e meM tamAre aparAdha karyo, tene mATe huM ApanI kSamA mAguM chuM ane Apane dharma sAMbhaLavAne IcchuM chuM. tyArapachI munie dharmadha Ape. te sAMbhaLI zreNika rAjAe ghaNI ja prasannatAnI sAthe pote te dharma svIkAryo. muninI stuti, bahumAna, vaMdanA, namaskAra karI zreNika rAjA tyAMthI vidAya thayA. muni paNa mahImaMDaLamAM aneka bhavya jIne pratibaMdha pamADI aMtaranA duzmanone jItI chevaTe nirbhaya pada pAmyA. sanAtha thayA chatAM paNa bIjA lekene samajAvavA mATe "anAtha evA nAmathI ja teo potAne oLakhAvatA, ane temanA caritramAM adyApiparyaMta anAthI evuM nAma prasiddhi pAmyuM che. jenI pAse ATalI samRddhi hatI agara meTuM rAjya hatuM, te guNasuMdara ane zreNika rAjA jevA paNa jyAre anAtha hatA, tyAre sAmAnya manuSyothI sanAthatAne dAvo zI rIte dharI zakAya ? (15) ante'raNyamevAzrayaH / rAjyaM prAjyaM kSitiratiphalA kiGkarAH kaamcaaraaH| sArA hArA madanasubhagA bhogabhUmyo ramaNyaH // etatsarva bhavati zaraNa yAvadeva svapuNyaM / mRtyau tu syAnna kimapi vinA'raNyamekaM zaraNyam // 16 //
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ azaraNu bhAvanA. 77 chevaTe zmazAna sivAya bIje nivAsa nathI. a--mhoTI sattAvALuM rAjya, lAMbA vistAravALI pRthvI, uparInI IcchAne tAbe rahI kAma karanArA nAkarA, heravAlAyaka uMcAmAM uMcA kimmatI hArA, hAthaNInI gatie cAlanArI manane ramADanAro suMdara suMdarIe, A badhuM cAlu janmamAM paNa tyAMsudhI ja upayAgI che ke jyAMsudhI pUrvanAM saMcita zubhaka puNyaka prabaLa che, athavA jyAMsudhI meAtanI savArI AvI heAMcI nathI. he bhadra! puNyane aMta AvatAM ke meAtanA sapATe lAgatAM eka araNya ke zmazAna bhUmi sivAya bIjuM kAI paNa A zarIrane Azraya nahi Ape. (16) A A vivecana--A parivartana teA keTalIeka vakhata najare jovAya che, ke eka mANasane puNyayeAge vArasA tarIke ke vagara vArase rAjyanI prApti thAya che; bIjI tarapha tenA harIphA ke duzmaneAnI tenuM rAjya paDAvI levAnI duSTa pravRtti zarU thAya che. Akhare duzmanA kAve che teA navA rAjA mAsa cha mAsa ke bAra mAsanI aMdara rAjya gumAvI esI ulaTA kedamAM sapaDAya che. ahA ! parivartana rAjya gumAvI besanArane keTaluM du:khaprada thAya che ? vakhate te ema ja cchize ke thADA vakhatane mATe rAjyasaMpattinI A prApti thai tenA karatAM na thaI hota to vadhAre sArU hatuM. vastunA abhAva karatAM vastunA viyeAga mANasanA aMtaHkaraNamAM uMDA ghA mAratA jAya che. eka mANasane amuka vastu mULathI na maLI hoya tene te vastunA abhAva hoya che. te abhAva mANasane eTalA khaTakatA nathI, paNa AvelI vastunA punaH viyeAga thAya te vadhAre khaTake che. evI ja rIte eka mANasane koI jamInanA kakaDA bhAgamAM Ave che ke paisA kharacI vecAtA levAmAM Ave che, paNa pAchaLathI tenA kharA hakadAra bIjo kAI mANasa nIkaLe che agara koI khaTapaTIyA mANusA khaTapaTa
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ 78 bhAvanA-zatakajamAvI beTe lekha ane khoTA sAkSIo ubhA karI te jamIna upara dAvo karI InsApha ApanAranA manamAM judo ja abhiprAya baMdhAvI hukamanAmuM kaDhAvI pisA kharacanAranI pAsethI jamInano kakaDo paDAvI levAmAM Ave che, paisA kharacanAra paisA ane jamIna baMne gumAvavAnI sAthe lekamAM gAMDo gaNAya che tyAre te bicArAne keTaluM duHkha thatuM haze ? eka mANasane eka vakhata mana mAnyA sArA nekare maLe che ke bIjA tenA harIphane IrSyA jAgRta thAya che tethI te karene badasalAha ApI nasADI de che. ekane ekadA paisA ke AbhUSaNonI prApti thAya che; cha mahInA ke bAra mahInA thatAM pAcho vyApAramAM dhakake lAge che ke koI AsAmI tuTe che temAM potAnI sarva dolata dabAI jAya che, eTale meLavelAM AbhUSaNe vecavAne vakhata AvI puge che. eka mANasane mana gamatI prakRtine anukULa AphatamAM paNa AzvAsana ApanArI pativratA strIno prema baMdhAya che, hadayanI gAMTha joDAya che ke bIjI tarapha bemAMthI ekane kALano sapATa lAge che tyAre viyoga thAya che. eka varase vyApAra ke loTarImAM sAro cAnsa-lAbha maLe che ke bIje varase kAMto zeTha ke bhAgIdAranuM mana badalAI jAya che ane kAMto pote ja mAMdo paDe che, eTale maLela lAbha jato rahe che ! AjanA vakhatamAM prathama to mANaseno udaya ja e che ke jema jema ISTa vastunI adhika IrachA kare tema tema ISTa vastu dUra bhAgatI jAya. kadAca svalpa puNyano yoga thatAM te vastunI prApti thaI te te puNya paNa eTalAM badhAM nahIM ke chaMdagIparyata ISTa vastuno saMga kAyama rahe. koinA puNyanI avadhi che mahInAnI hoya te cha mahInA sudhI ane bAra mahInAnI hoya to bAra mahInA sudhI agara kaMIka vadhAre jora hoya te be pAMca varasa sudhI icchita vastune meLApa rahe che ane puNyanI avadhi pUrI thatAM tarata ja game te kAraNa maLatAM saMyoga viyoganA rUpamAM badalAI jaI hRdayane jakhamI banAvate jAya che. mahAvIra prabhue kharUM ja
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ azaraNa bhAvanA. kahyuM che ke "saMcora mUruM nIvA pattA suvaparAza" arthAt nAza pAmanAro vastune saMga ja duHkharUpa vRkSanuM mULa che. saMyogarUpa mULanI hayAtI thatAM duHkhaparaMparArUpa pAMdaDAM svataH kuTI nikaLe che. putra, patnI, mitra, hAthI, ghoDA, ratha, havelI, dhana-dolata vagere cIjono saMga pUrvanA puNyano cheDe na AvyuM hoya tyAM sudhI ja ramaNIya rahe che, paNa sAthe e vAta paNa cokakasa che ke game teTaluM puNya haze to paNa tenI avadhi-hada baMdhAelI che. avadhi pUrNa thatAM eka divasa avazya parivartana thavAnuM ja. kadAca vadhAremAM vadhAre lAMbI sthitinAM puNyo haze to paNa AyuSya pUrNa thatAM motane sapATe lAgatAM to jarUra parivartana te thavAnuM che. te vakhate potAnI karI lIdhelI dareka vastu, bhalene te vastu vinA eka kSaNa paNa cAlI zakatuM na hoya to paNa te vakhate priyamAM priya vastu paNa choDavI paDaze. he bhadra! te vakhate bIjI vastuonI sAthe vahAlAmAM vahAluM A tAruM zarIra paNa tAre tyajavuM paDaze. agara zarIrathI tAre chUTA thavuM paDaze. ha bhadra ! teM tArA zarIrane game tevAM lADa laDAvyAM haze ane tenI pUrepUrI sAra saMbhALa karI haze, tela phUlela attara nAMkhI suzobhita banAvyuM haze agara pakavAno mevA masAlA khAI khUba puSTa karyuM haze; paNa tAre viyoga thayA pachI tArA sagAM vahAlAM putra ke panI koI paNa eka kSaNabhara tArI banAvelI havelImAM tane rahevA nahi Ape. vadhAre najIkanAM saMbaMdhIo vaLI vadhAre utAvaLa karI tArA zarIrane gharathI bahAra kahADaze! tArA kharIdelA ghoDA hAthI ke ratha haze paNa temAMnuM kazuM tArA zarIrane svArImAM upayogI nahi thAya. mAtra ADakATanA lAkaDAnI banAvelI ThAThaDI ja tArA zarIranA vAhana tarIke vaparAze ! ! te paNa smazAnanI bhayaMkara bhUmimAM pahoMcatAM sudhI ja. Akhare tArA bAga bagIcAnI ramaNIya bhUmi paNa A zarIrane zaraNa nahi Ape, kintu araNya-jaMgalamAM
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ lAvanA-zataka AvelI smazAnabhUmi ja A zarIrane Azraya Apaze. tArA saMbaMdhIo te te bhUmimAM paNa tArA zarIrane akhaMDa rahevA nahi Ape kintu bALIne bhasma karI nAMkhaze, te eTale sudhI ke chevaTe tenI rAkhano paNa patto nahi lAge! tArAmAM kaMI svArtha haze te pAchaLanA saMbaMdhIo thoDA divasa yAda karaze paNa pachI to nAma nizAna paNa bhUlI javAze. kharuM ja kahyuM che ke dina gaNatAM mAsa gayA, varase AMtarIyA, surata bhUlyA sajajane pachI nAme paNa visarIyA. AvI anitya bAjI samajIne je Atmika kArya sAdhaze te sukhI thaze. (16) saMsAre'smin janimRtijarAtApataptA manuSyAH / samprekSante zaraNamanaghaM duHkhato rakSaNArtham // no tad dravyaM na ca narapati pi cakrI surendro / kintvekoyaM sakalasukhado dharmaevAsti nAnyaH // 17 // konuM zaraNuM hoI zake ? artha-A saMsAramAM naraka tiryaMca Adi gatimAM bhavabhramaNa karatAM trAsa pAmelA ane khinna thaelA jene avazyameva duHkhathI bacavAnI ane sukha pAmavAnI IcchA thAya che. tyAre prazna e thAya che ke " jyAre dhana mAla mIlkata kuTuMba parivAra e badhAM ane aLagAM thAya che tyAre sakhAnI peThe sahAyaka banI keNa rakSaNa kare che ? keI paNa rakSaka athavA zaraNuM ApanAra che ke nahi ? " A praznano uttara sarala ane sIdhe che, paNa prathama temAM zraddhAnI jarUra
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ azaraNa bhAvanA. 81 che. huM sakhe ! zraddhA hoya teA zraddhApUrvaka sAMbhaLa. meAta vakhate khIjA badhA jyAre dUra raheze tyAre mAtra eka dha ja ke je sarva padAthaine jANanAra purUSe darzAvela che, kamanA mane bhedanAra che, ane samagra sukha saMpattine ApanAra che, te dha ja mitranI mArke sahAyaka thaI rakSaNa karanAra che. mATe tenuM ja zaraNuM svIkAra. (17) vivecana--jyAMsudhI sUkSma ane amRta rUpa rasa ga dha spa vagaranI cIjone apareAkSa jaNAvanAra jJAna na thAya tyAMsudhI kevaLa zraddhAthI tenI hayAtI mAnavAnI jarUra che. jIva-AtmA e camacakSuthI dekhI zakAya tevI cIja nathI, kAraNake te ati sUkSma che, tApaNa tenuM astitva sAbita karanAra aneka dArzanika ane dhArmika pustakA che, tenA upara zraddhA rAkhI AtmAnI hayAtI jyAre svIkAravAmAM Ave tyAre tenI sAthe e paNa svIkAravuM paDaze ke AtmA zarIranI sAthe nAza pAmI janAra cIja nathI paNa te zarIra - tpanna thayA pahelAM ane zarIraneA nAza thayA pachI paNa kAyama rahenAra akhaMDa avinAzI nitya che. jyAre e nitya che tyAre zarIranI utpatti thayA pahelAM te kAI sthaLe hAvA joIe ane zarIraneA nAza thayA pachI kAI jagAe javA joIe, eTale ke AtmAne pUrvajanma ane punarjanma che. koI sthaLethI AvIne teNe A zarIra sAthe saMbaMdha joDayA ane Akhare A zarIrathI chUTA paDI gatyaMtaramAM khIjA zarIranI sAthe sabaMdha meLavavAnA che. jema eka mANasa jInAM vastro badalAvIne navAM vastro dhAraNa kare che tema AtmA paNa jInu zarIra cheADIne navuM zarIra dhAraNa kare che. yaduktaM gItAyAM - vAsAMsi jIrNAni yathA vihAya / navAni gRhNAti naro'parANi // tathA zarIrANi vihAya jIrNA - nyanyAni saMyAti navAni dehI // a. 2. kSeA. 22. jyAre e vAta svIkAravAmAM Ave ke OM jIva bhavAMtaramAMthI
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ 82 bhAvanA-nAtaka. Ave che ane punaH bhavAMtaramAM jAya che, tyAre savAla e utpanna thAya che ke jIva bhavAMtaramAMthI ahIM Ave tyAre kaMI sAthe laI Ave che ke kema ? tema ja ahIMthI bhavAMtaramAM jatAM jIvanI sAthe kaMI jAya che ke kema ? Ano uttara eka ja prakAre ApI zakAze ke je cIja bhavAMtaramAMthI ahIM lAvI zakAya che, te ja cIja ahIMthI bhavAMtaramAM jatAM laI jaI zakAya. ahIMthI bhavAMtaramAM gayelAonI sthiti ApaNe najare joI zakatA nathI, paNa bhavAMtaramAMthI ahIM AvelAnI sthiti ApaNe joI zakIe chIe ke bALaka janmatI vakhate eka nagna zarIra sivAya bIjuM kazuM lAvatuM nathI. nathI hotAM tenI pAse vastra AbhUSaNo ane nathI hotuM hIrA mANeka motI sonuM rUpuM ke bIjuM dravya. joke dekhItI rIte kaMI paNa tenI pAse jovAmAM AvatuM nathI, paNa kharI rIte tema nathI. puNya pApa ke zubha azubha karma te sAthe laI Avela hoya che, ane tadanusAre ja ahI sukha, duHkha, saMpatti, vipatti, sAga, viyega lAbhAlAbha, vagere pAme che. jema parabhavamAMthI A jIva puNya pApa laI Ave che ane te tene phaLa Ape che, tevI rIte A bhavanAM puNya pApa parabhavamAM sukha duHkha rU5 phaLa ApavAne jIvanI sAthe jAya che, eTale A bhavano aMta AvatI vakhate dhana, mAla, mIlkata, hAthI, ghoDA, ratha, havelI, sagAM-saMbaMdhIo e badhAM jyAre dUra rahe che, emAMnuM kaI paNa sahAyakAraka ke sahacArI banatuM nathI, tyAre paNa A jIMdagImAM karela dharmAnuSThAnethI meLavelI puNya-saMpatti jIvanI sAthe Ave che ane parabhavamAM duHkhamAM dilAso ApI eka sAcA mitra tarIke sahAya kare che. ahIM eka dRSTAMta laIe. dRSTAMta-eka rAjAne kArabhArI dIrghadarzI ane buddhizALI hato. ekadA teNe vicAra karyo ke "rAnA mitraM na darda kRtaM vA" huM rAjAnI nokarI karuM chuM. Aje rAjAnI dRSTi mArA upara sArI
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ azaraNa bhAvanA. 83 che, kAle kharAba thaI jAya, kemake rAjA koInA mitra thayA nathI ane thaze nahi. vakhate rAjAnI khaphA najara thatAM Apatti AvI jAya te vakhate mitrA vinA khIju kANu sahAya kare ? mATe mAre gheADA mitrA karavA joI e. ema vicArI tenI pAse AvanAra ane besanAra mANasAmAMthI eka mANasanI sAthe teNe mitratA AMdhI te eTale sudhI ke khAvuM pIvuM, haravuM karavu, ramata gammata, e darekamAM mitrane sAthe rAkhI tenI sAthe gADha sabaMdha bAMdhyA. eka karatAM e sArA, ema dhArI kArabhArI sAhebe vaLI eka khIjA mANasanI sAthe paNa mhAbata khAMdhI, paNa tenI sAthe vAra pava ke khAsa prasaMge maLavAnuM rAkhyuM hatuM. prathama mitra jeTaleA sahavAsa jA mitranI sAthe nahAtA. tApaNu khAsa prasaMge bIjA mitrane *dI paNa bhUlI jatA nahi. kArabhArIe trIjo paNa eka mitra karyo hatA, paNa tenI sAthe vadhAre paricaya rAkhavAmAM Avate nahi. mAtra koI vakhate rastAmAM dRSTimeLApa thatA ane kAI khAsa prasaMgapara eka bIjAne ghera meLApa thatA hatA. A traNa mitrAne judA judA oLakhavAne pahelAnuM nAma nityamitra, bIjAnuM nAma pamitra ane trIjAnuM nAma juhAramitra athavA dRSTimitra rAkhavAmAM AvyuM hatuM. kArabhArIneA jenI sAthe jeTakSeA paricaya hatA te pramANe nAmanI gAThavaNu thaI hatI. eka vakhata kArabhArIe peAtAnA mitrAnI parIkSA karavAne vicAra karyAM. potAnA upara rAjya taraphanI kai Aphata AvI che evuM bhAna karAvavAne kArabhArIe eka prapacI kArastAna ubhuM karyuM. rAjAnA nhAnI ummaranA eka ne eka kuMvara hatA tene peAtAne tyAM jamADavA laI javAne kArabhArIe rAjAne vinati karI. rAjAe te svIkArI. kimmatI vastra AbhUSaNeA paherAvI ekalA kumArane kArabhArIne tyAM meAkalavAmAM AvyA. kArabhArIe ghera jaI rAjakumArane tenA jevaDI umaranA peAtAnA putranI sAthe gammatamAM lagADI gharanI aMdaranA gupta bheAMyarAmAM saMtADI
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanA-zataka. rAkhyo. pitAnA bIjA chokarAnI sAthe pitAnI strIne piyara tarapha vidAya karI, ane gharanI mAlamIkata AghI pAchI karI. jenA peTamAM vAta TakI zake nahi evA eka nokarane bolAvI tenI pAse kArabhArIe vAta karI ke mArAthI eka aghaTita banAva banyo che. rAjAnI saMmati laI rAjakumArane ApaNe ghera teDI lAvyA, paNa tenAM kiMmatI ghareNunI lAlace mArI buddhi bagaDI tethI meM tene mArI nAMkhe. lobhane vaze meM bhaviSyanI Apattine vicAra na karyo paNa have mane vicAra thaI paDyo che ke rAjAne zuM javAba Apa ? rAjAe kumAra hAthohAtha ane saMpyo eTale jokhamadArI mArA upara rahI, jethI ADo avaLo javAba ApatAM paNa huM te sapaDAvAno ja. A badhI kaDAkuTa karavA karatAM huM kayAMka saMtAI jauM e mAguM mane ThIka lAge che mATe huM kyAMya saMtAI jaIza. tuM khabaradAra rahI mArA gharanI saMbhALa rAkhaje ane rAjAnAM mANaso Ave te A chupo bheda pragaTa thavA na detAM kaMI paNa bahAnAM kahADI uttara Apaje. evI rIte cAkarane bhalAmaNa karI kArabhArI gherathI bahAra nIkaLI nityamitrane ghera pahoMcyA. kArabhArIne ekalA AvatA joI nityamitrane vicAra thayo ke Aje ekalA kema ? kema koI nokara cAkara sAthe nathI ? eTaluM ja nahi paNa kArabhArIne cahero taddana badalAI gayo che, mukhapara udAsInatA chavAI gaI che, mATe kaMI paNa avano banAva banelo jaNAya che. nityamitra Ama vicAra kare che teTalAmAM te kArabhArI AvI pahoMcyA. nityamitrane eka khAnagI oraDAmAM laI jaI kArabhArI kahevA lAgyA, he mitra ! Aje mArA upara Aphata AvI paDI che. temAM doSa bIjA koIne nathI kintu mAre pitAno ja che, mArAM nasIba phUTayAM tethI mane kubuddhi sujhI. rAjAnA ekanA eka kumAranuM khUna mAre hAthe thaI gayuM. kArabhArI vAta AgaLa calAve che teTalAmAM to nityamitra bolI uThayo -are kArabhArI
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ azaraNa bhAvanA. 5 sAheba ! A zuM eTale! che! ? rAjakumAranuM khUna ! ! kArabhArIe kahyuM : bhAi ! tyAreja kahuM chuM ke mArA kama phUTavAM. nityamitra----are sAheba ! A te gajabanI vAta kahevAya. AvA mhoTA gunhA have zI rIte chAnA raheze ? bacAva. kArabhArI--he mitra ! game te yuktithI tuM mane mArI mati muMjhAi gai che. mane koi dizA sUjhatI nathI mATe tAre Azare AvyA chuM. bojI vAta pachI, paNa eka vAra tArA dharamAM mane kayAMka saMtADa; kemake vakhate rAjAnA mANase AvI pahoMcaze tA mane pakaDI jaze. niyamitra--sAheba ! tame kahA che te kharUM che paNa AmAM vicAravA jevuM che. tame kahevAe rAjAnA gunhegAra, te paNa nAne sunA gunhA nahi paNa meATe gunho. khabara paDI tenI ghaDIe rAntanA mANasA chUTaze. mArI zakti nathI ke hu temaneA tApa jIravI zakuM. kArabhArI--huM saMtAi gayA hAIza eTale zuM khabara paDaze ke kArabhArI ahIM che ? mATe he mitra ! A vakhate tuM mane madada Apa. nityamitra--huM mitra ! A vakhate tame mane mAravA AvyA che ke kema ? khabara kema na paDe ? sau samaje che ke A kArabhArIne nityamitra che mATe enA dharamAM haze. mAre peAlIsanA hAthanA mAra khAIne chevaTe dhara batAvavuM paDe tyAre tame pakaDAI jAo ane mAre paNa mArA bairAM cheAkarAMnI sAthe kedamAM sapaDAvuM paDe. mATe A samaye mArAthI kaMi madada ApI zakAze nahi. maherabAnI karI ahiMthI jaldI vidAya thAo ane bIjA kAI nA Azraya le. kArabhArI--are mitra ! meM tane ATalI madada karI te badhI phAkaTa gaI ? kaMI zarama paNa nathI AvatI ? nityamitra--zaramane vakhate zarama rAkhIza, paNa Ave vakhate zarama hAya ? hamAM zarama rAkhavA jatAM bharama bhAgI jAya
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanA-cAtaka ane marma khulyo thaI jAya. piolIsanA garamAgarama prahArathI TAMTIyA narama paDI jAya, mATe have ahIMthI palAyana kare. kArabhArIe vicAryuM ke ahIM talamAM tela nathI. A te matalabIco mitra; sukhanoja sobatI; ThIka, cAla AgaLa jauM. ekanI parIkSA thaI. have bIje mitra kevo nIkaLe che te joIe. "he mitra ! tAruM bhaluM thaje. tArAthI tApa na jIravAya te le huM jAuM chuM.' nityamitra kahe "bhale padhAro. Aphata utare te pAchA vahelA padhArajo." kArabhArI tyAMthI cAlyA ke nityamitre gharanAM bAraNAM baMdha karI dIdhAM. manamAM samajyo ke balA nIkaLI. peTa coLIne kaNa pIDA ubhI kare ? sAruM thayuM ke TuMkAmAM samajIne cAlI nikaLyo, nahito dhakkA daIne kahADa paData. paNa avasara cetI gayo. kArabhArI nityamitrane gherathI nikaLI parabArA parvamitrane ghera AvyA. tyAM paNa potAnI vAta kArabhArIe jAhera karI madadanI mAMgaNI karI. parvAmitra--kArabhArI sAheba ! A vakhate bhAre madada karavI joIe. mitranI e pharaja che ke vipattinA vakhatamAM Teke Apavo, paNa lAcAra chuM ke mArI pAse Apane saMtADavAnAM sAdhano nathI. huM eka sAdhAraNa paMkitano bALabaccAMvALo mANasa chuM. jAte nirvAha karanAro chuM. je huM tamane rAkhuM to rAjyanuM dabANa mArA upara thAya ane kAma dhaMdhAthI aTakuM, eTaluM ja nahi paNa chevaTe vAta chAnI na rahe to tamane pakaDI jAya tenI sAthe mane paNa zikSA thAya to mArAM bairAM chokarAM sarve rakhaDI paDe. mATe maherabAnI karI mArAM bALabaccAM upara dayA rAkhe to ThIka. bIje kyAMya rakSaNa thatuM hoya ne te karo te sArUM. kArabhArI--paNa bIje kyAM javuM te mane sujhatuM nathI ! A vakhate tuM sahAya nahi kare to bIje keNa kare ? parvAmitra--te vAta kharI, paNa mAre mArI zaktine vicAra
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ azaraNa bhAvanA karavo joIe ke nahi ? bIjA koIno gunha hoya te ThIka, paNa A te rAjyano gunho. sAheba ! A vakhate mApha karo. mane baLatI lAyamAM homavAnuM mokupha rAkhe. kArabhArI-he mitra ! tArI himmata hoya to ja mane rAkhavAnuM huM kahuM chuM, paNa bIka lAgatI hoya to kaMI nahi. mArAM nasIba mArI sAthe. parANe ApattimAM huM koIne nahi nAMkhuM. tamArI himmata nathI cAlatI te kaMI nahi, huM jauM . tamAruM zreya thaje. eTaluM kahI kArabhArI tyAMthI vidAya thayA tyAre parvamitra dilagIra thate theDe sudhI mUkavAne Avyo, ane be AMsu kheravato kahevA lAgyo ke huM hatabhAgya ke mAre tyAM tamArI meLe tame Azraya levA AvyA paNa huM saMyogane vaze Azraya ApI zakaze nahi. ema viveka darzAvatuM parva mitra pAcho vaLyo ane kArabhArI trIjA juhAramitrane tyAM gayA. juhAramitra kArabhArIne pitAne ghera AvatA jeI sAme gayo ane ghaNe AvakAra ApI kArabhArIne gharanI aMdara laI AvyA. tyAre kArabhArIe kahyuM ke huM ghaNe dilagIra chuM ke AvA kaTokaTInA vakhatamAM huM tamAre paroNe banyo chuM. juhAramitre kahyuMH game te vakhata hoya paNa tamArA AvavAthI huM ghaNo khuza thayo chuM. kArabhArIe kahyuM ke mArA upara rAjyanI Aphata AvI paDI che. mAre hAthe AvuM..kAma banI gayuM che. have Azraya levAne huM tArI pAse Avyo chuM. juhAramitre kahyuM ke he mitra ! koI jAtanI harakata nahi Ave. jyAM sudhI mArA dehamAM prANa che tyAM sudhI huM tamAruM rakSaNa karIza. mAre ghera cAlI calAvIne Aje AvyA te tame mArA prANa che. tamAre badale huM mArA prANa arpaNa karIza paNa tamane japhA lAgavA nahi dauM. cAlo aMdara, eka bhoMyarAmAM tamane saMtADI mUkuM. ema trIjA mitre evI lAgaNIthI kArabhArIne AzvAsananI sAthe Azraya Ape.
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanA-zataka. kArabhArI te ThekANe paDayA paNa tene ghera zuM banyuM te tapAsIe. hiMganI gaMdha chAnI rahe to cAkaranA peTamAM vAta chAnI rahe. kArabhArIe vAta karI tyArathI cAkarane Apharo caDI Avyo. kArabhArI gayA ke tarata vahAlo thavAne rAjAnI pAse cAkare peTa pheDayuM. kArabhArInI tamAma hakIkata kahI saMbhaLAvI. rAjAe gusse thaI ekadama mANasone hukama karyo ke harAmakhora kArabhArIne pakaDI lAvo. rAjAnAM mANasoe kArabhArIne ghera thaI, nityamitrane tyAM tapAsa karI. niyamitre kahyuM: mAre tyAM Avyo hato kharo, paNa meM tene rAkhyo nathI. rAjAnA gunhegArane huM kema rAkhuM? khAtrI na hoya to mAruM ghara tapAso. chevaTe eTaluM paNa kahyuM ke parvamitrane tyAM gayo haze mATe tyAM tapAsa karo. rAjAnA mANaso parvAmitrane tyAM gayA. teNe potAnuM ghara batAvyuM ane kahyuM ke mAre tyAM nathI ane mane khabara nathI ke te kyAM gayA. chevaTa juhAramitrane tyAM tapAsa karI. teNe kahyuM ke mAre tyAM nathI. rAjAnA mANasoe kahyuM ke nikaLaze to tuM gunhegAra gaNAIza, ane tAre zikSA bhogavavI paDaze. juhAramitre kahyuM ke khuzInI sAthe mAre gherathI nIkaLe te huM zikSA bhogavavA taiyAra chuM. ema himmatabhara javAba ApIne zaka dUra karyo. paNa rAjAnA mANase tenI pAsethI lakhAvI lIdhuM ke mArA gharamAMthI nIkaLe to rAjA mArA gharabAra luMTI cAhe te zikSA kare. ghaNI tapAsa karatAM kArabhArIne patto na lAgyo tyAre rAjAe DhaMDhero piTAvyo ke kArabhArInA khabara Ape tene amuka InAma ApavAmAM Avaze. kArabhArIne paNa parIkSA karavAnI hatI te thaI gaI. tema chokarAone bhoMyarAmAM rAkhyA che te paNa muMjhAtA haze mATe have A bAjI saMkelI levI, ema mAnI juhAramitrane kArabhArIe kahyuM ke tuM bIDuM jhaDapI rAjAnI pAse jaIne kahe ke kArabhArIno huM patto ApuM, paNa kArabhArIne A5 gunhegAra gaNe che te guhe tene
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ azaraNa bhAvanA. 89 nathI. Apane koie kheATI vAta ThasAvI che. kumArasAheba tA sahI salAmata che. ApanI AjJA hoya te kumArasAheba ane kArabhArIne ApanI AgaLa hAjara karUM. juhAramitre te ja pramANe karyuM. rAjAnI AjJA meLavI kAra-bhArI ane kumArane bhAMyarAmAMthI kahADI rAjAnI pAse hAjara karyAM. rAjAne gussA utarI gayA paNa Ama karavAnuM zuM kAraNa hatuM te pUchyuM. kArabhArIe khulAsA karyAM, ane tyArathI kArabhArIe nitya mitratA ane pa mitrane saMga cheADI juhAramitranI sAthe maheAbata rAkhI. A vAtane sAra e che ke kArabhArI te dareka jIva che. nityamitra te A zarIra che. tenI sAthe haMmezanA paricaya ane rAta divasa tenI saMbhALa levAmAM Ave che. pamitra te sagAMsaMbaMdhIo, jenI vAra tahevAre saMbhALa levAya che. jIhAramitra te dharma athavA dhagurU, tenA paricaya kAi kAI vakhate thAya che. jyAre kALarUpa rAjAnA kApa thAya che, tyAre pahelavahelAM A zarIra jIvane saMga ADe che. jagalamAM hoya teA jaMgalamAM ane rastAmAM hoya tA rastAmAM te saMga cheDe che. gAmabhegAM ke gharabhegAM karavA jeTalI paNa tene zarama rahetI nathI. pa`mitra samAna sagAMvahAlAM paNa sAtha cheDI de che, paNa te thADe sudhI eTale zmazAnasudhI pahoMcADavA Ave che. e AMsu kheravI dilagIra thatAM te paNa pAchAM vaLe che. paNa trIjA jIhAramitra samAna dhama jIvaneA saMga cheDI deteA nathI, kintu sAthe AvIne vipattithI bacAve che. parabhavamAM dareka jAtanI sagavaDa karI Ape che. mATe eka dhanuM ja zaraNa levuM teie ke jethI Akharane vakhate zAMti maLe ane parabhavamAM paNa icchita vastunI prApti thAya. (17)
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ (3) saMsAra mAvanA. [ dharmanuM zaraNa na svIkAranAra chava saMsAramAM paribhramaNa kare che mATe trIjI bhAvanAmAM saMsAranuM svarUpa darzAvavAmAM Ave che.] zikhariNI vRttam / tRtIyA saMsArabhAvanA / aho saMsAre'smin viratirahito jIvanivahazciraM sehe duHkhaM bahuvidhamasau janmamaraNaiH // parAvarttAnantyaM pratigaganadezaM vihitavAMstathApyantaM nAmodbhavajalanidheH karmavazataH // 18 // trIjI saMsAra bhAvanA. arthaaho ! A saMsArane viSe prANIsamUha pApathI nivRtta thayA vagara ghaNA vakhatathI janma jarA ane maraNanuM duHkha niraMtara sahana karyA kare che, te eTale sudhI ke cauda rAjalokanA asaMkhyAtA pradeza che, temAMnA dareka pradeze anaMtAnaMta vAra janma maraNa karI anaMtA pudagala parAvartana nipajAvyA topaNa hajIsudhI saMsAra samudrane cheDo Avyo nahi! (18)
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ sasAra bhAvanA 91. > vivecana-- sam ' upasarga ane 'T' dhAtu uparathI saMsAra' zabda banyA che. "saMgharAzIH saMghAra:' saMsaravuM-vahevuM-eka sthAnethI khIje sthAne javuM e jenA svabhAva che te saMsAra. jayuM, 'AvavuM, upajavuM, maravuM, e svabhAva kama sahita 'jIvanA che. kharI rIte te svabhAvane ja saMsAra kahI zakAya. te svabhAva cAra gati covIza daMDaka athavA ceArAsI lAkha jIvAyenimAM avirbhAva mAMme che tethI cAra gati, cAvIza daMDaka ane ceArAzI lAkha yAni athavA pirabhramaNu kSetrarUpa cauda rAjaleAka e saMsAra gaNAya che. dareka jIvane nA saMga anAdi kALathI lAgelA che ane paribhramaNa paNa anAdi kALathI thayA kare che. leAkanA nIcenA cheDAthI uparanA cheDA sudhI,. pUnA cheDAthI pazcimanA cheDA sudhI, ane dakSiNanA cheDAthI uttaranA cheDA sudhI rASTranA dANA mUkIe teTalI paNa jagyA A jIve janmacaraNanA duHkha anubhavyA vinAnI khAlI rAkhI nathI. dareka jagyAe, dareka AkAza pradeza upara, eka vAra nahi paNa anaMtI anaMtI vAra, A jIve janmamaraNA karyA che. kahyuM che ke-- taM kiMci natthi ThANaM loe vAlagga koDi mittaM pi // jaththa na jIvA bahuso suhaduha paraMparaM pattA // 1 // atha--vALanA agra bhAgane eka kakaDA mUkIe teTalI paNa. evI jagyA ke evuM sthAna nathI ke jyAM aneka vakhata jIvAe sukhaduHkhanI paraMparA anubhavI na hoya. - jema janmamaraNu vinAnuM kSetra khAlI rAkhyuM nathI tema ja kAI jAti kuLa gAtra ceAni ke nAma evuM rAkhyuM nathI ke jyAM A jIve anaMtI anaMtI vAra janmamaraNA na karyuM hAya. zAstra kahe che ken sA jAI na sA joNI / na taM ThANaM na taM kulaM / na jAyA na muyA jaththa / sabve jIvA anaMtaso // 1 // leAkamAM anaMtAnaMta jIvA che te dareka jIvanI sAthe ekeka jIve
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ 91 bhAvanA zataka. mA-bApa, bhAI-bhaginI, putra-putrI, strI, sAsu-sasarA, kAkA-kAkI, mAmA-mAmI, pheAI, mAsIpaNe anaMtI anaitI vAra sagapaNa bAMdhyAM. eka taraphathI sagapaNu baMdhAtAM gayAM, khIjI taraphathI guDhatAM gayAM. AvI rakhaDapaTImAM-paribhramaNamAM A jIve anaMtAM kAlacakro, anaMtI utsarpiNI avasarpiNIyA, anaMtA pudgalaparAvartane pasAra karyAM. nhAnAmAM nhAnA 256 AlikA (1/17mA zvAseAzvAsa pramANa) nA lavA niMgAdamAM karyAM ane mhoTAmAM mhoTA tetrIza sAgaranA bhavA sAtamI narakamAM karyo ke jyAM vadhAremAM vadhAre du:kha che. vadhAre AyuSya pAmyA tyAM sthitimAM aneka jAtanI viTaMbanAonuM du:kha bhAgavyuM ane jyAM TuMkuM AyuSya pAmyA tyAM janmamaraNanAM duHkhA bhAgaLyAM. nigeAdamAM be ghaDI jeTalA vakhatamAM 65536 vAra janma ane teTalI ja vAra maraNa thayAM. tevI rIte janmamaraNa karatAM anaMta kAla kevaLa nigeAdamAM ja pasAra karyAM. teTalA vakhata sudhI nigeAdanuM dhara cheADI bahAra javA pAmyA nahi. nigeAdIyA jIvanuM zarIra eTaluM ArIka hoya che ke seAyanA agra bhAga jeTalI jagyAmAM tevAM asaMkhyAta zarIza samAI jAya; tathApi tevuM bArIka zarIra eka jIvatI svataMtra mAlekInuM hoI zakatuM nathI, kintu teTalA zarIramAM anaMta bhAgIdAre vase che eTale ke anaMta jIvA vacce eka zarIra maLe che. temAM paNa iMdriya mAtra eka sparza IMdriya ja hoya che. AvI saMkaDAzamAM pArAvAra akaLAmaNa ane gabharAmaNa sAthe anaMtakALa sudhInI mahA kedanI sajA bhAgavI. tyAMnI sajA pUrI thaI rahyA pachI pRthvI, pANI, agni, vAyu ane pratyeka vanaspatimAM A jIva dAkhala thayA. A pAMca sthAvaramAMnA dareka kedakhAnAmAM anaMta kALanI nahi paNa asaMkhyAta kALa-asaMkhyAtI utsarpiNI asaMkhyAtI avasarpiNI sudhInI sajA bhogavavI paDe che. ahIM eka zarIra rUpa koTaDImAM anaMtA jIvA puravAmAM AvatA nathI, kintu eka kATaDImAM eka ja jIva purAya che, eTalI zikSA pahelAM karatAM ochI thai, paNa bIjI
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ = saMsAra bhAvanA rIte tyAM paNa ghaNuM duHkha bhogavavuM paDe che. eka sparza Idriya sivAya bIjI koI Idriya ahIM hotI nathI, eTale jevAne AMkha, sAMbhaLavAne kAna, suMghavAne nAka ane balavAne jIbha tyAM hotI nathI, tethI muMgA, baherA, ane AMdhaLA thaI asaMkhyAta kALa sudhI ekeka sthAvaranI keda paNa pUrI karI; tyAre eka jIbha IdriyanI zakti vadhArI beIdriyanA kedakhAnAmAM A jIva purAyo. ahIMnA kedakhAnAnI sajA saMkhyAta kALa-saMkhyAtA hajAra varasanI hoya che teTalI sajA bhegavI le che, tyAre vaLI eka ghANa IdriyanI zakti vadhAravAmAM AvI. baherAza ane aMdhApAnI sAthe beIkiya jeTalI sajA ahIM paNa bhogavavI paDI. jyAre te sajA pUrI bhogavI tyAre eka AMkha vadhI ane te coIdriyamAM dAkhala thayo. tyAM paNa be Ikiya jeTalI pUrI sajA bhogavI tyAre paMceMdriyamAM asaMjJInA kedakhAnAmAM gayo, jyAM Idriya pAMce pAmyo paNa mana vagaranI gAMDapaNa jevI sthitimAM asaMjJI, tiryaMca ane samuIima manuSyanI sajA pUrI bhogavI tyAre saMsI mana sahitanI sthitimAM siMha vAgha vagere tiryaMcamAM Avyo. paNa tyAM pUrva karmanI bahulatA ane navIna kAryonA saMcayathI bIjA gunhAnI bhAre sajA bhogavavAne narakamAM paDaLyo. tyAMnA kedakhAnAmAM kevI sthiti che ane tyAM kevuM duHkha che tenuM varNana have pachInA kAvyamAM Avaze. upara kahyuM te pramANe ekeka kedakhAnAnI sajA eka vAra nahi paNa anaMtI anaMtI vAra bhogavI. sajA bhogavate bhAgavata upara Avyo ane punaH gunhA karyA eTale tenI sajA bhogavavAne pharI tyAM javuM paDayuM. AvA parikramaNathI anaMtA pudgalaparAvartana sudhI ekeka jIve je duHkha bhegavyuM che, tene saravALo to zuM paNa saravALAnI kalpanA karavI e durghaTa che. eTalA mATe ja saMsAra e samudra athavA kAMtAra-aTavI kahevAya che. samudramAM pANIno thAga nathI, saMsAramAM duHkhano thAga nathI. samudramAM pANuM sthira nathI, kintu aneka taraMgothI uchaLe che
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 bhAvanA zatake tema saMsAramAM kayAMya sthiratA nathI, janma maraNanA taraMgAthI vA hameza uchaLatI sthitimAM rahe che. sAdhana vagara varaseAnAM varasa vItI jAya tA paNa samudranA cheDA laI zakAtA nathI, tema sadgurU ane sanA sAdhana vinA ana'takALa vItI gayA paNa hajI saMsAranA cheDe AvI zakayA nahi. mahATavImAM jema semIyA vinA khIjAne kharA mAnI khabara paDatI nathI tema saoNMsAramAM mAhanI bhulavaNInA eTalA badhA kumA` che ke, kharA sadgurU vagara khIjAne mAnI gama paDatI nathI. agara kAMtAra-aDhavI jema laya phara che tema saMsAra paNa duHkhathI bharela bhayaMkara che. aTavImAM aneka cAra luTArA rahe che tema saMsAramAM kAma, krodha, lAbha, mAna, mada vagere aneka luMTArA AtmasaMpatti luMTavAnuM kAma rAta divasa kayA kare che. (18) narakAdiduHkham / ayaM jIvaH sehe narakakuhare kSetrajanitAM / vyathAM zaityAdeya paravazatayA cakasamaye // zatairjihavAnAM sA gaNayitumazakyeti jagadurvyathA tAdRktIvA kathamiva visoDhA cirataram // 19 // naraka Adi gatinuM duHkha. a--jyAre A jIva narakanI gatimAM gayA ane tyAM zIta kSetra vA uSNu kSetrathI utpanna thatI TADha ane tApanI pIDA ekeka samayamAM jeTalI vedavAmAM AvI, teTalI pIDAnI kadAca kAI mANusa gaNatrI karavA bese te te eka jIbhathI teA gaNI zakAya nahi, paNa kAine eka lAkha jIbha daivayeAge maLe ane te badhI jIbheAthI tenuM varNana karavA bese te| paNa pAra pAmI zake nahi. eTalI vedanA teA eka samayamAM bhAgavI tyAre tevI vedanA patyeApama ane sAgarApama sudhI A jIve kevI rIte veThI haze ! eTaluM chatAM paNa hajI du:khane pAra AvyeA nahi. ( 18 )
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMsAra bhAvanA. vivecana-narakanA bhayaMkara kedakhAnAmAM prathama praveza karavAnI keTarIne kuMbhI kahe che. te kuMbhI aMdara pahoLI ane meDhe sAMkaDI heya che. tenI aMdara kahevAyelA kalevara jevI durgadha mUkatA azucimaya padArtho bharyA hoya che. tIkSNa dhAranA vajamaya kAMTA aMdaranI bAjue hoya che. eka gunhegAra kedI prathama te kuMbhamAM upaje che ane thoDI vAramAM tenuM sthUla moTuM thaI jAya che eTale saMkaDAza thavA mAMDe che. cAre tarapha aNIvALA kAMTA khuMcavA mAMDe che. durgaMdha paNa asahya lAge che. bahAra nIkaLavAno prayatna kare paNa meTuM sAMkaDuM hovAthI nIkaLI zakAtuM nathI, tyAre te kedI bUmAbUma pADavA mAMDe che. kedIone zikSA karanAra ane niyamamAM rAkhanAra "jelarane paramAdhAmI kahevAmAM Ave che. A paramAdhAmIo eka halakI jAtanA devatA che. nArakIone zikSA karavA ane hIvaDAvavA dhAre tevuM rUpa banAvavAnI tenAmAM zakti che. navIna kedInI bUma sAMbhaLI paramAdhAmIo hAthamAM tIkSNa zastro laI bhayaMkara ane krara rU5 dhAraNa karI navIna kedI pAse Ave che. jyAre avAja uparathI paramAdhAmIo AvavAnI te kalpanA kare che tyAre te kedIne ema lAge che ke have ThIka thaze. mane A loke ahIMthI bahAra kahADaze, paNa najIka Ave che tyAre temanuM bhayaMkara rUpa ane tINa zastro joI kaMpavA lAge che. are ! A rAkSaso A dhAravALAM zastrAthI mArA zA hAla karaze? ema te bicAro gabharAya che teTalAmAM paramAdhAmIe kaI tenA mAthAmAM mugara mAre che, koI bhAlAnI aNI bheMke che, koI tIrNa charIthI tenA zarIranA kakaDA kare che, koI talavArathI te kaI caputhI tenA khaMDekhaMDa karI sANasIthI bahAra kADhe che. kedI bicAro ghaNIe nA pADe che ke have mane ahIM ja rahevA dyo, mAre bahAra nIkaLavuM nathI. paNa tenI nA upara koNa dayA kare ? paramAdhAmIe tene pUrvanA gunhA saMbhaLAve che ke te to janAvaranAM ane mANasanAM gaLAM karatAM dayA rAkhI hatI.
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ - bhAvanA-zataka bakarAM ane gheTAM ghaNAe barADA pADatAM, paNa te teonA upara charI calAvatAM jarA vicAra karyo nahoto, to have tArA upara keNu dayA rAkhaze ? tuM tArAM karmanAM phaLa bhogava. tyAMnA kedInA zarIrano svabhAva ja pArA jevo hoya che. pArAnA jUdA jUdA kakaDA karavAmAM Ave to paNa te pAchA ekarUpa thaI maLI jAya che tema nArakInA zarIranA jhINuM jhINuM kakaDA paNa aMtarmuhUrtamAM pAchA maLI jAya che, ane jevuM mULa zarIra hoya che tevuM pAchuM banI jAya che. A to tyAMnA duHkhanuM maMgalAcaraNa thayuM. A kedakhAnAmAM prakAza bilakula hoto nathI. rAta divasane vibhAga nathI paNa sadAe rAtri jevuM gADha aMdhAruM chavAI rahyuM che. ahIMnI sthitinuM vizeSa varNana uttarAdhyayana sUtranA 19 mA adhyayanamAM mRgAputra nAmanA rAjakumAre karyuM che. temAMthI thoDe utAre laIe. mRgAputra e sukha ane vaibhavamAM ucharelo eka rAjakumAra che. eka vakhata teNe madhyAhana samaye gocarIye jatA eka sAdhune pitAnA mahelanA gokhamAMthI joyA. te uparathI AlocanA-IhApa karatAM jAtismaraNa jJAna utpanna thayuM. pUrvanA saMjJI paMcaeNkriyapaNe je bhavo karyA hatA te jJAnathI jovAmAM AvyA. te bhanA sarve banAvonuM smaraNa thayuM tyAre te kumArane ekadama daDha vairAgya upajatAM dIkSA levAne vicAra tha. mAtAnI anujJA-saMmati mAMgI tyAre mAtA rAgane lIdhe saMyamanI duSkaratA batAve che. tenI sAme radIyo ApavAne mRgAputra pite anubhavelA nArakInA duHkhanuM varNana A pramANe kare che - jahA iMha agaNI uNho / ittoNataguNo tahiM // naraesu veyaNA uhA / asAyA veiyA mae // arthAta-he mAtA ! tame ahIMnA tApanI asalyatAnuM varNana kare che paNa e tApane huM hisAbamAM gaNato nathI, kAraNa ke nArakInA avatAramAM meM je tyAMnA kSetranI uSNatAne anubhava karyo che,
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMsAra bhAvanA. te uSNutA ahIMnI agninI uSNatA karatAM anaMtagaNuM vadhAre che. arthAta narakanA uNa pradezamAM rahelA eka nArIne keI A lekamAM lAvI kuMbhAranA nibhADAnI agnimAM suvADe to te nArakI emaja samaje ke mane phUlanI zayyAmAM suvADaDyo. AvI uNu vedanA meM tyAM sahana karI che. jahAM ihaM imaM sIyaM / ittoNaMtamuNo tahiM // naraesu veyaNA sIyA / asAyA veiyA mae / arthAta- he mAtA! narakamAM jyAM uNu pradeza che tyAM anahada garamI che ane jyAM zIta pradeza che tyAM anahada ThaMDI che. te ThaMDI paNa jevI tevI nahi kintu ahIM jyAre hima paDe ane vadhAremAM vadhAre ThaMDI heya tenA karatAM anaMtaguNa vadhAre ThaMDI narakanA ThaMDA pradezamAM che. tyAM paNa meM ghaNuM avatAre karyA che ane ThaMDInI asahya vedanA meM jogavI che. e A vakhate barAbara mane sAMbhare che. kaMdato kaMdu kuMbhisu / upAo ahosiro // huyAsaNe jalaMtami / pakva puvvo aNaMtaso // arthAta-he mAtA ! narakane viSe paramAdhAmIo eka kuMDamAM agni saLagAvI tenA upara ane nIce mAthe ane uMce page adhara laTakAvI agnimAM sekatA. AvI rIte pUrve anaMtI vAra huM sekAyA ane bhuMjA . mahA davamgi saMkAse / marumi vairavAlue // kalaMbavAluyAeya / dadvapuvvo aNaMtaso // rasaMto kaMdu kuMbhIsu / uduMbaddho abaMdhavo // karavatta karavayAIhiM / chimapunvo aNaMtaso // arthAta-he mAtA! je dUrathI jotAM mahAna dAvAnala samAna lAge tevI vajuvAlukA ane kadabavAlukA nadInI uSNa retImAM
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanA-cAtaka dATIne mane sekavAmAM AvyA, temaja udhe mAthe laTakAvI karavata vagerethI mane cIravAmAM Avyo. te duHkha paNa anatI vAra meM narakamAM bhogavyuM. aitikhkha kaMTakAinne / tuMge siMbali pAyave // kheviyaM pAsabadreNaM / kaTTo kaTTAhiM dukaraM // mahAjaMtesu uchuvA / ArasaMto sumeravaM // pIliomi sakammehiM / pAvakammo annNtso|| arthAta-he mAtA ! paramAdhAmIoe ati tINu aNuvALA kAMTAthI vyApta ane talavAranI dhAra jevAM pAMdaDAvALA zAmalI nAmA vRkSanI zAkhA sAthe sakhta rIte bAMdhI mane hiMcakA khavarAvyA ane pAMdaDAM tathA kAMTAthI mAruM zarIra viMdhI nAMkhyuM. vaLI moTA yaMtramAM ke jemAM pIlAtAM bhayaMkara zabda thato hato temAM aneka vAra mane zeraDInI peThe pIlavAmAM AvyuM. he mAtA ! jagatamAMnI tamAma khAvAnI cIjo ekI sAthe eka nArakIne khavarAvavAmAM Ave ane jagatanuM sarva pANI pAvAmAM Ave to paNa tenI bhUkha tarasa bhAMge nahi tevI bhukha ane tarasa palyopama ane sAgaropama sudhI narakamAM meM anaMtI vAra veThI. jyAre paramAdhAmIonI pAse khAvAne mAMgato tyAre mArA pitAnA zarIranA avayavo kApI tene pakavI mane khavarAvatA ane pANInI yAcanA karatAM dhagadhagatI ukALela dhAtu pIvarAvatA. te pIvAnI manAI karavA chatAM paramAdhAmIo chAtI para caDI besI sararIthI pAtA, tenI evI te pIDA thatI ke te pIDAne lIdhe AkAzamAM 500 jejana sudhI zarIra uce uchaLatuM. he mAtA ! paramAdhAmIo judAM judAM rUpa laI mane duHkha detA hatA; keI vAghane rUpe, kaI sapane rUpe, kaI vIMchIne rUpe, keI kUtarAne rUpe, koI vaja jevI kaThina cAMcavALA gIdha pakSIne rUpe mArA zarIrane pIDA upajAvatA. narakanA
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMsAra bhAvanA avatAramAM eka samayamAM jeTalI pIDA bhogavAya che tenuM paNa pUrepUruM varNana thaI zake nahi, te AkhA bhavanI te zI vAta karavI? AvA anaMta bhavo meM narakanA karyA che. tenI pIDA AgaLa saMyamanuM kaSTa kayA hisAbamAM che? mATe mane dIkSA levAnI saMmati Ape. rAjakumAre mAbApane samajAvI dIkSA laI Atmika kArya sAdhyuM. rAjakumAre varNavelI narakanI vedanA uparathI kaIka guhAne paNa khyAla thaI zake che. jeo manuSya ke tiryaMcanA bhAvamAM krUratAthI ghaNuM paMceMdriya jIvonI hiMsA kare che, sarpa, viMchI, kutarAM, gheTA, bakarAM, pADA, haraNa, rojha, sasalAM vagere niraparAdhI jIvonI katala kare che, heTI laDAIo uThAve che, khoTA dhaMdha macAve che, parastrIgamana kare che, cerI ane dhADa pADe che, mahAAraMbha ane mahAparigrahanAM kAryo uThAve che, sanmArgamAM kAMTA vikhere che, evA prakAranA maheTA guhAo kare che tene narakanA mahA kedakhAnAnI sakhta sajA narakAvAsamAM bhegavavI paDe che. dareka jIve saMsAranA paribhraaNumAM AvA gunhA ghaNI vAra karyA ane sajA paNa ghaNI vAra bhegavI. topaNa hajI tevA gunhA karavA udyata thatA keTalAeka jaNAya che. temaNe narakyAtanAnuM varNana lakSamAM levuM joIe. (19) janmavaicitryam / kadAcijjIvo'bhUtrarapatirathaivaM surapatistathA cANDAlo'bhannaTazabarakaivartatanujaH // kadAcicchreSTho'bhUtkiTizunakayonau samabhavana saMsAre pApa kvaciduparati zAntimathavA // 20 //
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanA-cAtaka janmanI vicitratA. artha-kaI vakhate zubha karmanA baLathI A jIva rAjakuLamAM utpanna thaI heTo rAjA thayo athavA devatAone adhipati Idra thaye, tyAre te ja jIva kAlAntare zubha karma pUrAM thaI rahetAM azubha karmanA yogathI naTa, kALI, dhIvara ke cAMDAlanA kulamAM utpanna thaI nIca cAMDAla thayo. eka kSaNe maheTe zAhukAra thayo tyAre bIje kSaNe daridra bhikhArI thayo. eka vakhata manuSya yonimAM utpanna thaye, tyAre bIje vakhate Dukkara ke zvAna jevI tIca conimAM pedA thayo. AvI vicitratAnI sAthe anaMta kALathI A saMsAramAM jIva bhramaNa kare che te paNa hajIsudhI niravachinna zAntipUrvaka bhavabhramaNathI nivRtti maLI zakI nahi. (20) vivecana-saMsAranA paribhramaNa daramyAna pUrvanA gunhAonI sajA bhogavavAne nIca avatAro karatAM karatAM jyAre azubha karmone hAsa-ghaTADo thAya che ane zubha karmanuM baLa vadhe che tyAre manuSya ke devatAno avatAra prApta thAya che. temAM paNa vadhAre zubha karmane yoge kadAca rAjA ke Indra thAya che paNa teTalA uparathI teNe abhimAna karavA jevuM nathI, kAraNa ke te avatAra ane te padavI kAyamanI nathI, tema ja te avatAra pahelAM cerAsI lAkha yonimAM nIcamAM nIca avatAra karanAra paNa te ja jIva che. rAjyapada ke IndrapadanuM abhimAna dharanAra jIva eka vakhata DuMgaLI, lasaNa ke baTATAnA eka aMzanA eka zarIramAM eka bhAgIdAra tarIke upajanyo hato tyAre tenI kismata eka pAInI to zuM paNa pAInA anaMtamA bhAga jeTalI paNa na hatI; kAraNa ke anaMta cha vacce eka zarIra hoya che ane asaMkhyAtA zarIre maLI eka goLo hoya che, tevA arsakhyAta geLA maLI eka lasaNanI kaLI thAya che. tenI kiMmata kadAca eka pAInI gaNIe te eka zarIrane bhAge pAIne asaMkhyAta
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMsAra bhAvanA. 101 bhAga Ave che ane eka jIvane bhAge pAInA asaMkhyAtamA bhAgane anaMtamo bhAga Ave che. AvI kucha kimmate eka vAra nahi paNa anaMtI vAra vecAyo, te ja jIva Aje rAjA ke IMdra banyo tethI zuM tenI bhUtakALanI chApa bhUMsAI javAnI ? kadAca bhUtakALane na saMbhArIe topaNa bhaviSyakALa to ApaNI tarapha kuca karate Ave che tene kema bhUlI zakIzuM ?? vartamAnakALano rAjA ke Idra zuM bhaviSyakALamAM rAjA ke Idra tarIke kAyama rahevAne che ? nahi ja. jevI rIte nATakane ekTara-pAtra eka vakhate rAjA bane che, punaH thoDI vAre te ja eTara vaLI raMka bane che. eka vakhata zAhukAra bane che, bIje vakhate cora bane che. eka vakhata strI bane che, bIjI vakhata purUSa bane che. tevI ja rIte vartamAnano rAjA ke Idri bhaviSyamAM cAMDAla, bhila, sarSa, siMha, Dukkara ke zvAna bane e paNa asaMbhavita nathI. uttarAdhyayana sUtranA trIjA adhyayanamAM mahAvIra prabhu kahe che ke - egayA devaloesu naraesu vi egayA // egayA AsuraM kAyaM ahAkammehiM gacchai // 3 // egayA khattio hoi tao caMDAla bukkaso / tao kIDa payaMgo ya tao kuMthu pipIliyA // 4 // artha--A jIva ekadA devalokamAM devapaNe upaje che, ane te ja jIva pharI narakamAM paNa jAya che. eka vakhata asarakAyamAM paNu upaje che. jevAM kAma kare che te pramANe tenI gati thAya che. eka janmamAM kSatriya banele A jIva bIjA janmamAM cAMDAla, varNasaMkara ke tenA karatAM paNa utaratI jAtimAM avatAra le che, eTaluM ja nahi paNa koTa, pataMga, kuMthavA ane kaDIrUpe paNa A ne A jIva avatare che.
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 bhAvanA-cAtaka vartamAnamAM prApta thaelI ucca sthitinuM abhimAna karavuM te kharekhara mUrkhatA ja che. "mAne taicamacaM" mAna-abhimAnanI sAme dInatAne bhaya taiyAra rahe che. rAvaNa jevA baLavAna rAjAne paNa garva chAjyo nahi, to bIjAnI zI vAta karavI? dareka padArtha parivartanazIla che. eka aMdagImAM eka mANasanI keTalI keTalI avasthAo badalAtI jaNAya che? bAlyAvasthA, kizorAvasthA, tarUNaavasthA, prauDha avasthA, vRddhAvasthA, A dareka avasthAne raMga jude jude nIkaLe che. koImAM sukha to kaImAM duHkha, kaImAM saMpatti te koImAM vipatti, koImAM ciMtA te kaImAM gabharAmaNa, kaImAM sanmAna to kaImAM apamAna pratIta thAya che. je eka avasthAmAM hajare para hukama calAve che tene bIjI avasthAmAM hajAronA hukama uThAvavAno samaya AvI caDe che. eka jIMdagImAM avanavo ATale. pheraphAra pratyakSa jaNAya che to bhavAMtaramAM maheTa pheraphAra thAya temAM kAMI navAI jevuM nathI. jema divasa pachI rAta ane rAta pachI divasa AvatA jAya che tema caDatI ane paDatInuM cakra paNa cAlyA ja kare che. sUryanI paNa eka divasamAM traNa avasthA badalAya che. prAtakALanI judI avasthA, madhyAhanI judI avasthA ane sAMjanA vakhatanI astamaya judI avasthA prApta thAya che. caMdranI avasthA paNa badalAya che. te rAtre tejasvI ane divase jhAMkho thato dekhAya che. cakaDoLanI ramatamAM cAra beThako hoya che. temAM besanArA uparathI nIce ane nIcethI upara jAya che. nIcethI upara gayelo mANasa uparathI nIce gayela tarapha joIne manamAM ema phUlAya ke huM kevo. badhAnI Toca upara caDyo chuM? bIjA saghaLA mArI nIce che. tenI. A abhimAnavALI mAnyatA tene keTalIvAra AzvAsana ApI zake ? te pitAnI uMcI sthiti darzAvanAra zabdo mukhathI bolavA jAya. teTalAmAM te tenI beThaka pAchI nIce AvatI rahI hoya che. tyAM garva ke magarUbI rAkhavI zuM kAma Ave ? jevI sthiti cakaDoLanI
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMsAra bhAvanA 103 che tevI ja sthiti A saMsAranI che. cakaDoLamAM cAra beThaka che tema saMsAramAM cAra gati cheH naraka, tiryaMca, manuSya ane devatA. cakaDoLanI beThakone eka vAra gati ApyA pachI jema upara nIcenI AvajA ghaNA vakhata sudhI thayA kare che tema jIvane karmano dhakko lAgavAthI cAra gatimAM AvajA thayA kare che. cakaDoLanI beThakane upara dhakelavAmAM jora karavuM paDe che, nIce to te potAnI meLe paNa utare che, tema jIvane uMcI gatimAM javuM hoya to dharma, puNya, paramArtha karIne baLa meLavavuM joIe, paNa nIce javAmAM vadhAre baLanI jarUra paDatI nathI. nIce javAne te ghaNu vakhatane abhyAsa paDe che. (20) saMbandhavaicitryam / pitA yasyA'bhUstvaM tava sa janako'bhIkSNamabhavat / priyA yA sA mAtA sapadi vanitA saiva duhitA // kRtA caivaM bhrAntvA jagati bahusambandharacanA / bhavepyekatrAsan dviguNanavabandhAH kimapare // 21 // sagapaNanI vicitratA. artha-A vakhate jene tuM bApa gaNAya che, te A vakhatane hAre putra pUrva bhavamAM ghaNI vAra tyAre bApa thayo hato. je hamaNuM hArI strI gaNAya che, te eka vakhata hArI mAtA hatI, ane hamaNuM je hArI putrI che te pUrva bhave eka vakhata hArI vanitA thaI hatI. AvI rIte bhavabhramaNa karatAM je navA navA saMbaMdho bAMdhyA te eka pachI eka saMbhAravAmAM Ave to vismaya thayA vagara rahe nahi, tevA vicitra saMbaMdhe karyo. are ! bIjA bhavanI to zuM vAta karavI ? eka bhavamAM paNa eka jIve aDhAra
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 bhAvanA zataka. sabadhA joyA te kuberadatta ane kuberadattAnI vAta jaina zAstramAM kayAM aprasiddha che? (21) vivecana--anaMtakALanA paribhramaNa daramyAna A jIve eTalA bhadhA avanavA saMbaMdho karyAM che ke jenI gaNatrI thaI zake nahi. bhagavatI sUtranA khAramA zatakanA sAtamA uddezAmAM gautama svAmIe bhUtakALanA saMbaMdha paratve A pramANe prazna karyo che. ayaNaM bhaMte ! jIve savvajIvANaM mAittAe pitittAe bhAitAe bhagiNittAe bhajjAttAe puttattAe dhUyattAe suNhatAe uvavaNNa puvve ! haMtA gomA ! jAva anaMta khutto. ayaNaM bhaMte jIve sannajIvANaM arittAe veriyattAe ghAyagattAe vahagattAe paDiNIyattAe paccAmittattAe uvavaNNapubve ! haMtA goyamA ! jAva anaMtakhutto ityAdi. a--he bhagavan ! A jIva jagatanA sarve jIvAnI mAtApaNe, pitApaNuM, bhAIpaze, enapaNe, bhAryAMpaNe, putrapaNe, putrIpaNe ane putravadhUpaNe utpanna thayA? bhagavAna kahe che ke he gautama! ekavAra nahi paNa anaMtavAra ukta sabaMdha rUpe upajI AvyA. (gautama svAmI punaH pUche che) he bhagavan! A jIva sarva jIvanI sAthe vera bAMdhI, duzmanAI karI agara sa` jIvAnA dhAta karanAravadha karanAra pratyenIka ( kA dhAtaka ) ane pratimitra ( duzmanane sahAyakartI ) tarIke upajI AvyA? bhagavAna kahe che ke huM gautama! A jIva sarva jIvAnA anatavAra duzmana kA dhAtaka pratikUlavartI paNa thaI AvyA che, athavA kAI bhavamAM mitra ane kAI bhavamAM zatru banI anaMta anaMtavAra ekeka jIvanI sAthe ekeka jIve sabaMdha joDaco che. judA judA bhavAmAM teA vicitra sabaMdhanI dhaTanA thAya paNa eka bhavamAM paNa saMbaMdhanI vicitra ghaTanA thAya che tene mATe kumberadatta ane kuberadattAnuM dRSTAMta mazahura che.
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMsAra bhAvanA 105 daSTAMta-mathurA nagarImAM kuberasenA nAmanI eka nAyakA rahetI hatI. te mULathI gaNikAnA dhaMdhAmAM joDAyelI hatI. navanavA zrImaMta yuvakone pyAramAM phasAvI temanI pAsethI dhana harI levAnA kAryamAM te kuzaLa hatI. ekadA kuberasenAne garbha rahyo. tene pADavAne teNe puSkaLa prayatna karyo paNa temAM te niSphaLa gaI. garbha divase divase vRddhi pAmato rahyo. chevaTe pUrNa divase kuberasenAe eka yugala-putra putrIne janma Apyo. kuberasenAnI mA kudanI hatI. teNe janmelAM yugalane mArI nAMkhavAnI kuberasenAne salAha ApI paNa kuberasenAnA manamAM kaMIka saMtati-vatsalatAne bhAva utpanna thavAthI te salAha mAnya na karI paNa bIjo koI mArge levAne teNe nizcaya karyo. daza bAra divasa gayA pachI kuberasenA jyAre svastha thaI tyAre eka peTI taiyAra karAvI tenI aMdara rU bharI IjA na Ave tevI rIte banne bALakone aMdara suvADavAM ane sAthe be nAmAMkita mudrikA mUkI ke jemAM eka upara kuberadatta ane bIjI upara kuberadattA nAma goThavyuM hatuM. peTInI aMdara pANuM na jAya ane uparathI DI havA Ave tevI goThavaNa karI hatI. piTIne sArI rIte peka karI rAtre yamunA nadImAM vahetI mUkI dIdhI. savAranA pahoramAM te peTI zerIpura nagaranI AsapAsa AvI pahoMcI hatI, te daramyAna zArIpuranA be gRhastho zarIra kAraNe nadIne kAMThe AvyA hatA. temaNe dUrathI AvatI peTI jeI dravyanI lAlace te peTI nadImAM paDI kheMcI lIdhI. baMne jaNe TharAva karyo ke AmAMthI je nIkaLe te be bhAge ApaNe vahecI levuM. ekAMtamAM jaIne peTI kholI to jIvatAM be bALaka nIkaLyAM. te paNa baMne gRhasthane upayoganAM hatAM; kAraNa ke ekane putranI ane bIjAne putrInI khoTa hatI tethI khuza thaI baMne jaNAe bALako vaheMcI lIdhAM. jene putra na hato teNe putra lIdhe ane jene putrInI khoTa hatI teNe putrI lIdhI. nAmAMkita mudrikA paNa sAthe lIdhI. mudrikA uparanA
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 bhAvanA-zataka nAmane anusAre ja temanAM eradatta ane kukheradattA evAM nAma rAkhavAmAM AvyAM. jude jude dhera ane bALako ucharavA lAgyAM. kaMIka mhoTI umaranAM thayAM eTale kalAcAyanI pAse vidyAbhyAsa karAvavAmAM AvyeA. yeAgya umare baMnenA pALakAe baMnenA sagapaNanI zeAdha karavA mAMDI, paNa daivayeAge khIje kyAMya sagavaDa na maLatAM kuberadattanuM kuberadattAnI sAthe ja lagna thayuM. lagna thayA pachI ekadA ane jaNa ceApATe ramatAM hatAM temAM ekakhIjAnI vIMTI tarapha najara gaI. ane vIMTI eka kArIgaranI banAvelI hAya tevI lAgI eTaluM ja nahi paNa ghATamAM, vajanamAM, vastumAM taddana sAdazya lAgyuM ane nAmanA akSarA paNa sarakhAja lAgyA. A uparathI temane vhema paDayo ke AnuM kAraNa zuM haze? tarata ja mAbApanI pAse jaI kharI hakIkata viSe bhAra ne pUchyuM tyAre mAbApe kahyuM ke tameA ane amane nadImAMthI maLyAM che. ame tameAne putravat pALyA che, tathA sarakhesarakhI joDa jANIne tamArU paraspara lagna karyuM che. A sAMbhaLI te baMne jaNe nizcaya karyo ke ApaNe eka peTImAMthI nikaLyA chIe mATe nakkI ApaNe bhAIvhena chIe. ApaNA pALakoe A bahu ja aTita karyuM. arere ! A anucita kRtya karI ApaNe mahApAtakamAM paDavAM. have ahIMthI ApaNe chUTA paDI javuM joie. kuberadattAne A banAvathI dhaNA ja kheda thayA ane tenI sAthe saMsAra uparathI mana utarI gayuM. vRtti udAsa thaI gaI. vairAgyanA raMga lAgyA. asAra sasArane cheDI kAI sAdhvI pAse kuberadattAe dIkSA dhAraNa karI. eradattanuM paNa mana khinna thayuM tethI pALaka pitAnI rajA laI vyApArane nimitte paradeza nikaLI gayA. karmAMsayeAge te mathurA nagarImAM ja AvyeA. tyAM sArI rIte vyApAra cAlavAthI nivAsa karyAM. keTalAeka vakhata pachI sArAM vastro AbhUSA paherI pharavA nikaLyA. pharatAM karatAM vaizyApADAmAM nIkaLI gayA. kuberasenA gaNukAno tenA upara dRSTi
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ sasAra bhAvanA 107 paDI. eka zrImaMta yuvaka jANI kuberasenAe tene kasAvavAne prayatna ryo. kuberasenAnA jherI kaTAkSa bANathI kuberadatta dhAyala thayA. te nathI jANatA ke A mArI jananI che tema erasenA paNa nathI jAtI ke A mArA putra che. ajANapaNe kuberadatta eka pAtakamAMthI chuTI A bIjA pAtakamAM paDaco. aMdha aneaA manuSya zuM akRtya nathI karatA ?! ekane paisAnA leAla ane bIjAnI viSayalaMpaTatA A e durguNAnA samAgama ja klIbhUta thayA hAyanI tema kuberasenAne kuberadattanA samAgamathI punaH eka putrane janma thayeA. bALakanA subhAgye kaeNmerasenAnI eTalI sanmati thaI ke teNe te putrane mArI nAMkhyA nahi tema nadImAM vahetA paNa karyAM nahi, kintu ucheravA mAMDayo. kuberadattA sAdhvIe dIkSA laI zAstrAbhyAsa ane tapa karavA mAMDayo. caDatA bhAva ane caDatI dvezyAthI keTalAMeka kanA AvaraNAne uDADavAM tethI tene avadhijJAna utpanna thayuM. te jJAnathI kuberasenA ane eradattanuM asamaMjasa kRtya jANavAmAM AvyuM. potAnI mA ane bhAneA A aghaTita prasa`ga joI sAdhvIne dhaNA kheda thayA. te anaine pApathI bacAvavA kaMIka prayatna karavAnI IcchA thaI; gurUNInI saMmati laI kuberadattA sAdhvIe mathurA tarapha. vihAra karyAM. keTaleka divase mathurA AvI pahoMcI ane khanene pratiAdha pamADavA merasenAnA dharanA eka bhAgamAM utaravAnA nizcaya karyAM. tyAM rahevA kuberasenAnI samati mAgI tyAre kuberasenAe kahyuM ke A vaizyAnuM dhara che, ahIM tamArUM zuM kAma che? sAdhvIe kahyuM ke mAre bIjuM kaMI kAma nathI paNa amuka kAraNasara gheADA vakhata ahI rahevAnI IcchA che. tamane koI rIte harakata nahi karUM. dharanA eka ekAMta alAyadA bhAgamAM huM paDI rahIza. kuberasenAe saMmati ApI, eTale sAdhvI tyAM tA. kuberasenA ke kuberadatta
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 bhAvanA-cAtaka. ghaDIvAra besIne bodha sAMbhaLe ke vAtacIta kare to temane samajavAya paNa te to AvatAM nathI ane besatAM nathI, jethI temane samajAvavAne bIjo koI mArga zodha, ema sAdhvI vicAra kare che, teTalAmAM kuberasenA pitAnA nAnA putrane sAdhvI utaryA che te oraDAmAM suvADI gaI ane sAdhvIne bhalAmaNa karI ke A chokarAnI saMbhALa rAkhazo. eTaluM kahI te aMdara cAlI gaI. kuberadatta paNa te vakhate gharanI aMdara hatA. thoDI vAra thaI eTale chokaro raDavA lAgyo tyAre sAdhvIe pitAnI mA ane bhAIne samajAvavAnA hetuthI chokarAne chAne rAkhavA A pramANe kahevA mAMDayuM -he chokarA ! tuM zAMta thA. ra nahi, bApu re nahi ! tAre ne mAre ghaNuM sagapaNa che. sAMbhaLa, sAMbhaLa ! eka rIte tuM mAre bhAI thAya che kAraNa ke tArI mAtA e ja mArI mAtA che. 1. tuM mAre putra paNa thaI zake kAraNa ke mAro pati kuberadatta tene tuM putra che. 2. he bALaka ! tuM mAro devara paNa thAya che kAraNa ke mArA pati kuberadattane tuM nAno bhAI che. 3. mArA bhAI kuberadattano tuM dIkare tethI tuM mAro bhatrIjo paNa hoI zake. 4. kuberadata mArI mAne pati thayo tene tuM hAno bhAI mATe tuM mAre kAke thayo. 5. kuberasenAno dIkaro kuberadatta tene tuM dIkare eTale kuberasenAne potaro ane kuberasenA mArI zokya thAya mATe mAro paNa tuM pitare thAya che. 6. he bALaka! A cha sagapaNa khAsa tArI sAthe che. huM tArI sagI tArI pAse beThI chuM to tuM zA mATe raDe che? bALaka reto na rahyo tyAre sAdhvIe vaLI vAta AgaLa calAvI. eTalAmAM kuberasenA ane kuberadatta A avanavI vAta sAMbhaLI tyAM AvI pahoMcyAM ane sAvIne kahyuM: are, tane rahevAne jagyA ApI eTalA mATe AvuM asamaMjasa bele che ke? sAdhvIe kahyuM, nahi. huM asamaMjasa bolatI nathI. huM je kahuM chuM te kharuM che. sAMbhaLo, tamArI sAthe paNa mAre che
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMsAra bhAvanA. 109 sagapaNa che. lyo prathama kuberadattanI sAthe mAre je saMbaMdha che te huM varNavI batAvuM. he kuberadatta ! tArI ne mArI mAtA eka ja che mATe tuM mAro bhAI thAya che. 1. mArI mAtAne tuM pati tethI tuM mAro bApa thAya. 2. A chokaro mAro kAko thAya teno tuM bApa mATe mAro dAdo paNa thaI zake. 3. eka vakhata tArI sAthe mAruM lagna thayuM hatuM mATe mAro pati paNa thAya. 4. kuberasenA mArI zakya tene tuM putra mATe mAro paNa putra thAya. 5. A chokaro mAro devara tene tuM bApa mATe mAro sasaro thAya. 6. he kuberasenA! tArI sAthe paNa mAre cha sagapaNa che. prathama te tuM mane janma ApanAra mATe mArI mAtA che. 1. kuberadatta mAro pitA thAya tenI tuM mAtA mATe mArI dAdI thAya che. 2. kuberadatta mAro bhAI tenI tuM bhAryo mATe mArI bhejAI thAya. 3. mArI zokyanA putra kuberadattanI vahu tethI mArI vahu thAya. 4. mArA bhartAra kuberadattanI tuM mAtA mATe mArI sAsu thAya. 5. ane mArA patinI bIjI strI, mATe mArI zokya thAya che. 6. AvI asaMbaddha vAta karavA mATe kuberasenA gusse thaI sAvIne Thapako ApavA jAya che, teTalAmAM to sAdhvIe kuberasenAne kahyuM ke he mAtA ! tuM zA mATe gusse thAya che? eka peTInI aMdara be bALakone mUkI jamunA nadImAM vahetAM karI dIdhAM te badhI vAta zuM tuM bhUlI gaI ? are kuberadatta ! eka vaTI joI vahema paDatAM tapAsa karavAthI patto lAgyo ke ApaNe bhAI bahenanAM lagna thayAM che te badhI hakIkata zuM tuM bhUlI gayo ? saMbhAra, saMbhAra ! je pApathI te deza cheDaDyo tevA ja bIjA pAtakamAM tuM paDe che. he kuberasenA ! jenI sAthe tuM mehamAM lapeTAI che, te purUSa bIje koI nathI, paNa te tAre putra ja che. ekadA jamunA nadImAM vahetAM karyA hatAM te ja be bALakone judI judI sthitimAM tArI pAse AvelAM tuM jue che. je pAtakamAM tuM atyAre paDI che, tevA ja
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 bhAvanA-zataka. pAtakamAM eka vakhata tArI dIkarI kuberadattA paDI gaI hatI, paNa subhAgye te cetI gaI vairAgya pAmI dIkSA lIdhI-pApathI mukta thaI te ja kuberadattA huM chuM. tamAruM asamaMjasa kRtya jJAnathI joI mAruM lehI banyuM tethI tamane cetavavAne huM AvI chuM. A sAMbhaLI kuberasenAne potAnAM sarva apakRtyo yAda AvyAM, tethI te raDI paDI. sAthe kuberadatta paNa potAnAM pApane mATe raDavA lAgyA. sAdhvIe teone upadeza Apyo ke rovAthI sudharaze nahi mATe pApane dhovA have dharma kare. sAthvInA pratibodhathI kuberadasta saMsAra choDa, dIkSA lIdhI ane kuberasenAe nAnA putranA baMdhanathI saMsAra na choDe paNa zrAvikA dharma svIkAryo. sAdhvI pitAnI gurUNI pAse gayAM. chevaTa traNenI sadgati thaI. A kathA uparathI saMsAramAM saMbaMdhanI kevI vicitra ghaTanA thAya che, eka bhavamAM aDhAra aDhAra saMbaMdha joDAyA to anaMta bhamAM anaMtA anaMtA saMbaMdha thAya temAM zuM Azcarya che? have evo saMbaMdha zodhIne ja joIe ke je saMbaMdhane kadI aMta Ave nahi ane navA navA saMbaMdha bAMdhavA paDe nahi. (21) | mAraH | araNyAnyA antaM dviradaturagairyAnti manujA / labhante naukAyaiH katipayadinaiH paarmuddheH|| bhuvopyantaM yAnti vividharathayAnAdinivahaine saMsArasyAntaM vipulatarayatnepi vihite / / 22 / / apAra saMsAra. artha-pleTamAM maheTI aTavIo ke saharA jevAM mahaTAM raNane pAra manuSyo ghoDA uMTa vagere vAhanothI pAmI zakAya che.
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ = = saMsAra bhAvanA pAsIphika mahAsAgara ke svayaMbhUramaNa jevA maheTA samudrane pAra paNa nAvA AdinAM sAdhanothI pAmI zakAya che. pRthvI ke jeno pAra mANasa pAmI zake nahi, te pRthvIno pAra paNa devatAo divyagatie cAlatAM kadAca pAmI zake paNa A saMsArarUpI aTavI ke saMsArarUpI samudra eTalo to vistRta che ke anaMta kALathI tene pAra levAne aneka prayatno karyA chatAM haju sudhI tene pAra AvI zakyo nahi. (22). vivecana-cAlatA ke musApharI karato mANasa paMtha kApIne sAbe vakhate paNa amuka sthAne pahoMcI na zake tenuM bemAMthI eka kAraNa hevuM joIe. kAMte rasto lAbe hevo joIe. temAM paheluM kAraNa taddana phaLazanya nathI. dAkhalA tarIke paganI musApharIe kalakatte javAne muMbaIthI nIkaLelo mANasa sIdhe rasto laIne cAlyo jAya te relagADI pahoMce teTalA TuMkA samayamAM na pahoMce te paNa lAMbe vakhate kalakatte pahoMcI zake. mArga maLyo hoya te pachI vakhata ane hameza cAlavAnuM baLa e be cIjanI ja jarUra paDe che. te hoya to pahoMcI zakAya paNa joIe tevI gati na hovAne che. bIjo prakAra kahevAmAM Avyo te prakAre te kadI paNa pahoMcI zakAya nahi. ghANInA baLadIyAnI mAphaka goLa cakragati ke ulaTI gatie cAlavA mAMDayuM hoya to TuMke rasto paNa lAMbe kALe kApI zakAya nahi. ghANIne baLada savArathI sAMja sudhI cAlyA ja kare che. te kadAca ema jANato haze ke huM ghaNo paMtha kApI gayo hoIza paNa sAMja paDatAM jyAre AMkhanA pATA chUTe che tyAre tene te jamIna ane tene te ghANuM jue che. AvI gatie hajAre ke lAkho varasa sudhI cAlatAM gheDa paMtha paNa kapAto nathI. saMsAramAM paribhramaNa e paNa eka musApharI che. dareka jIva musAphara che. anaMta pudgala parAvartana karavA jeTalo darekane vakhata paNa maLyo che, eTale lAMbe vakhate paNa hajI
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112 bhAvanA-zataka rastAno cheDo Avyo nahi. tenuM kAraNa zuM rastAnI laMbAI ke ke cakragati ? alabatta, ahIM baMne kAraNe che ema kahI zakAze kemake saMsAra paribhramaNano rasto kAMI TuMka nathI. lokanA eka cheDAthI bIje cheDe asaMkhyAta jana keDADIne aMtare che. catu. ke mahAlaeNaM bhaMte loe paNNatte ? goyamA mahai mahAlae loe paNNatte purathimeNaM asaMkhejjAo joyaNa koDAkoDIo, dAhiNaNaM asaMkhejAo evaM ceva, evaM paJcasthimeNaMvi, evaM uttareNa vi, evaM uvi, ahe asNkhehajANo gothA krokoDIgo gAyAvihyuM bhaga. za. 12. u. 7. artha-gautama pUche che he bhagavana! A leka keTalo maheTe che? bhagavAna kahe che-he gautama! A loka ghaNo ja maheTa che. ahIMthI pUrvadizAmAM asaMkhyAta keDAcheDI jojana pahoLo che. dakSiNa pazcima ane uttara dizAmAM paNa teTale ja paheLo che. ahIMthI uce paNa asaMkhyAta kalAkeDI jojana lAMbo che ane nIce paNa teTalo lAMbo che. asaMkhyAta kalAkeDI jojananI laMbAI ane paheLAImAM A leka vistRta che. eka to rasto ATalo badho lAMbo temAM vaLI rokAvAnAM sTezane ghaNuM, tyAM paNa kANu ghaDI be ghaDInI nahi paNa asaMkhyAta ane anaMtakALanI ekeka sTezane thaI, jethI ApaNe musApharIne lAMbe vakhata lAge e saMbhavita che. te paNa eka musApharImAM jeTalo vakhata lAgavo joIe tenA karatAM ghaNe vakhata ApaNI pAsethI gayo che tethI ema nizcaya thAya che ke ApaNI musApharI rastAsaranI thaI nathI kintu ghANInA baLadanI mAphaka cakragatie thaI che. rastA upara AvavAne cAra gatimAMnI mAtra eka ja gati ane covIza daMDakamAM phakta eka ja daMDaka che. te manuSyanI gati ane manuSyane daMDaka. ApaNuM musApharI daramyAna zuM manuSyanI gati ke manuSyane
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ 113 rasAra bhAvanA. daMDaka prApta na thayA ? nA, prApta to thaye paNa te vakhate AMkhe pATA bAMdhI dIdhA. agara bIjA kAryamAM rokAI jaI raste paDato mUko. daSTAMta-jema eka aMdha manuSya keI zaheramAM nIkaLI gayo. Akhe divasa rakhaDyo paNa tene kyAMya rahevAnuM sthAna maLyuM nahi tethI tene te zahera choDI bIje javuM hatuM. paNa AMkhe dekhate nahoto eTale nIkaLavAne daravAje zodhavAnI tene heTI muzkelI hatI. mANasane te pUchato hato, paNa koI tene dAda ApatuM nahi. chevaTe kaI eka mANase tene rasto batAvyo ke Ama cAlyo jA, cAlatAM cAlatAM eka gaDha-koTa Avaze tenI bhIMtane pakaDI joDAjoDa cAlyo jaje eTale daravAje AvI jaze. aMdha manuSya bhaTakato bhaTakate gaDhanI rAMge pahoMcyo. pachI bhIMtane pakaDI pakaDI cAlavA mAMDyo paNa jyAre bahAra nIkaLavAno daravAjo Avyo tyAre teno hAtha mAthuM khaMjavALavAmAM rokAyo, eTalAmAM daravAje nIkaLI gayo. te zaherane daravAje mAtra eka ja hato tethI cakra ne cakra te pharavA lAgyo. keTaleka vakhate bIjI vAra te daravAje Avyo tyAre najIkamAM eka havelImAM nAca thato hato, vAdya vAgatAM hatAM ane madhura svarathI koI gaNikAnuM gAna cAlatuM hatuM, te sAMbhaLavAmAM pelA AMdhaLAnI cittavRtti rokAI, tethI pharI daravAje hAthamAMthI gaye. ema kaI vakhate koIno kajIyo sAMbhaLavAmAM, koI vakhate koInI sAthe gapATA mAravAmAM tenA hAthamAMthI daravAje nIkaLI jato ane tethI te cakragatie pharyA karato hato paNa bahAra nIkaLI zakyo nahi. tevI ja dazA A jIvanI paNa thaI paribhramaNa karatAM saMsAramAMthI chUTavAne jyAre manuSyabhavarUpa daravAje najIkamAM Avyo tyAre khAnapAna, gAnatAna, nAca kuda, ane gAma gapATAmAM vakhata pasAra karI mArge caDavAno prayatna karyo nahi tethI punaH parivartanamAM paDavAnuM thayuM ane tethI saMsAranI musApharI ghaNuM lAMbI thaI paDI che. kevaLa cAlavAthI ja A musApharIne aMta AvI zakato nathI,
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114. bhAvanA-cAtaka paNa mArge caDI sIdhI rIte cAlavAthI ja aMta AvI zake kAMIka gyatAnAM pagathIyAM upara AvelA manuSyoe have te mArga zodhavA joIe ke jethI lAMbA vakhatanI musApharIne aMte teTalA ja lAMbA vakhatane pUrNa vizrAma maLI zake. (22) haMsArasulaparivartanama ! gRhe yasmin gAnaM paNavalayatAnaM pratidinaM / kadAcittatra syAdhuvasutamRtau rodanamaho // kSaNaM divyaM bhojyaM milati ca punastucchamapi no| na dRSTaM saMsAre kacidapi mukhaM duHkharahitam // 23 // saMsAranuM parivartana. artha-je gharamAM eka divasa gavaiyAnuM gAna thAya che, sAraMgI satAra mRdaMga vAgI rahyAM che ane rAtadivasa chava machava vartAI rahe che, te ja ghare bIje divase juvAna dIkarAnuM mRtyu thatAM chAtIphATa rUdana thaI rahe che. je gharamAM eka vakhata dudhapAka sIrApurInAM umadA bhojana jamAya che te gharamAM bIjI vakhate jAra ane makkAInA jeTalA ke gheMsa paNa maLatI nathI. eka kSaNamAM zAhukAra banelo mANasa bIjI kSaNe rAMka banI jAya che. mATe sAMsArika saMpatti kadAca maLI hoya to paNa zuM tenAthI sukha ane te paNa cirasthAyI sukha maLI zake che? nahi ja. A saMsAramAM kyAMya paNa duHkharahita sukha jovAmAM AvatuM nathI. koIne kaMI duHkha ane kaIne kaI duHkha ema jyAM tyAM duHkha duHkha ane duHkha ja jovAmAM Ave che. (23). vivecana-saMsAranA paribhramaNa daramyAna dareka jIve ghaNe bhAge dukhane ja anubhava karyo che. tethI darekane dukha upara tiraskAra chUTe ane sukhanI AkAMkSA thAya e svAbhAvika che, eka kITathI mAMDI kuMjara paryata ke cAMDAlathI mAMDI rAjA paryata dareka
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMsAra bhAvanA 115 prANI sukhane cAhe che. paNa sukha e zuM cIja che ane te saMsAranA kayA sthAnamAM che? A prazna bahu agatyanuM che. eka kavie pitAnA aMtarAtmAne nIcenA zabdomAM A prazna pUchaLyo che - kayAM che majhA kayAM che majhA? kahe tuM musAphara khakanA, dunIyA mahIM kayAM che majhA, mAnI lauM zemAM majhA : 1 che kayAMhI khANuM khuzAlInI, A khakane kAI khUNe? batAvI de je hoya te, khAdI lauM tyAMthI majhA. 2 A kAvyamAM sukhanA sthAnane prazna karyo che. paNa sukha e zuM vastu che te samajAya to sthAnane niveDe jaladI thaI jAya mATe sukhanA svarUpane vicAra prathama thavo joIe. divyadRSTi athavA paramArthadaSTie jenArA mahAtmAo sAMsArika sukhane mRgajaLanI upamA Ape che. marU dezanI retALa bhUmimAM retInA medAnamAM tRSAtura haraNane pANI jevAmAM Ave che, arthAta retI upara sUryanAM kiraNe paDatAM dUrathI jonArane pANInA sarovara jevuM lAge che te joIne haraNIyAM doDIne tyAM jAya che to tyAM retI sivAya bIjuM kazuM maLatuM nathI. nirAza thaI bIjI dizA tarapha jue che tyAM vaLI dUra eka bIjuM sarovara dekhAya che. tyAM jAya che te tyAM paNa retI ne retI. Ama cAre dizAmAM bhaTake che. prathama thoDI AzA baMdhAya che tyAre jarI AzvAsana maLe che, paNa pAse jAya che eTale AzA nirAzAmAM badalAI jAya che, kAraNa ke mRgajaLa e kaMI vastu nathI-mAtra bhramaNa ja che. tevI ja rIte asthira ane vinazvara padArthamAM sukha mAnanArAone prAthamika dRSTie te vastu kaMIka caLakatI ane moha upajAvatI jaNAya che, paNa thoDA vakhata pachI te upara caLakATa uDI jAya che, agara pote ja nAza pAme che eTale sukha saMzodhakonI AzA nirAzAmAM badalAI jAya che ane mAneluM sukha duHkharUpa banI jAya che. dAkhalA tarIke eka mANasane saMtati na hoya tyAre te meLavavA sArU Ama
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ 116 bhAvanA zataka, tema phAMphAM mAre che. jozI bhuvA khAvA jogI jaMgama je kAI maLe tenI pachavADe lAlacamAM ne lAlacamAM bhaTakyA kare che. te ema samaje che ke " paisA mAla mattA gAma garAsa ADhi kAi paNa vastumAM sukha nathI. sukha mAtra eka putranI prApti thAya temAM ja che. " Akhare putranI prApti thavAnI AzA baMdhAya che tyAre tenA hanA pAra rahetA nathI. jyAre putrane janma thAya che tyAre paNa harSAmAM umere thAya che paNa jyAre te putrane kaMi khomArI lAgu paDe che tyAre tene eTalI ciMtA thaI paDe che ke prathamanuM sukha temAM kyAMye dukhAI jAya che. paNa hajI nIcenA paDamAM bImArI maTavAnI AzAnA sukhanI kaiMka chAyA paDelI hoya che paNa daivayeAge te bImArImAM janmelA putra paraleAkavAsI thAya che teA putranI AzA adhAyA pachI Aja sudhI jeTaluM sukha maLyuM hatuM te sukha te vilupta thaI jAya che eTaluM ja nahi paNa vastuyeAganA sukhanA pramANa karatAM viyeAgajanita duHkhanuM pramANa ghaNuMe vadhI jAya che. te du:khaneA dhA chevaTa sudhI paNa rUjhAtA nathI. putranI cAhanA karanAra peAte ja ema khAle che ke' AnA karatAM putra na thayeA hAta tA vadhAre sArUM hatuM. ' kaho tyAre have A mANasanA vaccenA thoDA vakhatanA sukhAbhAsane sukha zI rIte kahI zakAya ? teNe je bIjane sukhanuM bIja mAnyuM hatuM temAMthI jyAre aMkura nIkaLyA tyAre te ceAkhkhI rIte duHkhanA aMkura jaNAyeA, tA pachI ema kema na kahI zakAya ke teNe je sukhanA bIjA mAnyA hatA te kharI rIte duHkhanA ja khIjakA hatA ! duHkhanA bIjakAne sukhanA bIjaka mAnI lIdhA e mRgajaLanI peThe tenI bhramaNA hatI. A uparathI eTaluM jaNAya che ke kharUM sukha e tAkAi Ara ja cIja che. te sukha janapravAha mAne che te vastumAM nathI koi judI ja vastumAM che. tenuM varNana prasaMga Avye thaze. rahyA che te sukhanuM svarUpa kevuM che paNa A kAvyamAM leAkeA jemAM sukha mAnI tenuM nidarzana karavAmAM AvyuM che.
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMsAra bhAvanA 117 temAM sukha ane duHkhanuM sAmAnAdhikaraNya (eka adhikaraNa) darzAvavAmAM AvyuM che. je ThekANe eka divase corI baMdhAyelI hatI, maMgaLa gIta gavAtAM hatAM, judAM judAM vAIne nirdoSa thaI rahyo hato, utsavano ThATha jevAne nara nArInAM chaMdanI avara javara thaI rahI hatI, sau koInA mukha upara prasannatA chavAI rahI hatI, te ja ThekANe bIje divase jenA nAmanAM gIta gavAtAM hatAM tenA ja nAmanI pika nAMkhIne rUdana thatuM saMbhaLAya che ! cerIne ThekANe tenI ja ThAThaDI baMdhAya che. gIta gAnArI strIo chApa letI chAtI phATa rUdana kare che ane utsavamAM bhAga lenArA DAghunA ToLA rUpe vararAjAne smazAnabhUmimAM citAne samarpaNa kare che. paraNanArano kyAM rahyo paraNavAno keDa ane paraNAvanArano kayAM gayA utsavane AnaMda ?! motanA humalAmAM utsava, AnaMda, utsAha ane koDa e badhA uDI jAya che-baLIne bhasmIbhUta thaI jAya che. AvA kSaNika sukhane sukharUpa kema kahI zakAya? kAvyanA uttarArdhamAM bIjo prasaMga kahevAtA vaibhavika sukhane darzAvyo che. ahIM vaibhava meLavavAmAM, sAcavavAmAM ane bIjAonA vaibhavanI sarakhAmaNI karatAM pitAnI manAelI nyUnatAmAM je du:kha rahyuM che, tene eka bAjue mUkI mAtra lokoe mAnI lIdhelAM sukhane ja vicAra karavAmAM Avyo che. tevA sukhane paNa sukhanuM rUpa ApI zakAya ke kema tenA upara lakSya rAkhavAmAM AvyuM che, arthAt vaibhavika sukha paNa eka vAra mANasane bhegAsakta banAvI zarIrane rogagrasta banAve che. "mone rAmacaM' bhoganI sAthe rogane nikaTa saMbaMdha che tethI eka tarapha roga ane bIjI tarapha dareka kAma bIjAnI pAse karAvavAnI sagavaDa maLatAM jAta mahenatano abhAva thAya che. Alasya ane sustIne nivAsa thAya che. eTaluM karIne paNa vaibhavika sukha kAyama rahetuM hoya te to ThIka, paNa tema to che nahi. eka kSaNanI paNa tenI sthiratA vizvasanIya nathI. asthira hovAthI jyAre te
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ 118 bhAvanA-rAtaka sukha yA bhAganAM sAdhana cAlyAM jAya che tyAre bhAgI ane zAkhI mANasanA evA mehAla thAya che ke tenA duHkhane anubhava mAtra te ja karI zake che. khIjAe tenI hAMsI kare che ane tenA hRdayamAM duHkhanA laDakA uThe che. eTalA mATe ja kahyuM che ke-- savvaM vilaviyaM gIyaM savvaM nahaM viDaMbiyaM / savve AbharaNA bhArA sabve kAmA duhAvahA // 1 // u. a. 13 gA. 16 artha----sa gIta vilAparUpa ane che. sarva nATya viTaMbanA karanAra thAya che. sava AbharaNeA bhArarUpa thAya che ane sa prakAranA kAmabhAga du:kha upajAvanAra nivaDe che. eTalA mATe kAvyanA ceAthA caraNamAM kahyuM ke, "maiM chuM sasAre " arthAt-saMsAramAM kAI paNa sthaLe duHkha vagaranuM sukha jovAmAM AvatuM nathI. (23) kiM saMsAre sukhaM nAsti ? tanorduHkhaM bhuGkte vividhagadajaM kazcana janastadanyaH putrastrIvirahajanitaM mAnasamidam // paro dAridryotthaM viSasamavipattiM ca sahate / na saMsAre kazcitsakalasukhabhoktAsti manujaH // 24 // zuM saMsAramAM sukha nathI ? a--kAI mANasane aneka jAtanA rAgAnA udbhava thavAthI zArIrika duHkha bhAgavavuM paDe che, teA kAIne strI putra bhAI bhaginI vagere saMbadhIonI pratikUlatAthI ke temanA viyAgathI mAnasika duHkha bhAgavavuM paDe che. ke!ine vyApAramAM nukasAnI thatAM diradratAnuM duHkha sAthe che teA kAine rAjadvArI mAmalAmAM AvI paDatI jhera jevI vipatti sahana karavI paDe che. kharI rIte joie te| A saMsAramAM kAI paNa mANasa evA jovAmAM AvatA nathI ke jene
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ -- 119 saMsAra bhAvanA, badhI jAtanA sukhane ja upalega maLato hoya ane duHkhane leza paNa heya nahi, kintu jyAM juo tyAM duHkha duHkhane duHkha ja che. (24) vivecana-dareka prANuM sukhane Icche che, duHkhane kaI IcchatuM nathI. paNa kudaratanI kRti vilakSaNa che. mANasanI IcachA eka heya che ane thAya che bIjuM. kharI rIte sukhaduHkhano AdhAra karmanI zubha azubha prakRtio upara rahe che. zubha azubha prakRtio evI rIte sAthe sAthe goThavAyelI che ke vakhate baMneno sAthe sAthe udaya thAya che ane vakhate eka pachI bIjI udayamAM Ave che. zubha prakRtinA udayathI eka jAtanuM sukha maLyuM, te kaMIka bhogavyuM ke na bhogavyuM teTalAmAM to azubhano udaya thayo ane duHkhAMkura pragaTavo. pUrvanA bhavamAM koIne zarIramAM duHkha ApavAthI asAtA vedanIya karma baMdhAyuM hatuM, teno udaya thatAM zarIramAM roga prakaTe che. zarIrane koI paNa roma roganI sattA vinAno to nathI ja. ekeka remarAye piNAbe roga hovAnuM zAstrakAra kahe che. tene thoDuMka nimitta maLatAM bahAra dekhAva de che. eka athavA ekathI vadhAre rogonuM zarIra upara dabANa thatAM zarIramAM pIDA utpanna thAya che. zarIranAM avayavo athavA AkhuM zarIra kheMcAvA mAMDe che, kaLatara thAya che, hADa tUTe che, tAva Ave che, zULa thAya che, chAtI phATe che, becenI vadhe che, ane jIMdagI upara paNa kaMTALo Ave che. roganuM mULa uMDANamAM heya che to jIMdagInA cheDA paryanta raktapitta, koDha, dama vagere keTalIka jAtanA rogone sthAyibhAva thAya che ane tethI tenuM jIvana jhera samAna thaI paDe che. saMpatti vaibhava sAmrAjya ke sattA game teTalAM heya paNa eka zarIranuM sukha na hoya te te badhAM nirarthaka che. "paheluM sukha te jAte naryA " e kahevata paNa uparanA arthane Teko Ape che. kadAca puNyAge zarIranuM sukha maLyuM to saMtatinuM dukha hoya eTale putra ke putrI kaMI thAya ja nahi. kadAca thAya to mUrakha, jugArI, svachaMdI, avinIta dukhadAyaka thAya. mAbApanI
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 bhAvanA zataka. vRddhAvasthAmAM zAMtine badale azAMti upajAvanAra thAya. te te paNu duHkha. kadAca vinIta ane suzIla putranI prApti thaI, paNa putranuM AyuSya alpa hAya teA te bharajuvAnImAM vRddha mAbApane cheDI paraleAkavAsI thAya ane putraviyoganuM asahya duHkha temane zira AvI paDe che. eTalethI ja duHkhanI sImA AvatI nathI. adhurAmAM purUM vaLI gharanI dhaNIANI kadAca paralAka tarapha prayANa kare teA du:khamAM adhika umeza thAya che. bhatR hirae kharUM ja kahyuM che ke "je kSayamaya" mhoTA kuTuMbamAM kAI ne kAinuM maraNu nipaje che tyAre sadhaLA kuTuMkhIonA manamAM viyAganA duHkhane AdhAta thAya che. jyAM sneha adhika tyAM duHkha paNa adhika thAya che. evA ghaNA dAkhalA jovA sAMbhaLavAmAM AvyA haze ke premIjana pachI te strI hAya, putra hoya, ke mitra hoya, tenA maraNuthI snehI mANasa gAMDA banI jAya che. jIdaMgI paryanta temanI tevI ne tevI vikaLa avasthA rahe che. kAne vaLI strI ke putranuM duHkha na heAya teA AjIvikAnuM-daridratAnuM duHkha sAle che. saMsArI jIvAne ninatAnuM duHkha paNa kAMI jevuM tevuM nathI. - vasu vinA nara pazu ' e kathana vyAvahArika dRSTie jotAM jarI paNa satyathI vegaLuM krisatuM nathI. eka kavie peAtAnI kRtimAM paisAnA khare! citAra ApyA che. ( kavita ) paisA bina mAta tA putakru kapUta kahe. paisA bina khApa kahe beTA du:khadAI he; paisA khina bhAiba"dha sabadhI ajAna reta, kisakA huM bhAI huM. UADhakara jAya calI, kasakA paisA khina bhAI kahe jamAI he; paisA bina jorU soMga paisA bina sAsu kahe paise bina paDeAzI kahata huM Aja ke jamAne me gamAra hai tuM, baDAi hai. 1 paisekI
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ - saMsAra bhAvanA. eka vakhata daridro mANasanI sarakhAmaNa zaba-maDadA sAthe karavAmAM AvI tyAre daridroe kahyuM ke "bhAI! maDadA-mRtaka deha karatAM paNa mArI adhama sthiti che kAraNake maDadAne ucakanAra cAra pAMca jaNa maLI jAya che ane tene masANa bheguM kare che paNa mAre hAtha pakaDavAne eka paNa mANasa ubhe raheto nathI." eka daridrIe vyAjastutithI daridratAnuM kharuM svarUpa batAvyuM che. te kahe che ke - bho dAridraya ! namastubhyaM / siddhohaM tava darzanAt // ahaM sarvAstu pazyAmi / mAM kopi na pazyati // 1 // arthAta-daridrI mANasa kahe che ke he dAridraya! tane huM namaskAra karUM chuM, kAraNake jyArathI mane tArAM darzana thayAM che, tyArathI mArI dazA eka siddha purUSanI dazA jevI thaI gaI che. siddha purUSa aMjanaguTikAnA yogathI jyAre gAmamAM Ave che tyAre te badhAne joI zake che, paNa tene koI joI zakatuM nathI. tevI ja rIte huM paNa jyAre mArA oLakhItA mANasonA ToLAmAMthI pasAra thauM, tyAre badhAne oLakhI zakuM ke A mANasa mAre kAko che, A bhAre bhAI che, A mATe mAse che, A mAro kue che, vagere, paNa temane koI paNa mANasa te vakhate mane oLakhI zakato nathI. mArI sAme koI paNa najara karato nathI, tethI huM to eka siddha purUSa jevo banI jauM chuM. he dAridraya ! A tAro ja prabhAva che. arthAta-daridrI mANasane koI sage thato nathI. tene kyAMya paNa satkAra maLato nathI. tenAmAM vidvattA hoya, kaLA hoya, guNe heya paNa daridratAmAM te badhAM dabAI jAya che. tethI daridra avasthA paNa mahAduHkhadAyaka che. kadAca keIne daridratAnuM duHkha hotuM nathI te rAjya taraphanI kAMI vipatti AvI paDatI dekhAya che, kAMti kaI duzmana ubho thAya che ane tenA taraphathI saMkaTa AvI paDe che. AvI rIte eka ne eka duHkha kayAMthIe AvI paDe che. dalapatarAme kharUM ja kahyuM che ke
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanAtaka ( julag ). taMtu kAcA teNe tANe saMsAra che, sAMdhI sAta tyAM tera guTe; zarIra Arogya te yogya strI heya nahi, yogya strI heya khorAka khuTe. heya kherAka na hoya saMtAna kara, heya saMtAna ripu lAja luMTe. keI je zatru nahi hoya dalapata kahe, samIpa saMbaMdhInuM zarIra chUTe. eTalA mATe ja kahyuM che ke " hAre citta sahukamo" eka ghara, kuTuMba, gAma ke deza nahi paNa AkhI duniyAmAM pharI tapAsI joze topaNa samagra prakAre sukha bhogavanAre mANasa maLavo muzkela thaI paDaze. keIne bahAranuM to koIne aMdaranuM duHkha haze, Ine manane te DeIne tanane, koIne putranuM to keIne putrInuM, koIne mAbApane te koIne strIne, koIne AjIvikAnuM te koIne buddhinI mandatAnuM, koIne pULa koIne sUma, paNa duHkhanA ghA vinAnuM keI aMtaHkaraNa jovAmAM nahi Ave. (24). sADAntisAmrAcam | kacidrAjJAM yuddhaM pracalati janocchedajanakaM / kacit krUrA mArI bahujanavinAzaM vidadhatI // kavacid durbhikSena kSudhitapazumAdimaraNaM / vipadvahnijvAlAjvalitajagati kvA'sti zamanam // 25 // azAntinuM sAmrAjya." artha--aha! A saMsAramAM koI ThekANe te hajAze ane lAkho mANasonA jAnanI pAyamAlI karanAra mahetAM heTAM yuha cAle che, to koI ThekANe gAma ane dezane vinAza karanArI mahA marakI trAsa pravartAvI rahI che. koI sthaLe dukALanA bhukhamarAthI hajAre
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMsAra bhAvanA 123 jAnavareAnA prANa paraaADha tarapha prayANa karI rahyA che, tyAre kAI sthaLe tarUNu-juvAna purUSAnAM maraNu nipajavAthI hAhAkAra macI rahyo che. kharekhara A jagamAM cAre bAju vipattirUpa vahUni-agninI javALA prasarI rahI che. tyAM zAnti ane samAdhi lezamAtra pazu kyAMthI dekhAya ? sarvAMtra azAntinuM ja sAmrAjya cAlI rahyuM che. (25) "" vivecana-bhagavatI sUtranA khIjA zatakanA pahelA uddezAmAM adhaka sanyAsI mahAvIra svAmIe karelA praznonA khulAsAthI prasanna thaI mahAvIra svAmInI pAse dIkSA levAne taiyAra thAya che tyAre te A pramANe khele che. . AttinuM mate jovu, patteijuM maMte jovu, mAlittplittnnN bhaMte loe, jarAe maraNeNa ya he bhagavan ! leAka- jagat jarA maraNa Adhi vyAdhi upAdhithI lipta thai aLI jaLI rahyuM che. khaMdhaka sanyAsInAM upalAM vacane akSare akSara satya. che. jagatamAM zAntinAM kAraNeA thADAM che ane azAntinAM kAraNa aneka che. daivI saMpatti theADI ane AsurI saMpatti vadhAre che. guNI jana parimita ane avaguNI-dUSita jana aparimita che.. satASI thoDA ane asatASI dhaNA che. suleha karanArA svalpa ane kleza karanArA adhika jaNAya che. eka mANusanA hRdayane saMtASavA khAtara hajArA-lAkhA jAnamAlanI khuvArI thAya che. kANikanI rANI padmAvatInA manamAM kANikanA nhAnA bhAI hala ane vihalane vArasAmAM maLela hAra ane hAthI meLavavAnA lAbha jAgyA, kANikanA snehanuM temAM siMcana thayuM. viSayajanya snehapAtra padmAvatIne khuza karavA nhAnA ane Azrita bhAionI bApanI ApelI sapatti upara kANikanI kunajara thai, nyAyanA Azraya levA nirdoSa e bhAione svabhUmi cheADI parabhUmimAM ceDA rAjAnA rAjyamAM nAsavuM paDayuM; eTalethI ja padmAvatInA mananI tRpti na thatAM hAra hAthIne kAraNe nAnA ane dAhitrA-ceDA ane kANikanI laDAI thaI. ekanA pakSamAM aDhAra ane khIjAnA pakSamAM deza rAjAonuM lazkara sahAya
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124 lAvanA-zataka karavA AvyuM. lAkho mANaso lehIluhANa thaI maraNa zaraNa thavA lAgyA. mATI ane lohInA mizraNathI banelA kAdavamAM ja cheDe na Avyo, kintu lohInI relama chela thaI nadI cAlI. mANase mANasonI laDAIthI pUrNAhuti na thatAM camareMdra ane zaoNMdra jevA moTA idroe keNikano pakSa laI laDAImAM bhAga lIdho. razilA ane mahAkaMTaka nAmanA be saMgrAmamAM be divasamAM ja eka karoDa eMsI lAkha mANasonA jAnanuM balidAna apAyuM. A zuM thoDI bhayaMkaratA ?! eka strInA hRdayano lobha tRpta karavA karoDo mANasanuM balidAna ?! A bhayaMkaratA-duSTatA eka jamAnAnI nahi paNa aneka jamAnAnI che. daSTAMta-vipAka sUtramAMnA siMhasena rAjAnuM dRSTAMta paNa te ja hakIkata pUrI pADe che. eka zyAmA nAmanI rANInA upara mehanehane lIdhe siMhasena rAjAe bIjI 499 rANIo, tenAM mAbApa ane saMbaMdhIone chaLa kapaTathI lAkhAgRhamAM pUrI ekI sAthe acAnaka agni saLagAvI hajAre nirdoSa manuSyanA prANa lIdhA. ekanA rAgamAM aMdha banI hajAronI sAthe verabhAva bAMdhI, lAkaDAne badale mANasanI heLI saLagAvI, e paNa kaMI ochI bhayaMkaratA na kahevAya. AvA aneka dAkhalA zodhavA bhUtakALamAM bhramavAnI kaMI jarUra nathI. vartamAna kALa tarapha ja najara karIe to paNa tenuM te ja dekhAya che. hAlamAM cAlatI yuropI rAjyonI bhayaMkara laDAI ke jemAM lAkho jAnI Ahuti apAI rahI che, hajAro kuTuMba nirAdhAra thaI rahe che, AkhA dezanA deza ujajaDa verAna thaI jAya che te paNa zuM thoDuM trAsadAyaka che? AvI aneka laDAIo kALe pitAnA garbhamAM zamAvI rAkhela che. te dvArA jagatamAM azAMtine pracAra thAya che. ApaNI azAMtinI hada kevaLa laDAithI ja baMdhAto nathI. laDAinI azAMti laDAImAM joDAyela lazkarIo ane je dezamAM laDAI cAlato hoya te dezane tethI sIdhI rIte khamavuM paDe che, paNa te sivAya bIjAone
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMsAra bhAvanA. 125 tethI sIdhI rIte azAMti bhogavavI paDatI nathI. kadAca A kathana kharuM mAnI laIe topaNuM thayuM ? laDAInI peThe plega marakI jevA khunakhAra darado kayAM thoDAM che? A dara mANasanI pasaMdagI upara. AdhAra rAkhatAM nathI. eka yoddho lazkaramAM joDAya tyAre ja tene khamavuM paDe che, paNa lazkaramAM joDAvuM ke nahi, e keTaleka aMze keTalAeka dezomAM tenI marajI upara raheluM che. paNa plega-marakIno humalo acAnaka koI paNa strI ke purUSa, bALaka ke vRddha, aparAdhI ke niraparAdhI upara thAya che. ekanA chAMTA uDI bIjA upara paDe che ane bIje sapaDAya che. gharanAM ghara ane dukAnanI dukAna tathA kuTuMbanAM kuTuMbonI pAyamAlI thatI jovAmAM Ave che. je gharamAM ke kaTuMbamAM paMdara paMdara vIza vIza mANaso hatAM, te kuTuMbamAM eka paNa mANasa na maLe. A saghaLI pleganI pAyamAlI game tevA kaThaNa hRdayane paNa dhrujAve tevI zuM nathI ? temAM bApa dIkarAnI saMbhALa leto nathI, dIkaro bApanI sAravAra karato nathI. strI patine cheDI pitAnA bacAvano mArga zodhe che to pati strIne mUkI palAyana kare che. AvI niSpharatA ane svArthavRttine janma ApanAra bIjuM koI nahi paNa pApI pahegane ja te prabhAva che. are plegane paNa bhUlAve tevI eka bhayaMkara cIjane ApaNe kema bhUlI jaIe chIe? te cIja dukALa che. plega to hajIe uMdara mAraphata mANasane sUcanA Ape che, ane tethI cetI jaI je mANase te bhUmine choDI bIje nivAsa kare te pleganA paMjAmAMthI bacavA pAme che, paNa duSkALanI pIDA to tyAM paNa naDe che. bhUtakALanA dukALanuM mAtra varNana sAMbhaLIe chIe. paNa saMvata 1956 nI sAlano dukALa te vAcakemAMnA ghaNAkharAe joyo haze. ahAhA ! te bhayaMkara kALane yAda karIe chIe tyAre rUMvA khaDA thAya che. janAvaranI khuvArInI to hada ja nahotI. comAsuM besatAM je gharamAM pacIsa pacIsa pacAsa pacAsa jAnavaro hatAM, vaizAkha ane jeTha mAsa AvatAM temAMnA eka be paNa bhAgye ja
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ 126 bhAvanA-zataka rahevA pAmyAM hatAM. ghAsanI taMgIne lIdhe sArA gRhasthonA gharanAM janAvaro paNa bhukhe maratAM jovAmAM AvyAM hatAM, to garIbonI to -vAta ja zI karavI? janAvarenA bhogathI dukALa rU5 daityane jANe tRpti na thaI hoyanI, tema janAvara pachI mANaseno vAro nIkaLyo. jaMgalamAM ThekANe ThekANe mANasenA mAthAnI khoparIo rajhaLatI hatI. muDadAne upADanAra paNa maLatA nahi, tethI khADAo muDadonI bharatIthI purAtA jovAmAM AvatA hatA. ane mATe mAbApa potAnA chokarAone vecatAM hatAM, agara ekAMtamAM mUkI cAlyAM jatAM hatAM. AvI bhayaMkara sthiti eka varasanA dukALane lIdhe thavA pAmI hatI; te jyAre babe cAra cAra ane bAra bAra dukALa sAthe paDayA haze tyAre mANasanI sthiti kevI thaI haze, tenI kalpanA tulanAbudithI thaI zake tema che, ane te kalpanA paththara jevA hRdayane paNa pigaLAvavA puratI che. sAMbhaLavA pramANe bAra dukALImAM lAkho senAmhAre ApatAM paNa zera anAja maLavuM muzkela thaI paDatuM. sAdhu janene bhikSA paNa duSkara thaI paDI hatI. jyAM annanA sAMsA tyAM jJAna ke dharma karma paNa kayAMthI sUjhe? A badhuM dhyAnamAM rAkhIne kAvyanA cothA padamAM kahevAmAM AvyuM che ke "vipanivADhAkavaMtana ti" agrinI javALA jema cAre taraphathI nIkaLe che, tema A jagatamAM vipattinI jvALA eka taraphathI nahi paNa cAre taraphathI nIkaLavA mAMDe che. eka tarapha yuddha to bIjI tarapha marakI, trIjI tarapha dukALa te cothI tarapha kelerA ke meMghavArI, aneka vipattiothI A saMsAra baLI jaLI rahyo che. temAM zAnti kayAMthI meLavI zakAya? baLatAM gharamAMthI sArabhUta vastu laI jaI ekAMtamAM mUke to jema bhaviSyamAM sukha maLe, tema baLatA saMsAramAMthI potAnA AtmAne oLakhI-AtmajJAna prApta karI upAdhaothI dUra rahe to ja mAtra A vipattithI bacI zakAya, ane zAMti meLavI zakAya. (25)
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ (4) putva mAvanA. mAlinIvRttam / catukatvabhAvanA / mama gRhavanamAlA vAjizAlA mameyaM / gajavRSabhagaNA me bhRtyasArthA mameme // vadati sati mameti mRtyumApadyase ce - nahi tava kimapi syAddharmamekaM vinAnyat // 26 // cAthI ekatva bhAvanA. artha--he bhadra! koI mANasa hane maLe che tyAre tenI pAse je tuM Ama melyA kare che ke " A havelI mArI pAtAnI che. A bagIcA tA khAsa mArA mATe ja banAvelA che. A zALA mhArA gheADAne AMdhavAnI che. A hAthIe mhAre caDavAnA che. A khaLA khAsa mhArA upayAganA ja che. A ATalA badhA nAkarA mhArA 99 che.' Ama dareka vastunI sAthe mama 56 lagADIne mhArUM mhArUM kalA kare che, paNa huM bhAi! jyAre mRtyunA mArgoMmAM tyAre prayANa karavuM paDaze, tyAre kahe ke bagIcAmAMthI kaI vastu thArI sAthe Avaze?
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128 bhAvanA-zataka. tuM khAtrIthI mAna ke te vakhate tuM ekalo ja pravAsI thavAne che; kaMI paNa hArI sAthe AvavAnuM nathI ane hAruM thavAnuM nathI. (26) vivecana-bALaka jyAre janme che, tyAre mAtra potAnA dehane ja potAne karI mAne che. dehane kAMI IjA thAya che ke bhUkha lAge che tyAre raDe che. deha sivAya bIjI vastuomAM tene mamatva na hevAthI, te vastuo rahe vA naSTa thAya to paNa tethI bALakane duHkha lAgatuM nathI. kiMghahunA A vakhate tene janma ApanAra mAtA, kadAca marI jAya te paNa tethI bALakane duHkha lAgatuM nathI, kAraNa ke hajI mAtAmAM tene mamatva baMdhAyuM nathI, jyAre te kaMIka samajavA mAMDe che ane mAtAne oLakhatAM zIkhe che, tyAre tenuM mamatva vistAra, pAmyuM. have te bALaka pitAnA dehanI mAphaka pitAnI mAtAne paNa pitAnI karI mAne che. mAtAmAM mamatva baMdhAyuM, eTale mAtAno sahavAsa sukhakara ane teno viga duHkhakara jaNAvA mAMDe che. mA sivAya bIjuM kaI te bALakane le che ke tarata te raDavA mAMDe che. jema jema kuTuMbanAM bIjAM mANasane oLakhato jAya che tema tema tenuM mamatva vistAra pAmatuM jAya che. atyAra sudhI bALakanA ramADanAra ucheranAra ane pALanAra saMbaMdhIonA darzana, sparza ke sahavAsanI tene AkAMkSA nahatI, paNa temAM mamatva baMdhAyA pachI je temane sahavAsa, darzana ke sparza thato nathI to tethI bALakane duHkha lAge che. cetanavALI vastu pachI jaDa vastuomAM tene mamatvagraha thAya che. pitAnAM ramakaDAM DhIMgalA DhIMgalIone mAra karIne mAnavA mAMDe che. suvAnuM pAraNuM ane pharavAnI gADalI vageremAM mamatva baMdhAya. che. tyAre te vastuone bIjuM kaI bALaka le to tarata tene duHkha lAge che. te vastuo upara jANe teno potAno ekalAne ja hakka hoya tema te mAne che. pitAnI mAnI lIdhelI vastuone upayoga pitAne ekalAne ja maLe tema cAhe che. bIjo koI temAM bhAgadAra thAya che te te tene gamatuM nathI. tenI vastuone
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekatva bhAvanA. 129 vAra upADavA kAI sparza sarakhA paNu kare che tA te tarata bUma pADe che ane raDavA bese che. jyAre nizALe javAnI zarUAta thAya che, tyAre sleTa pena cApaDIemAM mamatva vistare che. bhaNyA pachI lagna thAya che ane vyApAramAM paDe che tyAre strI ane dhanamAM mamatva thAya che. krame krame jyAre putra putrI thAya che tyAre temAM ane sagAM vhAlAmAM mamatvabhAva baMdhAya che. umaralAyaka thatAM ke mAbApa gujarI jatAM jyAre dharanA bhAra tenA upara paDe che tyAre sAmAM maLelI saghaLI cIjomAM gADha mamatva dRDha thAya che. have tenI mamatA tRSNAnA rUpamAM pheravAya che. maLelI vastuomAM mamatA thaI cUkI che, paNa je peAtAnA kabjAnI nathI, jenA upara peAtAne hakka nathI, tevI vastuone paNa peAtAnI karI levA prayatna kare che arthAt have mAtra mamatA ja nahi, paNa tenI sAthe tRSNAnA prAdurbhAva thAya che. mamatA ane tRSNAnA saMyukta khaLathI AAla ane anItinA janma thAya che, kemake tenI pAtAnI mAnI lIdhelI vastuo bhAgavavAnA tenA potAnA ekalAnA ja hakka che ema mAnI levAnI tenI nAnapaNanI Teva che, tethI te vastu khIjAte na bhAgavavA devAnA leAbha thAya che ane tRSNAne pUrI karavA game tevAM anItinAM pagalAM bharavA mAMDe che. jema jema vakhata pasAra thAya che tema tema mamatAnuM mULa UMDuM utaratuM jAya che, ane bIjI tarapha mamatAnA vistAra vadhatA jAya che. kharI rIte kahIe tA tenA du:khane vistAra vRddhi Mgata thatA Ave che. cAmAsAnA varasAdathI ugelA cheDavAe prathama vistAra pAmI pAchaLa karamAvA sukAvA mAMDe che, ane chevaTe vizINuM thai jAya che, paNa mamatArUpa velaDI tA jema jema vRddhAvasthA thatI Ave che, ane meAta tarapha prayANa thatuM jAya che, tema tema sukAvAne badale pAMgaratI Ave che. bAlyAvasthAmAM hajI eTaluM sArUM hatuM ke ema mamatAnuM kSetra vadhatuM jatuM hatuM, tema te te vastunI prApti thatI jatI hatI. vAra T
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ 130 bhAvanA-cAtaka. sAmAM navI navI vastuono saMcaya thato jato hato. vRddhAvasthAmAM to tethI viparIta bane che. saMcita karelI saMpatti ke mAlamattAmAMthI bhAga paDAvanAra aneka vyaktione udabhava thaI cUkyo che. putra, putrI, sagAM vahAlAM sarve tenI mamatAnI cIjamAMthI bhAga paDAvavA Icche che, tyAre mamatAvAna mANasane temAM bhAga detAM ke arpaNa karatAM vasamuM lAge che. AthI aMdara aMdara kasAkasI cAle che, kaleza jAge che, kAvatrAM ubhAM thAya che, khunI humalA thavA mAMDe che ane karoLIyAnI guMthelI jALamAM jema koLI phasAya che, tema mamatAnI guMthelI jALamAM mamatvI mANasane phasAvuM paDe che. vRddhAvasthAnI durbaLatAmAM tenI mAnI lIdhelI vastuo verAna cherAna thaI jAya che, ane mamatA tAjI ne tAjI kAyama rahe che tethI te mamatAne bIje bahArano khorAka na maLavAthI chevaTe aMdarakhAne manane ja DaMkhyA kare che. je DALa para bese che, tene ja kApe che. je manamAM nivAsa kare che, tenA ja lohIne cUse che, hadayane bALe che, ane azAMti utpanna kare che. kadAca puNyane yoga hoya, ane tenI mAnI lIdhelI vastuo luMTI levA ke temAMthI bhAga paDAvavAmAM sAmI bAjunAM mANaso na phAve, te paNa jyAre mRtyune anivArya humalo thaze tyAre te nirUpAye te vastuone choDayA vinA chuTako ja nathI. A vakhate paNa je mamatAnuM mULa hadayamAMthI ukhaDI gayuM nahi heya te maranArane matanI pIDA karatAM paNa mamatAnI pIDA vadhAre khamavI paDaze, ane pariNAme hAthamAM kaMI paNa nahi Ave. hasatAMe parANe ane retAe parANe e kahevatanI mAphaka matarUpI luMTArAnA dabANathI eka eka vastune kabajo mUkavo to paDaze, paNa mUkatI vakhate tenI AMkhamAMthI azrudhArA chUTe che. hAya ! hAya ! A mArI havelI, mArI vADI, mArI gADI, mArI lADI, mArI mALA, mArA hAra, mArA hAthI, mArA sAthI, arere! A saghaLuM bhAre mUkavuM paDe che. Ama hAyavoya karatAM bUmo pADatAM
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekatva bhAvanA 131 mAthuM pachADatAM tenA vhAlA prANa dehane chellI salAma kare che ane hAtha bhAMge paDe che. mananI AzA manamAM rahI jAya che ane saMcita karelI sapatti khIjAne svAdhIna thAya che. tenI saMpatti ane sadhaLA sAthIo A lAkamAM rahe che ane mAtra maranAra AtmA ekalA ja paraleAkanA pravAsI ane che. AvA bhayaMkara samayamAM saghaLAe tenA sAtha mUkI de che, tyAre mAtra eka dharma, adharma, puNya, pApa tenI sAthe jAya che. graMthakAra samajAve che ke huM bhAI ! je mamatA meAta vakhate sarpanI mAphka hArA hRdayane DaMkhaze, raDApITa karAvaze, mahAduHkhadAyaka thaze, te mamatAne thADe thArDa kamI karatA jA. juvAnImAM niha tA dhaDapaNamAM te te tAne tadna dUra kara, nahitA hAthanAM karyAM... haiye vAgaze, thArI tAnI ja mamatA hane durgatimAM khecI jaze, mATe mamatAne dUra karI tene sthAne samatAnuM sthApana kara. mAtra eka akSara ja madalAvavAnA che. 'ma'ne sthAne 'sa' karavAnA che. (26) mama pA ante niHsahAyatA / aa fro vilapantI tiSThati strI gRhAzre / pracalati vizikhAntaM snehayuktApi mAtA // svajanasamudayaste yAti nUnaM vanAntaM / tanurapi dahanAntaM niHsahAyastatastvam ||27|| svArthamaya: strIsaMvanpaH / dviradagamanazIlA premalIlA kileyaM / tava hRdaya virAmA kelikAmAtivAmA // ss januSi sadApyAstrArthasiddheH sakhI te / mRtimupagatavantaM sAzrayenno kSaNaM tvAm ||28||
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - ------- -- vAlanA-caka ane nisahAyatA. artha-je strIne te potAnI mAnI prema rAkhe che te hArI strI mRtyu vakhate vilApa karatI karatI gharane khUNe besI raheze. hArA upara sneha rAkhanArI hArI mAtA paNa gharathI bahAra nIkaLI zerI sudhI hane pahoMcADavA Avaze paNa tyAMthI pAchI vaLI jaze. hArA kuTuMbIo ane sagAMvahAlAM kadAca AgaLa Avaze te smazAnabhUmiparyata Avaze paNa tyArapachIno sAtha nahi kare. are! bIjAnI te zI vAta karavI, paNa je A hAruM zarIra che, jeno saMbaMdha ati nikaTane che, bIjI badhI vastuo karatAM jene sahavAsa hArI sAthe vadhAre vakhatane che, te zarIra paNa zuM hAruM thavAnuM che ? nahi ja. te paNa smazAnabhUmimAM baLIne khAkha thaI janAruM che. tyAre to e badhAthI vikhUTA paDIne nisahAyapaNe ekAkI ja javAnuM che. (27). strIne sabaMdha svArthamaya che. he bhadra! hArI strI je ne page lAge che, tuM kaTu vacana kahe topaNa te sAMbhaLIne sahana kare che ane premabhAva darzAve che, hArA manane anusarIne vartI hadayane pramoda upajAve che, anukULa ceSTA ane hAvabhAvathI hArI manokAmanA pUrI kare che, te badhuM zAne lIdhe ? te tuM jANe che ? zuM aMtaranA hArane lIdhe ? nA. nA. svArthamaya premane lIdhe te badhuM dekhAya che. jyAM sudhI tuM tene hemAMgI vastu, va, AbhUSaNe lAvI Ape che, tyAMsudhIne te yAra che. jyAre hAra taraphano tene svArtha sadhAI rahyo eTale samaja ke premane paNa aMta AvI rahyo. cAlu janmamAM paNa jyAre svArtha sudhInuM ja sagapaNa dekhAya che, tyAre te strI parabhava jatAM eka kSaNa paNa Azraya Apaze evI AzA rAkhavI taddana mithyA che. (28)
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekatva bhAvanA 136 vivecana-AgaLanA kAvyamAM je mamatAnuM svarUpa batAvyuM, te mamatAnAM pAno saMbaMdha kayA prakAra che, te A be kAvyamAM darzAvavAmAM Avyo che. eka jIvane bIjA jIvonI sAthe je saMbaMdha baMdhAya che te be prakArano che. eka janmasaMbaMdha, bIje aicchika saMbaMdha. je kuLamAM janma dhAraNa karyo te kuLanA mANasanI sAthe mA bApa bhAI bahena vagere saMbaMdha pahelA prakArano che, tyAre strI ane tenAM saMbaMdhIonI sAthe saMbaMdha bIjA prakArano che. mitratA-dostI paNa A prakAramAM samAya che. jIva ekalo hovA chatAM anekatAnI pratIti thAya che. te ema mAnIne AzvAsana le che ke koI phikara nahi, huM eka nathI paNa A badhA saMbaMdhIo hArA che. mahAre hATuM kuTuMba che. AvI mAnyatA, upara kahelA saMbaMdhane lIdhe che. A saMbaMdhamAM jIvane eka jAtanI madhuratAne AsvAda thAya che. e saMbaMdhathI eka prakAranI magarUbI A jIva mAnI le che. A saMbaMdhanI madhuratA, ramaNIyatA, sthAyitA keTale aMze che tene vicAra A kAvyamAM karavAmAM Avyo che. granthakAra jaNAve che ke mA, bApa, bhAI, bahena, strI, putra, putrI vagere aMdaranAM saMbaMdhIo ane mAmA, mAsA, phuA, vevAI, jamAI, vagere bahAranA saMbaMdhIone saMbaMdha keTaleka ThekANe alabatta ramazuya bhAse che, paNa upalaka dRSTie uMDA utarIne vicAra karIe chIe to A ramaNIyatA vAstavika jaNAtI nathI. mAtA pitA putranuM pAlana kare che. putranI sagavaDa mATe keTalIka muzkelIo pitAne zira vaherI le che. paisA kharcIne bhaNavA vagerenAM sAdhana pUrAM pADe che. lagna saMbaMdhe thato kharcano bojo paNa upADI le che. e badhuM kharuM, paNa Ama karavAmAM mAbApane preraNuM karanAra zuM mAbApanI svAbhAvika IcchA che, ke putra pitAne saMbaMdha che, ke anya kaMI che ? dekhItI rIte te ema jaNAya che ke kudaratI preraNAthI ja mAbApa putranuM pAlana kare che, ane putra pratyene te
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - 134. bhAvanA-cAtaka mane prema paNa kudaratI ja che, paNa kharI rIte jotAM kudaratI prema ane kudaratI saMbaMdhanA paDadAnI pAchaLa gupta rIte saMtAI rahelo svArtha che. mAbApa ema samaje che ke A putra mATe thaze tyAre amAruM pAlana karaze, amane kamAIne khavarAvaze, amArI pAchaLa kharaca khuMTaNa karaze, amAruM nAma kAyama karaze, AvI AvI aneka jAtanI AzAo saphaLa karavAnA sAdhana tarIke putra che, ema mAnI lIdhuM che, ane A mAnyatA che tyAM sudhI ja te saMbaMdhamAM mIThAza rahe che, paNa jyArathI teone ema samajavAmAM AvI jAya ke " A putra kaputa thaze, amAruM pAlana nahi karaze, avaLA lakSaNovALA hovAthI amAruM nAma badanAma karaze " tyArathI mAbApano putra pratyeno prema zuM kAyama raheze ? kudaratI saMbaMdhamAM mIThAza raheze ? nahi ja. eka kSaNa paNa nahi rahe. svArthanI mAnyatA traTI ke khela khalAsa thayo. kudaratI premano paDado te ja kSaNe uDI jaze. tevI ja rIte putrane paNa amuka svArtha raheze tyAMsudhI ramaNIya prema dekhAze. basa A ja rIti saghaLAM saMbaMdhIene ekasarakhI rIte lAgu paDI zakaze, kemake putra ane mAbApanA saMbaMdha karatAM bIje kaI adhika saMbaMdha nathI, te paNa keTalIka rIte svArthika saMbaMdha tarIke siddha thAya che, tyAre tenA karatAM utaratAM bIjA saMbaMdhIonA premanI to zI vAta karavI ? vyavahAramAM banatA svAthI premanA aneka dAkhalAo jevA sAMbhaLavAmAM Ave che, ane te darekane lagabhaga jANavAmAM haze tethI atre dAkhalA TAMkavAnI jarUra jaNAtI nathI. mAtra eka dAkhalo atre basa thaze. . daSTAMta- kuMdanapura zaheramAM eka lakSAdhipati zAhukArane eka putra ane eka putrI ema be pharajaMda hatAM. putranuM nAma phakIracaMda ane putrInuM nAma caMdA hatuM. zeThanI sArI jAherajalAlI hovAthI
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekatva bhAvanA 135 putra ane putrIne yogya vayamAM sAre ThekANe paraNAvyAM. keTalAka vakhata pachI zeTha paralokavAsI thayA ane gharano kArabhAra phakIracaMdanA hAthamAM Avyo. punyanI ajaba lIlA che. mANasanI dazA hameza sarakhI rahetI nathI. eka dina rAjA ne bIje dina rAMka evA dAkhalA paNa durlabha nathI. sUryanI eka divasamAM traNa ane vasthA badalAya che to mANasanI badalAya temAM zI navAI ? pitA gujarI gayA pachI divase divase vyApAramAM dhakko lAgavA mAMDyo, AsAmI khAda paDI, jenA hAthamAM tenA mahomAM evI rIte 5sAno ghasAro thatAM phakIracaMdabhAinI phikara vadhatI gaI. eka divasa e Avo pugyo ke phakIracaMdabhAI kharekhara eka phakIra jevA ja banI gayA, saMpatti sarva cAlI gaI. gharabAra sthAvara mIlakata sadhaLI gharANe mukAI gaI. te uparAMta karaja thaI gayuM. thoDA vakhata sudhI sagAMo taraphathI sahAya maLI paNa te kyAM sudhI cAle ? garIbAInA vakhatamAM sagAM paNa thoDAM ja rahe che. Akhare phakIracaMdanA gharamAM vastra ane anna e baMne cIjanI taMgI paDavA mAMDI. lugaDAne hajI paNa thAgaDa thIgaDa thAya, paNa peTane thIgaDuM kAma AvatuM nathI. bhUkha ane duHkhathI kaMTALI jaI strIne piyaramAM ravAnA karI phakIracaMde paradeza tarapha prayANa karyuM. jene ghoDA ke gADI vinA cAlatuM nahi, tene Aje lAMbI musApharI paNa page kApavAno vakhata Avyo. hA daiva ! tArI gati ajaba tarehanI che. kharekhara vakhatanI balihArI che. mANasa tenuM nAma ke jene jevo vakhata Ave tene anukULa thaI jAya. phakIracaMdanA zarIra upara hajAranI kiMmmatanAM jharIyAna vastro ane lAkhanI kismatanA hAra ane mALAo rahetAM hatAM, paNa Aje te phATayAM tUTayAM eka be ciMtharA jevAM lugaDAM sivAya kazuM nathI. phakIracaMdanA manamAM vicAra thayo ke rastAmAM henanuM gAma Ave che tenI sthiti paNa ghaNuM sArI che. thoDA pheramAM che paNa paradeza javAnuM che te bahenane
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ + 136. bhAvanA-rAka maLa jauM. vakhate tyAM paNa Azare maLI jAya. ema dhArIne bahenanA gAmano raste lIdhe. rastAmAM AvI garIba sthitimAM phATaye tUTaye lugaDe paisAvALI bahenane ghera javuM tene zaramabhareluM lAgyuM. AvI sthitimAM mane Adara maLaze ke kema te viSe taka vitarka thavA lAgyA. tyAre zuM na javuM ? ahiMthI rasto badalAvo ? nA nA, tema to na karavuM. ahisudhI AvIne bahenane maLyA vagara ema ne ema to na javuM. kaMI nahi. jevI sthiti te pramANe vartavuM. emAM zarama zAnI? ema aneka saMkalpa vikalpa karI bahenane ghera bhAI pahoMce. A vakhate phakIracaMdane zarIra upara eka chaNuM dhotIyuM, traNa cAra ThekANe thigaDAvALuM aMgarakhuM ane mAthe eka ciMtharA jevI pAghaDI bAMdhelI hatI. pagamAM pagarakhAM hatAM nahi, tethI paga guMdaNu sudhI dhULa-rajathI kharaDAyelA hatA. khabhe eka kothaLo hato, temAM thoDe ghaNe sAmAna hato. lakSmI gaI tenI sAthe teja jatuM rahyuM hatuM. vaLI rastAnI musApharImAM moTuM paNa rajathI kharaDAyeluM hatuM, tethI teno dekhAva bahu garIbAI bharelo lAgato hato. phakIracaMdanI bahena caMdAne A dekhAva bahu zaramAvanAro lAgyo. ghaNe varase bhAInA meLApathI ghaNI khuzAlI thavI joIe, tene badale bahenanA manamAM tiraskAra chUTavA lAgyo. are piTayo bhUkhabArasa jevo bhikhArI thaIne AMhi kayAM Avyo ?mahArI bahenapaNIo Ane mahArA bhAI tarIke oLakhaze to mArI keTalI halakAI thaze ane mane keTaluM zaramAvA jevuM thaze? A bhikhArI hithI tarata ravAnA thaI jAya te ThIka. je ene khAvA pIvAnuM sAruM sAruM maLaze ane Adara satkAra maLaze, to te ahiMja paDe raheze, mahAruM ghara choDaze nahi, mATe enuM apamAna karavuM ke jethI jaladI palAyana karI jAya. AvA ugAre bahenanA moDhAmAMthI nIkaLyA. phakIcaMda gharamAM Avyo te khare, paNa keIe tene "Ave besa' eTaluM paNa kahyuM nahi. sagI bahena taraphathI satkAra na thaye
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekatva bhAvanA 137 tyAM bIjA taraphanA satkAranI zI AzA rakhAya ? bhAI vagara bAlAvyo eka khATalA upara besI rahyo. gharanA mANaso badhA jamI gayA tyAMsudhI paNa koIe tene jamavAnuM kahyuM nahi. game te sahanazIlatAvALo mANasa hoya, topaNa AvA anAdarathI manane kheda te thAya ja. phakIracaMda kheda sAthe vicAra karato hato ke AnA karatAM ahiM na Avyo hota to sArUM. are meM to AMhi henanI sthiti sArI che tethI kaMIka Azraya maLaze ema dhAryuM hatuM, te AzA to dUra rahI paNa AzvAsana sarakhuM paNa na maLyuM. hA deva ! hA nasIba! koIno doSa nathI, mArI dazAno ja deSa che. nahito bApanI ATalI mIlakata zuM kAma cAlI jAya ? arere ! AvA jIvatara karatAM meta zuM kharAba ? he haMsa ! he prANa! A duHkhI ane durbhAgI zarIramAM paDayA rahevuM tamane kema game che? Ama aphasosa karatAM phakIracaMdabhAIne kAI e bolAvyo ke cAlo jamI le. bhAI jamavA gaye paNa tyAMye apamAna. sArA sArA bhejananI AzA rAkhI hatI paNa te jyAM tenA bhAgyamAM hatuM ? tenA nazIbamAM te khATI chAza ane jeTalo e be ja vAnAM hatAM, ane te paNa nokara cAkaranI paMktimAM. pisAvALI bahenanA gharamAM ghaNe varase AvelA -bhAInI AvI sarabharA kAMI cheDI duHkhadAyaka na gaNAya, paNa zuM upAya ? bicArA garIba phakIracaMdanuM zuM baLa? ahi koNa teno sage? bahena to pote paisAvALo thaI ThATha mATha karI Avya heta te sagI thAta. vAcaka ! saMsAranA saMbaMdhIonA saMbaMdha kevA prakAranA che, tene barAbara ahi nirIkSaNa karaje. bhAI jamato hato tyAre plena to kyAranIe jamIne aMdaranA oraDAmAM palaMga upara paDI gaI hatI. vadhAre joIe te mAMgI lejo ema kahenAra paNa tyAM keI nahato, to pachI Agraha karanAranI kayAM rAha jovI ? ! gusso ane khedane durbaLatAnA paDa nIce dabAvI phakIracaMda hAtha dhoI eka bAjue paDelA khATalA upara thAka utAravAne sUte. kheda ane
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138 bhAvanA zataka ligIrInA vicArAmAM kaMIka dha AvI. kalAka be kalAka pachI jAgyA. tyAre sAmenA eraDAmAM caMdA ane tenI henapaNIonI mijalasa jAmI che. hAsya vinAdanI vAtA cAlI rahI che. temAM eka sakhIe pUchyuM ke A sAmA khATalA upara beThelA prAhuNeA kANu che ? caMdAne javAba ApyA vinA chUTako nahAtA. kharU khelatAM zarama AvatI hatI, tethI kahyuM ke e mArA pIyara taraphane mANusa che. bIjI sakhIe kahyuM ke zuM e tamArA sagA che? caMdA eTalI :nA. nA. sagA ageA kAMdha nahi paNa AgaLa mArA bApanA gharamAM culAkukaNa ( rasoi) hatA, eTale mArA bApanA gharanA nokara che. A zabdo phakIracaMde kAnAkAna sAMbhaLyA. have tene eka ghaDI paNa AMhi rahevuM muzkelIbharyuM lAgyuM. te tarata tyAMthI uThayA. peAtAne kAcaLeA khabhe nAMkhI te cAlatA thayA, paNu kAI e tene pUchyuM nahi ke atyAre kyAM jazo ? phakIracaMdane vadhAre aphsosa teA e thA hatA ke je mhenane huM ghaNI hAMzathI maLavA AbyA te mhete mane elAvyA nahi, prema kuzaLanA samAcAra pUchayA nahi, mArI hAlata viSenI kazI vAtacIta karI nahi, ane mArA sAmuM paNa joyuM nahi ! haze, have asAsa karyAM zA kAmanA ? garIbanA melI paramezvara che mATe tenApara AdhAra rAkhI daiva ArI jAya tyAM javuM, evA nizcayathI teNe peAtAnI musApharI AgaLa lakhAvI. koI dezAvaramAM nIkaLI gayA, tyAM puNyanA sitArA ugyA. divase divase dravyamAM vadhArA thatA gayA. pAMca daza varasa tyAM gALyA teTalAmAM sArI rIte lakSmIne saMcaya thayA. svadeza tarapha te pAchA karyAM. je rastAmAM haeNnanuM gAma Ave che teja rastA AvI caDayeA. A vakhate phakIracaMda zeTha ekalA nahi, paNa rasAlA sAthe hatA. e cAra nAkarA, eka e sipAi, gADI gheADA sAthe ThAThamATha hatA. mhenanuM gAma AvyuM tyAre gAmamAM na gayA paNa taLAvanI pALe utaryAM. panIyArI bAioe zeThanuM nAma hAma pUchI caMdAkhAne khabara pahoMcADavA. bhAInA ThAThamATha ane
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekatva bhAvanA, 13 zrImaMtAInA khabara sAMbhaLI caMdA, bhAine maLavA ane teDavA javAnI utAvaLa karavA lAgI. sArAM lugaDAM paherI, be cAra sakhIo ane nokara cAkarene laI caMdA taLAvanI pALe AvI. bhAine maLI, ovAraNAM lIdhA ane kahyuMH bhAI! A bahu sAruM karyuM ! AMhI mAruM ghara che tenI tamane khabara nahi hoya ke ahi taLAvanI pALe utAro karyo ? zuM amArI lAja gumAvavI che ane mazkarI karAvavI che? bhAI! tamane ATalo paNa vicAra thayo nahi. tame paisAvALA cho to amAre ghare paNa jAra bAjarInA roTalA maLI raheze, mATe have chAnAmAnA cAlo ghera. bhAIe kahyuM : hena, huM ekalo nathI paNa ATalA badhA mANaso mArI sAthe che, ATalo badho sarasAmAna che, te badhuM kayAM pheravavuM pheravavuM? mATe hamaNuM mApha kara. vaLI bIjI vakhata huM AvI jaIza. caMdA-vAha bhAI vAha! bahena upara dayA to bahu rAkhe che. paNa bhAI, phikara nahi, paramezvaranI mahera che. tamArA pratApe roTale. pANIye sukhI chaie. tamArA AvavAthI kAMI ghaTI jAya tema nathI. mATe have Agraha karAvo nahi. nA pADaze to mArA gaLAnA sama. che. tamane jamADayA vinA anna khAvuM harAma che. phakIracaMda zeTha manamAM vicAravA lAgyo ke-te paNa divasa hato ane Ajano paNa divasa che. kAMI nahi bahena ATalo Agraha kare che te cAlo. sarasAmAna ane nokara cAkara sAthe zeTha caMdAne ghera AvyA. Aje caMdAnA harSane pAra nathI. bhAinI sarabharAmAM be cAra mANasone khAsa kAme lagADI dIdhA. be cAra dAsIo rasoinA kAmamAM vaLagI gaI. eka tarapha garama pANuM thAya che, bIjI tarapha mardana karanArA, zeThane zatapAka sahastrapAka Adi telathI mardana kare che, snAna karAve che, jamavAne samaya thatAM rUpAne pATalA ane rUpAnA bAjoTha upara sonAnI thALIo ane sonAnA vADakA.
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ 140 bhAvanA taka gAThavAi gayA. zeTha jamavA beThA. una meAtInA pa`khA hAthamAM laI nsAInA upara pavana nAMkhe che. nava navI rasAi pIrasAya che. A badhuM joI kkIracaMda zeTha teA vicAramAM magna thaI gayA ke ATaluM badhuM mAna kAne maLe che? huM tA ene e chuM. mAtra sArAM lugAM ane dAgInA paherelA che e vizeSa che. tyAre A mAna mane nathI maLatuM paNa dAgInAne maLe che. vhena jANatI haze ke bhAi pahelI vAta bhUlI gayA haze, paNa e bhUlAya tevuM kyAM che ? pirasAyela bhojanamAMthI kALIyA lIdhA pahelAM zeTha hAthamAMthI kAnamAMthI ane DAkamAMthI ghareNAM utArI utArI thALImAM mUkavA lAgyA ane kahevA lAgyA ke are hAra ! are mALA! are ThaMDA veDha ! tame A jame. A badhuM tamAre mATe che. mane paNa tamAre pratApe maLe che. caMdA, bhAIne kahe che ke bhAI, A rIti te kyAMnI ? Ama cALA kema karI che. ? bhAie kahyuM: mhena ! A cALA nathI paNu kharekhara che. ATaluM badhuM mAnapAna A vastuone maLe che-mane nathI maLatuM. huM tA enA e ja chuM. sAMbhaLa dAme Adara dIjIe, dAme kIje kAma; pahele phere ApIyuM, culADu kaNa nAma. mhena ! huM teA e ja cUlAkukaNu-rasAie bhikhArI chuM. za varasa pahelAMnuM apamAna huM visarI gayA nathI. paNa temAM kAMi tArA doSa nahAtA, mArAM karmInA ja vAMka. AthI caMdA bheAMDI paDI gai, ane avicArIpaNA mATe kSamA mAMgI. bhAIe kSamA ApavAnI sAthe sArI rakama vhenane bakSIsamAM ApI. heMne ghaNA AgrahathI e divasa bhAIne rAkI vidAya karyAM. dareka ThekANe prAyaH AvI ja svAnI mAjI DAya che. svAtha hoya teA bhAine arjuna ane huMane bhAi, strIne pati, ane patine strI, mAbApane putra ane putrane mAbApa, paNa svArtha na hAya teA kANu vhena ane kANu bhAI, kANu
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekatava lAvanA. 14 pati ane koNa strI, koNa mAbApa ane koNa putra, koNa zeTha ne koNa kara ! saghaLo saMsAra svArthavRttimAM sapaDAyelo che. te pachI kaNe kenI cAha dharavI ? vakhata paDaye koI kAma nahi Ave. koI. paNa niyamane apavAda to hoya che ja, tethI vagara svArthe kAma kare evA mANaso nathI ja ema te kahI zakAya nahi. paNa hoya to. te bahu ja viralA, somAM eka, ke hajAramAM pAMca. koI paNa viSathanuM samarthana karavAmAM tenI gaNatrI thAya nahi. tethI ja jenI bahulatA che te upara lakSya ApIne kahevAmAM AvyuM che ke strI putra vagere svArthaparyanta sagAM che. "tugatu sunaH" e nyAye kadAca dhaDIbhara mAnI laIe ke ApaNuM sagAMvahAlAM saMkaTane vakhate A5Nane sahAya kare che. paNa graMthakAra ema pUche che ke bhale teo hamaNAM tamane sahAya kare paNa jyAre mota Avaze te vakhate kayo sago bacAvI zakaze, ke paraloka pramANamAM sAthI banaze ? tyAre te saghaLA hArAthI chUTA paDI jaze. strI to gharanA khUNAmAM bharAIne roze, mAtA zerI sudhI Avaze, saMbaMdhIo smazAna sudhI Avaze ane bIjAnI to zI vAta karavI; paNa je A hAra vahAlAmAM hAlo deha te paNa smazAnamAM ja raheze-hArI sAthe AvavAno nathI. tuM jema A ekalo tema javuM paNa ekalAne ja paDaze. (27-28). mitraannaamshaaytaa| vipulavibhavasAraM ramyahAropahAramasakRdapi ca dattvA toSitA ye sakhAyaH // atiparicayavantastepyadUraM ksnto| bhayadamaraNakAle kiM bhaveyuH sahAyAH // 29 // mitrAnI asahAyatA. - atha-je mine sArAmAM sAra puSkaLa vaibhava ApIne ke
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ 142 bhAvanA zataka sArA sArA hAra ane mALAnI bakSIsa karIne vAraMvAra khuza karyAM che, jemanI sAthe lAMbA vakhatanA paricaya che, ane gADha sabaMdha che te mitrA aMtakALanI mAMdagIne vakhate najIkamAM najIka kheDA haze tApaNu zuM te hArUM duHkha potAnA upara vhArI lai hane sahAya ApI zakaze ke parabhave jatAM hArA sAtha karaze ? nahi ja. jIvananA aMta AvatAM mitrAnI mitratAnA paNa aMta AvI jaze. khAtrIthI mAnI le ke Akhara tuM ekIlA che. (29) vivecana--uparanA kAvyamAM maitrInA saMbaMdhanI vicAraNA karI Akhara tenI sahAyatAnA paNa abhAva batAvyeA che. sAdhAraNa rIte mitrA traNa prakAranA che, kaniSTha, madhyama ane uttama. je mitrA peAtAnA mitranI pAsethI kaiMka svA` sAdhavAnA hoya tyAMsudhI premabhAva darzAve, devAnI nahi paNa mitranI pAsethI kaMi ne kaMI levAnI ja sadA AzA rAkhe, uparathI mIThuM mIThuM elI aMdarathI svA sAdhavAnAM kAvatrAM cAlu rAkhatA hoya, guNune badale avaguNu kare, evA prakAranA mitrAne adhama-kaniSTa mitrA kahI zakAya. dRSTAMta--vAmadeva ane rUpasenanI mitratA AvA ja prakAranI hatI. vAmadeva brAhmaNaputra ane rUpasena viNakaputra hatA. banenAM dhara pAse pAse hAvAthI nhAnI umarathI tenI mitratA baMdhAI hatI. ane jaNu sAthe sAthe eka skUlamAM bhaNutA, tethI baMnenA sahevAsa sArI rIte rahetA. nizALathI chUTayA pachI paNu ane jaNa eka ThekANe bhegA maLI besatA. te baMne mitrAnA kuTuMbanI Arthika sthiti nabaLI hatI. mhoTA thayA pachI ane potapAtAnI jJAtimAMthI sAdhAraNa kuTuMbanI kanyA sAthe paraNyA kharA, paNa kuTuMbanA nirvAha cAle teTalI kamANI tyAM naheAtI, tethI vAmadeve rUpasenane kahyu ke ApaNe kyAMka paradezamAM nikaLI jaIe. paradeza sivAya paisA pedA nahi thAya. rUpasenane paNa paisAnI jarUra hatI, tethI mitranA
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekatva bhAvanA 143 matamAM maLata thayo. potapotAnAM mAvitranI saMmati laI baMne jaNa paradeza khAte nikaLyA. muMbaI ke kalakattA jevA heTA zaheramAM AvI pahoMcyA. vyApAramAM muDI rokavI joIe, te to temanI pAse hatI nahi, tethI nokarInI zodha karI baMne jaNa jude jude ThekANe nokarIe rahI gayA. rUpasena vaNikaputra hovAthI tenAmAM vyApArakaLAnA svAbhAvika saMskAro hatA, ane prakRti paNa sArI hatI, tethI dinapratidina zeThanI prIti tenA para vadhatI gaI ane prativarSe pagAramAM paNa vadhAre thato gayo. sAcI dAnata, huzIyArI ane sthiratA e traNa guNe heya to tenA upara zeThanI pasaMdagI thAya emAM kAMI navAI nathI. be traNa varasa pachI dukAnamAM tene bhAga rAkhavAmAM Avyo ane rUpAsena, zeThano vizvAsu bhAgIdAra banyo. dukAnamAM vArSika Avaka sArI hatI ane dhaMdhe binakhamI hato, tethI rUpasena pAse paisAno jamAva thavA lAgyo. bIjA hAtha upara vAmadeva vyApAranA saMskAra vagarane, akuzala, lAlacu ane asthira manano hato. temaja dAnata joIe tevI pAka nahotI tethI te kaI paNa ThekANe Takato nahi. mahIne be mahIne tene zeTha badalAvavo paDato. bIjuM ThekANuM zeAdhI devAnuM ane tyAM vAmadevane goThavavAnuM kAma paNa rUpasenane karavuM paDatuM. vakhate jAmInagirI A pavI paDatI, to tyAM paNa rUpasena jAmIna thato, kAraNake rUpasenane vyApArI vargamAM sAro vizvAsa beThelo hato, eTaluM ja nahi paNa vakhate nekarI vinA besI rahevuM paDatuM tyAre paNa kharcA mATe joItA paisA rUpasena pUrA pADato ane dezamAM mokalavA mATe paNa vAraMvAra rUpasena vAmadevane sahAya karate, ema dhArIne ke ame be sAthe AvyA chIe ane mitrane madada karavI e mAro dharma che. rUpasena jyAre AvI bhalamanasAIthI vartato, tyAre vAmadeva uparathI te miThAza rAkhato 5Na aMdarakhAne rU5senanI haDatI sthitinI irSyAne lIdhe tenuM kharAba thAya ema Icchato hato. huM rajhaLuM chuM
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanA-zataka ane rUpamena kamAya che, e ThIka nahi. te paNa mArI mAphaka rajhaLa to ThIka, AvI AMtarika icchA vAmadevanA manamAM hameza rahetI. jyAMsudhI puNyane sitAro caLakato hoya tyAMsudhI game teTalA duzmana hoya ane kharAba ciMtavatA hoya, topaNa zuM thayuM ? jema jema vAmadeva IrSyA karato tema tema rUSasenane to lAbha ja maLato gayo; ane te vAmadevane paNa madada Apato rahyo. vAmadevanI paTakaLAthI AjasudhI paNa rUpasenane tenI AMtarika asUyA jANavAmAM AvI nahotI. bhalo mANasa badhAne bhalA ja jue che ane buro mANasa badhAne burA ja jue che, e eka sAmAnya niyama che. vAmadevane ATalA vakhata rUpasene madada karI upakAra karyA chatAM te rUpamenanI kaMI ne kaMI khAmI ja joyA karato. eka divasa rU5sene vAmadevane bolAvIne kahyuM, mitra ! dezamAMthI teDAvavAnA ghaNA saMdezA Ave che, ane ApaNane deza cheDe paNa ghaNe vakhata thayo che, mATe have svadeza tarapha jaie. vAmadeve kahyuM ke, bhAI ! hAre dezamAM javuM harSa bhareluM che, kAraNa ke have sArI rIte dhana-prApti thaI che, paNa huM zuM dhArI dezamAM AvuM? ATalA varasa paradeza kahADayAM paNa hajI khIsuM khAlI ja rahyuM che. tyAM jatAM mAbApa ane gAmanA mANaso pUche tyAre javAba zuM Apa ? daridratA laIne zuM dezamAM AvuM? tuM khuzIthI jA. huM to hamaNAM nahi AvuM. rUpasene kahyuM : mitra, zoca kara nahi. mane je prApti thaI che, temAMthI huM tane paNa ApIza. ema mAnIza ke mane pAMca hajAra eAchA maLyA hatA. ApaNe bhegA AvyA hatA tema bhegA ja jaIzuM. tyAre vAmadeve kabula karyuM. amuka divase baMne mitro deza tarapha javAne nIkaLyA. dezamAM laI javAne keTaleka sAmAna lIdhe che. relavenuM sAdhana na hovAthI temane pagaraste gADAthI musApharI karavAnI hatI. rastAmAM cAlatAM vAmadevane tenA kuTila svabhAva pramANe rU5senanuM sarva dhana paDAvI levAnI duSTa vRtti thaI 25senanA jIvatAM te dhana maLe nahi, mATe A jaMgalamAM ja kayAM tenuM
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekatva bhAvanA 145 kATaluM kahADI nAMkhavuM. te kayAM ane kevI rIte tene ghATa ghaDavA lAgyA. daramyAna jaMgalamAM be rastA nIkaLatA jovAmAM AvyAM. vAmadeve sAmAnanAM gADAM eka mArge ravAnA karAvI A bIjo mArga najIka paDaze ema yuktithI samajAvI pote rUpasenanI sAthe te mArge cAlavA mAMDayuM. sAthenA mANasone ADA avaLA ravAnA karI jaMgalanuM ekAMtanI jagyA zodhI, visAmAne miSe tyAM utAro karAvyo. thoDA vakhata pachI rUpasenanI AMkha gherAvA lAgI, eTale vAmadevane pote sUI javAnuM kahyuM, vAmadevane eTaluM ja joItuM hatuM. rU5sena sUto ane uMgha AvI gaI, eTale vAmadeve gupta rAkhelI gukhI bahAra kahADI. AsapAsa najara pheravI AvatA jatA mANasanI tapAsa karI to koI mANasa najare na paDayuM eTale te potAne maneratha siddha thaye mAnI rUpasenanI chAtI upara rahaDI beThe. rU5sena jAgyo ane gAbharo banI jue che to potAnI chAtI upara caDI beThelA vAmadevane joyo ane kahyuM-are vAmadeva ! A tane zuM sUjhayuM ? mArI chAtI upara zA mATe tuM rahaDI beThe ? vAmadeva-basa, rUpasena! have huM tyAre mitra nathI. ISTanuM smaraNa karI le. A tyAre chello samaya che. rUpasena-paNuM zA mATe? meM tAruM zuM bagADayuM che? hane vAraMvAra madada karI, paisA ApyA, nekarIe rakhAvyA tene A badalo? vAmadeva hA, tene ja badale. have badhAM kRtyo yAda karavA jeTale ane sAMbhaLavA jeTalo samaya nathI. huM pharIthI hane kahuM chuM ke ISTanuM smaraNa karI le. rUpasena-are kaI rIte tuM mahane nahi cheDe? tAre dhana joItuM hoya to te laI le, paNa mane mAra nahi. vAmadeva-have karagaravAthI kAMI vaLavAnuM nathI. huM kaI paNa
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ 146 bhAvanAtaka. rIte tane choDavAnuM nathI. tyAre mAbApane kaMI kahevuM hoya to samAcAra Apa. rUpasena-DIka bhAI. jema tArI marajI hoya tema kara, mAre have samAcAra zuM ApavA hatA? paNa mArAM bhAvi kadAca bahu kaLakaLATa kare che temane A cAra akSaro saMbhaLAvaje. "vA. rU.gha. la.' rUpasene vicAra karyo ke kharA samAcAra te A ApavAne nathI. mArI dolata pacAvavAne ulaTA sulaTA samAcAra Apaze. tethI A marmabharelA zabdamAM ja saMdeza mokalavo vAjabI che. vA. rU. gho. la. e cAra akSare bolI rahyo eTalAmAM to vAmadeve tenA gaLAmAM guptI paherAvI dIdhI. vAmadeve, brAhmaNa hovA chatAM dhananA le duSTa rAkSasarUpa banI hajAro vakhata upakAra karanAra upakArInA prANa lIdhA. rUpasenanA zabane eka khADAmAM dhakelI daI tyAMthI cAlato thayo. sAmAnanAM gADAMne maLyo. gADAMvALAne ane mANasane rUpasenanA AgaLa javAnI vAta samajAvI musApharI AgaLa laMbAvI. rastAmAM junA mANasone rajA ApI pAchA vALI navAM gADAM ane navA mANaso meLavyA che jethI A lata bIjA keInI che ema koIne zaka rahe nahi. rUpasenanI sarva mIta pitAnI karI levAthI ane pacAvI pADavAthI khuza thate vAmadeva potAne ghera pahoMcyo. mAbApa ane sagAMvahAlAMone maLe. tenI ATalI badhI kamANIthI tenA sagAMvahAlAM tene ghaNu mAnanI dRSTithI jovA lAgyAM. vAmadeva paNa temanI AgaLa pitAnI huzIyArInI ane vyApAranI banAvI banAvI vAto karavA lAgyo ane pitAnI bahAdurI jaNAvavA lAgyo. rUpasenanAM bhAvitro vAmadevanA AvavAnA khabara sAMbhaLI potAnA putranA samAcAra levAne vAmadevanI pAse AvyAM. vAmadeve praNAma karIne kahyuM " vaDIlazrI ! Apa rUpasenanA samAcAra pUchavA AvyA paNa te samAcAra ApatAM mArA manamAM ghaNe kheda thAya che. mAre
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekatva bhAvanA. 147 mitra rUpasena ane huM sAthe paradeza gayA, dhaMdhe vaLagyA, paNa rUpasena kyAMya phAvyA nahi. koI ThekANe TakyA niha. meM tene ghaNI vAra madada karI. chevaTa huM AMhi AvavAne taiyAra thayA te pahelAM tene mArI sAthe AvavAne dhaNuM kahyuM. mArI muDImAMthI tene ApavAne kahyuM, paNa mArUM kahyuM mAnyuM nahi. chevaTa meM pUchyuM ke tAre samAcAra kaMI ApavA che? tyAre kahe ke huM kamAyA nathI tethI zuM samAcAra ApuM ! ahu bahu kahyuM tyAre mAtra eTaluM ja kahyuM ke vA. rU. dheA. la. e cAra akSareza mArAM mAvitrane saMbhaLAvaze. ATaluM kahI te kyAMya jatA rahyo, tenA kaI patto lAgyA nahi, tyAre huM AMhi AvyA. "" A khedakAraka samAcArathI rUpasenanA kuTuMbamAM azAMti phelAI. ATalA varasa paradezamAM gALyA chatAM kaMI kamANI thaI nahi e eka nirAzA, tenI sAthe vaLI kaI samAcAra na mAkalatAM te kyAMya cAlyA gayA tenA patto nahi, ethI sarvane ati dilagIrI thavA lAgI. chevaTa vA-rU-Ala e mabharelA akSarAnA zA artha thatA haze te jANavAnI utkaMThA thaI. kaMI paNa samAcAra na meAkalatAM mAtra cAra ja akSarezanA mAkalelA saMdezA kaI paNa bheda bharelA hAvA joie, ane te uparathI vAmadevanI vAta upara paNa kaIka zaka utpanna thayeA. rUpasena AvA huzIyAra chatAM taddana niSphaLa thAya e vAta zaMkAbharelI lAgI. vyApAramAM ttehamada thavAnA AgaLanA samAcAre te zaMkAmAM vadhArA karyAM. chevaTe rAjasabhAmAM jaI rUpasenanA pitAe cAra akSarAnA mama bharelA atha samajAvavAnI darakhAsta mUkI. rAjAe piMDatA melAvI tene a jaNAvavAnI tAkIda karI. paMDitA vicAramAM paDI gayA. " vA-3-aAla " evA koI eka zabda nathI, tema te kAI samasta zabda hoya tema paNa jaNAtuM nathI. Akhare eka vidvAna ke jene sAkSAt sarasvatI sAMnidhya hatI tenA jANavAmAM te arthe AvyA, ane teNe rAjasabhAmAM te zabdane A pramANe atha karI batAvyeAH--
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148 bhAvanA-zataka, manuSya vAmadevena mitreNa / rUpaseno vanAntare // ghoranidrAprasaMgena / lakSalobhAnipAtitaH // 1 // artha-vA" eTale vAmadeva, "rU' eTale rUpasena, "gha" eTale ghera nidrA ane "la" eTale lAkha rUpIAne lobha. arthAtavAmadeva nAmanA mitre vananI aMdara ghora nidrAmAM paDela rUpasena nAmanA zakhasane nidrAnA prasaMgane lAbha laI lAkha rUpIAnA lobhe mArI nAMkhyo. gupta bheda jAhera thayo. rAjAe rUpasena saMbaMdhI hakIkata tenA pitAne pUchI to te vAta saghaLI maLatI AvI. nizcaya thayo ke vAmadeve rU5senanI kamANa pacAvavA khAtara jaMgalanA ekAMta pradezamAM rUpasenanuM khUna karyuM che. e ja vakhate vAmadevane bolAvavAmAM Avyo. pUchayuM to te nAkabUla thayA. dhamakI ApI paNa mAnyuM nahi. sapta. rIte mAra mAravAmAM Avyo, tyAre saghaLuM kabula karyuM. rAjAe tene dehAntazikSA karI rUpasenanI kamAelI milakata tenA bApane devarAvI. vAmadeva rUpasenane mitra hato paNa te svArthI, guNa pachavADe avaguNa karanAre, mitradrohI hatI tethI te adhama mitranI gaNanAmAM AvI zake. guNa na kare tema avaguNa paNa na kare, mitranA taraphathI kaMIka lAbha maLI rahe ane mitranI sArI sthiti rahe tyAM sudhI mitratA rAkhe, paNa mitranI nabaLI sthiti thatAM tene sahAya karavAne badale tenI mitratA cheDI de tevA mitre madhyama koTinA gaNI zakAya. jeo mitranI tavaMgarImAM temaja garIbAImAM paNa sarakhe prema rAkhI mitratA nibhAve, kAma paDaye mitrane madada paNa Ape, eTaluM ja nahi paNa mitranuM duHkha pitA upara vaherI le tevA mitre uttama TinA kahI zakAya. pahelA ane bIjA prakAranA adhama ane madhyama mitro jagatamAM joIe teTalA che, paNa uttama mitra to
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekatva bhAvanA. 14 keIka sthaLe virala ja hoya che. A kAvyamAM ema darzAvavAmAM AvyuM che ke adhama ane madhyama mitro to vacce ja cheha Ape che paNa uttama mitro ke je duHkhanA vakhatamAM paNa mahebata rAkhI prema nibhAve che, teo paNa mRtyunA saMkaTamAMthI mitrane bacAvI zakatA nathI. mata vakhate teo paNa dUra besI rahe che, sahAya ApavAne samartha thatA nathI, arthAta aMte ekAekI prayANa karavuM paDaze. (29). ___ dravyamapi na sahagAmi / bahujanamupasevyopArjitaM dravyajAtaM / racitamativizAlaM mandiraM sundaraM vA // mRtipathamavatIrNe vedanAnaSTabhAne / kSaNamapi nahi kiJcittvatpathaM cAnugacchet // 30 // dravya paNa sahacArI nathI. artha - ghaNuM mANasenI gulAmagIrI veThI jAnanuM jokhama vahorI puSkaLa dravya meLavyuM; ativizALa bhapakAdAra havelIo banAvI; he bhAI! A badhuM paNa zuM tahane sahAya ApI sahagAmI banaze? nahi ja. jyAre aMtakALanI vedanAthI bhAna jatuM raheze ane paraloka tarapha prayANa karavuM paDaze, tyAre dhana saMpata ane havelIo eka kSaNa paNa hAro sAtha nahi kare. mRtyunA mArgamAM A badhAne choDI hAre ekalA javuM paDaze. (30) vivecana-paiso meLavanAra ane saMgraha karanAra zuM ema samaja nahi hoya ke A paiso mahArI sAthe to AvavAno nathI! temaja mArI dhAraNuM pramANe rahevAnuM nathI ! je samajatA hoya te teo dharma adharmane vicAra karyA vinA anItine mArge cAlI asatya prapaMca karI pitAnI jAtane paNa muzkelImAM nAMkhI zAmATe
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150 lAvanA-zataka mithyA kaSTa herI le ? kharI rIte kahIye to kadAca sahaja samajaNa thatI haze, paNa lobhanA paDadA nIce te samajaNa dabAI rahe che. lobha ke tRSNAne svabhAva ja evo che ke tenA kephamAM mANasanA manamAMthI satyAsatyane viveka jato rahe che. TuMkAmAM lebhathI vicArazakti guma thaI jAya che. kartAvyAkartavyanuM bhAna bhUlI jAya che. Avazyaka niryuktimAM kahelI mummaNa zeThanI kathA A viSayane vadhAre prakAzita banAvI zake. dRSTAMta-mahAvIra svAmInA sevaka zreNika rAjAnA samayamAM rAjagRhI nagaramAM eka muzmaNa zeTha raheto. kaI paNa rIte dhanane saMcaya karavo e tenuM jIvana sutra hatuM. jANe tene galasutImAM ja lebhavRttinuM pAna karAvavAmAM AvyuM heyanI tema dareka kAryamAM tenI labhavRtti pragaTa thatI hatI. "camaDI tUTe paNa damaDI na chUTe" e. kahevata akSare akSara tene lAgu paDatI hatI. eka ghaDI paNa pite navare besato nahi, ane gharanA mANasane besavA deto nahi. kAmakAma ane kAma. basa kAma e ja teno khorAka hato. je divase sAMja paDye kaMI ne kaMI paNa bhaMDAramAM paDatuM, te divasa te lekhAno mAnato ane rAte kaMIka nidrA le; paNa je divasa kamANu vagara khAlI jAya te divase tene tAva caDI Avato ane AkhI rAta becenImAM pasAra thatI hatI. halakAmAM halakuM dhAnya tenA gharane kherAka hato. ghI goLa khAMDa ke sAkaranI to vAta ja zI kI e badhI vastuonuM darzana paNa tenA gharanA mANasone bhAgye ja thatuM. pagamAM pagarakhAM paheravAnI che teNe bAdhA lIdhI hatI ane navAM lugaDAM paheravAnA to sama khAdhA hatA. koInA paherelAM phATelAM tUTelAM junAM vastrone thAgaDathIgaDa karI te paherato. eka damaDI paNa dAnamAM pote to kharate nahi paNa bIje kaI dAna de ane kharaca karato mANasa tenA jovAmAM Avate, to te divasa teno becenImAM jato hato. eka divasa te dukAnethI ghera Avyo tyAre tenuM mahe
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekatva bhAvanA. 151 paDI gayuM hatuM, rahe badalI gayo hato, uMDA uMDA nisAsA nAkhata hato, A joIne tenI kaMjusa strIe pUchayuM sumanI pUche sumardo, kahAsuM badana malIna, kahA gAMThase gira paDe, kahA kisIkuM dIna. .. 1 te samajatI hatI ke jyAre eka damaDI khavAI gaI hoya ke devAI gaI hoya tyAre mArA dhaNInI AvI dazA thAya che. ema dhArIne teNe pUchyuM. tenA javAbamAM mummaNe kahyuM ke - nahi gAMThase gira paDe, nahi kisIkuM dIna, detAM dIThe erake, vahAMsa badana malIna. 2 are akkalahIne strI! tuM hajI mane oLakhatI nathI? mArI dIdhelI gAMTha chUTe kharI ke? jema hAranI gAMTha na chUTe tema aMdaranI gAMTha paNa zuM chUTavAnI hatI ane ema huM koIne damaDI parakhAvuM tevo chuM ? A te rastAmAM cAlatAM eka gRhastha, bhikhArIone anAja kapaDAM vagere deto mArA jevAmAM AvyA, tyArathI mArA peTamAM duHkhavA AvyuM che. becenI thaI paDI che. basa Aje mAre kaMI paNa khAvuM nathI. cAle Aje nidrA paNa AvavAnI nathI, kyAMka kAma karavA nikaLI jaIe. AvA divase mummaNa zeThanI jIMdagImAM ghaNI vakhata pasAra thatA hatA. banatAM sudhI te te te raste ja leto nahi ke jyAM koI yAcaka ane dAtAra tenI najare paDe. AvI bhavRttithI teNe ghaNuM dravyane saMgraha karyo. ekadA samaye varasAdanI Rtu cAle che. cAre tarapha varasAdanI jhaDI jAmelI che. nadIomAM jabarAM pUra AvelAM che. AkAza vAdanathI eTaluM gherAyeluM che ke be cAra divasathI sUryanuM bilakula darzana thatuM nathI. varasAdane lIdhe barAbara kAma na thaI zakavAthI mummaNa zeThanA divase bhAraciMtAmAM pasAra thAya che. beThAM beThAM khAvuM tene bilakula pasaMda nahetuM. jyAre kAma na hoya tyAre pite upavAsa
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15ra * bhAvanA-zataka karavo ane gharanA mANasene upavAsa karAvavA e tenA gharane kAyado hatA, kemake te ema mAnato ke eka te kAma thAya nahi tethI kamANI nahi ane vaLI bIjI tarapha khAIe tenuM kharaca thAya tyAre tIjorImAM khADo paDe ke nahi ? traNa cAra divasa to teNe lAMghaNamAM pasAra karyA. cothA divasanI rAtre bAra vAge becenI bahu vadhI javAthI te ghara bahAra nIkaLyo. kayAM javuM, zuM kAma karavuM, kyAM lAbha maLI zakaze, ema te vicAra karato hato, eTalAmAM tene eka rasto sujhI Avyo. are ! nadInuM pUra caDayuM che temAM keTalAMka lAkaDAM taNAI AvatAM haze, mATe cAlanI tyAM jauM. je be cAra lAkaDAM hAthamAM Avaze te be cAra rUpIyA saheja maLI jaze. cAlo ThIka rasto maLI Avyo. mummaNa zeTha nadIne kAMThe pahoMcyo. cAre tarapha aMdhAruM ghora jAmyuM che, jhama jhama varasAda paDe che. garjanA sAthe vakhate vakhate vijaLI jhabuke che. divo sAthe lAvatAM te tela baLe teTaluM kharaca thaI jAya, te te pAlave nahi, tethI rasto jovAmAM ane taNAtA lAkaDAno mArga zodhavAmAM te vijaLInA prakAzano upayoga karate. kALA zyAmavarNa zarIra upara eka kApInalaMgoTI dhAraNa karIne nadImAM paDate ane taNAtA lAkaDAne pakaDI kAMThA upara jamA karatA te purUSa zreNika rAjAnI rANI celaNAnA jovAmAM Avyo, kAraNa ke nadInA kAMThAnI najIka rAjAne vhela hato ane uMgha uDI javAthI rAjA tathA rANuM gokhamAMthI nadInA pravAhane jotAM hatAM. tyAM vijaLIne camakAre thatAM kaThIyArA je mummaNa zeTha najare caDe. rANInA hRdayamAM A dekhAvathI kharekhara dayAnI lAgaNI thaI AvI. ahAhA ! A mANasa keTalo badhe duHkhI haze? jyAre Ane khAvAnuM nahi maLatuM hoya tyAre AvA bhayaMkara samayamAM taNavAnI paNa bahIka rAkhyA vinA haDatA nadInA pUramAM paDe che ane lAkaDAM kheMce che. bicArAnA zarIra upara paheravAnAM lugaDAM paNa nathI. AnA gharamAM enAM bairI chokarAM haze te
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekava bhAvanA, 153 te paNa keTalAM badhAM duHkhI ! he svAmina ! zuM Apane A mANasanA upara dayA AvatI nathI ? paisAnI sakhAvata te AvA duHkhI mANasonAM duHkha dUra karavAmAM karavI joIe. kudaratane ke avaLo nyAya che ke pRthvI uparanuM pANuM bheguM karI nadIo te pANI samudrane Ape che, paNa marUbhUmimAM te pANI kaI pahoMcADatuM nathI. samudrane kyAM pANInI bhUkha che? nathI joItuM tene maLe che, ane joIe che tene maLatuM nathI. he svAmina ! have vilaMba na kare, A duHkhI mANasane sahAya kare. rANInA AgrahathI rAjAe mANasa mokalI mummaNane pitAnI pAse teDAvyo ane aradhI rAtre AvuM jokhamabhareluM kAma karavAnuM kAraNa tene pUchyuM, tyAre mummaNe jaNAvyuM ke mahAre eka baLadanI jeDa jaIe chIe. eka baLada che paNa bIjAno teTo che, tethI te khAmI pUravAne A mahenata karuM chuM. rAjAe kahyuM ke are buTTA! baLada meLavavA jatAM tuM taNAI jaIza to pachI kayAMthI maLI zakaze ? mATe A mANasa sAthe jA. mArI aLada zALAmAMthI tene pasaMda paDe te eka baLada laI leje. te baLadazALAmAM gayo, baLada joyA, paNa koI baLada hene pasaMda paDaze nahi. teNe kahyuM ke AmAMthI koI mane kAma lAge tema nathI. mANasanI sAthe punaH te rAjAnI pAse Avyo. mANase rAjAne hakIkata kahI tyAre rAjAe mummaNane pUchayuM ke hAre kevo baLada joIe ? mummaNe kahyuM ke mahAre ghare che te. sarakhe sarakhI joDI karavI che. mahAre baLada je heya to kRpA karI A5 mahAre ghera padhAro. AthI rAjAne Azcarya thayuM ke Ane ghera te baLada kevo haze? cAlo, jevuM te kharuM. bIje divase rASTra ane abhayakumAra sAthe zreNika rAjA mummaNane ghera AvI baLada jue che te rAjAnA vismayane pAra rahyo nahi. jaMgama baLada nahi paNa A to sthAvara baLada. hADa mAMsane nahi paNa hIrA mANeka ane khetIne aLada, ekeka naMganI lAkhanI kismata, tevAM aneka naMgothI A
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ 154 bhAvanA-zataka baLadanI racanA karavAmAM AvI che. AmAM to mAruM AkhuM rAjya paNa taNuI jAya. AvI jAtane eka baLada A kho taiyAra thaI gayo che. bIje paNa lagabhaga pUre thavAnI taiyArImAM che. mAtra eka ziMgaDAM adhurAM che. muzmaNa kahe che, he rAjana ! A adhurAM ziMgaDAM pUrAM karavAne aradhI rAtre bhAre mahenata karavI paDe che. rANuM calaNuM te A badhuM joI sAMbhaLIne stabdha banI gaI A te mANasa ke janAvara? ATaluM badhuM dravya maLyuM che te te AnA hisAbamAM nathI. hajI vadhAre meLavavA majura karatAM paNa halakI sthitimAM ATaluM ATaluM kaSTa bhogave che, eTaluM ja nahi paNa jyAre tenI rItabhAta ane cAlacalagata viSe kaMIka sAMbhaLavAmAM AvyuM tyAre rAjA ane rANIne tenA upara dayA AvavAne badale tenI mUrkhatA mATe hasavuM chUTayuM. ATalI badhI mUrkhatA!! zuM A baLada, gADImAM joDAI tene paraloka pahoMcADavA jaze? nahi ja. tyAre zA mATe duHkhI thAya che? rAjAe tene ghaNuM samajAvyuM, chatAM te lobhI na samajyo. rAjA rANI potAne sthAne gayAM. mummaNa zeTha AkhI jIMdagI AvA lebhamAM ja pasAra karI Akhare bhUMDe hAle maraNa pAmI anaMtAnubaMdhI lobhane yoge naraka gatimAM cAlyA gaye. ratnanA be baLada pUrA karyA paNa tene zuM kAma AvyA? narakamAM jatAM eka paNa baLada tene aTakAvI zakayo nahi. "bAMdhI mUThI Ayo meM pasAra hAtha jAge' e pramANe ja banyuM. mATe ja kAvyanA uttarArdhamAM jaNAvavAmAM AvyuM che ke pimavatIrthe venanaimAne kSamA nara urivArtha vAnuchetu I he mAnava ! jyAre aMtakALanI vedanAthI bhAna jatuM raheze ane mRtyune mArge paDavuM paDaze tyAre tAruM dhana vagere kazuM eka kSaNa mATe paNa tAro saMgAtha karaze nahi. arthAta tAre ekalAne ja javuM paDaze. (30)
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekatva bhAvanA mRtyusamaye vitatakaraH / samajani nikAle mAnavo vastravittASzanajanabalahIno baddhamuSTistathApi // vadati tava mahattvaM puNyazAlitvametanmRtisamayakaroyaM riktabhAvaM vyanakti // 31 // 155 mRtyu vakhatanA khullA hAtha. a----he bhadra ! jyAre hArA janma thayA, tyAre paheravAnAM vastro, khavAne paisA, khAvAne anna, sevA karanAra nAkara cAkarA ane zarIranuM khaLa, emAMnuM kazuM paNa tuM hArI sAthe lAvyeA nahAtA. mAtra nagna zarIre ja janma thayA hatA, teApaNu te vakhate hArI muThI bIDelI hatI; ane te khAMdhelI muDI hArI mahattA ane bhAvi sukha ApanAra puNyanA astitvanuM sUcana karatI hatI. eTale paNa bharyAM bharama hatA; paNa mRtyu vakhate teA hAtha khullA rahe che. te ema sUcave che ke ' AMhInuM meLaveluM AMhi paDayuM rahyuM ane khAlI hAthe javAnuM ane che. mahenata karI meLavyuM kharuM, paNa hAthamAM kAMI rahyuM nahi. '(31). vivecana--naphe ke nukasAnI paratve vyApArIonA traNa va paDe che. eka varga divALI upara pAMca daza vIza pacIsa hajAra rUpIyAneA dara varase vadhArA kare che. bIjo varga vadhArA na karatAM mULagI muDI kAyama rAkhe che. trIjo vaga mULagI muDI gumAvI turkasAnI kADhe che. mANasanA paNa evI rIte traNa vargo paDe che. manuSyajIvanarUpa muDI sane sarakhI maLI che, temAMthI sajajana purUSA sahAya karI, suvrata AcarI, paramAnuM jIvana gALI Akhare manuSyajIvanamAMthI divya jIvana prApta kare che. manuSyajIvananA kharA vyApAra karI ucca gatirUpa puSkaLa naphA meLave che, tene pahelA vanA
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ -156 bhAvanA-zataka. manuSyo kahI zakAya. sAmAnya gRhastho vyavahArakuzaLa banI, nItinA niyamonuM pAlana karI, gRhastha dharmane sArI rIte dIpAvI mULa muDI kAyama rAkhe che; eTale kadAca ucca gati prApta karI naphe na meLavI zake, te paNa nIce paDI nuksAnI te nathI meLavatA. manuSya marI manuSyatva prApta kare, tene madhyama vargamAM gaNI zakAya. trIjA varganA adhama manuSyo manuSyajIvanarUpa amUlya ratna pAmIne paNa tene durUpayoga kare che. hiMsA khUna corI jArI jUTha prapaMca vizvAsaghAta luMTaphATa karI adhamAdhama AcaraNa AcarI Akhare durgatimAM cAlyA jAya che, manuSyajIvanarU5 ratna gumAvI nAMkhe che, te nukasAnI meLavanArA trIjA vargamAM adhamAdhama manuSyanI gaNanAmAM AvI zake A dunIyAmAM pahelA ane bIjA varganA manuSya virala ja jovAmAM Ave che. seMkaDe pAMca TakA hoya to ghaNuM. 95 TakA jeTalA manukhyo to trIjA varganA ja jovAmAM Ave che. A kAvya trIjA varganA manuSyone uddezIne ja kahevAmAM AvyuM che, teonI janmasthiti ane mRtyusthiti vacce dhyAna kheMcavA gya taphAvata je jovAmAM Ave che te A kAvyamAM darzAvyo che. anna, dhana, nekara, cAkara, vastra, AbhUSaNa, gharabAra, delata, damAma janme tyAre lAvyo hato ane mAre che tyAre laI jato nathI. nagna Avyo ane nagna jAya che. alabatta, zarIranI nahAvAI heTAimAM taphAvata che. janme tyAre zarIra hAnuM ane mare che tyAre zarIra moTuM; paNa te vinAzAbhimukha che, eTale thoDA vakhata pachI te baLIne khAkha thavAnuM che, sAthe javAnuM nathI. janmatI vakhatanuM zarIra nhAnuM paNa vikAzAbhimukha eTale dinapratidina vRddhigata thavAnuM che. A taphAvata paNa mRtyu karatAM janmakSaNanI viziSTatA batAve che; paNa khAsa viziSTatA batAvanAra te hAthanI sthiti che. janma vakhate hAthanI muThI vALelI hoya che ane mRtyu vakhate hAtha khullA rahe che. A taphAvata-kudaratI saMketa kaMI paNa gupta bInAnuM sUcana
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekatva bhAvanA 157 kare che. te e ke bAMdhelI muThI hAthamAM kaMi paNa kimatI vastu hevAnuM sUcave che, kAraNa ke hAthamAM kaI paNa vastu eka sthAnethI bIje sthAne laI javAnI hoya che tyAre te khulle hAthe laI javAnI nathI, paNa muThI vALIne laI javAya che. janmatAM bALakanI vaLelI muThI ema jaNAve che ke te manuSya jIMdagIno kimatI samaya-pacAsa, sATha, sIttera, eMsI ke nevuM varasano vakhata laI Avyo che. satkArya karavA ane puNyanuSThAna AcaravA puSkaLa vakhata tenA hAthamAM che. eTalA vakhatamAM te A lokamAM ane paralokamAM sukha Ape tevI puSkaLa puNyanI kamANI karI zakaze. vaLI A bhavamAM bhogavavAyogya puNya zubha karma paNa sAthe laI Avyo che; e saghaLuM bAMdhI muThI sUcave che. mRtyu vakhate hAthanI sthiti judA prakAranI rahe che. muThI vALavAne badale hAtha khullA rahe che. te ema sUcave che ke sArAM kRtyo karavAne hAthamAM ATalo badho vakhata maLyo hato, paNa vartana tethI ulaTuM rAkhyuM, sukRtyane badale duSkRtyane saMcaya karyo, puNyane badale pApa ane lAbhane badale nukasAnI meLavI samaya gumAvI nAMkhyo. manuSyajIvanano aMta Avyo. have manuSyajIvanane eka samaya paNa hAthamAM rahyo nathI, eTale hAtha khAlI che. ahi je meLavyuM hatuM te paNa sAthe AvyuM nahi ane paralokamAM sAthe AvI zake tevuM puNya meLavavA mATe paNa have samaya hAthamAM rahyo nathI; ema khullo thaele khAlI hAtha sUcave che. A bInAne kharo khyAla sulatAna mahammada gijanIne pitAnI jIMdagIne cheDe Avyo hato. | dAta-IsvI sana 997 mAM sabaktagInano putra mahammada gijanI zaheramAM tenA bApanI gAdIe beThe. tenA rAjyanI hada paMjAba prAMta sudhI hatI. mahammade pazcima ane uttara tarapha rAjyanI hada vadhArI. tyArapachI tenI najara hiMdustAna tarapha DhaLI. hAnI moTI 17 svArI hindusthAna upara teNe karI temAM bAra svAro oNATI ane pAMca hAnI hatI.
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158 bhAvanA-zataka 1. pahelI svArI I. sa. 1001 mAM paMjAbanA rAjA jayapAla upara karI. mahammada jayapAlane harAvI tenI pAsethI khaMDaNa bharavAnuM kabula karAvyuM. 2 bIjI svArI I. sa. 1004 mAM paMjAbanA bhATI rAjA vijayarAya upara karI. vijayarAyane paNa parAbhava karI tenA rAjyamAMthI khUba luMTa meLavI, ka trIjI svArI I. sa. 1005 mAM paMjAbanA rAja anaMgapAla upara karI, tene parAbhava karyo. 4 cethI svArI I. sa. 1006 mAM karI. A vakhate rajaputa rAjAo ekatra maLI tenI hAme thayA. rajaputANIoe pitAnuM javAhIra vecIne paNa A dharmayuddhamAM madada karI, paNa Akhare ane gapAlanA hAthIne tIra vAgatAM te bhAgyo, tenI sAthe rajaputonI himmatane parAjaya thatAM mahammadane vijaya maLe. A vakhate himAlaya pAse AvelA nagarakeTanuM prasiddha devaLa teNe luMTayuM. 5-6 pAMcamI ane chaThI svArI i. sa. 1010 mAM ane 1011 mAM karI. temAM thANezvaranuM devaLe teDayuM temAMnI mUrtine keDI. 7-8 sAtamI ane AThamI svArI I. sa. 1013-14 mAM kAzmIra prAMta upara karI. 9 navamI svArI I. sa. 1017 mAM karI. A vakhate kanojanA rAjA kuMvararAyane zaraNe karI, mathurA Avyo. tyAMnAM bhavya maMdire taDI temanI saMpatti luMTI gijanI laI gayo. 10-11 dazamI ane agIAramI svArI i. sa. 1021-23 mAM punaH paMjAbanA anaMgapAla upara karI tenuM rAjya laI pitAnA rAjyanI sAthe kAyamanuM joDI dIdhuM.
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekatva bhAvanA 159 12 bAramI svArI i. sa. 1924 mAM soraThamAM prabhAsa pATaNanA somanAtha tIrtha upara karI. maMdiranuM rakSaNa karavAne hindu rAjAo hAme thayA paNa phAvyA nahi. mahammade maMdira toDayuM. apAra sonuM-rUpuM hIrA mANeka vagere jhaverAtanAM gADAM bharyo. somanAthanA liMgane kAyama rahevA devA mATe hiMdu rAjAoe ghaNuM kahyuM, sonAnI lAlaca ApI, paNa te kabUla na karatAM liMga teDayuM. tenI nIcethI paNa puSkaLa hIrA mANeka vagere jhaverAta nIkaLyuM, kAraNa ke te ghaNA vakhatanuM junuM maMdira hatuM ane temAM ghaNuM saMpatti ekaThI karavAmAM AvI hatI. A luMTa laI gujarAtamAMthI jatAM aNahilapura pATaNanI bhUmi phaLadrupa hovAthI mahammadane pasaMda paDI. tyAM rahevAnuM mana karyuM paNa loko sAthe goThatuM na AvavAthI eka varasa rahI svadeza tarapha ravAnA thayA. ajamerane raste rajapUta rAjAo bhegA thayA che, ema bAtamI maLavAthI kaccha, siMdha ane mUlatAnane rasta gijanI javA nikaLyo. rastAmAM tenA lazkarane ghaNuM muzkelI naDI. lazkaranA mhoTA bhAgano tyAM nAza thayo. pote mahA musIbate gijanI pahoMcyo. tyAra pachI te hindusthAnamAM Avyo nahi. teNe musalamAna rAjAomAM sulatAnanuM pada meLavyuM. tenI tRSNa athAga hatI. bAra mahedI svArIo upara gaNavI te ane pAMca bIjI nahAnI svArIo maLI 17 svArIo karI luMTa meLavI puSkaLa dravyane saMgraha karyo. Akhare I. sa. 1030 mAM te bImAra paDyo. A bimArImAMthI sAjA thavAnI jyAre tene AzA na rahI, tyAre teNe vajIrane bolAvI hukama karyo ke mArI saghaLI delata khajAnAmAMthI bahAra kahADI eka medAnamAM goThavo. mahAre tenuM aMtima darzana karavuM che. vachare hukama pramANe hIrA, mANeka, motI, lIlama, pAnA, pikharAja, sonuM, rUpuM, vagere saghaLuM dravya, hAthI, ghoDA, ratha, pAyadaLa lazkara, saghaLuM vyavasthApUrvaka goThavAvyuM. eka tarapha jhaverAtanA DhagalA. bIjI tarapha sonA rUpAnA DhagalA, trIjI tarapha hAthI-ghoDA, cethI
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ 160 bhAvanA-zatakatarapha pAyadaLa lazkara, nekara cAkara goThavAyA. mahammadane palaMga paNa tyAM lAvavAmAM Avyo. saghaLI cIjonI vacce palaMga upara paDayA paDayA teNe cAre tarapha potAnI lata upara dRSTipAta karyo. apAra delata joI tenA manamAM vicAra Avyo ke ATalI badhI dolata ekaThI karI, paNa mAre mATe tene zuM upayoga ? sulatAna-he vajIra! kadAca A bimArImAMthI huM uThuM nahi, te pachI A dolata bhAre zA kAmamAM AvavAnI ? vachara-kaMI paNa nahi. sulatAna--(uDe nisAso nAkhIne) zuM bilakula kAma nahi. Ave ? vachara-AgaLa ghaNuM bAdazAhe thaI gayA che, paNa Akhara teo ekilA ja cAlyA gayA che. koInI sAthe jamIna ke dolata gaI nathI. sulatAna-paNa rastAmAM svArI karavAne ekAda hAthI ghoDe ke ratha te sAthe Avaze ke nahi? kAmakAja karavAne be cAra kare ane tyAM gharabAra banAvavAne thoDI ghaNuM dolata to Avaze ke nahi? vachara-nahi, eka damaDI paNa sAthe AvavAnI nathI. sulatAna-tyAre laDAIo karI, nirdoSa mANasonA prANa laI dharmamaMdiranI lata luMTI, je badI karI te ja mArA nasIbamAM rahI? vachara-jI hA. te sivAya kazuM paNa nahi. sulatAna-aphasosa-aphasa! InsAna chatAM zayatAna jevAM kAme karI, julma ane trAsa pravartAvI ATalI dolata bhegI karI, paNa temAMthI mane kaMI kAma AvavAnI nathI! tyAre huM kharekhara mUrkha, ke vagara prayojane badInAM kAme karI nAma badanAma karyuM. te
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekatva bhAvanA. vachara ! jyAre mArA prANa nIkaLI jAya, ane mane daphanAvavAne janAjhAmAM suvADI laI jAo te vakhate mahArA banne hAthe janAjhAnI bahAra rAkhaje; ane lokone cetavaje ke mahammade ATalI delata meLavI, paNa aMte samayane vyartha gumAvI khule hAthe jAya che. vajIre sulatAnanA prANa nIkaLI gayA pachI tenA kahyA pramANe karyuM, ane lokone sukRtya karavAnI cetavaNI ApI. (31) dRSTvApyekAkino gacchataH kiM mamatvam / pratidivasamanekAnpANino niHsahAyAnmaraNapathagatAMstAnprekSate mAnavo'yam // svagatimapi tathA tAM budhyate bhAvinoM vaa| tadapi nahi mamatvaM duHkhamUlaM jahAti // 32 // mahatAM rAjJAmapyekAkiMtayA gamanam / dizidizi tatakItirbhojabhUpaH sunItI / ripukulabaladArI vikramo duHkhahArI // akabaranarapAlo durnyaaraatikaalo| maraNamupayayuste mRtyunA niHsahAyAH // 33 // ekIlA jatAM joIne paNa kema mamatva kare che? artha-hAlanI gaNatrI pramANe A pRthvI upara eka miniTe tetrIza mANasonuM maraNa pramANu sarerAsa Ave che, temAM garIbo mare che ane tavaMgaro paNa mare che, paNa keInI sAthe kaMI paNa jatuM jovAmAM AvatuM nathI. dareka mANasa ekAekI ja paraloka tarapha prayANa karato jovAmAM Ave che, ane jenAra mANasa "pitAnI paNa tevI ja gati thavAnI che" ema samaje che chatAM paNa mANasa 11
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 bhAvanA-zataka duHkhadAyaka mamatAne choDato nathI. pitAnuM kaI thavAnuM nathI chatAM hAruM hAruM karI rahe che e eka AzcaryanI vAta che. (2) heTA rAjAe paNa ekAekI ja gayA. jenI kIrti dezadezamAM cAre dizAe prasarI rahI hatI ane jenI nItirIti ghaNI ja uttama hatI e dAnezvarI rAjA bheja tema ja duzmanonA daLane haMphAvanAra ane prajAnA duHkhane dUra karanAra mahApratApI rAjA vikrama, ane anyAyarUpI duzmanane kALa samAna dilhInA takhtane zobhAvanAra bAdazAha akabara, e badhA jyAre motane AdhIna thayA, tyAre daLabaLa, khajAne ane aMtaHpura e sarvene cheDI ekAekapaNe ja ravAnA thayA che, paNa koIne sAthe laI jaI zakayA nathI, te pachI bIjAnI zI vAta karavI ? mATe khAtrIpUrvaka dhyAna rAkhaje ke A jIva ekalo Avyo ane ekIle ja javAne che. (33) vivecana--A bane kAvyamAM mRtyu samayanI sthitine citAra Ape che. meha ane mAyAmAM mugdha thaelA ema samaje che ke "bIjA bhale mare, paNa ApaNe kayAM maravuM che?" kadAca maravAnuM samajatA hoya to paNa meLavelI saMpatti mRtyu samaye paNa sAthe AvavAnI heyanI tema mAnI pApanAM kAryo kare che. Azcarya pAmavA jevuM to e che ke jyAre mohanIne paDado kaMIka dUra thAya che ane vicArazakita jAgRta thAya che, tyAre te loko bIjAne maratAM joI ane paisA TakA mUkI ekAekapaNe jatAM joI ema paNa vicAra kare che ke " ApaNI paNa AvI ja sthiti thavAnI che. gharabAra mAlamattA strI putra saghaLAMne choDI ekAekI javAnuM che" to paNa mamatA mukAtI nathI. moha ane mAyAnI vAsanAne lIdhe mamatAnuM mULa eTaluM uMDuM utarI gayuM che ke vicAra zakita, satsaMga, zAstrazravaNuM, sodha, emAMno koI upAya kAme lAgI zakato nathI. jema asAdhya
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ - ekava bhAvanA 17 darda upara vaidya ke davAnI kazI asara thatI nathI, tema mohamugdha manuSyanI mamatA upara paNa kazI asara thatI nathI. vicArazIla mANasee samajavuM joIe ke A mamatAnuM pariNAma duHkha sivAya bIjuM kazuM nathI. hA, mamatA rAkhavAthI je te vastuo pitAnI thatI hoya ke sAthe AvatI hoya, to te mamatA rAkhI kAmanI; paNa tema te thatuM nathI. ulaTuM vadhAre mamatAvALAne vadhAre duHkha thatuM jovAmAM Ave che. mamatAvALo mANasa maraNapathArIe paDe che tyAre eka tarapha tenA zarIramAM rogonI pIDA thatI hoya che; bIjI tarapha rogo karatAM paNa vadhAre tenA dhanamAlanI mAnasika pIDA tene thAya che. AMkhamAMthI AMsuo vahyA jAya che. bolavAnI zakti hotI nathI te manamAM muMjhAyA kare che. hAya hAya ! have A mArI milakatane koNa saMbhALaze? dezAvaramAM cAlatI dukAnane vahIvaTa koNa karaze ? mANase upara dekharekha kaNa rAkhaze ? vagere aneka tarkavitarko thavA mAMDe che. potAne have A badhuM choDavuM paDaze, e vicAra jyAre tenA manamAM Ave che tyAre vijaLIne dhakko vAgatAM je AghAta thAya tevo AdhAta tenA manamAM thAya che. AoNdhyAnamAM durgatinA AyuSyane baMdha pADe che. tene A bhava to niSphaLa gayo paNa AvatA bhavane paNa te bagADe che. pite kAlAvAlA karato duHkhI thAya che ane bIjAM saMbaMdhIone paNa vadhAre zoca karAve che. tenA AvA kAlAvAlAthI motane dayA AvatI nathI tema tenI saMpattinA DoLa damAmathI ke rUzavatathI mata lalacAtuM nathI. jo tema thatuM hota te mahaTA rAjA-mahArAjAo bharata ja nahi. jeo behada mamatA rAkhe che tene pUchI juo ke rAjA bheja, rAjA vikrama ane akabarazAha kayAM gayA ? A traNe rAjAe asAdhAraNa baLavALA hatA. bheja rAjAne khajAne dravyathI bhareluM hatuM. koI vidvAna tenI pAse Avate tene sArI bakSIsa ApI tenI daridratA dara karate. ema kahevAya che ke navo zloka lAvanArane savA lAkha senA
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ 164 bhAvanA-zataka mhAranuM InAma ApatA hatA. vidyAnA upara tene ghaNA zAkha hatA. kAlidAsa pramukha pAMcase pati tenI rAjasabhAmAM rahetA hatA; saMskRta bhASAnA teNe dhaNe! sArA abhyAsa karyAM hatA. tenuM khanAveluM bheAja vyAkaraNa adyApi vidyamAna che. teNe vidyAnAne pUchelA praznottarAnA aneka zlokA subhASita sagrahamAM saMgrahAyalA meAda che. jevA te vidvAna hatA, tevA ja nItimAna hatA. dhArAnagarInA thaI gaelA sa rAjA karatAM tenI kArakIrdI ghaNI vadhAre hatI. tevA pratApI vi mAnanIya bhAja rAjA kayAM gayA? cAlatA savatnI sAthe jenuM nAma joDavAmAM AvyuM che, tema ja zithiyana ane zaka leAkAneA hantA ( haNanAra) evuM jene upanAma maLyuM che; eTale te leAkA mALavA upara DhaDAI lAvyA hatA, tenI slAme thaI temanA parAjaya karyo ane tyAra pachI temanI heMDAI sadAne mATe baMdha thaI gaI; jenI rAjyasabhAmAM mahAkavi kAlidAsa, amarASanA karyAM amarasiMha, jyAtirvidyA nipujI kSaNupaka, vaidya dhanvaMtari, prAkRta prasiddha jyeAtiSI varAhahamira, zilpakAra zakuM ane maMtrazAstravettA vetAlabhaTTa, evA pratApI rAjA vikrama paNu kayAM cAlyA gayA ? vyAkaraNa kartA vararUci, ghaTakapa, bhUmitinipuN nava ratnA rahetA hatA, A meAgala vaMzanA uttama bAdazAha akabara ke jeNe keTalAeka rajaputa rAjAne potAnA saMbaMdhI banAvI temanI sahAya meLavI dillInA rAjyanI hadanA dhaNA vistAra karyAM; bihAra, khaMgALa, ADhiyA, kAzmIra, siMdha, mALavA, gujarAta, khAnadeza, kAbula, kaMdahAra e badhA prAMtAne potAnA rAjya sAthe joDayA; jeNe peAtAnA rAjyamAM gauvadha na thavAnA kAyadA mAMdhyA; te akabara bAdazAha paNa kayAM cAlyA gayA ? AvA tA aneka rAjA mahArAjA sAbhauma maDalezvara cakravartI gyAlyA gayA ke jenuM nAma nizAna
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekatva bhAvanA paNa rahevA pAmyuM nathI. te saghaLA ekalA AvyA ane ekalA gayA. koInI sAthe A pRthvInI saMpatti gaI nathI. pRthvI kahe meM nitya navI, kenI na purI Aza, kaMIka rANA mara gaye, kaMIka gaye nirAza. 1 AvA aitihAsika dAkhalAo sAMbhaLI ane vartamAnano anubhava meLavI, " jIva ekalo Avyo ane ekale javAnuM che " e siddhAMtane manamAM barAbara ThasAvI mamatAne dUra karI ekatva bhAvanA bhAvavI. A bhAvanAthI maraNa samayanA duHkhamAM ghaNuM ghaTADo thaI jaze, motane vakhate dhIraja maLaze, zAMti raheze, hAya ya nahi thatAM sadgatinI prApti thaze. (32-33)
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ (5) anyatva bhAvanA. c [ janma ane maraNanI sthitimAM ekAekIpaNuM ekatva bhAvanAmAM batAvI vaccenI sthitimAM potAnA mAnI lIdhelA padArtho vastutaH judA che te have anyatva bhAvanAmAM batAve che.] vasantatilakAvRttam / pazcamyanyasvabhAvamA / ko'haM jagatyatha kadAprabhRti sthitima / mAtA pitA ca tanujA mama ke ime syuH // saMyoga ebhirabhavanmama kiM nimittastattvaM vicintaya ca paJcamabhAvanAyAm // 34 // alpakAliko gavAdInAM sambandhaH / gAvo hayA gajagaNA mahiSA bhujissyaa| vezmAni vaibhavacayA vanavATikAzca /
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ anyatva bhAvanA ebhistavA'sti kiyatA samayena yogastattvaM vicintaya ca paJcamabhAvanAyAm || 35 // 167 pAMcamI anyatva bhAvanA. artha--huM kANu chuM ? kayArathI A jagamAM mhArI sthiti che? mhArAM mAtApitA zrI putra vagere badhAM kANu che? eenI sAthe mhArA sabaMdha zA nimittathI thayeA ? te saghaLA vicAra pAMcamI bhAvanAmAM tuM kara. (34) thADA vakhatanA samaya. jene peAtAnA karI mAne che, evI gAyeA bheMsA hAthI gheADA nAkara cAkara dharabAra hATa havelI Aga bagIcA ane vaibhava, e badhAMnI sAthe keTalA vakhatathI mhArA saMbadha thayA che ane te sabaMdha keTalA vakhata rahevAnA che, tene tuM pAMcamI anyatra bhAvanAmAM vicAra kara. (35) vivecana--mizrita thaelAM dudha ane pANIne haMsa jema judAM pADe che, tevI rIte anAdi kALathI mizrita thaela Atma ane anAtma vastune vivekabuddhithI judA pADavA athavA pRthakkaraNa karI judA mAnavA-judApaNAnuM ciMtavana karavuM te anyatva bhAvanA. 66 A bhAvanAmAM 'huM ' ane anya sabadhIone saMbadha kevA prakAranA che, te vicAravAnuM che. prathama huM kANu chuM" enA vicAra karavA joI e. dareka pratItimAM huM Ave che. huM khAuM chuM, huM piuM chuM, huM khesa chuM, huM dhanavAna chuM, huM buddhimAna chuM, huM dAna dauM chuM, huM karUM chuM, A vAkyAmAM AvatA 'huM' zabdanA vAcyA zA che? huM eTale zarIra, huM eTale hAtha paga, huM eTale indriyeA, huM eTale mana ke huM eTale buddhi ? zarIra hAtha paga ke khAdya avayA huM zabdanA vAcya anI zakatA nathI, kemake tema
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ 168 bhAvanA-cAtaka. karavAthI, huM jANuM chuM, huM vicAruM chuM, e vAkyanI saMgati thaI zake nahi. jANavuM ke vicAravuM e dharma zarIra ke hAtha pagane heI zake nahi, tema ja Indriya mana ane buddhine paNa huM zabda lAgu paDI zake nahi; huM khAuM chuM, huM doDuM chuM, e vAkyomAM anupatti Ave. khAvuM, deDavuM, e dharma Indriyo, mana ke buddhine saMbhavI zake nahi. tyAre huM zabdane vAcyArtha zarIra, Indri, mana ane buddhithI para hevo joIe. jenI sAthe khAvuM, pIvuM, hAlavuM, cAlavuM, jANavuM, vicAravuM, besavuM, uThavuM, vagere dareka kriyAne saMbaMdha saMgata thaI zake, e avicchinna eka padArtha huM zabdane vAcya hevo joIe. tevo padArtha jIva-AtmA che. dehasaMba9 jIvamAM dareka kriyAne samAveza thaI zake che. khAnAra, uThanAra, besanAra, cAlanAra, jANanAra, vicAranAra, te ja che. hAtha, paga, zarIra, Indri, mana, buddhi, e saghaLAM tenAM sAdhane che. e saghaLAne adhiSThAtA niyAmaka jIva-AtmA che. te bIjA nazvara padArthonI peThe nAza pAmato nathI, paNa ciraMsthAyI che. zAzvata che. mA, bApa, bhAI, bahena, strI, putra, putrI, sagAM vahAlAMono saMbaMdha sAkSAta AtmAnI sAthe nathI, paNa zarIranI sAthe che, yA zarIradhArA AtmA sAthe che. te saMbaMdha zAthI thayo che, tene paNa vicAra karavo joIe. je te saMbaMdha vAstavika hoya to te saMbaMdha tUTavAnI dahezata rahe nahi, paNa tema to che nahi. AtmAne zarIra sAtheno saMbaMdha paNa vAstavika nathI, te paNa karmane nimitte thayo che. nAmakarmanI udArika zarIra, udArika aMgopAMga vagere prakRtionA udayathI zarIra sAthe saMbaMdha thayo che. te prakRtio kSaNe kSaNe bhogavAtAM baLatA dIvAnA telanI mAphaka purI bhagavAI raheze, tyAre dIvo phelAvAnI peThe te saMbaMdhane aMta AvI jaze. jyAre zarIra saMbaMdha paNa bIjA upara AdhAra rAkhanAra che, tyAre mAbApa sagAM vahAlAMono saMbaMdha ke je zarIra pachI che, tenI to vAta ja zI karavI? mAbApa
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ anyatva bhAvanA. 169 karatAM paNa pAchaLathI jemanA saMbaMdha thayA che, evI strI, putra, putrI, nAkara, cAkara, dharabAra, bAga, bagIcA, gheADA, hAthI, gAyA, bheMseA, vagere pAtAnI mAnI lIdhelI vastuenA saMbaMdha to AgalA saMbaMdha karatAM paNa utaratA prakAranA che, thADA kALanA che. te cIjo AtmAnI sAthe sAkSAt saMbaMdha dharAvanArI nathI. zarIranI sAthe paNa sAkSAt sIdhA saMbadha dharAvanArI nathI. mAtra mananI mAnyatAne lIdhe mAnI lIdheaA te saMbaMdha che. zarIranI sthiti sudhI temanA sabaMdha kAyama rahe e paNa ceAsa nathI. puNyanuM parivartana thatAM ke temanuM AyuSya pUrNa thatAM mamatA rAkhanAranA zarIranA astivamAM paNa te vastuenA saMbaMdha tUTI jAya che, vicAga thAya che. teA pachI zuM dhArIne tevI asthira vastuomAM ahaMbhAva ke mamabhAva AMdhavA ? A mamatvathI tAdAtmya-bhAvathI sukha karatAM duHkha adhika thAya che. kharI rIte duHkhanuM mULa nazvara vastuomAM thayela tAdAramyabhAva ja che. jyAM sudhI te vastunI sAthenA sabaMdha dRSTibhUta thayA na haiAya tyAMsudhI te vastunA caiAga viyeAgamAM kaI paNa sukha duHkha thatuM nathI. peAtAnA paDeAzInA dharamAM ceArI thAya, Aga lAge ke kAI yuvakanuM maraNa thAya tyAre du:kha thatuM nathI, ane peAtAnA dharamAM jo tema thAya teA pArAvAra duHkha thAya che. AnuM kAraNa zuM? paDeAzInuM dhara judu che, tenA dharanI cIjo mArAthI judI che, tenI sAthe mAre kAMI sabaMdha nathI, evI rItaneA anyatva bhAva che tA du:kha thatuM nathI; ane peAtAnA dharanI cIjomAM tAdAtmya bhAva che tA tenA viyeAga asadgha du:kha utpanna kare che. jema vadhAre paricaya, jema vadhAre Azakti tema vadhAre duHkha. A vastu mArI che' eTaluM bhAna thavAnI sAthe kevuM du:kha che te nIcenI kathA uparathI samajAze. " thAya dRSTAMta--eka gAmaDAmAM premacaMda nAme eka gRhastha rahetA hatA. puNyanI ulaTI gatithI divase divase tenI Arthika sthiti
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ 170 bhAvanAzataka. ghasAtI jatI hatI. kSayanA asAdhya rAga jANe lAgu paDayA hAthanI tema gheADA varasamAM tenI hAlata dayAjanaka thaI paDI, dhaMdhA paDI bhAMgyA ane mAthe karaja thaI gayuM, tyAre premacaMde paradeza javAnA vicAra karyAM. sArI rIte paiseA jamA na thAya tyAMsudhI paradezathI pAchA pharavuM nahi, evA nizcaya teNe potAnA manamAM karyAM; A vakhate saMtatimAM mAtra be traNa mahInAneA ekachekarA hatA. peAtAnI strIne mATe sAdhAraNa badAbasta karI premacaMda darIyAmAnI musA phrIe dUradezAvaramAM nIkaLI gayA. eka mhoTA vepArInI peDhImAM nAkarIe rahyo. puNyadazA jAgavAthI premacaMdanA kAmamAM zeThane vizvAsa esavA mAMDayo. sAcI dAnata, khaMtathI kAma karavAnI paddhati ane huzIyArIthI premacaMdanuM bhAna vadhavA lAgyuM ane pagAramAM paNa vadhArA thayA. keTalAka vakhata pachI potAnI jAta uparapaNa vyApAra karavA lAgyA. temAM sArA dAva lAgI javAthI ghaNI sArI kamANI karI. " paise paisA vadhe ' kahevata pramANe gheADA varasamAM tenI pAse sArI sarakhI rakama jamA thaI. vakhate vakhate premacaMdane dezamAMthI teDAvavAnA saMdezA AvatA. premacaMdna tenA evA javAba vALatA ke hamaNAM pedAza sArI che te cheADIne eka ghaDI paNa nIkaLAya tema nathI, tame game tema calAvI lejo. paisA joie teTalI huMDI upADI lejo, cheAkarAne bhaNAvajo, ane sAre ThekANe tenuM sagapaNu karajo. AvI rIte padarathI seALa varasa paradezamAM gALyA; Akhare dIkarAnA vivAha mATe uparA uparI kAgaLA AvavA mAMDavA, tyAre premacaMde dezamAM javAnuM karyuM. kAgaLamAM lakhI vALyuM ke amuka divase amuka dare utarIza ane tyAMthI cAlyA amuka divase ghera pahoMcIza. A kAgaLa vAMcI pitAnI hAme aMdara sudhI javAnA putrane vicAra thayA. mAnI rajA laI putra lakhelI tArIkhe baMdara kAMThe jaI pahoM cyA ane eka dharmazALAmAM utArA karyAM. premacaMdane dhAryAM karatAM eka e divasa rastAmAM vadhAre lAgI gayA. te daramyAna A AkarAne "
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ 171 anyatva bhAvanA. peTamAM zuLa AvavA mAMDayuM. zULanI ghaNI pIDA thavA lAgI. kaI oLakhIto mANasa paNa nahato ke je tenI sAravAra kare. tenI pathArI eka oraDAmAM mUkavAmAM AvI. jyAre bahu pIDA thaI ane rADa pADavA lAgyo tyAre musApharo pikI dayALu mANasoe davA vagerene baMbasta karyo. paradezathI AvavAnA musApharo paNa AvI pahecyA. premacaMda zeThe paNa be cAra nekaranI sAthe pitAno sarasAmAna laI dharmazALAnA uparanA bhAgamAM eka divAnakhAnuM ughaDAvI tyAM utAro karyo. rasoInI taiyArI thavA lAgI, te daramyAna pote kaMI vAjIMtra laI vagADavA maMDayo. gAnatAnamAM gulatAna thayo che. paisA kamAI ghera javAnuM che tethI khuzAlI vyApI rahI che. bImAra paDelA chokarAnI duHkhI bumo saMbhaLAtI hatI, paNa premacaMda zeThane tenI kazI darakAra nahotI. musApharImAM kaI pIDAto haze, temAM ApaNe zuM? eTaluM ja nahi, paNa be cAra dayALu gRhastha vaidyaDokaTaranI vyavasthA karavAne kharaDo karI sArA gRhastho pAse paisA bharAvavA lAgyA. teo premacaMda zeThanI pAse AvyA paNa raMgarAgamAM magna thaelA zeThe temane kaMI javAba na Apyo. te lokoe vadhAre kahyuM tyAre sApha nA pADI ke "amAro vicAra nathI, vicAra thaze to ame pite sAravAra karIzuM. tamArI peThe bhIkha nahi mAgIe." dayALu gRhasthoe sAravAra karI, DokTaranI goThavaNa paNa karI, davA khavarAvI, paNa khuTInI buTI nathI. AyuSya hoya to upAya cAle. chokarAnI bimArI vadhatAM bumo pADatAM pADatAM tenA prANa paralokavAsI thayA. polIsane khabara pahoMcADayA. piolIse tapAsa karI te tenA aMgarakhAnA khIsAmAMthI eka kAgaLa nIkaLyo. te kAgaLa premacaMda zeThane lakhela hato. sipAIoe tapAsa karI ke premacaMda nAmane kaI mANasa AmAM che ? pitAnuM nAma sAMbhaLI premacaMda zeThe gekhamAM beThA beThA kahyuM ke kema? koNa mahane bolAve che? sipAIoe kahyuM ke je tamAruM nAma premacaMda hoya to nIce Avo, juo A
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ 172 bhAvanA-zataka kAgaLa tamArA ja lakhelA che ke ? premacaMda . nIce Avye ne jevA kAgaLa joyA ke tenA hAzakAza uDI gayA. te samajI gayeA ke A kAgaLa maranAra che.karAnI pAsethI maLela che; tethI te cheAkarI mArI putra ja haze; mane teDavA Avela hAvA joie. AgaLa jaIne tapAsa karI teA khAtrI thaI ke te mhArA potAnA ja putra che! ekanA eka putra pAtAnA mhAM AgaLa paNa eLakhAyA vinA akasmAt marI javAthI premacaMdanA manamAM asarlR vAdyAta thayA. tarataja te kheaAza thai mUrchA khAIne DhaLI paDayA. eka tarapha putranu zaba ane bIjI tarapha mUchita thaelA tene bApa lAMkhA thaI paDayA ! te dekhAva kaThina hadamane paNa pigaLAve tevA dayAjanaka thai paDayA. keTalIka vAra pachI prema dane zuddhi AvI, tyAre te ghaNA ja AsvarathI raDavA lAgyA. " arere huM kevA hInabhAgI ? e mahInAnA putrane mUkI paisAne mATe paradeza gayA. Aje 15 varase putrane paraNAvavA ati -umedathI pAchA pharyAM, tyAre mRta avasthAmAM putrane jouM chuM. are ! vadhAre asAsa karavA jevuM teA e che ke mhArA mhAM AgaLa mhAro putra pIDAtA hatA, tyAre meM tenI sarabharA paNa karI nahi, tene -jovA paNa gayA nahi, sarabharA karanAra paramArthI mANase davA dAkaTaranA kharca mATe kharaDA lai AvyA, temAM eka Ane paNu bharAvyeA nahi; hA putra! have huM dhera jai thArI mAne zuM saMdezA ApIza! are, AnA karatAM mhane meAta laI gayuM hota te| sArUM." AvI rIte pAke pAke rUdana karatA zabane ThekANe pADI peAtAne ghera gayA. tenI strIe putra maraNunA samAcAra jevA sAMbhaLyA ke tenI sAthe ja duHkhanA AdhAtathI hRdaya baMdha thaI jatAM te paNa bharaNu pAmI. strI ane putranA maraNuthI udAsIna thaI premacaMde saMsAranA tyAga karI, dIkSA dhAraNa karI, Atmazreya sAdhyuM. premacaMdane jayAMsudhI 'A mAro putra che' evuM bhAna nhAtu tyAMsudhI duHkha nhotuM, ciMtA nhotI, putranA maraNuthI paNa tene zAka ke dila
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ anyatva bhAvanA 173 mArI putra' evuM bhAna hRdayane gherI lIdhuM. A gIrI thaI nhotI; paNa je ghaDIe * A thayuM ke tarata ja duHkha ane satApe tenA uparathI zIkhavAnuM e che ke 'du:khanuM mULa mamatA ja che.' anyatva bhAvanA bhAvI du:khane dUra karavuM, e samajaNunuM kULa che. (34-35.) dehAtmano sambandhaH / etacca pudgalamayaM kSaNikaM zarIramAtmA ca zAradazazAGkasadRkSarUpaH // bandhastayorbhavati karmavipAkajanyo / dehAtmadhIrjaDadhiyAmavivekajanyA ||36|| dehe ane AtmAnA sama". --A zarIra ke je najare dekhAya che te jIva-AtmArUpa nathI, kintu pudgala-jaDasvarUpa che ane eka kSaNamAM nAza pAmavAnA svabhAvavALu` che; tyAre AtmA jaDa nahi paNu caitanya svarUpa che, zaradkALanA caMdramA jevA niLa prakAzita che ane nitya-akha'Da -avinAzI che. AtmA ane zarIranA je saMbadha thayA che, te kranI va`NAnA ceAgathI thayela che, paNa vAstavika nathI; Ama AtmA ane zarIra alaga heAvA chatAM je zarIrane ja AtmA mAnI le che, te bhrAnti che, ane tevI bhrAnti avivekane lIdhe jaDa vAdIone thAya che. (36) vivecana--A kAvyamAM AtmA ane zarIranI bhinnatA darzAvI che. cArvAka darzananA anuyAyI nAstikA ema mAne che ke zarIrathI AtmA judo nathI. pRthvI, pANI, teja ane vAyunA sAgathI eka prakAranI caitanyazakti zarIranI sAthe utpanna thAya che. zarIrane vinAze te zaktinA paNa vinAza thAya che, kAraNake zaktinuM adhiSThAna A zarIra ja che. zarIranI utpatti pahelAM ane zarIranA vinAza
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ 174. bhAvanA-rAtaka pachI rahenAra caitanya jevI koI vastu ja nathI. nAstika eka pratyakSa pramANane ja mAnatA hovAthI anumAnagamya citanyanA punarjanma ke pUrvajanmane teo svIkAratA ja nathI, tema ja jeo AtmA ane tenA pUrvajanma tathA punarjanmane svIkAratA chatAM mohane viSe dehamAM tAdAmya buddhi rAkhI dehane sukhe sukha ane dehane duHkhe duHkha mAnanArA che; te bannene uddezI A kAvyanI racanA thaI che. upara jaNAvelA baMne vargo jaDa-pudagalamAM ja AnaMda mAnanArA che. rAta divasa jaDa padArtho meLavavA prayAsa karyA kare che. vicAro paNa jaDanA ja karyA kare che, tethI temanI buddhi jaDa jevI banI jAya che. teo manuSyatvamAM paNa jaDatA ja jAe che. Atmatva paNa jaDa dehamAM ja mAne che. arthAt temane deha-zarIramAM ja Atmabuddhi thAya che. e ja temanI bhrAnti che, e ja temanI jaDatA che, e ja aviveka che. vivekabuddhino lopa thavAthI temane brAti yA viparyAsa thAya che. nAstika dezAvarathI AvatA kAgaLonI hakIkata pratyakSa na hovA chatAM mAne che ane te upara lAkho karoDono vyApAra kare che. pitAnA dAdA paradAdAne najare na joyA chatAM, eka vakhata teo hatA ema kabUla kare che, ane zAstranA Akta purUSanAM vacana teo mAnatA nathI, e ja temane aviveka che. eka tarapha teo kahe che, anumAna ane zabda pramANa nathI, bIjI tarapha kAgaLanI hakIkata ane pUrvajonuM astitva pramANusiddha kabula kare che, e ja temanI bhrAnti. anumAna sivAya eka pagaluM paNa temanAthI bharAya tema nathI. jyAre anumAna anicchAe paNa temanAthI manAI javAya che, tyAre te ja anumAnathI A jagatanA prANuonA sukha duHkhanI vicitratAe puNya pApa ane te bhogavavA svarga naraka paNa teoe mAnavuM joIe. eka rAgI bIje naregI, eka dhanavAna bIje nirdhana, eka rAjA bIje raMka, eka buddhimAna bIje nibuddhi, eka samRddhivAna bIje daridra, eka icchita vastu meLavanAra bIje
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ anyatva bhAvanA 175 IcchA virUddha pAmanAra, A badhe bheda zAthI? bhUtone saMga badhAne sarakho che. eka ja mAbApanA vIryathI utpanna thaelA eka ja veLAe janmelA be bhAIomAM upara pramANe bheda jovAmAM Ave che, pratyakSa dekhAya che, te zAthI ? kahevuM ja joIe ke puNya pApanA yogathI, zubha azubha karmanA vipAkathI; karma dehAzrita saMbhave nahi, kintu AtmAzrita che. bALakane janmavAnI sAthe sukha, duHkha, roga, Arogya, javAmAM Ave che. A dehathI to karma karyuM nathI, to te karma kyAMthI AvyAM ? mAnavuM ja paDaze ke te karma pUrva janmanAM che ane AtmA sAthe AvyAM che. Ama yuktithI anumAnathI AtmAnI pRthak siddhi hovA chatAM AtmA zarIrathI jude nathI" ema kahevuM ajJAnaavivekabharyuM che. evA nAstika ane dehAdhyAsIone graMthakAra kahe che ke A-(dekhAya che te) zarIra ane tenI aMdara vyApI rahelo AtmA e baMne judA che. bene svabhAva judo judo che. zarIra jaDa paramANuonuM baneluM pugalarUpa che. kSaNamAM hAni, kSaNamAM vRddhi ane kSaNamAM vinAza pAmanAra hevAthI kSaNika-nazvara che. rogathI, jarAthI ane zastrAdikathI chedana bhedana pAmanAra vikRta svabhAvavALuM che; tyAre AtmAmAM te dharma nathI. gItAmAM kahyuM che ke - nainaM chindanti zastrANi / nainaM dahati pAvakaH // na cainaM kledayantyApo / na zoSayati mArutaH // 1 // acchedyoyamadAhyoya-makledyo'zoSya eva ca // nityaH zarvata: thANu-navoca sanAtanaH + 2 | arthAta-AtmAne zastro chedI zakatAM nathI, agni bALI zakato nathI, pANI palALI zakatuM nathI, vAyare zoSavI zakato nathI. AtmA acchedya- chedI na zakAya teva, adAhya-baLI na zake te, akale-bhIMjAI na zake tevo, ane azaSya-zeSAya nahi. te che. te nitya-sarvadA sthAyI, sarvatra upayoga janAra, sthira,
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ 176 bhAvanA-zataka acala ane sanAtana che. zastra, agni, vAyu, vidyuta, varALa vagerenA akasmAte zarIrane naDe che, zarIrane IjA pahoMcADe che, paNa AtmA upara tenI asara thaI zakatI nathI. caMdramA karatAM paNa tenuM svarUpa vadhAre nirmaLa che. karmanA saMgathI ane vipAkathI ja mAtra tene deha sAthe joDAvuM paDe che, baMdhanamAM AvavuM paDe che. karmanI upAdhithI dUra thAya to zarIrano saMbaMdha paNa chUTI jAya che. Ama banne padArtha bhinna hovA chatAM eka-abhinna mAnavAmAM Ave che, ane te ajJAnathI ja duHkhanI paraMparA cAle che. dehane jarI paNa dhakko lAgatAM hAyavoya karI nAMkhe che. rADa pADI dhamacakaDI macAve che, ArtadhyAna dhyAve che, mAthuM pachADe che. ATaluM badhuM duHkha dehAdhyAsathI ja thAya che; paNa jarI vicAra kare ke "huM jude chuM ane deha jude che. dehanA daMDa dehane bhegavavA paDe temAM mAre zuM? karmo kevI sahelAIthI baMdhAya che ane keTalI muzkelIo bhegavAya che, tene khyAla karI karmane tamAso joI AnaMda pAmuM nahi. dehanI dugdhAmAM bhAre zuM kAma jhapalAvuM joIe ?" anyatva bhAvanA manamAM khaDI thAya te duHkhane saMkalpa mAtra paNa vilaya pAmI jAya. (36) zarIradAvyAtmanoddAsa rogAdipIDitamatIvakRzaM vilokya / kiM mUDha rodiSi vihAya vicArakRtyam / / nAze tanostava na nazyati kshcidNsho| jyotirmayaM sthiramajaM hi tava svarUpam // 37 // varAtmamArca cAma: mRtyuna janma na jarA na ca rogabhogauM / hAso na vRddhirapi naiva tavAsti kizcit / /
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ anyatva bhAvanA 177 - etAnnu karmamaya pudgalajAna vikArAnmatvA nijAn bhajasi kiM bahirAtmabhAvam // 38 // kathamAtmani janmamRtyuSyapadezaH / janyosti no na janako'sti bhavAnkadAcit / saccitsukhAtmakatayA tvamasi prsiddhH|| raagaadhnekmllbdhshriirsnggii| jAto mRto'yamiti ca vyapadezamesi // 39 // zarIranI durbaLatAmAM AtmAnI durbaLatA nathI. artha-he mugdha! jyAre zarIramAM kAMI rogAdika thAya che, athavA tapa ke paramArthanuM kAma karatAM zarIrane ceDI takalIpha paDe che, tyAre hArA manamAM glAni thavAnI sAthe je te vyartha revA maMDI jAya che, e hArI keTalI badhI vicArazanyatA che? zuM zarIrane ghasAro lAgatAM hArA AtmAne keI aMza ghasAI jAya che ? nahi ja; kemake AtmasvarUpa jyotirmaya ane paripUrNa nizcala che. (37) bahirAtmabhAvane tyAga janma, jarA, maraNa, roga, ga, hAni ane vRddhi e badhA dharmo zarIranA ja che. emAMne ekeka dharma AtmAne nathI. e badhA dharmo karma pudagalanA vikAra rU5 che. pudgalanA vikAro pudgalarU5 zarIrane ja lAgu paDI zake paNa pudgalathI atirikta je AtmA tene lAgu paDI zake nahi. mATe he Atmana ! pugalanA vikArone tuM pitAnA mAnI zAmATe bahirAtmabhAva bhaje che, ane bIjAnI hAni vRddhithI zAmATe duHkhI thAya che? (38) 12
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanA-rAta. AtmAmAM janma-mRtyune vyavahAra kema thAya che? he Atmana ! tuM koIthI utpanna thaye nathI, tema koIne utpanna karanAra paNa nathI. hArI utpatti nathI ane vinAza paNa nathI. tuM to niya-sata-cita ane AnaMda rUpe sarvatra prasiddha che. tyAre A jIva amuka gatimAM utpanna thayo, A jIva marI gaye, evo vyavahAra kema thAya che? ema zaMkA thAya che tene uttara e che ke rAgadveSarUpa bIjakathI utpanna thatAM kama aMkurathI prApta thaela zarIrane saMga je AtmAne lAge che tethI janma-mRtyune vyavahAra AtmAmAM thAya che. kharI rIte to te dharma zarIranA ja che paNa saMgane lIdhe ekanA dharmo bIjAmAM upacarita thAya che. (3) vivecana-uparanAM traNa kAvyomAM bahirAtmabhAvamAMthI aMtarAtmabhAvamAM AvavAne aMtarAtmabhAvanI pichAna karAvI che. bAharu aMtar ane paramabhedathI AtmAnA traNa prakAra che. bahirAtmA, aMtarAtmA ane paramAtmA. jJAnArNavamAM tenAM lakSaNe A pramANe batAvyAM che -- AtmabuddhiH zarIrAdau / yasya syAdAtmavibhramAt // bahirAtmA sa vijJeyo / mohanidrAstacetanaH // 1 // artha-je mANasane zarIra, kuTuMbIo, gharabAra, nokaracAkara, ghoDA, baLada, gAya, bheMsa vagere cIjomAM bhramathI Atmabuddhi-tAdAmya bhAna thAya, mehanI nidrAmAM citanyane vilaya thaI jAya, anAtma vastuone ja AtmarUpa mAnI mAruM mAruM karI rahe, te bahirAbhA jANavo. bahirbhAvAnatikramya / yasyAtmanyAtmanizcayaH // roDanaramA mastakSe-veMjhamadAttamAH 2 .
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ anyatva bhAvanA. 19 artha--jeNe khAdya padArthImAMthI AtmabhAva-mArApaNuM kheMcI laI AtmAmAM ja AtmabhAvanA nizcaya karyAM che, tene nAnI purUSA aMtarAtmA kahe che. nirlepo niSkalaH zuddho / niSpannotyantanirvRtaH // nivizva yuddhAtmA ! paramAmetti nita // 3 // a--jene karmanA lepa nathI, zarIranuM baMdhana nathI, je rAgAdi vikArathI rahita che, jeNe sakala kAryanI niSpatti-siddhi meLavI che, jeNe avinAzI anaMta sukha meLavyuM che, jene vikalpa nathI, evA zuddha AtmAne paramAtmA kahe che. ahirAtmabhAvavALA mANuseA kSaNamAM sukhI, kSaNumAM du:khI, kSaNamAM khuzI, kSaNamAM nAkhuzI thAya che. kSaNamAM rAjA te kSaNamAM rAMkane rAMka aMte che. jarI kAMTA lAgI jAya, mAthuM duHkhe ke pAMca paisAnI nukasAnI thAya teA mAraphADa karI nAMkhe che, hAyaveAya karI cAre tarapha rANAM rUve che. kAI jIva bacAvavAne pAMca pagalAM cAlavuM hoya, kai vrata niyama ekAsaNuM ceAvihAra upavAsa karavAM hoya te kaheze ke temAM mArU zarIra dhasAI jAya. mArA zarIrane takalIph paDe tevuM kAma mArAthI na banI zake. A dazAvALA mahiH sukhane ja sukha mAne che. kharU sukha kAM che te te jANatA ja nathI, temane uddezI A kAvyA racavAmAM AvyAM che. ahirAtmabhAvavALA meAhathI mugdha anevA hAvAthI tene mUDha kahIne sakheASana karyuM che. he mUDha ! tuM zA mATe rUdana vilApa kare che? thArUM zarIra jADuM hoya ke pAtaLu hAya, kALuM hAya ke gArU hAya, baLavAna hoya ke duLa hAya, juvAnInuM hAya ke ghaDapaNanuM hoya, tethI thAre raDavAnuM kai kAraNa nathI. bIjAnI pAse saMpatti vadhAre hAya ane hArI pAse thADI hAya, baujA zAhukAra zrImata hoya ane tuM garIba hAya, tethI paNu
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ 180 bhAvanA rAtaka. hAre kheda karavAnuM kAraNa nathI. A badhI bahAranI saMpatti puNyane AzrI nyUnAdhika maLe che, gheADA vakhata rahe che, pAchI adRzya thAya che; te upara sukhaneA AdhAra rAkhavAnA nathI; kAraNuke te vRkSanI chAyA mAphaka asthira che; chAyA sthira dekhAya che, paNa kharI rIte eka kSaNa paNa te sthira rahetI nathI, tema mAyA-saMpatti kadAca sthira dekhAtI hoya, tApaNu te kharI rIte sthira nathI, paNa asthira che. jenA pAye| asthira hAya tenA upara sukhanuM caNatara caNIe tA te sthira kyAMthI thAya ? je vastu svabhAve asthira che, tene sthira mAnIe ke sthira banAvavAnA prayatna karIetA tenuM pariNAma duHkhamAM ja Ave. pattharamAMthI koi divase pANI nIkaLavAnuM che? agninA bhakSaNathI kAinI kSudhA zAMta thaI che ? retIne pIlI kAIe temAMthI tela kahADayuM che? pANInuM mathana karavAthI kAine mAkhaNu maLyuM che? saghaLA praznonA uttara nakAramAM ja ApavA paDaze. tevI rIte asthira mAyA-sapattimAMthI kAIne sukha maLyuM nathI ane maLavAnuM paNa nathI. mRgatRSNAthI--pANInA jhAMjhavAthI mRganI tRSA DhaLatI nathI paNa ulaTI vadhe che, tema ahirAtmabhAvathI sukhane badale ulaTI du:khanI vRddhi thAya che; mATe tuM haeNne peAtAne ALakha. jenA nAza thAya che, te tuM nathI. jenI te tuM nathI. jeneA udaya ane asta jene rAga ane glAni thAya che, te tuM nathI. jene khAvAnuM maLe che tA vadhe che, ane na maLavAthI zASAI jAya che, te tuM nathI. je zastrathI vidhAya che, kapAya che, chedAya che, bhedAya che, joDAya che, ane vikharAya che, te tuM nathI. jene cArA cAre che, agni khALe che, pANI palALe che, dhULanAM tAkAnA dATI de che, te tuM nathI. jenA mATe laDAio, mArAmArI thAya che, te tuM nathI. tuM kANu che ane hArU' svarUpa kevuM che te A traNa kAvyamAM darzAvyuM che. arthAt-tuM jAM nathI paNa jyAti rUpa caitanya svarUpa tu che. sUrya karatAM paNu hAni vRddhi thAya che, thAya che, te tuM nathI.
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ anyatva bhAvanA. 181 hAro prakAza adhika che. sUryanA prakAzano thoDA kalAka udaya ane thoDA kalAka asta rahe che, paNa hArA prakAzane udaya thayA pachI tene kadApi asta thato nathI. vRkSanI chAyA mAphaka asthira nahi paNa tuM sthira che. janmavuM maravuM zarIrane che, have nathI. tuM zarIrane atirikta hovAthI hAre janmavuM paNa nathI ane maravuM paNa nathI. putranA janmathI harakhAvAnuM ane tenA mRtyuthI dilagIra thavAnuM paNa kaMI kAraNa nathI. daSTAMta-eka zrImaMta gRhasthane ekane eka putra bimAra paDayo, tyAre tenAM mAbApa raDavA lAgyAM: hAya hAya have kema thaze? chokarAnuM nAma cImana hatuM. teo kahevA lAgyA ke je cImanane ArAma thAya to amAre khAvuM pIvuM che, nahito AjathI khAvA pIvAnuM baMdha che. jema jema teo rUdana karavA lAgyA tema tema cImanane paNa roganI vRddhi thatI gaI. teoe cImananA jIvavAnI AzA lagabhaga mUkI; ane raDatAM raDatAM bolyAM ke basa, have amAre jIvavuM nathI. ghaNuM mANase temane samajAvavA lAgyA ke Ama adhIrAM na bane. vakhate hajI ArAma paNa thAya, nahito dunIyAmAM janmavuM ane maravuM lAgI rahyuM che. paNa zeThanA manamAM dhIraja rahetI nathI. evAmAM eka mahAtmA tyAM nikaLI AvyA. zeThane te oLakhatA hatA tethI zeThane kahyuM kema Aje ATalA badhA adhIrA banI gayA cho ? zeTha kahe ke are mahArAja ! mArA bhAgya phuTayAM, mAro divasa paravAryo, mArA upara duHkhanuM vAdaLa tUTI paDyuM, - mahAtmA-paNa che zuM? ATalI badhI gabharAmaNanuM zuM kAraNa che? zuM kAMI tamane nukasAna lAgyuM che ? zeTha-are mahArAja ! AthI vadhAre zuM nukasAna ? mahAra ekane eka dIkaro cImana motane bichAne sUto che. mahAtmA-he ! zuM kahe che ?
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ 182 bhAvanA-zataka zeTha -mahArAja ! A jotA nathI? sAmA khATalA upara te sUto che. jetA nathI, tenI aMtanI mAMdagI ? mahAtmA-paNa hAre cImana kyAM? zeTha-A sAme sUto che te. mahAtmA--huM barAbara samajI zakato nathI. Aje mAruM mAthuM pharI gayuM che. te hAthethI tene batAva. zeTha-(hAtha lAMbe karI cImananA hAthane pakaDI jaNAvyuM juo, A cImana! mahAtmA-e to cImanane hAtha che, cImana nathI. comana kayAM che? zeTha-(pagane sparzI kahe ke, A cImana ! mahAtmA-e te cImanane paga che, A te chAtI che, A mAthuM che, A mukha che, A peTa che, A bhujA che, A sakaMdha che, - A AMkha che, A kAna che, A nAka che, AmAM cImana keNu? hAtha, paga, peTa, chAtI, moTuM, AMkha, nAka, kAna vagere badhAM cImananA zarIranA avayavo che. AmAM kayAMya paNa "cImana' evuM nAma lakhyuM nathI. zeTha-mahArAja! ene ja ame cImana kahI belAvIe chIe. mahAtmA-je ema hoya te prANa nIkaLI gayA pachI paNa A zarIra AMhI paDyuM rahevAnuM che tene sAcavI rAkhaje. cImana cAlyo jaze, marI jaze, evI dahezata rAkhI zuM kAma zoka kare che? zeTha-mahArAja! jIva nIkaLI gayA pachI to muDaduM-zaba rahe tene zuM karIe ? mahAtmA--tyAre zuM zarIra ane zarIranA avayavone tuM cImana mAnato nathI ? cImana tethI koI judo che ?
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ anyatva bhAvanA. 183 zeTha-hA. zarIranI aMdara rahele AtmA-caitanya e ja mahAra cImana che. suhAtmA-tyAre tAre zoka karavAnI jarUra nathI. zarIramAM rahelo AtmA ja je tAro cImana hoya to tene mAta naDavAnuM nathI. arthAta te maravAne nathI. te ajara che, amara che, zAzvata che. kadAca te A zarIrane choDaze, to junAM vastro badalAvI navAM vastro paheravAnI peThe bIjuM navuM zarIra dhAraNa karaze. he zeTha ! je tuM putra upara prema rAkhato hoya to huM eTaluM ja Iracha ke cImana-AtmAne AMhi ke bIje sthaLe zAMti samAdhi maLe. mahAtmAnA kathanathI zeThane samaja paDI. tethI bahirbhAvane choDI AtmabhAvamAM AvI mahinA paDadAne dUra karI zeThe citta zAMta karyuM ane cImanane paNa zAMti maLI. ' he bhadra! A daSTAMta uparathI samaja ke janma-maraNa zarIrane che, hane-AtmAne nathI. jarA, roga, hAni, vRddhi e badhA zarIranA dharmo che, dehanA daMDa che; bahirAtmabhAvathI te dharmone te pitAnA mAne che eTale ja hane duHkha thAya che, zoka-saMtApa thAya che. sata-cita ane AnaMdarUpe hArI prasiddhi che, e ja hAruM svarUpa che, to pachI AnaMdane cheDI duHkha veThavuM e zuM hene lAchama che ? rAjA hovA chatAM rAMka banavuM, zrImaMta hovA chatAM daridrI thavuM, sukhI hovA chatAM duHkhI thavuM, baLavAna, vIryavAna hovA chatAM durbaLa, nirvIya thavuM, e keTaluM lajajAspada che? ziyALanA TeLAmAM siMha vo eTale zuM tenuM siMhatva jatuM rahyuM ? anaMtaprakAzI, caitanya svarUpa, AnaMdamaya hovA chatAM jaDa zarIrane saMge rahyo tethI zuM caitanya naSTa thaI gayuM? nahi ja. mAtra te bhUlAI gayuM che, manAI gayuM che te ja ajJAna che. bhUla sudhArI jJAna prApta karavuM e ja hArUM kartavya che. bahirAtmabhAvane sarvathA mUkI aMtarAtmabhAvamAM sthiti karI paramAtmabhAve
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ 184 bhAvanA-zataka pahoMcavuM, e hArA kartavyanI zreNI che. te mArga gajasukumAle kevI rIte sAthe tene paricaya karavo hoya te sAMbhaLa. daSTAMta-gajasukamAla kRSNa mahArAjane nahAne bhAI thato hato. tenI mAtA devakIjInA sAta putro bIje ucharelA hovAthI eka putranuM pitAne hAthe lAlana pAlana karavAnI manamAM bahu heza hatI. kRSNa mahArAje hariNameSI devatAnuM ArAdhana karI pitAne eka bahAne bhAI hovAnI mAMgaNI karI. devatAe kahyuM "tathAstu." anukrame gajasukumAlane janma thaye. mAtAne tenA upara bahu prema hato. ghaNuM ja lADa keDamAM bIjanA caMdranI mAphaka gajakusumAla ucharavA lAgyo. bhaNI gaNI yauvana avasthAne pAmyo, te daramyAna bAvIsamA tIrthaMkara neminAtha prabhu dvArikA nagarInI bahAra sahastrAMba nAme udyAnamAM samavasaryAM. kRSNa mahArAja gajasukumAlane sAthe laI prabhunA darzana karavA jAya che, tyAM rastAmAM somila brAhmaNanuM ghara AvyuM. te gharanI agAsImAM ghaNuM ja saundaryavALI samA nAmanI somila brAhmaNanI kuMvArI kanyA pitAnI sakhIo sAthe senAnA tAre kheMcelA daDAthI ramatI hatI. kRSNa mahArAjanI tenA upara najara paDatAM ja tenI sAthe gajasukumAlanuM lagna karavAno vicAra karyo. semilane bolAvI semAnA lagna saMbaMdhI vAtacIta karI samAne kuMvArA aMtaHpuramAM mekalAvI lIdhI. tyArapachI banne bhAI sahastrAMba vanamAM pahoMcyA. prabhunI dezanA sAMbhaLIne gajasukumAlane vairAgya utpanna tha. ghare AvI mAtAnI pAse prabhunA darzana karavAnI ane dezanA sAMbhaLavAnI vAta karI, te sAMbhaLI mAtA khuzI thayAM; paNa jyAre saMsAra choDavAnI ane dIkSA levAnI vAta karI, tyAre devakIjIne ekadama mUrchA AvI gaI. upacAra karatAM zuddhi AvI tyAre mAtAe putrane saMsAramAM rAkhavA ghaNe prayatna karyo. kRSNa mahArAjane bolAvI tenI mAraphata rokavA ghaNI kozIza karI, paNa gajasukumAlane raMga utaryo nahi. ghaNuM kAlAvAlAthI eka divasanuM rAjya svIkArI
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ anyatva bhAvanA 185 bIje divase heTI dhAmadhumathI nemanAtha prabhu pAse dIkSA lIdhI. te vakhate rotAM rotAM mAtAe kahyuM he dIkarA ! teM mahane to roDarAvI che, paNa have evI karaNa karaje ke jethI bIjI mAtAne rovarAvavI na paDe. arthAta saMyama pALI janma jarA mRtyunA baMdhanane aMta karaje. gajasukumAle dIkSA lIdhA pachI turata ja nemanAtha prabhune pUchayuM ke thoDA vakhatamAM siddhi meLavavAne koI paNa mArga che ? prabhue kahyuM : hA, zarIra ane AtmAnI bhinnatAne daDhatara satata abhyAsa ane tenI kasoTI tarIke bAramI bhikhunI paDimA. smazAna bhUmimAM kAusagga karI bheda jJAnamAM niraMtara sthiratA prApta karavAthI tarata siddhi meLavI zakAya che. game te upasarga Ave te tenAthI pAchA haThavuM na joIe. gajasukamAle kahyuM, he prabhu ! te bhAga levAnI mArI IcchA che. ApanI AjJA hoya to huM smazAnamAM jaI acalapaNe dhyAna dharuM. nemanAtha prabhue yogyatA jANe hA pADI. gajasukumAle ekAekI smazAnamAM jaI kAusagna karyo. saMdhyA samaye somila jaMgalamAMthI agnihAma mATe samidhanAM lAkaDAM laI te raste pAcho pharyo, tyAre gajasukumAla upara tenI dRSTi paDI. jotAM veMta tene krodha pragaToH are ! jenI sAthe somAnAM lagna thavAnAM hatAM, te gajasukumAla to sAdhuDo thaI AMhi ubhe che. are duSTa ! hAre je muMDAvuM ja hatuM te zA mATe mahArI dikarIne kuMvArA aMtaHpuramAM mokalAvI raMDApa apAvyo? samila brAhmaNa hato paNa prakRtie caMDALa jevo hato. tenI sAthe pUrvane vairabhAva ula, tethI gajasukumAlane sakhta zikSA ApavAno vicAra karI lAkaDAMne nIce mUkyAM. taLAvanI lIlI mATI lAvI gajasukumAlane mAthe pharatI pALa bAMdhI, baLatI rahemAMthI kheranA baLatA aMgArAnI ThIbaDI bharI gajasukumAlane mAthe TharAvI. caracara karatI mAthAnI cAmaDI baLavA lAgI. cAmaDI pachI mAMsa ane mAMsa pachI magaja saLagavA mAMDayuM. eka
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ 186 bhAvanA-cAtaka macharanA DaMkhathI paNa mANasanI dhIraja rahetI nathI, to pachI mAthAne komaLa bhAga agnithI baLe, tenI pIDAmAM zuM pUchavAnuM heya? paNa gajasukumAle jarI paNa mAthuM ke zarIrane koI paNa bhAga halAvyo nahi. samila upara paNa TheSa A nahi. sarva jIvane pitA samAna gaNatA hovAthI semilane zatru samAna nahi, paNa mitra samAna gaNe che. keIne sasarA pAMca pacIsa rUpIyAnI pAghaDI baMdhAve che, tyAre mAro sasaro mahane mokSanI pAghaDI baMdhAve che, A bhAva gajasukumAla muninA zubha dhyAnamAM pharato hato. keTalI badhI samatA! merUnA jevI nizcalatA, samudranA jevI gaMbhIratA, maherAmAM heTA cohAmAM paNa na hoya tevI zaratA, dhoratA, sukumAla munimAM pratita thatI hatI. te saghaLo prabhAva bhedajJAnano hato. A vakhate gajasukumAlane AtmA jANe zarIrathI bahAra nIkaLI karmone haMphAvavA medAnamAM paDyo hoya ane zarIra sAthe kaMI paNa saMbaMdha na hoyanI tema duHkha vedyA vinA AtmabhAvamAM lIna thaelo che. aMtarAtmabhAvamAMthI paramAtmabhAvamAM javAnI taiyArImAM che. kSapaka zreNIe haDatA zula dhyAnanA pAyAne ekadama sparzatAM sakala karmano aMta karI aMtagaDa* kevalI thaI gajasukumAla muni mokSe pahoMcyA. gajasukumAla bahAranI vastuomAMthI AtmabhAvane dUra karI, zarIramAMthI paNa AtmabhAvane saMkelI, aMtarAtmAmAM lIna thayA to baLatA zarIranI asahya vedanAnI paNa AtmA upara asara na thaI; tevI rIte aMtarAtmabhAvamAM sthira rahevAthI paramAtmabhAvanI prApti thAya. (37-38-39) pakSipAdapasaMyogakalpaH kuTumbisaMyogaH / bhAryA snuSA ca pitarau svsputrpautraa| ete na santi tava kepi na ca tvameSAm // * kevaLajJAna prApta thavAnI sAthe ja AyuSya pUrNa karI mekSamAM jAya te aMtagaDa kevalI kahevAya.
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ C anyatva bhAvanA 187 saMyoga eSa khagavRkSavadalpakAlaevaM hi sarvajagatopi viyogayogau // 40 // na ke cimAruM ca | ekaikajanmani punarbahubhiH parItaH / mAnte tathApi sahakArivinAkRtastvam / tasmAdvibhAvaya sadA mamatAmapAsya / kizcinna me'hamapi nAsmi parasya ceti // 41 // pakSI ane vRkSanA saMga je kuTuMbIone sAga. artha-he bhadra! eka gharanI aMdara mA bApa bhAI strI putra pautra ane putravadhU e badhAMnI sAthe tuM rahe che ane paraspara saMbaMdha jaDela che; paNa kharI rIte te badhAM tArAthI judAM che, ane tuM badhAMthI judo che. temanI sAtheno saMbaMdha kevaLa jhADa ane pakSInA saMbaMdha jevo che, arthAta sAMjanI veLAe judAM judAM pakSIo judI judI dizAmAMthI AvIne jhADa upara bese che, rAtrie tyAM rahe che ane savAra paDatAM badhAM judAM paDI jAya che, tevI ja rIte. eka gharanI aMdara judI judI gatimAMthI AvelAM kuTuMmbio bhegAM thayAM che. paNa AyuSa rUpI rAtri pUrI thatAM te saghaLAM judAM paDavAnAM. jagatanA sarva saMyogo AvI ja rIte viyoga sahacArI che. ( hArUM kaI nathI ane huM keIne nathI. bhUtakALamAM dareka janmamAM ghaNuM jIvonI sAthe saMbaMdha bAMdhyo. jJAnadaSTie jotAM A duniyAmAM evo koI jIva nathI ke jenI sAthe mA bApa putra strI tarIke saMbaMdha joDA na hoya. ATalA badhA saMbaMdho joDyA chatAM paNa A vakhate koI pUrvane saMbaMdhI sahacArI thato nathI. to pachI A vakhatanA saMbaMdhIo pAchaLanA vakhatamAM sahacArI thaze tenI zI khAtrI che? kAMI ja nahi. te
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ 188 bhAvanA-zataka pachI zA mATe mamatA rAkhe che ? choDI de mamatAne, ane manamAM nizcaya kara ke hAre koI che nahi, ane huM paNa koIne chuM nahi. (41) vivecana-suyagaDAMga sUtramAM kahyuM che ke na sA jAi na sA joNI, na taM kulaM na taM ThANaM / na jAyA na muyA jattha, savve jIvA aNaMtaso // arthAta-ekeMdriya beIkiya teIdriya caurikriya ane paMceMdriya, e pAMca jAtiomAM evI kaI jAti nathI ke jemAM ekeka jIva anaMtI vAra utpanna thaI maraNa pAme na hoya. yoni-jIvonAM utpattisthAna ekaMdara corAsI lAkha che. temAMnI eka ni paNa evI nathI ke jayAM anaMtI vAra upajavAnuM na banyuM hoya. ekaMdare eka karoDa sADI sattANuM lAkha kula koTi che, temAMnuM koI paNa kula janma-maraNa vinAnuM rahyuM nathI, tema ja A lokamAM evuM kaI sthAna nathI, koI AkAza pradeza nathI ke jyAM dareka jIve anaMtI vAra janma ane maraNa karyo ne heya. jyAM jyAM A jIva janma pAmyo, tyAM tyAM aneka saMbaMdhIonI sAthe saMbaMdha bAMdhyA. kaI sthAne mAM bApa bhAI bhaginI putra putrI strI sAsu sasarA evAM aneka sagapaNa bAMdhyA. zAstrakAra kahe che ke dunIyAmAMnA saghaLA jI sAthe dareka jIve anaMtAnaMta saMbaMdha bAMdhyA che. koI paNa jIva evo nathI rahyo ke jenI sAthe kAMIne kAMI saMbaMdha bAM na hoya. A badhA saMbaMdhe je kAyamanA hoya te ekeka jIvane saMbaMdhIonI eTalI sahAya maLe ke tene koI jAtanI taMgI bhogavavI ja paDe nahi, paNa te saMbaMdha kAyamane baMdhAto nathI, kintu kSaNika saMbaMdha che. AnaMdaghanajI RSabhadevanI stuti karatAM kahe che ke, prIta samAI te jagamAM sahu kahI che prIta sagAI na keya, prIta sagAi te nirUpAdhika kahI re pAdhika dhana beya-garaSabha jInezvara prItama mAhare re. 1 u
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ anyatva bhAvanA 189 arthAta-jagatamAM sarva jenI sAthe prIti sagapaNa bAMdhyuM paNa aMte koI saguM thayuM nahi. kAyamanI prIti kyAMya paNa jovAmAM AvI nahi. tenuM kAraNa eTaluM ja ke jagatajananI sAthe je kaMI saMbaMdha bAMdhavAmAM Ave che te kaMI ne kaMI svArtha mATe. mA bApa ane putrano saMbaMdha janmathI kudaratI baMdhAya che e kharuM, paNa mAbA5nA manamAM eka jAtanI AzA rahI che ke A chokaro mATe thaze eTale amAruM ghaDa5Na pALaze ane amAruM nAma rAkhaze. AvI AzAnI upAdhithI mAbApane chokarA upara prema rahe che. koIpaNa kAraNathI je te AzA uDI jAya to prema paNa uDI jAya. evI ja rIte duniyAnA saMbaMdhIonA saMbaMdhamAM-premamAM kaMIne kaMI upAdhi-svArtha rahe che, tethI te prema upAdhinA astitva sudhI Take che, pachI lupta thAya che. kharo prema te nirUpAdhika-niHsvArthI prema che. te prema mAtra svasvarUpanI sAthe ja baMdhAya che ane te ja kharo prema che; paNa te premano pravAha gupta che, aMtaramAMthI pragaTe che, bahArathI tenI Avaka nathI. bahAranA saMbaMdhIone prema upara kahyuM tema pAdhika ane svalpakALa sthAyI che. te bInAnuM spaSTIkaraNa karatAM "saMyojas vRkSavata" e vAkayathI jhADa upara pakSIenA samAgamanuM dRSTAMta ApyuM che. sAMje judI judI dizAethI pakSIo AvI jhADa upara bese che. rAtri pasAra karI savAra thatAM sau judAM paDI jAya che. divase potapotAno khorAka meLavavAmAM mazagula banI jaI rAtrie saMbaMdhIonA samAgamanuM bhAna bhUlI jAya che. tevI ja rIte eka kuLarU5 vRkSane Azraye judI judI yonimAMthI AvelA ane samAgama thAya che. jIvanarU5 zAkhAne Azare temanI sthiti thAya che. AyuSyarUpI rAtri pUrI thatAM sau judAM paDI jAya che. maraNano paDado paDatAM sarva saMbaMdhIone saMbaMdha chupAI jAya che. bIjA janmamAM pUrvanAM sagAMo paikI kai koine oLakhatuM nathI. tethI kadAca pUrvanAM sagAMo duzmana thAya che ane
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanA-cAlaka pUrvanAM duzmana A bhavanAM sagAM bane che. janmaparaMparAmAM AvI aneka vicitra ghaTanAo banyA kare che. mahezvaradatte pitAnA bApanA zrAddhamAM bhavAMtaramAM gayela bApane ja mArI nAMkhyo, tenuM daSTAMta A prasaMge bhUlavA jevuM nathI. daSTAMta-vijayapuramAM mahezvaradatta nAmane eka kSatriya raheto hato. tenAM mAbApa vRddhAvasthAne lIdhe kAmakAjathI phAragata thayAM hatAM, tepaNa temane gharanI lolupatA ghaNI hatI. te gharanA koI paNa mANasanuM dharma tarapha bilakula lakSya nahatuM. tenA kuTuMbamAM mAMsAhAranuM paNa pravartana hatuM. mahezvaradatta rAtadivasa dhaMdhAmAM mA rahetA, tyAre tenAM vRddha mAbApa AzA tRSNa ane pApiSTa vRttiene vaza thaI kuvAsanA ane azubha karmone saMgraha karatAM hatAM. ekadA mahezvaradattane pitA rogagrasta thayo. upacAra karatAM paNa ArAma thayo nahi. avasAnasamaya Avela jANa mahezvaradatta pitAnI pAse besI kahevA lAgyo ke, he pitAjI ! tame koI paNa jAtanI ciMtA manamAM rAkhaze nahi, ApaNuM jAtinA rivAja pramANe je kaMI karavuM ghaTaze te saghaLuM huM karIza. te uparAMta tamArA manamAM kaMI IcchA hoya to kahe te pramANe huM karuM. pitA bolyA, he dIkarA ! mane kaMi paNa joItuM nathI. mArI bhalAmaNa eTalI ja che ke tuM vadhAre paDatuM kharaca karIza nahi. ApaNAM jAnavaro-gAyo bheMsa vagerene barAbara sAcavaje. vaLI ApaNA kuLane e rivAja che ke bApanI varasIne divasa Ave tyAre eka pADo mArI bApanuM zrAddha karavuM. mane khAtrI che ke tuM paNa te pramANe vartIza. mahezvaradatte kahyuM, he pitAjI ! tame nizcita rahe. te sadhaLuM huM jANuM chuM ane te pramANe karIza. Akhare vRddha pitA maraNa pAmyA. ghara, jAnavare ane pADAnI je vicAraNAmAM maraNa pAmavAthI vAsanAnusAra te tenA ja gharanI bheMsane peTe paDApaNe avataryo. keTalAka vakhata pachI mahezvaradattanI mAtA paNa ghaDa
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ anya bhAvanA. 19ii paNanI mAMdagImAM maraNa pAmI. maraNa vakhate tenI paNa gharamAM vAsanA rahevAthI ane azubha karmane jegathI enA gharanI zerImAMnI eka kutarIne peTe avatarI. eka thaye pADe ane bIjI thaI kutarI. mAbApanA maraNa pachI mahezvaradatta ane tenI strI gAMgilA sivAya tenA gharamAM ke trIjuM ja rahyuM nahi. gAMgilAnuM rUpa manohara hatuM, tema ja te dharmahIna ane viSayalaMpaTa hatI, sAsu sasarAnI hayAtI sudhI tenI bAhya pavitratA jaLavAI rahI hatI, paNa pAchaLathI mahezvaradatta dhaMdhAne mATe bahAra jato tyAre ekAMtano prasaMga maLavAthI koI parapurUSanA premamAM paDI gaI. eka tarapha mahezvaradatta parizramathI paisA pedA karate, bIjI tarapha tenI strI jAranA pyAramAM mojazokha uDAvatI ane paisAnuM pANuM karatI. keTalAka samaya pachI temanA pApano ghaDo bharAya. mahezvaradatta eciMte bahArathI ghera Avyo. jue che te aMdarathI bAraNuM baMdha dIThAM. vahema paDavAthI bArImAM DokIyuM karIne joyuM te aMdara bIje purUSa najare paDyo. kamADanI sAMkaLa khakhaDAvI, tethI aMdaranAM baMne jaNa bhayabhIta thayAM. aMdara chupAvAnI jagyA na hovAthI gabharAmaNamAM ora vadhAro thayo. pati sivAya bIjo koI haze tene bahArathI ja pAcho vALIza, evA AzayathI gAMgilAe kaI taraDamAMthI bArIkAIthI joyuM teTalAmAM te avAja saMbhaLAya ke kamADa ughADa. A avAjathI tenA hozakoza uDI gayA. are ! A to gharadhaNI eTale ughADyA vinA chuTake nathI, ane yArane bacAvavAno bIjo koI rasto nathI, have zuM thaze? kharekhara, have amAre pApano ghaDe kuTyo, te paNa kaMI bacAva to kahuM ema dhArI teNe kahyuM ke kaMi zarIranA kAraNathI kamADa baMdha karyo che te thoDA vakhata pachI ughADIza; tyAMsudhI kaMI kAma hoya to karI Ave. mahezvaradatta kahyuM, rAMDa ughADe che ke nahi ? nahito kamADa teDIne aMdara AvuM chuM. aMdara koNa tAre bApa bharAya che? jaladI ughADa. gAMgilAnAM
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ 19ra bhAvanA-zataka kRtya ughADAM paDavAM. kamADa ughaDyAM ane gAMgilAne yAra pakaDAye jhanuna upara caDela mahezvaradatte tenA para khUba hAtha ajamAvyo ane methIpAka cakhADyo. keI sakhta ghA marmasthAnamAM lAgavAthI tenA prANu uDI gayA, paNa maratI vakhate teNe pitAne deSa dITho ke "jyAre A durAcAra sevyo tyAre tenI zikSA mane maLI. mArA karmanuM ke mArI duSTatAnuM ja A pariNAma che." AvI vRttithI te marIne strImAM vAsanA rahevAthI te strInI kukhe ja potAnA vIryamAM utpanna thaye. mahezvaradatte yArane mArI nAMkhyo paNa strIne vizeSa Thapake na Ape, tema tenA doSane prakAza paNa na karyo, kemake te samaja hato ke gharanuM chidra prakAzavAthI gharanI AbarU kama thAya, mATe nItizAstramAM kahyuM che ke AyurvittaM gRhacchidraM / maMtrameSajamaithunaM // dAnaM mAnaM cApamAnaM / navakAryANi gopayet // 1 // artha-AyuSya, paise, gharanuM chidra, maMtra, davA, kAmakrIDA, dIdheluM dAna, koI ThekANe sanmAna thayuM hoya te, ane apamAna thayuM heya te, A nava kAryo DAhyA mANase gupta rAkhavAM, paNa prakAzamAM lAvavA nahi. vaLI mahezvaradatte vicAryuM ke jAra marI javAthI have te ThekANe AvI jaze, tethI mAruM ghara jevuM che tevuM jaLavAI raheze. strIne paNa divase divase jarane yAra bhuMsAte gayo ane patinA upara prema jAgRta thayo. pitAnI kharAba cAlacalagata patie jANyA chatAM paNa kAMI Thapake na Apo tethI patinI bhalamanasAI tenI smRtimAM taravA lAgI. thoDA vakhatamAM baMnenA mana ekarasa thaI gayAM, eTaluM ja nahi paNa putranI AzA jaNAyAthI saMtati IcchanAra mahezvaradattanuM mana strI tarapha vadhAre premALa rahevA lAgyuM. anukrame putrane prasava thaze. bALaka kaMIka heTuM thayuM eTale pati patnI ane tene
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ anyatva bhAvanA ghaNA premathI ramADavA lAgyAM. daramyAna zrAddhanA divase AvyA, te vakhate mahezvaradattane bApanuM zrAddha karavAnuM hatuM. pele pADe paNa hoTa thavA Avyo che tethI bIjA pADAnI tapAsa na karatAM gharanA pADAne zrAddhamAM mAravAno nizcaya mahezvaradatta karyo. zrAhamAM sagAM vahAlAMone notaryo. potAnI jAte pADAne mArI tenuM mAMsa pakavI pitAnI jAte sagAM vahAlAMne jamADavA lAgyo. je bApanuM zAha karavuM che te ja bApanA jIvane (pADAne) talavArathI mArI nAMkhe. are, eTaluM ja nahi paNa je mAtA kutarIpaNe avatarI che, sneha ane vAsanAne lIdhe gharanI AsapAsa ja rahe che, te kutarI kaMI khAvAnI lAlace aMdara AvI, tethI tene bahAra kahADavA mahezvaradatte (putra) eka lAkaDIne sakhta ghA mAryo, tethI tenI keDa bhAMgI gaI. kutarI bahAra AvI tyAM pADAnAM hADakAM vagere paDaDyAM hatAM te cATavA lAgI. mahezvaradattane chokarAnA upara ghaNo meha hovAthI ghaDIe ghaDIe tene khoLAmAM le che, ramADe che, baccIo bhare che ane manamAM khuza thAya che. A vakhate eka jJAnI muni gaucarIe nIkaLyA hatA te mahezvaradattanA ghara pAse thaI nIkaLyA. jJAnane bhege A saghaLo banAva che. A vicitra ghaTanAthI vismaya pAmI mastaka dhuNAvyuM. mahezvaradattanI te tarapha najara gaI ane munine mastaka dhuNAvatA joyA. bahAra AvI kAraNa pUchyuM. munie kahyuM, bhAI! A badhI mohanI lIlA che. temAM ajJAnane lIdhe kevA kevA aghaTita banAvo bane che tene eka namune Aje mArA jovAmAM Avyo. mahezvaradatte pUchayuM, mahArAja ! evuM zuM aghaTita AMhi banyuM che ke jethI Apane mastaka dhuNAvavuM paDayuM? munie kahyuM ke bhAI ! A kahevA jevI vAta nathI. mAtra samajavAnI ja che. paNa hArI je khAsa sAMbhaLavAnI IcchA hoya te mane kahevAmAM bAdha nathI. mahezvaradatte sAMbhaLavAnI utkaMThA batAvI, tyAre munie kahyuM, he bhadra! Aje tuM hArA bApanuM zrAddha kare che paNa tane khabara nathI ke te 17
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanA-zataka je pADAne vadha karyo te koNa hato? mahezvaradatte pUchayuM, mahArAja ! te koNa? munie kahyuM, bhadra! e ja hAre bApa. hArA bApane jIva ja pADArUpe avataryo hato ke jene teM talavArathI kApI nAkhyA. A sAMbhaLI mahezvaradatta pUchayuM, mahArAja ! zuM A kharekhara che ? munie kahyuM, ame asatya bolatA nathI. jJAnathI jovAmAM AvyuM tevI rIte kahyuM. paNa vAta hajI lAMbI che. mAtra ATaluM ja aghaTita nathI karyuM, paNa pelI kutarI ke jene lAkaDIne sakhta ghA te mAryo che te hArI jananI-mAtA che. hArI mAtA ja mAyA ane lobhane vaze bharIne kutarI thaI che. tenI te lAkaDIthI Aje te bhAre sevA bajAvI che. mahezvaradattanA caherA upara A zabdo sAMbhaLavAnI sAthe zaramanA zeraDA chuTe che ane manamAM pazcAttApa sAthe kheda thAya che. eTalAmAM to vaLI munie kahyuM, bhAI! tArI asamaMjasatAnI avadhi ATalethI ja nathI, paNa jene tuM ramADe che, jene joIne tuM khuzI thAya che te te hArI strIne jArapurUSa che. hArA hAthe ja jenuM mota nipajayuM hatuM, te ja tAre duzmana, hArA putrarUpe utpanna thayo che. he bhadra! A vAta je hane mAnavAmAM na AvatI hoya to, je A kutarI ke jene A vAta sAMbhaLatAM IhApoha thayo ane tethI jAtismaraNa jJAna upajayuM che, te hArI khAtrI karaze. eTaluM kahI muni tyAMthI ravAnA thayA ane pitAne sthAne gayA. pachavADe kutarIe tenA pUrvanA putrane gharanI aMdaranuM nidhAna batAvyuM. tethI mahezvaradattane saghaLI vAta sAcI mAnavAmAM AvI, eTale ekadama muninI pAse gayA ane atyaMta upakAra mAnavA lAgyo. he mahArAja ! ajJAnavaze AvuM akRtya mAre hAthe thayuM tene chuTakAro kevI rIte thAya ? pAtaka kema dUra thAya ? Apa patitapAvana che, mATe mAro uddhAra karo. gurUe avasara jANuM bodha Apyo. mithyAtva mArga choDAvyuM. mahezvaradatte potAnI strIne A banAvanI saghaLI hakIkata samajAvI, tethI utpanna thayela vairAgyavRtti nivedita karI,
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ anyatva bhAvanA, 15 maLela nidhAna ane gharabAra strIne bhaLAvI, rAjIkhuzIthI tenI saMmati laI gurUnI pAse jaI dIkSA aMgIkAra karI. mahezvaradatta muni saMyama pALI dharmanI ArAdhanA karI saddagatine pAmyA. mahezvaradattanI peThe A dunIyAmAM evA kaMIka banAvo banatA haze. mahezvaradattane jJAnI gurUno jega maLyo to tene nistAra thayo. bAkI dhaNuM ajJa cho AvAM kRtyothI bhavabhramaNa kare che ane anaMta saMbaMdho bAMdhe che, paNa bhavAMtaramAM temane koI saMbaMdhI kAma AvatA nathI. eTalA mATe ja sagAM vahAlAM kuTuMbIo vagerene saMbaMdha pakSIonA meLA jevo jaNavyo che. manuSyanuM jIvana e pakSIonI rAtri che ane mRtyu e pakSIonuM prabhAta che. prabhAta thatAM saghaLAM pakSIo judAM paDI jAya che ane sau saune mArge cAlyAM jAya che, tema mRtyu thatAM sarve potapotAne mArge prayANa kare che. pakSIo te vaLI bhegAM paNa thAya ane eka bIjAne oLakhI paNa kADhe, paNa manuSyo to judA paDyA pachI bhavAMtaramAM koI koIne oLakhatA nathI, ane saMbhAratA paNa nathI, tethI ekatvabhAvanAthI ekatAnuM kharUM svarUpa ciMtavI jaMjALane toDI nirUpAdhaka sukha ane nirUpAdhika prema meLavavA kezIza karavI. (40-41)
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ (6) azuci bhAvanA. [ AgalI bhAvanAmAM bAhya padArthone bhinna mAnI te uparathI mamatva utAravA kaheluM che. mamatAnI vastuomAM prathama zarIra che, tenI sthiti kevI a mA sAnAbhA matAvAmA mArI.] . mattamayUravRttam / SaSThI ashucibhaavnaa| dRSTvA bAhya rUpamanityaM kSaNakAntaM / he mitra tvaM muhyasi kiM phalguzarIre // nAntardRzyaM rogasahasrAzritametadehaM nindhaM ramyamimaM jJaH kathayetkaH // 42 // ___zarIre mohaka vastu kimasti ? carmAcchannaM snAyunibaddhAsthiparItaM / kravyavyAptaM zoNitapUrNa malabhANDam //
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ azuci bhAvanA. medomajjAmAyuvasADhayaM kaphakIrNa / ko vA prAjJo dehamimaM vetti pavitram // 43 // zarIrA'vayavA apyapavitrAH / cakSuyugmaM dRSikayAktaM zrutiyugmaM / kIdRvyAptaM santatalAlAkulamAsyam / / nAsA'jasraM shlessmmlaaddhyaaNtrdeshaa| gAtre tattvaM noccataraM kiJcana dRSTam // 44 // ___ jihvAjaThare kiM svarUpe / bIbhatso'yaM kITakulAgArapicaNDo / viSThAvAsaH pukasakuNDA'piyagandhaH / lAlApAtraM mAMsavikAro rasaneyaM / dRSTo nAMzaH kopi ca kAye ramaNIyaH // 45 // zarIrasya bhyngkrogaaH| kaNDUkacchU sphottkphaashevrnnrogaiH| kuSThaiH zophairmastakazulairbhayazokaiH / / kAsazvAsacchardivirekajvarazUlaippto deho ramyataraH syAtkathameSaH // 46 // shriirsyaa'pvitrtaa| yatsaGgAtsyAdbhojyamupAttaM ramaNIyaM / durgandhADhayaM kRmikulabahulaM kSaNamAtrAt //
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 bhAvanA-zataka. mUlyaM vastraM svacchamapi syAnmaladuSTaM / so'yaM dehaH sundara itthaM kathayetkaH // 47 // chaThThI azuci bhAvanA. artha-he bhadra! A zarIranuM bAhya rUpa ke je eka kSaNe manohara ane bIjI kSaNe amanohara thaI jAya che, te anitya rUpane joI A niHsAra zarIramAM zuM meha pAme che? A zarIra aMdarakhAne rogathI bhareluM che, ane hajAro vyAdhionuM sthAna che. A zarIrane saMge ja aneka kaSTo khamavAM paDe che. A zarIra mAtra dekhAvamAM ja suMdara lAge che. cAmaDI utArIne aMdara joIe te hADa mAMsa ane rUdhira sivAya bIjuM kaMI dekhAze nahi. mATe ninda. ane tuccha vastuthI bharelAM A zarIrane ka mANasa ramaNaya. kaheze? (42) A zarIramAM meha upajAve tevI kaI cIja che? A zarIrane aMtara dRSTithI joIe chIe to zuM dekhAya che? upara upara to cAmaDInuM veSTana-AcchAdana che. sauthI heThe hAnAM heTAM hADakAM eka bIjAnI sAthe joDAI goThavAelAM che. cAmaDInI nIce mAMsanA locA che ane tenA upara jhINI jADI aneka nase. patharAelI che. temAM thaIne AkhA zarIramAM lohIno pravAha pharyA kare che. carabI majajA (hADakAMne mAvo) pitta kapha mUtra ane vichAthI zarIra vyApta thaeluM che. evA gaMdA-aramaNIya zarIrane kayo DAhyo mANasa pavitra kahe? kaI nahi. (43) zarIranAM avayava paNa malIna che. cAlo ApaNe zarIranA keTalAeka upagI bhAge joIe ke te keTalA pavitra che? AMkhomAM pIyA bharAya che. sAMbhaLavAnI zakti dharAvanAra be kAnamAMthI hameza mela nikaLe che. moDhAmAMthI.
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ azca bhAvanA 199 lALa ane thuMka nikaLyA kare che. nAkamAMthI zleSma ane lIMTa vahe che. tyAre pavitratA kyAM rahI ? je bhAga upayAgI ane pavitra gaNAya che, te paNu apavitra padArthIthI pAelA che. AkhA zarIramAM kAI paNa pavitra tattva-vastu jovAmAM AvatI nathI. (44) jIbha ane hAjarInI racanA. je hAjarI annane pacAve che ane zarIranA eka agatyanA avayava che, tenI paNa racanA ane svarUpa joI e teA bIbhatsa- bhayaMkara lAge che. karamIyAM zaramIyAM vagere aneka jAtanA kIDAo temAM utpanna thAya che. tenI pAse ja viSThA ane mUtrane rahevAnAM sthAna che ke jenI gaMdha camAranA kuMDa jevI apriya che, jenAthI kheAlAya che ane svAda levAya che te jIbha paNa zenI banelI che? zuM seAnArUpAnI ke kastUrI kapUranI che? nA, nA. te paNa eka mAMsanuM piMDa che. aMdara ramaNIya che. ahA! zarIranA badhA bhAgeAne tapAsI joie chIe tA kAi paNa bhAga rUcira-ramaNIya LkhavAmAM AvatA nathI. (45) zarIranA bhayaMkara rogA arere ! kAi kAi zarIra dAdarathI eTalAM adhAM vyApta thai gaelAM haiAya che ke AMgaLI mUkIe teTalI jagyA paNa khAlI dekhAtI nathI, tyAre kAi kharajavAthI gherAI gaeluM hAya che ane mhoTA mhoTA traNa paDI gaelA che. kAi sphATakathI chavAi gaelu hoya che, teA kAI harasanI vyAdhithI pIDAtuM hAya che. kAi zarIra kADhathI sapheda vA lAla khanI gayuM che, te kAi seAjAthI sthUla ane layakara jevuM dekhAya che. kAine khAMsI, kAine mAthAnA dukhAvA, kAine druma, kAine ulaTI teA kAne atisAra, kAne tAva ke koine zuLa tA kAine mUtrakRccha rAgathI utkaTa vedanA thatI jovAmAM Ave che. are! jenuM varNana karatAM trAsa utpanna thAya, jenA karatAM meAtanuM
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ 200 bhAvanA-zataka. duHkha paNa eAchuM manAya che, tevI trAsadAyaka vedanA upajAvanAra aneka rogothI vyApta A zarIra ramaNIya-mohaka zI rIte heI zake? (46) zarIranI apavitratA. jenA saMgathI suMdara sugaMdhI ane svAdiSTa bhojana paNa durgadhavALuM nirasa banI jAya che, ane eka kSaNa mAtramAM te bagaDI jAya che, eTaluM ja nahi paNa temAM jhINuM jhINAM kRmi-karamIyAM vagere kIDA utpanna thAya che, jenA sparzathI svaccha ane kiMmatI jarIyAna rezamI vastro paNa tuccha ane malIna banI jAya che, "te A zarIra sundara che" ema koNa kahe? (47) vivecana--uparanAM cha kAvyo zarIranI AMtarika sthitinuM bhAna karAve che. jeo cAmaDIne uparane raMga ke caherAnI khUbasuratI joI koInI strI tarapha Azaka bane che, tenA sauMdaryanAM vakhANa kare che, teonI jovAnI dRSTi bhUlabharelI che. sthULa daSTi athavA upalaka daSTithI vastunuM kharuM svarUpa teonA jANavAmAM AvatuM nathI. teo eka pataMgIA karatAM paNa heTI bhUla kare che. pataMgIuM dIvAnI jyotamAM mugdha banI dIvAnA teja ane sauMdaryamAM AkarSAI tenI uSNatA ane bALI nAMkhavAnA svabhAvane eALakhI zakatuM nathI tethI te bicAruM potAnA pyArA prANane gumAvI bese che. tevI ja rIte mAtra bAhya svarUpane jonArA, temAM ja mugdha banI janArA mANase viSayanA AvezamAM taNAI jaIzarIranI AMtarika sthitine khyAla na karatAM pataMgIyAnI mAphaka parastrInA saidaya rU5 dIvAmAM jhapalAvI daI amUlya jIvana gumAvI bese che. teone zarIranI AMtarika sthitine azuci bhAvanA dvArA khyAla karAvavAne A kAvya javAmAM AvyAM che. temAM jaNAvavAmAM AvyuM che ke zarIranI aMdaranA bhAga te aramaNIya che, paNa bahAranuM sauMdarya paNa lAlasAvALA bhogI mANasane jeTaluM sAruM lAge che, teTaluM sAruM
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ azuci bhAvanA nathI, tema ja te sauMdarya sthira ane cirasthAyo nathI. bhartuharie kahyuM che ke " have narAyA maLe " " vAce tAttA-dvayaM " rUpa-sauMdacaMne jarA avasthAne bhaya che ane zarIrane motano bhaya che. kharI rIte jotAM rUpa-sauMdaryane bagADanAra mAtra eka jarA avasthA ja nathI. paNa bIjA aneka kAraNo che. eka te saMdhyAnA raMganI peThe tene svabhAva ja asthira che. aneka jAtanA rogothI paNa te eka kSaNamAM badalAI jAya che mATe ja kahyuM "kSAnta" arthAta eka kSaNe kAnta-manohara ane bIjI kSaNe akAnta-amanahara; AvA asthira, vikArI ane kSaNika saMdaryamAM lalacAI javuM ke mugdha banI javuM te DahApaNabhareluM nathI. mallikumarInA saidaya upara mehita thaela che rAjAone mallikumArIe bodhane je phaTako mAryo che te A sthaLe bhUlI javA jevo nathI. daSTAMta-maNikumarInA pitA kuMbharAjA videha dezanA adhipati hatA. tenI rAjadhAnI mithilA nagarI hatI. malikumArInI mAtAnuM nAma prabhAvatI hatuM. mallikumArIne AtmA eka sAdhAraNa AtmA nahato paNa tIrthakara nAmakarmanI samRddhivALo hate. cAlu janmamAM tIrthaMkara thavAnuM saubhAgya prApta thavA chatAM strIveze avatAra le e eka nahibanavAjoga AzcaryarUpa banAva hato ane te pUrva bhavamAM (mahAbaLanA bhavamAM) mitra sAdhuo sAthe karelA kapaTanuM pariNAma hatuM. eka strIveda sivAya bAkInA guNe ke je tIrthakaramAM levA joIe tevA saghaLA guNe mallikumarImAM hatA. mati zruta ane avadhi e traNa jJAna sAthe ja janma thayo hato. zarIradayanuM te jeTaluM varNana karIe teTaluM thoDuM arthAta tenuM rU5 anupama hatuM. yuvAvasthAmAM mallikumArInA rUpanI cAre tarapha ghaNuM tArIpha thavA lAgI, tethI ghaNuM rAjAo ane rAjakumAra mahilakumarIne paraNavAnI cAhanA karavA lAgyA. temAM cha rAjAoe te khAsa dUta mokalI mahilakumArInI mAMgaNI karI. te chamAM prathama kauzala
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10ra. bhAvanA-zataka, deza sAketapura nagarane pratibudha rAjA, bIje aMgadeza caMpAnarIne caMdrachAya rAjA, trIje kuNAlAdeza sAvarthIinagarIne rUpI rAjA, cotho kAzIdeza vaNurazI nagarIne zaMkha rAjA, pAMcamo kurUdeza haththaNApura nagarane aDInazatru rAja ane chaThe paMcAladeza kaMpilapurano chatazatru rAjA hato. chae rAjAne dUto samakAle mithilAe pahoMcyA. kuMbharAjAnI pAse AvI chae dUtee potapotAnA rAjA mATe mallikumArInI mAMgaNI karI. kuMbharAjA vicAramAM paDI. gayo. kone hA kahevI ane kone nA kahevI ? ekane hA ne bIjAne nA kahevAthI IrSyA-kleza thavAne saMbhava ane tenuM pariNAma kharAba Ave tethI badhAne nA kahevI ja zreyaskara che ema dhArI kuMbharAjAe chae jaNane nA pADI ke mAre hAla koine paNa putrI ApavAne vicAra nathI. dUtone apamAnapUrvaka pAchI vALyA. chae dUto nirAza thaI pitatAnA rAjAnI pAse AvyA ane banelI hakIkata jAhera karI. pitAnI mAMgaNInA anAdarathI gusse thaelA chae rAjAoe gussAnA AvezamAM talavAranA baLathI irAde pAra pADavAno vicAra karyo ane tarata ja potapotAnAM lazkaranI taiyArI karI, kuMbharAjA upara rahaDI javAne prayANa karyuM. A tarapha kuMbharAjAe paNa jenA dUtanuM apamAna karyuM che te vakhate caDAI karaze evI dahezatathI, pitAnuM sainya sajaja karavA mAMDayuM. thoDA vakhatamAM baMne taraphanAM sainyanI sAmasAme laDAI cAlu thaI. zurA kSatriyo pAchA haThayA vinA zarAtanathI laDavA lAgyA. bIjI tarapha mallikumArIe cha rAjAene samajAvavAne eka judo ja mArga lIdho hate. mallikumarIe potAnI azokavADImAM eka suzobhita ati ramaNIya makAna baMdhAvyuM hatuM. tenA madhya bhAgamAM eka vizALa ratnajaDita taLIyAvALo. suMdara oraDo banAvyo hato. tene pharatAM cha garbhadhAro banAvyAM, te cha garbhagharanAM dvAra madhya oraDAmAM paDatAM hatAM. chaenA AvavA javAnA rastA judA judA hatA. madhya oraDAnA madhyabhAgamAM
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ azuci bhAvanA 203 eka maNipIThikA upara ratnajaDita, pitAnA jevI ramaNIya eka mUrtiputaLI banAvI goThavI. te putaLInA mastakamAM eka chidra rAkheluM hatuM ane tenuM DhAMkaNuM barAbara besI jAya tevuM karAvyuM hatuM tethI jenArane te viSe kaMI kalanA paDe nahi. AkhI havelI hAMDI takhatA jhummara vagerethI zaNagAravAmAM AvI hatI. dareka hAlamAM sArI beThako goThavelI hatI. mallikumArI sArAmAM sAruM bhojana jamI laI vadhArAne eka koLIyo uparanA chidrArA putaLImAM nAMkhI chidra baMdha karatI hatI. putaLInA peTamAM pilANa hatuM tethI te keLIyAne peTamAM saMgraha thato hato. eka tarapha laDAI cAlatI hatI. bIjI tarapha A kriyA thatI hatI. Akhare kuMbha rAjAnI senAmAM bhaMgANa paDatAM hAra thaI tethI kuMbharAjAe potAnuM lazkara pAchuM kheMcI nagarImAM praveza karI daravAjA baMdha karAvI. gaDharaha karyo. rAhaDAI karanArAnAM lazkaroe nagarIne ghero ghAlyo. pratidina kuMbharAjAnI sthiti kapheDI thavAthI rAjAne ciMtA utpanna thaI tyAre mahilakumArIe kahyuM "he pitAjI ! Apa ciMtA na karo. e rAjAone samajAvavAne upAya meM racI kahADyo che. tame dUta mAraphata pratyeka rAjAne juduM juduM kahevaDAve ke tame ekalA. azokavADInI havelImAM Ave, tyAM tamArI dhAraNuM pAra paDaze." kuMbharAjAe dUta mAraphata upalo saMdezo kahevaDAvyo tethI chae rAjA jude jude mArge azokavADImAM AvyA. goThavaNa pramANe judA judA garbhagharamAM temane praveza karAvyo ane potapotAnI beThake beThA. chaenAM sthAna judAM hevAthI koi kAine jotA nathI paNa chaenI najara vacalA helamAM ke jyAM mahilakumarInI putaLI che tyAM paDe che. putaLInuM saundarya joI sarve tenA upara bAha pAmyA. mallikumArInI pasaMdagI mArA upara utaraze ema pratyeka rAjA rAha jovA lAgyA, eTalAmAM malikumArIe putaLAnuM dvAra khulluM karyuM ke tenI sAthe aMdara saDelA
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ 204 bhAvanAzataka bAjananI dunya uchaLavA lAgI. ekadama badhA rAjAoe nAka ADe rUmAla dharyuM tApaNu durgaMdhathI magaja kATI jatuM hatuM. A prasaMge mallikumarIe saune uddezI kahyuM: ahA rAjA ! je vastune hamaNAM tAkI tAkI tame jotA hatA tenI suga kema kare che!? jenuM ATaluM svarUpa hatuM temAMthI kevI durgaMdha uchaLe che ? ahe sajjanA! A mArA zarIranI paNa evI ja sthiti che. uparathI AvuM suMdara che paNa aMdara AvI durgaMdhI-apavitra vastu sivAya jAM kaMI nathI. je leAjana huM jamuM chuM tene ekeka kALIyA AnI aMdara huM nAMkhatI hatI. te su Mdara bhojananuM kevuM pariNAma thayuM te tame najare jue che, teA pachI mArA upara zuM vyAmAha pAmeA che ? ekeka kALIyAnI ATalI durgaMdha nIkaLe che to mArA zarIramAM rAja 32 kALIyA paDe che tenI kevI pariNata thatI haze? yAda tA karI ke ApaNe AgalA trIjA bhavamAM kevA bhAvathI sasAra cheDI nIkaLyAM hatAM ? A vacanA sAMbhaLI rAjAoe mahApA karyAM ke tenI sAthe jAti smaraNa jJAna thayuM. vairAgya pAmI laDAI baMdha karAvI, mallikumarInI sAthe dIkSA lIdhI. sayama laI AtmAnuM zreya sAdhyuM. mANusanA zarIranI eka dharanI sAthe sarakhAmaNI thaI zake che. dharane lAkaDAnA thAMbhalAneA AdhAra hAya che, tema zarIrane paganAM hADakAMnA AdhAra che. thAMbhale saladhana eka hoya che tyAre paganAM hADakAMnA kakaDA kakaDA goThavelA hAya che tethI zarIrarUpa dhara uThatuM khesatuM thaI zake che. dharanI bhiMtA IMTAnI ke paththaranAM ceAsalAMnI banelI hAya che, tema zarIranI bhiMtA kareDanA maNukA ane pAMsaLIonAM hADakAMnI banelI che. IMTa ane paththaranA khAMcAomAM jema cune ke mATI pUravAmAM Ave che tema hADakAMnA sAMdhA mAMsanA leAcAthI pUravAmAM AvyA che. zarIrarUpa dharanA traNa mALa che. pagathI kamarasudhI pahelA mALa, kaMTha sudhI bIjo mALa, ane kaTha upara trIjo mALa.
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ azuci bhAvanA. 205 muMbaInA mALAmAM pAyakhAnAM hoya che paNa pesAbakhAnuM hotuM nathI, tyAre zarIranA pahelA mALamAM pAyakhAnuM ane pesAbakhAnuM baMne rahe che. bIjA mALamAM anAjane pakavavAnuM kArakhAnuM ane tene lagatA sAMcA che. temAM jaThara e eka bhaThThI che, temAM lIdhela khorAka pace che yA rasAyaNi kriyAthI khorAkanuM pRthakkaraNa thAya che. khorAkanuM poSTika tatva lIvara ane AMtaraDAMmAM juduM paDI upara jAya che ane kacaro chuTA paDI pahelA mALamAM rahela jAjarUmAM jaI paDe che. vaLI temAM phephasAMrUpa eka saMce che. temAM dhamaNanI mAphaka zvAsozvAsarUpe havA bharAya che ane tethI lohI sApha thAya che. kArakhAnAmAM varALane laI janAra jema kAcanI naLIo hoya che, tema AkhA zarIramAM patharAelI nADIo-zirAo ane dhamanIo che, te lohIne AkhA zarIramAM pherave che; te lohIthI zarIra ane zarIranA dareka avayavanuM poSaNa thAya che. taLAvanuM pANI nahera mAraphata jema jamInane ane pAkane poSe che, tema hadayarUpa sarovaramAMthI nADIrUpa naheroThArA lohIrUpa pANI dareka aMgane poSe che. cAle have ApaNe trIjo mALa tapAsIe. A mALa ghaNe ajAyabI pamADe tevI khUbIothI bhareluM che. A mALamAM traNa dizAe bArI bAraNuM che ane eka dizA baMdha che. eka bAraNuM ane cha bArIo che. je A mALane pUrvAbhimukha rAkhIe te dakSiNa uttaramAM ekeka bArI ane pUrvamAM cAra bArIo ane eka bAraNuM che. dakSiNa uttaranI bArImAMthI zabdo praveza kare che ke jenuM nAma kAna che. pUrvanI be bArIo ke jenuM nAma AMkha che, temAMthI prakAza Ave che ke jethI vastuone nirIkSaNa thaI zake che. nAkanI be bArIomAMthI vAyu ane gaMdha Ave che. mukharUpa bAraNAmAMthI anna pANI vagere saghaLI cIjo zarIramAM praveza karI zake che, ane bhASA vyavahAra-zabdoccAra paNa tyAMthI ja thAya che. A kAranA traNa daravAjA che. pahelo daravAje heTha, bIje dAMta ane trIje daravAje nAkanI vacce rahela paDachabha
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ 206 bhAvanA-zatakache. zarIranA koI paNa mALamAM A daravAjA pasAra karyA sivAya jaI zakAtuM nathI. vaLI te mALanA upalA bhAgamAM-magajamAM AtmAnI heDa ophIsa che, temaja eka TelIgrApha ophIsa paNa che. jJAnataMturUpa tAranAM doraDAMo zarIranA dareka bhAgamAM phelAelA che. zarIranA koI paNa bhAgamAM kaMI sparza thAya tene prathama saMdeze A ophIsamAM pahoMce che. temaja kAna rU5 bArImAMthI zabdo, AMkha dvArA rUpa, nAka dvArA gaMdha Ave che tene paNa prathama saMdezo magajanI tAra ophisamAM utare che, kAraNa ke dareka bArI bAraNAnA jJAnataMtu rU5 tAra sAthe magajanA tArano saMbaMdha che. A badhA saMdezAo manarUpI tAra mAstara buddhi mAraphata AtmAne pahoMcADe che. buddhi be prakAranI hoya che. svaccha ane asvaccha, vyakti ane avyakta, nizcaya ane saMzaya, satya ane asatya, temAM asvacha avyakta ke saMzayAtmaka buddhi hoya te saMdezo barAbara AtmAne pahoMcato nathI. kharAba kAgaLa upara pensIlathI lakhAelA kharAba akSaronI mAphaka te saMdeza vAMcI zakAtA nathI. je asatya buddhi hoya te ulaTuM samajAve che, hAya tenA karatAM judA rUpamAM ja te saMdezo vaMcAve che. tethI AtmA ulaTe mArge cAle che ane duHkhI thAya che. kadAca svaccha, vyakta, nizcayAtmaka ane satya buddhi hoya to yathArtha-satya bhAna karAve che, tethI AtmAne saMtoSanI sAthe zAMti prApta thAya che. astu. A gharanI ApaNe eka bAju joI. bIjI bAjunuM paNa nirIkSaNa karIe. A gharanI aMdara eka meharUpa caMDAla ane vAsanA rUpa caMDAlaNI rahe che. krodha, mAna, mAyA ane lobhArUpa cAra tenA dIkarA che. te mahAduSTa che. e caMDAla cokaDI tarIke oLakhAya che. te AtmAnI jJAna ane cAritrya saMpattine naSTa kare che. vaLI temAM indriyo ke viSayarUpa pazuo che. te saguNa ke sadabuddhinA pAkane ghaNuM nukasAna pahoMcADe che. avivekarUpI eka siMha paNa temAM rahe che. te vivekarUpa hAthIne mArI nAMkhavA uparAMta AtmAne aneka
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ azica bhAvanA. 207 ArAma rIte herAna kare che. A gharamAM tRSNArUpa eka mhoTI khADa che, te eTalI badhI uMDI che ke temAM game teTaluM dravya nAMkhA tApaNu pUrAya tevI nathI. jema jema temAM vastu paDatI jAya, tema tema khADa uMDI thatI jAya, vaLI A dharamAM zAMti ane samAdhirUpa eka zayyA che tenA upara jyAre AtmA zayana kare tyAre tene ArAma maLI zake, paNa meAharUpa caMDALanA kAma, krAdha, mada, matsara ane lAbha rUpa evA duSTa piravAra che ke te AtmAne eka kSaNuvAra pazu levA detA nathI, rAta ane divasa tene rakhaDapaTI karAve che. A dharanI mAlekI pudgalAstikAyanI che. temAM rahenAra jIva e eka bhADuta che. mAta e dharanuM bhADu udharAvanAra nAkara che. muddata pUrI thatAM ghara khAlI karAvavAnA adhikAra paNa tene ja soMpavAmAM AvyA che. bIjAM dharAnI peThe A ghara pAyAvALu nathI paNa pAyA vagaranuM che. bIjAM dhara sthira che tyAre A dhara hAlatuM cAlatuM che. eka rIte A dhara hAlatuM cAlatuM ane AleAka paraleAkanI sakriyA karAvatuM hAvAthI sArUM che, tema pApakama karAvI narakamAM dhakelI denAra hAvAthI nahArUM paNa che. bIjI rItathI jyAre tenI racanA tapAsIe chIe, tyAre glAni AvyA vinA rahetI nathI; kemake prathama tA je je cIjone lAkA apavitra gaNe che, tevI cIjothI ja A zarIranuM baMdhAraNu adhAyuM che. Aryo je hADakAMnA sparza karatAM abhaDAya che tevAM nhAnAM mhoTAM 249 hADakAMonA joDANathI A gharanuM kheAkhuM ubhuM thayuM che. A kheApu` kevaLa apavitra ja nahi paNa dekhAvamAM dhaNuM bhayakara che. jo zarIramAMthI cAmaDI mAMsa nase carakhI judAM pADavAmAM AvyAM hoya ane kevaLa hADakAMnuM khAkhu ubhuM rAkhavAmAM AvyuM hAya tA te eTaluM DarAmaNuM lAge che ke nhAnAM chekarAMo tA te jotAM veMta ja rADa pADI bhAgavA mAMDaze. rAtrine vakhate zUnya pradezamAM tevuM khAkhu jovAmAM AvyuM hoya to game tevA himmatavAna mANusa paNa tene rAkSasI AkRti mAnI
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ 208. lAvanA-zataka bhayabhIta thaze. hADakAMnA khADA pUranAra mAMsa paNa tevI ja apavitra vastu che. jyAre keI mANasanA zarIranA amuka bhAgamAM cAmaDI baLI gaI hoya ke caDI gaI hoya ke oparezana karAvyuM hoya, tyAre cAmaDI vinAnA bhAgamAM mAMsane je bhayaMkara dekhAva thAya che tethI ghaNuM mANasene citarI caDI Ave che ane vakhate mUcha khAI paDI jAya che. snAyu, carabI, nase ane cAmaDI paNa tevI ja apavitra che. viSThA ane pesAba jevA apavitra padArthonI utpatti ane saMcaya A zarIramAM ja thAya che. jene DAgha vastra upara paDatAM kismatI vastra kharAba thaI jAya che tevuM lohI A zarIranA dareka bhAgamAM pharyA kare che ane tenAthI ja piSaNa thAya che. A lehI koI ThekANe pAke che, tyAre tenuM parU thAya che ke je apavitra gaNAya. che. pavitramAM pavitra mANasanuM mukha manAya che to temAM thuMka ane lALa utpanna thAya che ane vahyA kare che. jenAthI khorAka cAvavAnuM hoya che te dAMta paNa hADakAMnA ja banelA che. bolavAnuM yaMtra je jIbha te te mAMsano lAge che. prakAza AvavAnI bArI je AMkha temAM cIkaNuM pANI ane pIyA bharAya che tethI malina dekhAya che. saMdhavAnI bArImAMthI lIMTa ane cIkaNe padArtha nIkaLe che. sAMbhaLavAnI bArI kAnamAMthI paNa mela nIkaLe che. koIne chAlI thAya che tyAre temAMthI gaMdha mAratuM paruM nIkaLe che. zarIranA dareka bhAgamAMthI pasIne ke je cIkaNuM pANI jevo durgandhavALe ane malIna heya che te rAta divasa nIkaLyA kare che. A zarIra jemAMthI utpanna thayuM te padArtho zoNitalohI ane zukra-vIya che, ane te ja zarUAtane AhAra garbhamAM levAmAM Ave che. e baMne padArtho asvaccha ane ghatpAdaka che. jyAM khorAkano saMgraha thAya che tevA koThAra rUpa jAranI sthiti evI bhayaMkara che ke tene saMga thatAM veMta ja sArAmAM sAruM bhojana bagaDI jAya che. dudhapAka jevuM uttama bhojana jaTharamAM jaI ulaTIrUpe tarata bahAra Ave che tyAre tenI gaMdha ane to
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ azica bhAvanA. 209 dekhAva kAIne paNa game che? nahi ja. A prasaMge eka dRSTAMta yAda Ave che. dRSTAMta--ekadA eka lattAmAM kAI gRhasthe mALa uparathI kaMIka viSTA jevI cIja pheMkI. nIce janAra rAhadArInA vastra upara tenA kaMIka chAMTA paDavA, tethI rAhadArI gusse thaI tene gALA devA lAgyA. sAmA gRhasthe paNa peAtAnI bhUla hovA chatAM tenI sAthe takarAra karavA mAMDI. anainA jhagaDA jAmatAM raste cAlatAM ane pAzamAM rahetAM mANasAnuM TALu* kajIAnI majA levAne ekatra thayuM. eTalAmAM eka mahAtmA tyAM nikaLI AvyA. temaNe jhagaDAnuM kAraNa pUchyuM. eka prekSake tenuM kAraNa viSThAnuM paDavuM jaNAvyuM. te mahAtmA TALA vacce thate AgaLa AvyA. baMne jaNune zAMta pADI leAkAnA Azcaya vacce melyA ke, bhAI e ! A viSTA mArI pAse je araja gujAre che te jarI dhyAna daI sAMbhaLeA. sadhaLA mANasA A vicitra araja sAMbhaLavAne ekacitta thayA eTale mahAtmA melyA ke bhAI o ! A viSTA ema kahe che ke gaI kAle huM kadAInI dukAne beThI hatI, tyAre ghaNA mANase mArI tarapha tAkI tAkIne jotA hatA ane levAnI tathA khAvAnI IcchA rAkhatA hatA. paisA kharcIne mane levAnI mAMgaNI karatA hatA, eTalI badhI mArI kimmata hatI. jyAre kadAInA hAthamAMthI gRhasthanA hAthamAM AvI tyAre paNa mArI kimmata hatI, kemake mane eka sArA khumacAmAM rAkhavAmAM AvI hatI. AMhi huM eTalI surakSita hatI ke koI kharAba mANusanI mArA upara najara paDatI nahi tema sparza thavA pAmatA nahi. tyArapachI memAnAnI mIjamAnImAM mArA upayAga thayA tyAre paNa seAnA rUpAnA vAsaNamAM huM khIrAjamAna thaI hatI. AMhi sudhI te mArA darajjo barAbara sacavAyA, paNa jyAre vAsaNamAM gayA pachI mANasAe mane hAthamAM laI mADhAmAM nAMkhI tyArathI mArI kimmata ghaTavA lAgI. hADakAMnA dAMta vacce cavAI eTale tA huM krimmata vagaranI 14
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ 210 bhAvanA zataka anI ane gaLAmAM thaI jaTharamAM pahoMcI eTale aa mane tadna utArI nAMkhavAmAM AvI. arere ! Aje eka divasa-re eka divasa paNa pUrA nahi, mAtra cAra ATha kalAka meM mANasanI sAbata karI temAM mArUM svarUpa taddana badalAI gayuM. kAle huM pavitra gaNAtI hatI, te ja huM Aje apavitra thaI, kAle sugaMdha ApanArI huM hatI, te Aje durgaMdha ApanArI thaI, kAle mArA dekhAva ghaNA ja suMdara hatA, tenA Aje kharAba dekhAva thaI gayA. kAle mANasA hAMse hAMse mane letA ane meADhAmAM nAMkhatA, tene badale Aje mArA sparzIthI lAkA abhaDAya che--apavitra thAya che ! hatu hArI ! ! mArI A dazA lAvanAra kANu ? mANasanuM zarIra ke bIjuM kAI ? meM jyAre mANasanA zarIranuM peSaNa karyuM tyAre zarIre tenA badalAmAM mArUM svarUpa bagADI nAMkhyuM. tyAre kaheA have kharAba kANu ? huM kharAba ke zarIra kharAkha? zarIrane huM bagADuM chuM ke mane zarIra bagADe che? ATaluM melI mahAtmA aTakayA. jarI vicAra karI leAkAne pUchavA lAgyA ke khAle bhAI ! kharAba kANu ? sau melyA ke ' zarIra. ' mahAtmAe kahyuM, bhAi ! tyAre ATaleA badhA kajIyeA zAne ? je vidyAnA chAMTAe A jaMga macAvyA che tene anAvanAra teA A zarIra ja che. vaLI zarIramAM te haMmeza bharI rahe che. vastra upara paDela chAMTA tA pANIthI sApha thaI jaze, paNa aMdara bharela tA kAI rIte sApha paNa nahi thAya. bhAi ! AvA nirjIva kAraNathI bhrAtRbhAva ane aikyane tADanArA AvA kachuA kareA nahi. eTaluM kahI mahAtmA raste paDayA. kajIe zAMta thayA ane leAkA sau sauna ThekANe gayA. A dRSTAMtathI jaTharanuM kevuM svarUpa che ane tenA saMgathI pavitra vastuo paNa kevI apavitra banI jAya che te sArI peThe samajAyuM haze. kavi suMdaradAse eka savaiyAmAM zarIranA kharA citAra ApyA che.
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ azuci bhAvanA. raza | ( sa ) hADake piMjara cAma maDhaye puni mAMhi bharyA mala mUtra vikArA; zuMka 3 lAla vahe mukhameM puni vyAdhi vahe nava bArahi dvArA; mAMsakI jIbhaseM khAta sabe dina tA matimAna kare na vicArA; ese zarIrameM peThake suMdara kaise hi kajIye zauca AcArA. che 1 game tevuM kismatImAM kismatI vastra navAmAM navuM heya, paNa te eka vAra zarIra upara dhAraNa karavAmAM AvyuM ke tenI kismata ghaTI jAya che. kabATamAM bAra mAsa sudhI paDayuM hoya to te bagaDatuM nathI paNa zarIra upara eka vAra paherAyuM ke tenI navAM vastra tarIkenI kismata kaI nahi Ape. A te rogarahita svAbhAvika zarIranI sthitinuM nirIkSaNa karyuM. nIrogI avasthAmAM svabhAvataH tenI ATalI apavitratA che, to rogavALI sthitimAM te AnA karatAM paNa vadhAre apavitratA thAya che. jaTharamAM je pAcanazakti kaMIka maMda thAya che to khorAka temAM vadhAre bagaDe che. jema saDeluM dhAnya gaMdha mAre che, tema jaTharamAM saDelo kherAka durgadha mAre che. karamIyAM zaramIyAM jevA jhINA jhINuM aparimita jaMtuo utpanna thAya che. pAyakhAnAmAM jhADAnI ane pezAbanI eTalI bharatI thatI jAya che ke ghaDIe ghaDIe, are-eka ghaDImAM pAMca daza vAra jhADA ke pesAbanI hAjata thAya che. pittanI vRddhi thAya che te vAraMvAra vamana thAya che ane temAM raMga beraMgI cikakaNuM durgadhI padArtho nIkaLe che. kaphanI vRddhi thatAM carabI vadhe che ane zarIranAM avaya phUlI nIkaLatAM baLa lAge che. koDha nIkaLe che to cAmaDIno raMga sapheda ke rAte banI jAya che ane te DarAmaNe lAge che. patta thAya che to cAmaDImAMthI pANI avyA kare che ane cAmaDI khavAtI jAya che. vaLI te cepI darada hevAthI koI mANasa tene saMga karatA nathI. kharajavuM, dAdara, khasa vagere darado thAya che te
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ 212 bhAvanA-zatakatenAthI AkhA zarIranI cAmaDI kharAba thaI jAya che. phellA thaI Ave che, te pAke che ane temAMthI parU nIkaLe che. kIDIyAruM ke gaMbhIra jevAM darado thAya che to zarIranA te bhAgane pachI te cAmaDI hoya ke hADa heya paNa tene saDAvI nAMkhe che; Akhara kAMto te bhAga kApavo paDe che ane kAMto AkhA zarIrane tethI nAza thAya che. pAThAM, bhagaMdara, harasa vagere rogo paNa zarIranI tevI ja kSati kare che. sojA thAya che tyAre dekhAva taddana badalAI jAya che. A sivAya AMkha, kAna, nAka, gaLuM, phephasAM, lIvara, AMtaraDAM, garbha, mUtrAzaya, gudA vagere avayanAM aneka darada che ke je, te te avayavane nAza karavAnI sAthe zarIranuM svarUpa badalAvI nAMkhe che ane vakhate IdagIne aMta ANe che. dama, kSaya jevA chaMdagInAM jIvaleNa darade pragaTa thAya che, tyAre suMdaramAM suMdara ane puSTamAM puSTa zarIra paNa kSINa thaI jAya che. AvA aneka rege A zarIramAM bharyA che. AkhA zarIramAM sADA traNa karoDa romarAya che ane ekeka rAmarAye paNa babe roganI sattA che. sahaja nimitta maLatAM A rege paikI amuka rAga udbhavI nIkaLe che tyAre kAMI vAra lAgatI nathI, eTaluM ja nahi paNa jyAre jarA avasthA Ave che tyAre vagara rage zarIranI sthiti badalAI jAya che, temAM vaLI rogo pragaTe tyAre to pUchavuM ja zuM? kharuM ja kahyuM che ke, vyAghrIva tiSThati jarA paritarjayantI / rogAzca zatrava iva praharanti deham // AyuH parisravati bhinnaghaTAdivAmbho / lokAstathApi viSayAna parityajanti // 1 // artha-vAghaNanI peThe tarjanA karatI jarA avasthA khaDa thAya che. zatruonI peThe rege zarIrane prahAra mAryo kare che. taLA mAM chidravALA ghaDAmAMthI pANInI mAphaka kSaNe kSaNe AyuSya jharata rahe che. AvI sthitimAM zarIrane TakAva kayAM sudhI thaI zake te
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ azuci bhAvanA 213 sahaja samajAya tema che, chatAM Azcarya che ke loko viSayane choDatA nathI. A zarIra eka evA guMcavADA bhareluM yaMtra che ke tenI aMdarane koI bhAga bagaDI jAya te heTA kArIgaro paNa tene sudhArI zakatA nathI. vaLI te eka evI vicitra ghaMTI che ke jemAM pavitra padArtho orAya che te apavitra thaI bahAra nIkaLe che. zarIranA koI paNa bhAgamAMthI pavitra vastu te nIkaLatI ja nathI. purUSane nava dvAre ane strIne bAra dvAre azuci-apavitra padArtho vahyA kare che. bIjA gharane varase ke pAMca varase ekavAra samarAvavAM paDe che tyAre A zarIrarUpa gharane divasamAM be traNa vAra samAravuM paDe che. savAre bharyuM bare khAlI ane bapore bharyuM ke sAMje khAlI. evI akhuTa khADe che ke rejane reja be traNa vAra temAM kherAka nAMkhyA chatAM te kadI bharAtI ja nathI. chatAM te khADe pUravAne mATe aneka pApakarmo karavAM paDe che. ATaluM chatAM paNa te apavitra ne apapavitra, asthira ane asthira; to pachI AvA asthira ane apavitra zarIramAM zuM moha rAkhavo? tenAthI to jeTalo paropakAra thAya teTalo ja lAbha che. (42 thI 47.) sanatkumArasya zarIram / yasya zlAghA devasabhAyAM vibudhAgre / bhUyobhUyo gotrabhidAtIva kRtAsIt // deho grastaH sopi caturthasya ca sArvabhaumasyAho SoDazarogyA samakAlam // 48 // sanaskumAra cakravartInuM zarIra artha-pahelA devalekanA Indra devatAonI sabhAmAM je zarIranA rUpa ane sauMdaryanI vAraMvAra agatyanI prazaMsA karI hatI, ane
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ 214 bhAvanA-zataka, jenuM lAvaNya jovAne devatAo mRtyuleka upara AvyA hatA, te sanakumAra nAme cethA cakravartInuM atyanta suMdara zarIra paNa eka kSaNa mAtramAM yugapata zvAsa, khAMsI, koDha, bhagaMdara vagere sphoTA heTA soLa roganA bIjakathI vyApta thaIne vinaSTa thayuM. mahApuzyanA yogathI prApta thaela cakravartInA ati lAvaNya vALA zarIrane paNa viNasatAM vAra lAgI nahi, to pachI sAmAnya zarIrane viNasatAM zuM vAra lAgaze? (48) vivecana parijUrai te sarIrayaM / kesA paMDurayA havaMti te // se savva baleya hAyai / samayaM goyama mA pamAyae // 1 // araI gaMDaM visUiyA / AyaMkA vivihA phusaMti te / / vivarU viddhasarU te sarara | samaye.......................2 u. a. 10 gA. 26-27. artha-zarIra jIrNa thAya che, keza sapheda bane che, sarva baLa kSINa thAya che, mATe samayano paNa pramAda kara nahi. cittane udvega, vAyuvikAra, lohivikAra, atisAra vagere aneka roge zarIrane spaze che tyAre zarIranI kSINatA thAya che. je vadhAre pramANamAM rego sthiti kare che te zarIrane vidhvaMsa thAya che mATe zeDo paNa pramAda kara nahi. "pe karAyA ma" e bhartuharinA vAkyamAM je nyUnatA che te nyUnatA upalA vAkyamAM nathI. temAM batAvyuM che ke rUpavidhvaMsa ane zarIravivaMsane mATe mAtra jarA avasthAno ja bhaya nathI paNa rogone paNa bhaya che. jarA avasthA niyata kALe ja Ave che tyAre rAtre te game te samaye AvI ubhA rahe che ane zarIrane dhamadhamAvI zarIra saundaryane nAza kare che. jarA avasthA eka che,
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ azuci bhAvanA. 215 tyAre rogo 61250000 che. jarA zarIrane dhIme dhIme ghasAve che tyAre pracaMDa rogo ekadama zarIranuM sattva cusI le che. kharI rIte jarA ane rogo baMne zarIra ane zarIra saundaryane vinAza karanAra che. jyAre rogono prakopa thAya che tyAre tenI hAme rAjya saMpatti, sainyabaLa, heTA vaidyo ane hakImanI hAjarI, rUpa ke baLa, koI paNa rakSaNa karI zakatuM nathI. cothA sanakumAra cakravartInuM zarIrasauMdarya anupama hatuM paNa te rogothI kevI rIte vizIrNakSINa thaI gayuM? daSTAMta-bharatakSetranA bAra cakravartIo paikI cothA cakravartI sanakumAranI rAjadhAnI kurUjaMgala dezamAMnA hastinApuramAM hatI. pUrvanA puNyodayathI tenuM zarIra evuM to suMdara ane ramaNIya hatuM ke tenA varNana mATe lekhakanI lekhinI samartha nathI, vaktAnI, chahavAmAM teTaluM baLa nathI ke tenA sauMdaryanuM yathAvata khyAna karI zake, citArAnI pIMchImAM teTaluM sAmarthya nathI ke tenuM lAvaNya pUrepUruM AlekhI zake; kiMbahunA zakeMdra sudharmasabhAmAM tenA rUpanI atyanta prazaMsA karI ke manuSya lAkamAM mANase ghaNuM thayA ane thaze, paNa sanakumAra cakravartAnA jevuM rU5 to bhUto na bhaviSyati-thayuM nathI ane thaze nahi. sabhAmAMnA be devatAone A atizayokti lAgI. zakeMdrano pUrva bhavano te saMbaMdhI haze, tethI tenAM vakhANa kare che ema temane jaNAyuM. A vAta zakeMdranA jANavAmAM AvavAthI te be devatAone zakeMdra saMmati ApI ke je tamane khAtrI na AvatI hoya to jAo, najare tapAsI juo ane khAtrI karo ke huM kahuM chuM tevuM rUpa che ke nahi ? tathAstu, ema kahI be devo tyAMthI bhArataaMDamAM AvyA. vRddha manuSyanuM rUpa dhAraNa karI nagarImAM praveza karyo. cakravartInI saMmatithI daravAne te be jaNane rAjamahelamAM javA dIdhA. cakravartInI sanmukha ubhA rahI ghaNuM premathI zarIra sauMdarya jevA lAgyA. cakravartIe pUchayuM ke tame kyAMnA rahIza che? zA hetuthI
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ 216 bhAvanA-zataka atre AvyA che? vRddha bolyAH ame dUra dezanA rahevAsI chIe. rastAmAM cAlatAM 5garakhAMnI joDo ghasAI gaI tenA kakaDAnI A piTalIo bAMdhI che, te uparathI Apa anumAna kare ke ame keTale dUrathI AvIe chIe. eTale dUrathI AMhi AvavAnuM kAraNa bIjuM kAMI nahi paNa mAtra ApanuM rUpa ja che. sAheba ! ApanuM eTaluM utkaTa rUpa che ke amArA dezamAM ApanA rU5nI thatI prazaMsA amAe sAMbhaLI, paNa amane prazaMsAnA te zabdo upara pUrepUro vizvAsa na beThe. prazaMsakane prazasyanI sAtheno pUrva saMbaMdha kalpI ame te zabdone atizayokti mAnavA lAgyA. tethI najaronajara joine khAtrI karavA amo amArA dezathI nikaLI AMhi AvyA. ApanuM rUpa joyuM te amane khAtrI thaI ke jevI prazaMsA sAMbhaLI tevuM ja tamAruM rUpa che. tevI ja suMdara AkRti che. tevI ja manohara chabI che. tevuM ja jonAranI AMkhone AMjI nAMkhanArUM lalATanuM teja che. tevAM ja gulAbI gAla che, ane AkhA jagatanA lAvaNyane saMgrahI rAkhanAra tevuM ja ApanuM manohara mukhakamaLa che. A prazaMsA sAMbhaLI cakravartInA manamAM garvane aMkuza utpanna thaye ke ATale dUra paNa mArA rUpanI prazaMsA thaI rahI che, to kharekhara mArU rU5 utkRSTa che. garvane AvezamAM teNe kahyuM ke, are paradezIo! tamo A vakhate mArUM rUpa joIne zuM Azcarya pAme che ? haju te meM hamaNAM ja mardana karAvyuM che tethI zarIra kheLa bharyuM che, snAna karyuM nathI, sArAM vastro AbhUSaNe paheryo nathI. atyAre jovAmAM zuM majA Ave ? kharekharUM rUpa jovuM hoya to jayAre snAna majajana karI vastro AbhUSaNe paherI rAjasabhAmAM siMhAsana upara besuM tyAre tyAM AvIne mArA rUpanI khUbI juo. huM dhAruM chuM ke te vakhate to tame cakita thaI jaze. paradezIoe kahyuM, bahu sArUM. vakhata para rAjasabhAmAM ame hAjara thaIzuM, paNa ApanA mANase tyAM AvatAM amane aTakAve nahi tevI bhalAmaNa karAvaze. eTaluM kahI paradezIo tyAMthI
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ azica bhAvanA 217 rAjAe darzAvele utAre gayA. Aje paradezI mANusA rUpa jovA AvavAnA che mATe sarasa zRMgAra sastuM, ema dhAro cakravartI sArAmAM sArA pozAka ane uMcAmAM UMcAM AbhUSaNA paherI rAjasabhAmAM AvI siMhAsanapara ArUDha thayA. eka mANase upara chatra dhAraNa karyuM che. e bAjue e mANasA cAmara DhALe che. kramasara lAinabaMdha bIjA rAjAo, amAtya, maMtrI, amaladdArA, zeTha sAhukArAthI salA cikAra bharAI gaI che. eTalAmAM pelA paradezIo AvI puNyA. cakravartInI najIkamAM temane besADavAnI tarata gAThavaNu thaI. teo sanmukha rahI bArIkAithI AMtiraka zarIra sauMdaya tapAsavA lAgyA, te temane avanavA pheraphAra thaele mAlama paDayo. ATalA vakhatamAM ATalA badhA kaeNma pheraphAra thayA? Azcaya thI teoe mAthuM dhuNAvyuM. cakravartI--ma paradezIe ! kahA ke A samaye kevuM rUpa paradezIo--te vakhatanA rUpamAM ane A vakhatanA rUpamAM tA merU sarasava jeTaleA tAvata che. cakravartI--emAM zuM navAI ? te vakhatanI zarIranI sthiti ane A vakhatanI zarIranI sthitimAM paNa ghaNA ja phera che. paradezI--are sAheba! ame kahIe chIe tethI ulaTuM Apa samajyA. te vakhatanuM rUpa te ghaNuM ja sArUM hatuM. A vakhate tevuM sArUM rUpa nathI. cakravartI--kema, A rUpanA vismayamAM tamArI buddhibhramita thaI gaI che ! paradezI--nahi sAheba nahi ! amArI buddhi barAbara ThekANe che. te vakhate tamArUM zarIra nIrAgI hatuM, bahAra ane aMdara atyaMta suMdara hatuM, paNa A vakhate badalAI gayuM. mAtra bahArathI ja suMdara lAge che paNa aMdarakhAne bagaDI gayuM che. samakAle ekIsAthe mhoTA sALa rAgA tamArA zarIramAM utpanna thai cUkyA. Apane
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ 218 bhAvanA-rAtaka amArAM vacana upara khAtrI na hoya to Apa parIkSA karI juo. eka sonAnI thALImAM pAnanI picakArI nAMkhI ghaDI vAra tene DhAMkIne pachI juo, eTale khabara paDaze. - sanata kumAre te pramANe karI joyuM te picakArImAM sUkSma jaMtuo vicitra raMganAM utpanna thayelAM jovAmAM AvyAM. te uparathI cakravartIne jaNAyuM ke meM rUpano garva karyo, tenuM A pariNAma AvyuM. je rU5 utkRSTa suMdara advitIya hatuM te jyAre eka kSaNamAM bagaDI gayuM, eka paLamAM jyAre A zarIra rogathI vyApta thaI gayuM, tyAre A zarIra upara zuM AdhAra rAkhavo ? dhikkAra ho A zarIranA sauMdaryane, tema dhikkAra che A zarIra upara thatA mohane ane dhikkAra ho A rAjyasaMpattine, ke je eka kSaNamAM vinAza pAme che! A prasaMganA vairAgyathI cakravartIe saMsArano tyAga karyo. dIkSA aMgIkAra karyA pachI rANIo, kArabhArIo, amIra, umarAvo saMsAramAM pAchA lAvavAnI lAlasAthI sanaskumAranI pachavADe cha mAsa sudhI pharyA, paNa temaNe temanI hAme paNa joyuM nahi. aMte nirAza thaIne saghaLAM pAchAM pharyA ane sanakumAra muni rogonI vedanA zAMta bhAvathI sahana karatA tapasyA karavA lAgyA. sAtaso varasa sudhI rogonA AvirbhAvamAM temaNe tapasyA karI, tethI AmapaSadhi, viprauSadhi, khelauSadhi, jallauSadhi, savauSadhi vagere labdhio utpanna thaI. ekadA punaH Idra mahArAje tenI dhIraja ane sahanazIlatAnAM vakhANa karyA. pahelA be devatAo IdanI saMmati laI sanaskumAranI dhIrajanI parIkSA karavA vaidyane rUpe sanakumAra muni jyAM tapa kare che te vanamAM AvyA. sanakumAra muninI AsapAsa AMTA pherA. devA lAgyA. munie pUchayuM, kema tame AMhi bhramaNa kare che ? vaidyoe kahyuM, ame vaidha chIe. amArI pAse dareka jAtanI davA che. tamArA zarIramAM ATalA badhA rogo che to tenI davA karAve
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ azuci bhAvanA 219 ame pisAnA lAlacu nathI. paropakAra arthe maphata davA karIe chIe, tethI koI rIte tamArA manamAM zaMkA na rAkhatAM amArI pAse davA karAvo. sanakumAra munie kahyuM, aho ! vaidyo, tame kayA dardanI davA karo cho ? AMtarika dardonI ke bAhya dardInI ? zarIranAM dardInI ke AtmAnAM dardonI ? vaidyoe kahyuM, zarIranAM dardonI-bAhya dardInI. munie kahyuM ke te dardo maTADavAM te bahu sahelAM che. juo A thuMkathI paNa te maTI zake che. ema kahI pitAnuM thuMka laI zarIranA eka bhAga upara copaDayuM ke te bhAga suvarNavaraNe thaI gaye. he vaidyo ! zarIranAM dardo karatAM AtmAnAM dardo maTADavAM muzkela che, kAraNa ke te ghaNuM vakhatathI vaLagelAM che ane bahu herAna kare che. te dardI-jJAnAvaraNIyAdi ATha karmo maTADavAnI davA tamArI pAse heya te Apa, huM tenuM sevana karuM. vaidyoe kahyuM, te roga te amane paNa paDe che, tenI davA amArI pAse nathI. eTaluM kahI muninI prazaMsA karI, dhIrajanAM vakhANa karI cAlyA gayA. sanakumAra muni ghaNuM varasa sudhI saMyamane ArAdhI eka mAsane saMthAro karI kevaLa jJAna pAmI samAdhi pariNAme kALadharma pAmI kSe gayA. A daSTAMta uparathI zarIranI nazvaratA ane rogagrastatA jaNAya che. A kSaNabhaMgura zarIramAMthI paNa sanaskumAre jema sAra kheMce, tema zarIra upara moha na rAkhatAM paropakAra, vrata, niyama, tapa, japa karI temAMthI sAra kheMce. (48) SaSThabhAvanAyA upsNhaarH| jJAtvA gardA phalgupadArthAcitakAyaM / muktvA mohaM tadviSayaM bhoganikAyam / / landhuM lAbhaM mAnavatanvA kuru kAmaM / dharma jJAnadhyAnatapasyAmayamarham // 49 //
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ 220 lAvanA-zataka - chaThI bhAvanAne upasaMhAra. artha-he bhadra! niHsAra-tuccha padArthothI bharelA A zarIrane nitva ane tuccha jANuM tenA uparano aMdha prema-meha choDI viSayabhoganI vAsanAne kamI karI athavA jaDamULathI ukheDI nAMkhI mAnavadehamAMthI Atmaya ane mekSaprAptirUpa uttama lAbha meLavavAne jJAnI puruSoe batAvela jJAna, dhyAna ane tamaya uttama dharma seva, ke jethI karmabaMdhane tUTe ane bhavabhramaNa chUTe. (49) vivecana-bhagavatI sUtranA navamA zatakanA 33 mA uddezAmAM jamAlI kSatriya kumAra pitAnI mAtA AgaLa zarIranuM varNana karatAM evaM khalu ammayAo mANussagaM sarIraM dukhAyayaNaM vivihavAhi sayasaMnikeyaM aThikaThiyaM chirAehAru jAlauvaNadvasaMpiNaddhaM maTTiyabhaMDaM va dubbalaM asuisaMkiliThTha aNiviya savvakAlasaMThappayaM jarAkuNima jajaragharaM ca saDaNa'paGaNaviddhaMsaNadhamma pugvi vA pachA vA avassaM vippajahiyavvaM bhavissai // artha-he mAtA ! manuSyanuM zarIra duHkhanuM sthAna che, hajAro vyAdhio upajavAnI bhUmi che, hADakAMrUpa kASTane AdhAre Take che, nADIo ane nasethI viMTAyeluM che, mATInA kAcA vAsaNa jevuM durbala che, azacimaya-apavitra padArthothI bhareluM che, sarvadA anavasthita che, jarA ane mRtyunuM jarjarita ghara che, saDavAne, paDavAne ane vidhvaMsa pAmavAne jene svabhAva che, pahelAM ke pachI avazya eka vAra chuTavAnuM che. uparanA vAkyamAM zarIranI AMtarika sthitine kharo citAra Apyo che. niHsAra-tuccha ane apavitra padArthothI bharelA A zarIramAM kasturI, kesara, caMdana, argajA jevA sugaMdhi padArtho nathI, temaja suvarNa, motI, mANeka, lIlama ane pAnA jevA dekhAvaDA suMdara padArtho paNa nathI; kintu, hADa, mAMsa vagere asAra ane apavitra padArtho bharyA che. tenI vacce AtmAne nivAsa karavo
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ azuci bhAvanA e paNa eka duHkhanuM kAraNa che. jAjarUmAM ke gaMdakIvALA sthAnamAM rahevuM te kone game? duHkhanuM bIjuM kAraNa zarIranI anityatA che. je vastu ISTa mAnI lIdhI che, te vastune ghasAro lAgatAM ke tene nAza-viyoga thatAM mANasane duHkha thAya e svAbhAvika che. cahu je kei sarIre sattA, vaNNe sve ya svvso| maNasA kAyavakkeNaM, savve te dukhasaMbhavA // 1 // u. a. 6. gA. 12. artha--je koI mANasa zarIramAM ke tenA rUpa-lAvaNyamAM ati moha-Asakti mane vacane ane kAyAye karI rAkhe che te sane aMte dukhanA khADAmAM utaravuM paDe che. dehe vimuhya kuruSe kimaghaM na vetsi / dehastha eva bhajase bhavaduHkhajAlam // lohAzrito hi sahate ghanaghAtamagni barbAdhA na te'sya ca nabhovadanAzrayatve // 1 // adhyAtma-kalpakumaartha-he bhadra! dehamAM meha pAmIne tene mATe viSayAsakta banI tuM zA mATe pApakarma kare che?hane khabara nathI ke AtmA dehamAM rahIne ja saMsAranA duHkhane anubhave che? jema agni lehane saMgI na thAya to tene ghananA ghA khamavA 5DatA nathI. paNa loDhAne Azraya kare che tyAre tene ghananA ghA jhIlavA paDe che; tema agni jevA tejasvI AtmAne zarIrarU5 lohane saMga na hoya, paNa AkAzanI peThe nirlepatA-anAzritapaNuM heya te koI jAtanI bAdhApIDA tene khamavI na paDe. uttarAdhyayana ane adhyAtma kalpadrumanA padyamAM zarIranI Asakti du:khanA sabala kAraNarUpe darzAvI che. hariNa svara-zabdanI AsaktimAM, pataMgI rUpanI AsaktimAM, bhamare
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13 cr gadhanI AsaktimAM, mAchaThThuM svAdanI spanI AsaktimAM peAtAnA prANa AsaktimAM tene viTaMbaNA thAya che, sAthe zarIra upara Asakti rAkhe tene duHkhamAM utaravuM paDe e kAMI navAI jevuM nathI. mATe ja kahyuM ke muvA moDhuM" bhAgA dhaNA bhAganyA che. devatAnA bhavamAM pacceApama ane sAgarApama sudhI divya bhAgA vilasyA, tApaNu tRpti tA thaI nahi, tyAre manuSyanA sva5kAlIna tuccha bheAgathI zuM tRpti thavAnI hatI? jyAMsudhI meAhane khaseDavAmAM na Ave tyAMsudhI bhAgeAthI tRpti ke sASa kadI paNa na thAya, paNa mAddhane dUra kare teA ja sateASa thAya; ane sASa-tRpti thayA vinA cittavRtti dharmAMmAM sthira thatI nathI, jJAna dhyAnamAM citta coMTatuM nathI ane tapasyA thaI zakatI nathI; ane te na thAya tyAMsudhI kamathI chuTakArA meLavI meAkSanI prApti thaI zakatI nathI. jo A jIMdagImAM mAkSanI niHsaraNI guNa-zreNI upara caDavAnuM na banI zake teA pachI AvI taka maLavAnI punaH AzA paNa na rAkhI zakAya, kemake mAnulluM larjI nheM ' manuSya jIvana maLavuM du`bhamAM durlabha che. tenA vyaya khAvA pIvAmAM, zarIrane zaNagAravAmAM ke meAja zAkha-viSayA bheAgavavAmAM ja thaI jAya tA manuSyajIvananA je lAbha meLavavA joie te maLI zake nahi; eTalA mATe kahyuM ke " puMchama '' tyAdi. mAnava zarIrane lAla samAjasevA, dezasevA, dharmasevA ane AtmasevA aAvavI e ja che. A jIvanamAM jeTalI sevA bajAvI zakAya teTalA ja jIvananeA lAbha che. te lAbha lIdhA vinA mAtra TApaTIpa karavAmAM ke zarIrane pASavAmAM ja sarva zaktionA upayAga karavAmAM Ave tA tethI amaratA tA maLavAnI nathI. suMdara ke asuMdara, puSTa ke apuSTa, baLavAna ke duLa game tevuM zarIra haze tA paNu aMte te rAkhamAM ke mATImAM te maLavAnuM che. dalapatarAme kharUM ja kahyuM che ke 17 bhAvanA-zataka. AsaktimAM ane hAthI gumAve che. ekeka IMdriyanI tyAre je pAMca IMdriyA pariNAme viTanAmAM
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ -- 23 azuci bhAvanA. rAkha thaze raNamAM baLIne badhI, kaMcananA sarakhI zubha kAyA." bIjA eka vidvAne paNa kahyuM che ke - kitane muphalIsa ho gaye, kitane tavaMgara ho gaye, khAkhame jaba mIla gaye, dAnuM barAbara he gaye, 1 ! jyAre A zarIranI vartamAna sthiti apavitratAthI bharelI che ane bhaviSyanI sthiti nAza pAmavAnI che, tyAre tevA zarIra upara moha rAkhI viSayomAM phasAI rahI amUlya takane gumAve te DAhyo nahi paNa mUrkha ja gaNAya. kyo sujJa mANasa AvI jAtanI mUrkhatA pasaMda kare ? koI nahi. sujJa mANasa to azuci bhAvanAthI zarIranI AMtarika sthitine vicAra karI tenAthI zreyaH sAdhavAno ja prayatna karaze. (49)
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ (7) sAva mAtA [ zarIrane saMge rahelA AtmAnI mahadazAmAM karmane pravAha kevI rIte AtmAmAM dAkhala thAya che te A bhAvanAmAM batAvavAmAM Avaze. ] bhujaMgaprayAtavRttam / mukhyAzravo mithyAtvam / paTotpattimUlaM yathA tantundaM / ghaTotpattimUlaM yathA mRtsamUhaH // tRNotpattimUlaM yathA tasya bIjaM / tathA kammemUlaM ca mithyAtvamuktam // 50 // Azravane mukhya bheda mithyAtva. artha-paTa-vastranI utpattimAM jema tattvane samUha mukhya kAraNa che, ghaDAnI utpattimAM jema mATIne samUha mukhya kAraNa che, ane jamIna upara je asaMkhya taraNuM uge che tenuM mULa kAraNa jema tenuM bIja che, tema jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, mehanIya Adi karmanI utpatti ane teno vistAra vadhavAmAM mukhya kAraNa
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ Azrava bhAvanA 25 zAstravettAoe mithyAtva kahyuM che. arthAt AtmapradezamAM kane AvavAnAM je dvAra te Azrava pAMca che, temAM pahele naMbare mithyAsvarUpa Azrava che. (50) vivecana--AtmAne taLAvarUpa mAnIe tA Azravane garanALA -pANI AvavAnA dvArarUpa kahI zakIe. jo AtmAne eka havelIrUpe pIe teA prakAza ane havAne AvavA denAra khArI bAraNAMne sthAne AzravanI kalpanA karI zakAya, athavA AtmAnA kANu zarIranI eka kAThAra tarIke kalpanA karIe teA kAThAramAM dhAnya nAMkhavAnA dvArane AzravanuM rUpa ApI zakIe. anAdi kALathI A kAThAramAM karmarUpa dhAnyanI Avaka cAlu che. jema kAThAramAMthI eka tarapha khAvA puratuM dhAnya kahADavAmAM Ave che, bIjI tarapha navu dhAnya nakhAtuM Ave che. kAThAra te vakhate khAlI paNa thaI jAya, kemake tenI Avaka cAlu rahetI nathI ane jAvaka cAlu hAya che; paNu kANu zarIra-karmAMzayarUpa kAThAramAM te| kanI Avaka cAlu ja rahe che. vipAka yAgya keTalAMeka karmI bhAgavAya che, teTalI jAvaka che, tyAre sAdhAraNu rIte Avaka tethI ghaNI vadhAre rahe che tethI A kAhArane khAlI thavAnA vakhata AvatA nathI. evA saMskArI jIvA tA thADA ja hoya che ke jenI kamanI Avaka ochI thatAM kamanA kAhArane khAlI thavAnA vakhata AvI lAge. havelIne bArI bAraNAM dhaNAM hoya che, tema kAmaNu zaroramAM karmane AvavAnAM dvAra paNa ghaNAM che, paNa temAM pAMca dvAra mukhya che. mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya ane azubha joga. uttarAttara pAMca kAvyeAmAM A pAMce dvAranuM varNana che, temAM prathama A kAvyamAM karmabaMdhanA mukhya kAraNa rUpe mithyAtvanuM varNana karavAmAM AvyuM che. mithyAtvadvAra jyAMsudhI khulluM hoya tyAMsudhI bIjA dvAra baMdha thatAM nathI. kemake mithyAtva e badhAmAM mukhya che. 1-2-3-4-pa A AMkaDAomAM prathamanA ekaDA mukhya che; pAMca AMkaDAomAM te 15
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ 226 bhAvanA-zataka dekhAya che saithI nhAne paNa tenI satta Adhaka che. te ekalo daza hajAranI saMkhyAno pratinidhi che. je tene bhuMsADI nAMkhavAmAM Ave to "12345" e saMkhyAmAM daza hajArano ghaTADo thAya che, eTale mAtra 2345 rahe che. bIje naMbare bagaDe che, te be hajAranI saMkhyAne pratinidhi che. tene bhusADI nAMkhatAM 345 rahe che. trIjo AMkaDA traNasene ThekANe che. tene zuM sADatAM mAtra 45 rahe che. cAgaDAne bhesADatAM mAtra pAMca rahe che, eTale ke AgaLa AgaLanA ekeka AMkane bhuMsADatAM saMkhyAmAM heTo ghaTADo thAya che. tevI rIte ekaDAne sthAne mithyAtva, bagaDAne sthAne avirati, tragaDAne sthAne pramAda, cegaDAne sthAne kaSAya ane pAMcaDAne sthAne ga che. A pAMce AzravanA pAMce dvAra khullAM hoya to AtmAnA koThAramAM eka kSaNe 12345 karmanI vargaNAonI Avaka che, ema kalpanA karIe to temAMthI ekaDArUpa mithyAtvane kahADI nAMkhatAM daza hajAra jeTalI Avaka ghaTI jAya. bagaDArUpa aviratinA dvArane baMdha karatAM 12345 mAMthI bAra hajAranI Avaka ochI thaI. tragaDArUpa pramAdane rekatAM bAra hajAra traNasenI Avaka ghaTI. cogaDA rU5 kaSAyane rekatAM mAtra pAMcanI ja Avaka rahI. bAra hajAra traNaseM ne cAlIsanI Avaka baMdha thaI gaI. pAMcaDArUpa gane paNa rokavAmAM Ave to karmanI Avaka sarvathA aTakI jAya. kharI rIte to ekeka samaye karmanI anaMtI vargaNAo karmAzayamAM praveza kare che. paNa mithyAtva avirati vagere dvAronuM paraspara tAratamya samajAvavAne 12345 e saMkhyA eka daSTAMta tarIke ahi ka9pI che. A jIvane bhavabhramaNa karAvanAra ke saMsArasamudramAM gothAM khavarAvanAra tarIke je keIe vadhAre bhAga bhajavyo hoya to te mithyAtva che. bhUtakALamAM AtmAnI vadhAre nukasAnI mithyA ja karI che ane vartamAnamAM paNa karmanI Avaka vadhArI AtmAne durgatinA uMDA kuvAmAM nAMkhanAra paNa te ja che, tethI AzravanAM pAMca dvAramAM teno naMbara
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ Azrava bhAvanA 227 * pahelA rAkhavAmAM AvyA che. mithyAtva zabda ja mithyAtvanI vyAkhyA keTaleka aMze samajAve che, tethI mULa kAvyamAM tenI vizeSa vyAkhyA ApI nathI, paNa eTaluM ja samajAvyuM che ke " karmamUlaM 2 mithyAtvanum " arthAt sarva karmAMbadhanuM mUtra mithyA kahyuM che. mithyAtva zabdanA yaugika a khATApaNuM ' evA thAya che, paNa AMhi yAgarUDha artha vivakSita che eTale khATI mAnyatA, khATI vAsanA, khATI zraddhA e atha AMhi vivakSita che. khATI zraddA ke khoTI mAnyatA, mithyAtva meAhanIya nAmanI eka meAhanIya karmanI prakRti che, tenA udayathI thAya che. Ane lIdhe ja asatya tarkI yuktio ane khATI zaMkAnA janma thAya che. jema kAine kamaLAnA roga thAya che tyAre te rAgavALA mANasa dheALI, kALI, lAla vagere sarva vastuone pILA pILI jue che, tema mithyAtvanA udayavALAne dharmanA satya siddhAMtA asatya lAge che, temAM kutarko karI kheATI zaMkAo uThAve che. satyanA pAyAne uthalAvI nAMkhe che. peAte asatya mArge cAle che ane bIjAne asanmArge dvAre che. dRSTAMta--jamAlI saMsAra pakSe mahAvIra svAmInA jamAI thatA hatA, teNe utkaTa vairAgyathI 500 jaNu sAthe mahAvIra svAmI pAse dIkSA lIdhI. agIyAra aMga ke je jaina dharmanAM mukhya Ada sUtreA che tene sArI rIte abhyAsa karI peAtAne sAMpAelA pAMcasa sAdhue sAthe sAvarNI nagarI tarapha vihAra karavAnA jamAlIe vicAra karyAM. mahAvIra svAmInI anujJA mAMgI, tyAre mahAvIra svAmI mAna rahyA. hA ke nAnA kazA javAba vALyA nahi. bIjI vAra pUchyuM tApaNuM kaI javAba na ApyA. trIjI vAra paNa javAba na maLyA. javAba na vALavAnuM kAraNa e hatuM ke mahAvIra svAmI tene vihAra zreyakAraka jANutA naheAtA. vidyArathI atreya thavAnuM jANI, javAnI hA na pADI, tema ja nA kahevAthI tenA manamAM khATA vicAra Ave athavA AjJAnuM ullaMdhana kare, ema jaNAyAthI nA na pADatAM mauna
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ 228 bhAvanA-zataka rahevAno vacalo rasto mahAvIra svAmIe lIdho, te zreyAzreyano vicAra karIne ja lIdho. astu. jamAlI tethI aTako nahi. tamArI AjJA heje, ema pitAne mukhe uccArI 500 sAdhuo sAthe tyAMthI vihAra karyo. sAvarthIe pahoMcyA tyAM rastAmAM thayela arasa nIrasa AhArathI jamAlIne dAhajavara roga thaI Avya, zarIramAM baLatarAne lIdhe asahya vedanA thavA lAgI. ekadA suvAnI pathArI pAtharavAne pitAnA ziSyone kahyuM. ziSyo paDilehaNa karI pathArI pAtharatA hatA, teTalAmAM jamAlIne besavAnI zakti na rahevAthI thoDo vilaMba paNa asahya thaI paDaze, eTale ziSyane pUchayuM ke, kema pathArI karI lIdhI ? ziSyoe javAba dIdho ke nA, hajI karI lIdhI nathI paNa. karIe chIe. thoDI vArane aMtare bIjI trIjI vAra pUchayuM topaNa uparane ja javAba maLyo, te uparathI jamAlInuM mana zAstrIya vicAra upara caDI gayuM ke mahAvIra svAmIno te e siddhAMta che ke je kAma karavA mAMDayuM tene karyuM kahIe ane A vartamAna vyavahAranA anubhavamAM te tethI juduM jaNAya che. pathArI kayAranI karavA mAMDI che te paNa teo kahe che ke haju karI lIdhI nathI paNa karIe chIe. mahAvIranA siddhAMta pramANe to pathArI karatI vakhate paNa pathArI karI ema bolavuM joIe, paNa te e zI rIte saMbhave ? pathArInA vartamAna kALamAM bhUtakALa kema vaparAya ? vaparAya to tene artha jude ja thAya. je mahAvIranA siddhAMta pramANe ziSyoe pathArI pAtharI ema kahyuM heta to huM tyAM jAta ane suvA mAMData, paNa tyAM mAre nirAza thavuM paData, kemake pathArI to haju cAlu ja che, thaI rahI nahotI. tyAre satya zuM ? vartamAna vyavahArane anubhava satya ke "mANe -(cimAH kRtaH )-karavA mAMDayuM tene karyuM kahIe" e siddhAMta satya ? saMzaya ane zaMkAnuM baLa vadhyuM. mananI DolAyamAna sthitine paNa ullaMghI viparyAsa-viparIta jJAna tarapha tenuM valaNa thayuM. mithyAtva mohanIyane paNa sAthe udaya thayo. mahAvIranA
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ Azrava bhAvanA 229 siddhAMtanuM kharuM rahasya zodhI kahADavAnI vicArazakti upara mithyAtvanuM AvaraNa AvI javAthI avaLe mAge tenI buddhi cAlo. kuyuktisaMbaddha kubuddhie asatya ta utpanna karI mahAvIranA siddhAMtane uthalAvI pADI navIna siddhAMta zodhavAno dAvo karAvyo. A navIna zodhanA varSamAM vedanAne paNa bhUlI jaI jamAlIe sAdhuone bUma pADI potAnI pAse bolAvyA ane kahyuM ke mahAvIra svAmInA siddhAntamAM paNa rahI gayelI eka bhUla meM zodhI kahADI che, " vaDhamALe varjiA-kanamALe he" e mahAvIrano siddhAnta jIe pratyakSa virUddha jaNAya che. hamaNAM ja tame pathArI karatA hatA tyAre pathArI karIe chIe" ema kahyuM paNa "karI' ema na kahyuM. gautamasvAmI vagere koIne paNa A sUkSma bhedanI khabara na paDI, tenI mane khabara paDI. mane Aje A vedanA sahana karatAM viziSTa jJAna prApta thayuM. jamAlInA A zabdo sAMbhaLI keTalAeka samajadAra sAdhuo jamAlIne kahevA lAgyA ke tamAruM A kathana abhimAnayukta ane UMDI samajaNa vinAnuM che, "ramANe jhiNae siddhAMta nizcayanayano che, tene vyavahAranayamAM lAgu pADavAthI ja upalo gheTALe thAya che. vaNakare lugaDAMno eka tAko taiyAra karyo hoya tyAre teTaluM lugaDuM vaNayAthI lugaDuM vaNAyuM ema kahI zakAya. vaNavAnI kriyA je ke cAlu che, te kriyA vartamAna kALamAM che, te paNa vaNAyuM teTalA bhAganI apekSAe bhUtakALa lAgI cUke. kaI paNa kriyA asaMkhyAta samaya vinA siddha thatI nathI, tethI eka bhAgamAM vartamAna ane bIjA bhAgamAM bhUtano samAveza thavAthI vartamAnakALa ane bhUtakALanuM sAmAnAdhikaraNya saMbhavita che, tethI he jamAlI ! tamAre A viSayamAM zaMkA rAkhavI ucita nathI. mahAvIrane anekAMta siddhAMta abAdhita che. tamArI mithyA baDAI amArAthI kabula thAya tema nathI. mithyAtva mehanIyanA udayathI satya bhASaNa jamAlIne rUchyuM nahi. abhimAnanI dhUnamAM potAno kakko ja kharo kahevaDAvavA teNe
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ 230 bhAvanA-zataka tr jIva zAzvatA A be praznonA pAkaLa sane prayatna karyo. keTalAeka sAdhue tenI yukti jALamAM sAyA ane bIjAe tyAMthI vihAra karI tenAthI judA paDI mahAvIra svAmI pAse gayA. A vakhate mahAvIra svAmI caMpAnagarIe birAjatA hatA. keTalAka vakhata pachI jamAlIne ArAma thayA. sAvaEthI vihAra karI te caMpAe mahAvIra svAmInI pAse AvyA ane teNe kahyuM ke, mahArAja! tamArA ghaNA ziSyAe tamArAthI judA vihAra karyAM haze paNa teo chadmasthapaNe judA paDayA ane chadmasthapaNe pAchA AvyA, paNa huM teA kevaLI thaI AvyA. mithyAbhimAnanAM upalAM vacaneA sAMbhaLI gautama svAmIe e prazno pUchyA ke ke azAzvatA? leAka zAzvatA ke azAzvatA?'' khulAsA jamAlIthI barAbara thayA nahi tyAre tenuM samajavAmAM AvyuM, tApaNa teNe potAnA durAgraha cheDayA nahi. Akhare peAtAnA matane dRDhapaNe vaLagI rahI pAMca lAkha mANasAne potAnA mata tarapha kheMcI ghaNA varasa sudhI utsUtrane pracAra karI chevaTe paMdara divasanA saMthArA karI, lAgela doSane AleAvyA vinA kALadhama pAmI, tera sAgarane AyuSya kilviSI deva thayA. mithyAtva meAhanIyanA udayathI darzanabhraSTa thayA, tethI tiryaMca manuSya ane devatA e traNa gatimAM dhaNA vakhata tene paribhramaNa karavuM paDayuM. jo te dRnathI patita thaye na heAta tA tenA vairAgya ane karaNI evI hatI ke taratamAM tene meAkSa maLata, paNa mithyAtvathI, punaH paribhramaNa karavuM paDayuM. mithyAtvanA yAgathI prathama buddhimAM viparyAMsa thAya che. tethI te kudevane deva ane devane kudeva, kugurUne gurU ane gurUne kugurU, adharmane dharma ane dharmane adharma mAne che. durAgraha thatAM temAMthI saralatA jatI rahe che, kuyuktione peAtAnAM hathIyAra banAvI vitaDAvAdamAM utarI kalezanI vRddhi kare che, zAMti ane suleha hoya tyAM azAMti utpanna kare che, tethI ghaNAM karmInI vRddhi thAya che. mithyAtva ane karmabaMdhanA kevI rIte kAya kAraNa bhAva che te kAvyanA traNa
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ Azrava bhAvanA 231 padamAMnA traNa daSTAMtathI samajAvyuM che. jema taMtu, mATI ane taNunAM bIja, vastra ghaTa ane tRNanAM kAraNa che, tema karma baMdhanuM kAraNa mithyAtva che. kAryane aTakAvavuM hoya to prathama kAraNanuM svarUpa samajI tene aTakAvavAnI jarUra che. karmabaMdha ane karmanI vRddhine aTakAvavI hoya te prathama mithyAtvane aTakAvavuM joIe. (50) atratAbavaH | praddharjanairajite dravyajAte / prapautrA yathA svatvavAdaM vadanti / / bhavAnantyasaMyojite paapkaarye|| vinA suvrataM nazyati svIyatA no // 51 // Azravano bIjo bheda agrata. artha-jema bApadAdAnI meLavelI lakSmI tenA dIkarAnA dIkarA ke jemaNe bApadAdAne jeela nathI tema temanI paisA meLavavA nI pravRttimAM kazo bhAga lIdhe nathI chatAM paNa teone vArasAmAM maLe che, athavA bApadAdAnI beMkamAM mUkelI lakSmInuM vyAja tenA vArasadArane maLe che tevI rIte AgaLanA anaMta bhavane viSe A jIva je pApakarmanAM sAdhane yojIne mUkI Avyo che, tenI sAthe hamaNAM joke sAkSAta saMbaMdha dekhAto nathI, paNa jyAMsudhI tevAM pApasthAnene mana, vacana, kAyAthI tyAga karyo nathI-avatane aTakAvI vrata dhAraNa karyo nathI, tyAMsudhI pUrvanAM aMdhakaraNanI sAtheno svatvarUpa saMbaMdha naSTa thato nathI, jethI te pApanI kriyA jIvane lAge che. (51). vivecanaA duniyAnI mIlakata meLavanAranI pAse mAtra A jIMdagInA cheDA sudhI ja rahe che, bIjI jIMdagImAM sAthe AvatI nathI, tyAre A bhavamAM meLavela pApanAM sAdhanothI thatAM pApano
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanA-zataka vAraso pApanAM sAdhana meLavanArane bIjI jIMdagImAM paNa maLe che. dAkhalA tarIke eka mANase mANasanuM khUna karavAne eka talavAra kharIdI gharamAM rAkhI. tyArapachI keTaleka vakhate te marI gaye. talavArathI bIjA mANasoe khUna karavAnuM kAma jArI rAkhyuM. talavAra vasAvanArane AtmA koI bIjI penimAM utpanna thaI cUkayo che. tene hamaNAM talavAra viSe kAMI khabara nathI. jIMdagInuM parivartana thatAM AMhinI saghaLI hakIkata te bhUlI gayo che, te paNa tenI talavArathI thatAM pApane hisso-vAraso tene pahoMcyA kare che, kAraNake tenA mananI IcchA sAthe talavArane saMbaMdha TuTI gayo nathI. talavAra uparanuM mamatva tenA manamAMthI bhUMsAI gayuM nathI. tethI te talavAra jyAM sudhI kAyama rahe ane tenAthI jyAMsudhI khUna thayAM kare tyAMsudhI te pApano hisso mULa kharIdanArane maLyA karavAno. A pApanA pravAharU5 vArasAne avirati-rAvI kahevAmAM Ave che. haDakAyAM kutarAMnI lALanI peThe avirati paNa aneka janmanI paraMparAe chavAtmAne pahoMcI jAya che. talavAranI mAphaka A jIve ekeka bhavamAM aneka hathIyAro-pApanAM sAdhano yojyAM che. ekeka jIve A saMsAramAM anaMta bhavo karyo che. AkhA lokamAM evo koI AkAzapradeza nathI ke jyAM janma maraNa A jIve ne karyo hoya. anaMtAnaMta janmamAM dareka jIve anaMta pApanAM sAdhano meLavyAM che. koI sthaLe ekaeNkiyAdikamAM pitAnuM zarIra ja hathIyAra rUpe banAvyuM che. koI sthaLe jhera, to koI sthaLe kAMTA, koI sthaLe mAMchalA pakaDavAnI jALa guMthI, te kaI sthaLe pazuone phasAvavAnA pAzalA rahyA, koI sthaLe katala karavAnAM hathIyAro, to koI sthaLe dArU mAMsanI dukAne khelI. AvI rIte judA judA anaMta bhavamAM je je pApanAM sAdhano racyAM che tene saMbaMdha AtmAnI sAthe thaelo che. jene lIdhe te sAdhane racyAM te vRtti-IcchA vyakta rUpe ke avyakta rUpe je kAyama hoya to anaMta bhavamAM jelA pApane sUkSma pravAha
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ 233 Azrava bhAvanA AtmAmAM praveza kare che. jyAMsudhI IcchAne nirodha karI te te pApanI virati-nivRtti karavAmAM na Ave tyAMsudhI A aviratirAvI cAlu rahe che. eTalA mATe aviratine aTakAvI virati thavAnI ke vrato AdaravAnI jarUra che. aNuvrata dhAraNa karavAthI dezathI virati thAya che ane mahAvrata AdaravAthI sarvathA virati thAyaanaMta bhavonAM pApano sUkSma pravAha sarvathA aTakI jAya. koIka kahe che ke jyAM ApaNe javuM nathI ke gayA nathI, je hathIyAre A dehe ApaNe banAvyA nathI ane jemAM nathI, tenuM pApa ApaNane zI rIte lAge? kharuM che. hamaNuM ApaNe gayA nathI ke jemAM nathI, paNa ApaNe AtmA tyAM anatI vAra jaI Avyo che, joI AvyuM che, eTaluM ja nahi, paNa te vastuo pote banAvI mUkI Avyo che. aviratirUpa adazya naLI dvArA tene saMbaMdha jyAM sudhI AtmA sAthe rahyo che tyAM sudhI pApa lAge ja. jema kaI mANasa pitAnuM dhana jamInamAM dATI ke beMkamAM mUkI marI gaye, vacce ghaNAM varase pasAra thaI gayAM, pAMca sAta peDhIo thaI gaI dhana dATanArane pAMca sAta peDhIne eka vAra koI eka mANasa jAheramAM Avya, cepaDA tapAsatAM tapAsatAM lekha maLI Avyo, jethI tene khabara paDI ke amuka varasa pahelAM mArA vaDavAe jamInamAM dhana dATayuM che ke beMkamAM vyAje rAkhyuM che, jamIna-dhara jeke bIjAne tyAM vecAI gayuM che to paNa te dhana kAyama rahyuM haze, ema dhArI teNe dhana meLavavAnI kozIza karI. jamIna khodAvI tenA upara pitAno hakaka sAbIta karI teNe te dhana meLavyuM agara beMkamAMthI vyAja sahita paisA pAchA meLavyA. meLavanAre bApadAdAne joyA nahotA paNa te tene vaMzaja hovAthI vAraso maLe, tevI rIte pApanAM sAdhano janAra mANasa bhavAMtaramAM gayo, sAdhane ahi paDyAM rahyAM, tene upayoga bIjAo kare che paNa mULa yAjake -jyAMsudhI tenI IcchAne nirodha karyo nathI ke paccakhANa karyA nathI
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ 234 lAvanA-cAtaka, tyAMsudhI tenAM banAvela hathIyArothI thatAM pApanI kriyAne sUkSma pravAha aviratidvArA tene vArasArUpe pahoMce che. mIlakatanA ane pApanAM vArasAmAM taphAvata eTalo che ke miktano vArasa mita kamAvanAranA vaMzajane maLe che, tyAre pApanI kriyAne rAvIrUpa vAraso pApanAM sAdhane yojanArane pitAne ja maLe che. bApadAdAe upADela paisA ke kareluM karaja tenA vArasane cukavavuM paDe che. jyAM sudhI khAtuM cAlyuM hoya tyAMsudhI vyAja bharavuM paDe che. tema pUrva bhavamAM jela pApanAM adhikaraNothI thatI kriyAnuM karaja pitAne ja bharavuM paDe che. paccakhANa karI aviratinuM khAtuM vALI nAMkhavAmAM na Ave tyAM sudhI vyAja cAluM bharavuM paDe. khAtuM vaLe to vyAja baMdha thAya-avirati TaLe, ane avirati rokAya, eTale karmanI Avaka baMdha thAya. eTalA mATe paccakhANanI jarUra che. je vastuno A vakhate upayoga thato nathI ke jenI sAthe atyAre saMbaMdha nathI tevI vastune paNa tyAga-IcchAnirodha karavo ane paccakhANa karavAM jarUranAM che, kemake jyAM sudhI tenA paccakhANa nathI karatA tyAMsudhI te vastu bhogavavAnI AMtarika vyakta ke avyakta icchA manamAM rahe ja che. mANasa ughe che ke karepharmanI asarathI mUchita thaela che te vakhate kAMI kriyA karatuM nathI ke IchA paNa darzAvI zakatuM nathI, topaNa temAM rahelI avyakta icchA jAgRta thatAM ke bhAnamAM AvatAM pragaTI nIkaLe che, tyAre te kAma karavA lAge che. tema je vastuno hAla paricaya nathI paNa kALAMtare-bhUtakALamAM paricaya thayo che te vastunI bhUtakALanA vismaraNane lIdhe avyakta IcchA rahI che. paccakhANa nahi hoya te bhaviSyamAM tevI vastuno punaH paricaya thatAM avyakta icchA prakaTa thaI te kArya karavAnI pariNati thaze. amerikAnI jyAre zodha nahotI thaI, tenuM nAma paNa jANavAmAM nahotuM, tyAre amerikA javAnI ke tyAM kaMI AraMbha samAraMbha karavAnI icchA vyakta hatI. nathI. paNa agAu anaMtI vAra A jIva amerikAmAM upajI
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ Azrava bhAvanA, 35 Avyo che tethI avyakta IcchA-mamatA te rahelo ja che. dizAonuM mAna bAMdhI AraMbhanI kriyAnI hada na bAMdhI hoya to amerikAnI zodha thatAM tenI sAthe gamanAgamana vyavahAra thatAM amerikA javAnI ane tyAM vyApAra-AraMbha samAraMbha karavAnI vyakta IrachA thaI AvatAM tyAM javAnuM banavuM paNa saMbhavita che. muMbaImAM naLa mArge je pANI Ave che, te pANI jyAMthI Ave che, te bhAga to koIe ja joyA haze. ghaNAMe te taLAva joyuM hotuM nathI, topaNa je te naLanI cakalI pherave che, to tenA vAsaNamAM pANI bharAvA mAMDe che. jyAM sudhI cakalI khulI che, tyAM sudhI pANIno pravAha vAsaNamAM paDayA ja karavAne, cakalI baMdha karI ke te pravAha aTakI jaze. tevI rIte A jIve lokanA ghaNAkharA bhAgamAM pAparUpa pANInAM taLAvo bharI rAkhyAM che. tRSNa-icchArUpa naLadvArA te pravAha. aMtaHkaraNarUpa TAMkImAM cAlyo Ave che. aviratirUpa cakalI khulI hoya tyAMsudhI te pravAha AtmArUpa vAsaNamAM bharAto jAya che. vrata AdarI cakalI baMdha karavAmAM Ave te tarata te pravAha AtmAmAM Avate aTakI jAya. mATe je vastune hAla paricaya nathI, je dezamAM hAla jatA nathI, te vastune ane te dezane paNa bhUtakALamAM ghaNIvAra paricaya-saMbaMdha thaela hovAthI ane bhaviSyamAM paNa thavAno saMbhava hovAthI, asaMbaddha ane aparicita pradezanI kriyAne paNa nirodha karavA, IchA-mamatAne nirodha karavA ane aviratine vArase aTakAvavA khAtuM baMdha karavAnI mAphaka paccakhANa karavAnI AvazyakatA che. (51) tRtIyAzravaH pramAdaH / gavAkSAtsamIro yathA''yAti gehaM / taDAgaM ca toyapravAhaH prnnaalyaaH||
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ 236 bhAvanA-cAtaka galadvArato bhojanAcaM picaNDaM / tathAtmAnamAsu paNa vA varA Azravane trIjo bheda pramAda. artha-jema gokha ke bArIomAMthI havA gharamAM Ave che, jema garanALAmAM thaI pANIno pravAha taLAvanI aMdara Ave che, jema gaLAnA dvAramAMthI anna pANI vagere khorAka jaTharamAM praveza kare che, tema mada, viSaya, kaSAya, nidrA ane vikathArUpa prasAda dvArA karmane pravAha niraMtara AtmAmAM cAlyo Ave che. karmane rokavA mumukSu jIvoe pramAdanAM kArane baMdha karavAM joIe. (52) vivecana - mada visaya kasAya, nihA vikahA paMcamA bhaNiyA // e e paMca pamAyA, jIvA pADaMti saMsAre // 1 // arthAta-mada, viSaya, kaSAya, nidrA ane vikathA e pAMca pramAda chone saMsAramAM rakhaDAve che. karmabaMdhanA pAMca hetuomAM pramAda e mukhya hetu che. AtmAmAM karmapravAhane lAvavAnuM te mukhya dvAra che. kAma, mada, moha vagere aneka deSone samAveza pramAdamAM thAya che. jAtimada, kuLamada, baLada, rUpamada, tapamada, zratamada, lAbhamada ane ezvaryamada e ATha prakAranA mado jenAmAM rahe che te mANasa tattvajJAna ke AtmazreyanA kharA lAbhathI vaMcita rahe che. sAmagrI chatAM paNa phaLathI vimukha rahe che tethI mada-ahaMkAranI gaNanA pramAdamAM karavAmAM AvI che. temaja viSayalaMpaTa kaSAyakaluSita UMghaNusI ane gapATA sapATAmAM rAcI rahelo mANasa kharA lAbhane meLavI zakato nathI, tethI A badhAne samAveza pramAdamAM zAstrakAroe karelo che. A vargaNa uparathI pramAda zabdane sAmAnya artha phalavaMcanA-bhramaNA-asata pravartana thAya che. je
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ Azrava bhAvanA 237 kALamAM je zubha kArya karavuM joIe te na karatAM ulaTI dizAmAM pravartana karavuM-samayane vyartha gumAvavo te paNa pramAda che. AvA pramAdane vaze dareka jIve ghaNI nukasAnI bhogavI che. A jIvane karma choDavAne vakhata nathI maLyo ema nathI, vakhata te ghaNI vAra maLyo, paNa pramAdamAM samaya gumAvI nAMkhe. zAstramAM kharUM ja kahyuM che ke " phrAniH samIkSatiH" mamhoTAmAM moTI nukasAnI je koI hoya to te samayakSati-samayane vyartha gumAvavo te ja che. mahAvIra prabhu kahe che ke, dummapattae paMDurae jahA / nivaDai rAigaNANa accae // evaM maNuyANa jIviyaM / samayaM goyama mA pamAyae // 1 // kusagge jaha osabiMdue / thovaM ciTThai laMbamANae // ga....................................-3. 3. 10 bhA. 1-2. arthAta-he gautama! je A sAmenA jhADamAM pILAM thaelAM pAkAM pAMdaDAM eka pachI eka paDatAM jAya che, tevI ja rIte divasa ane rAtrio pasAra thatAM mANasanuM jIvitavya pAkatuM jAya che ane thoDA ja vakhatamAM aMdagIne aMta AvI jAya che. jema dAbhaDAnI aNI upara laTakatuM jhAkaLanuM biMdu pavanane jhapATo lAgatAM tarata paDI jAya che, tema manuSyanI jIMdagIne tarata aMta AvI jAya che, mATe dharmanA kAryamAM ke AtmAnuM zreya sAdhavAmAM eka kSaNano paNa pramAda na kara, eka kSaNa paNa vyartha gumAvavI nahi. manuSyanI aMdagIne pratyeka samaya karmanA pravAhane AtmAmAM praveza karatAM aTakAvavAmAM ane prAcIna karmone dUra karavAmAM vaparAya to ja jIvanane sadvyaya thayo gaNAya. bIjI chaMdagIonI mAphaka manuSyanI jIMdagI bahu kismatI che. "su% huM mAnueNe ave" manuSyanI jIMdagI maLavI durlabhamAM durlabha che. tenI eka kSaNa lAkho ane koDe sonA mahera karatAM vadhAre kimmatI che.
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ 238 bhAvanA-zataka tene yatheccha game tevI rIte upayoga karavo ke tene vyartha gumAvI nAkhavI e calAvI levAya tevI vAta nathI. pratyeka kSaNa sAvacetI apramAdamAM ja pasAra thavI joIe. "mAghaNIva joblamo " bhAraMDa pakSInI mAphaka sAvadhAna rahevuM. krodha, mAna, mAyA, lobha, IrSyA, asUyA, mada, meha vagere luMTArAonuM eTaluM badhuM paribaLa che ke AtmAnI pramattAvasthAmAM teo ekadama Atmika saMpatti luMTI jAya che ane Atmika saMpattine sthAne karmane kacaro bharI de che, mATe temanAthI bacavAne apramAda sevavAnI ane pramAdane dUra karavAnI ghaNI jarUra che. brokamAM je traNa daSTAMto batAvyA che, te bahAranI vastu aMdara AvavAnI sarakhAmaNImAM upayogI che. traNe dRSTAMtomAM jema Avaka che tema jAvaka paNa che. jAvaka na heya te traNemAM bagADa thAya che, jaTharamAMthI jAvaka baMdha thAya to ajIrNa thAya, taLAvanI jAvaka baMdha rahe to tenI pALo tUTI jAya, ane taLAvane aMta Ave, havA paNa niraMtara AvyA ja kare, paNa javAno mArga na hoya to zaradI thAya, tema AtmAmAM paNa pramAdane mArge karmanI Avaka cAlu rahe ane jAvaka hoya nahi to tethI karmanuM dabANa thatAM AtmAnI kaDhaMgI sthiti thAya, mATe pramAda dvArAe AvelAM karmane apramAdathI dUra karI AvatAM navAM karmone revA prayAsa karavo. (52) vasutrava thAya. nizAyAM vane durgame niHsahAyAddharante dhanaM dasyavo bhItiyuktAH // kaSAyAstu naktaMdivaM sarvadeze / kukarmAstramAzritya zaktiM haranti // 53 //
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrava bhAvanA. Azravane ceAthe bheda kaSAya. artha-krodha, mAna, mAyA ane lobha e cAra kaSAyo kahevAya che. A cAra kaSAyo heTAmAM heTA luMTArA che. pelA dhanane haranArA luMTArA to rAtre ja cerI kare che, te paNa jyAM mANasanI AvajA na hoya tevA jaMgalamAM ke zUnya pradezamAM, temAM paNa polIsane svAra ke bhemIo mANasa sahAyaka na hoya to te luMTArA zrImatane luTe che, te paNa nirbhayapaNe nahi kiDu pakaDAIzuM to mAryA jaIzuM evI bIka rAkhe che, tyAre kaSAyarUpI luMTArA te rAtre ke divase jaMgalamAM ke vasatimAM nirbhayapaNe tIvra rasavALAM azubha karmarUpa zastro pheMkIne AtmAnI jJAnasaMpatti, cAritryasaMpattine luMTavA kare che. he bhadra! AtmasaMpatti bacAvavI hoya te kaSAya rUpI luMTArAothI sAvacetapaNe dUra rahe. (53) vivecana-A kAvyamAM kaSAyane luMTArAnI upamA ApI tenI bhayaMkaratA darzAvI tenAthI bacavAnI sUcanA karI che. hekavidita luMTArA karatAM A AdhyAtmika luMTArA kaSAyomAM vizeSatA e che ke te saMpatti luMTavAnuM ane saMpattiguhane bagADavAnuM kAma kare che. pelA luMTArAo mAtra dhanavAnanA gharamAMthI dhana luMTI cAlyA jAya che tyAre A luMTArAo AtmAnI saMpattine luMTI tyAM ja nivAsa kare che ane jJAnAvaraNaya Adi AThe karmanI vargane tyAM jamAva karI AtmabhUmine niHsava nIrasa ane tucha banAvI de che, eTaluM ja nahi paNa AtmAne saMsAramAM paribhramaNa karAve che, duggati kRpamAM paTakI de che. tadukoho ya mANo ya aNiggahiyA / mAyA ya lobho ya pavamANA / cattAri e e kasiNA kasAyA / siMcaMti mUlAI puNabhavassa // 1 // daza. a. 8,
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ 240 bhAvanA-zataka arthAta-krodha, mAna, mAyA ane lebha e cAra kaSAya vRddhigata thaI punarjanmanA mULanuM siMcana kare che. arthAtu-janma maraNanI vRddhi kare che. ==ArajJAca=Ama-e zabdArtha pramANe paNa kaSAyane artha saMsAraprApti-saMsAravRddhi evo thAya che. cha rasamAM kasAyelo eka rasa che, te rasa moDhAmAM nAMkhatAM moTuM kharAba thaI jAya che, tenA upara aNagamo chUTe che. tema kaSAyano kaTu rasa AtmAne ghaNe kharAba lAge che. tethI AtmA ja nahi paNa mana ane zarIramAM paNa vikriyA utpanna thAya che. kaSAyavALo mANasa janasamAjane paNa gamata nathI. te sarvatra apriya thaI paDe che. kaSAyo sadaguNane bALavAmAM agnisamAna che. mahAvIra prabhu kahe che ke koho pIiM paNAsei / mANo viNayanAsaNo // mAyA mittANi nAsei / lobho savvaviNAsaNo // 1 // daza. a. 8. arthAta -krodha prItino vinAza kare che, mAna vinaya-namratAne nAza kare che, mAyA-kapaTa mitratAno nAza kare che ane lobha sarva guNene nAza kare che. kaSAyanA AvezamAM mANasanI buddhi ane vicArazakti guma thaI jAya che. tethI bhASAne viveka jato rahe che, na bolavAnuM bolI javAya che, vinaya ane sabhyatA jatI rahe che, kiMghahunA mANasanI mANasAI paNa kaSAyane AvezamAM cAlI jAya che. jene namaskAra karavo joIe tenI hAme lAkaDI uMcakAya che, zAMtine sthAne phleza thAya che, badhI zubha pravRttio kaSAyanA AvezamAM azubha pravRttirUpe palaTAI jAya che. krodha, mAna, mAyA ane lebha e cAramAM amuka sAre ane amuka kharAba ema kahI zakAya ja nahi. te cAre kharAbamAM kharAba che. caMDALa cekaDInI upamA tene barAbara lAgu paDe che. jenA hRdayamAM A caMDALa cokaDInuM sAmrAjya rahetuM hoya, te mANasa brAhmaNa, kSatriya ke vaizyanA kuLamAM
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ Azrava bhAvanA. 41 utpanna thayo hoya to paNa te caMDALa barAbara che. caMDALanA kuLamAM janmela janmacaMDALa che, tyAre kaSAyanA AvezavALe karmacaMDALa ke guNacaMDALa che. daSTAMta-eka vakhata eka brAhmaNa rastAmAM cAlyo jato hato. hAmethI eka caMDALa-bhaMgIo AvatA hatA. baMnenI zaratacukathI baMnene sparza thaI gaye. brAhmaNane caMDALane sparza thayA jANavAmAM Avyo ke ekadama AMkho lAlacoLa karI bhrakuTI caDAvI caMDALane gALo devA lAgyo. caMDALe kahyuM, mahArAja! mArA upara kema gusse thAo che? AmAM jeTalI mArI bhUla che teTalI ja tamArI bhUla che. tame je barAbara joIne cAlyA hota to mane aData nahi. AthI brAhmaNa vadhAre gusse thaI game tema bolavA lAgyo. alyA AMdhaLA ! mahane abhaDAvIne tuM mArI bhUla kahADe che ? adhama pApI ! tArI jAti ja nIca che, tuM pote paNa nIca che, tamAre badhAne saMhAra thavo joIe. AvI rIte brAhmaNa khUba jussAthI ane gussAthI bolavA maMDyo, eTale caMDALa kaMi paNa javAba na detAM brAhmaNanI najIka AvI brAhmaNane pitAnI bAthamAM lIdhe. jANe ke hetathI tene maLato hoya tema pitAnI chAtI sarasa dabAvavA lAgyo. brAhmaNe bUmarANa macAvyuM, paNa caMDALe to mauna rahIne majabUta rIte brAhmaNane pakaDI rAkhyo. mANasoe choDavAnuM kahyuM paNa teNe na mAnyuM. Akhara polIsanA sipAIe ane jamAdAra ke phojadAra tyAM AvI caDyA, temaNe brAhmaNane choDAvyA ane caMDALane dhamakI ApI. teo pUchavA lAgyA ke brAhmaNane te kema pakaDyo ? tyAre caMDALe kahyuM ke e mahAre bhAI che, tene huM premathI bheTayo. temaNe pUchayuM e brAhmaNa che, tuM caMDALa che, e hAre bhAI kema thAya? teNe kahyuM, enA koThAmAM gussa-krodha che te caMDALa che te mAro bhAI thAya. huM janmacaMDALa chuM, e guNakarmacaMDALa che; nahi to vagara aparAdhe mahArA upara ATale krodha
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24ra. bhAvanA-rAtI. te karata nahi, paNa enA koThAmAM beThelo caMDALa jyAre mane maLavA AvyuM tyAre mAre paNa tene maLI AvakAra Apavo joIe. tema meM karyuM te kAMI khoTuM nathI. A yuktiyukta bhASaNa sAMbhaLI brAhANane ayogya krodha mATe Thapako ApI sau saune ThekANe gayA. bIjI rIte kahIe te A cAre AMtarika duzmana che. mANasanA aMtamAM nivAsa karI aMtarane ja nAza kare che. je DALe bese che tene kApe che. AtmAnuM sadA ahita sAdhe che. mATe kaSAyarUpa AtmAne aTakAvavAne kSamA, mRdutA, saraLatA ane saMtoSane majabUta kille bAMdhavo joIe. krodhanI hAme kSamA, mAnanI hAme mRdutA, mAyAnI hAme saraLatA ane lobhanI sahAme saMtoSane ubhA rAkhavAthI kaSAyane parAjaya thaI zake e vAta bhUlI javAnI nathI. (5) pacamAzravo yogH| mudRSTau yathA nA ndiipuurrossH| pravRttau yathAcittavRttena rodhH|| tathA yAvadasti tridhA yogavRttinaM tAvatpunaH karmaNAM syAnivRttiH // 54 // Azravane pAMcame bheda yoga, artha-mana, vacana ane kAyAnI pravRtti te yoga kahevAya che. nadInA mULamAM dhodhamAra varasAda varasato hoya tyAre jema nadInuM pUra rAkavuM muzkela thaI paDe che athavA vyavahArika aupAdhika pravRtti cAlu hoya te vakhate cittanI vRttione rokavI muzkela thaI paDe che tevI rIte jyAM sudhI mana vacana ane kAyAnA duSTa yoganI pravRtti cAlu rahe che tyAMsudhI karmonI nivRtti sAdhI zakAtI nathI, kemake gAzrava ane karmanA pratibaMdha ane pradezabaMdhane sahAyaka che, mATe bhegane paNa aTakAvavo joIe. (54).
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ Azrava bhAvanA 243 vivecana--yAga eTale joDANu. AtmAnuM karmanI sAthe joDANu jethI thAya te yAga, athavA jethI AtmAnuM bAhya sRSTi sAthe-bAla pravRtti sAthe joDANa thAya te yAga. te traNa prakAranA che. manAyeAga, vacanayAga ane kAyayAga. pravRtti, vyApAra, ceSTA, kriyA e zabdo pazu ceAganA paryAyavAcakaekAka che. AtmA svataH zuddhasvabhAve niSkriya che, paNa kramane yeAge sphUraNA, ceSTA, kriyA, pravarttana thAya che. te pravRtti manadvArA vacanadvArA ane kAyadvArA thAya che. tethI pravana-yAganA vibhAga traNa prakAre karyAM. A traNe yAganA pravAha pracaMDapaNe cAle che tyAre te daDarUpa gaNAya che. daMDa paNa traNa che. manadaMDa, vacana ane kAyadaMDa. gunhegAra jema gunhAthI daMDAya che tema AtmA paNu mana, vacana ane kAyAnI duSTa pravRttithI daMDAya che. mATe duSTa cAgane daMDa tarIke oLakhAvyA che. jeTha mAsanA nadInA pravAhanI peThe mana, vacana ane krAyAnA yAganA pravAha dhIme dhIme maMda paDI jatAM duSTa pravRtti taddana baMdha paDI jAya tyAre yAgane sthAne guptinI niSpatti thAya che. gupti paNa traNa che. managupti, vacanagupti, ane kAyagupti. traNa krUDa jyAre kanA pravAhane avicchinnapaNe AtmataLAvamAM AvavA de che tyAre traNa guptie te pravAhane aTakAve che. sAmAnya jIvAthI joke cAga sarvathA aTakI zakatA nathI, kemake kevaLI thayA pachI te paNa terame guNuThANuM cAga rahe che ane te nimitte iriyAvahI kriyAnA adha thAya che. mAtra cAkrame guNasthAne ja ayAga avasthA prApta thAya che ane tyAre ja sarvathA kaCbaMdha aTake che. tApaNu azubha yAgane aTakAvavAne banatA prayatna karavA joie. gupti meLavavA jeTalI zakti na maLe tyAMsudhI samiti meLavavA kAzIza karavI joie. vacana ane kAyaceAga karatAM maneyAganuM baLa vadhAre che. manathI gheADA vakhatamAM ghaNAM karmAM AMdhI zakAya che tema cheADI paNa zakAya che. taMduMlI maccha ke je magaramacchanI AMkhanI pAMpaNamAM pedA thAya che, taduMlangeAkhA
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ 244 bhAvanA zataka jeva u jenuM zarIra hAya che, mAtra eka aMtamu dUtanuM jenuM AyuSya hAya che, vacana ane kAyAnI pravRtti na thatAM mAtra manamAM ja te hiMsAnA vicAra kare che. huM jo A magara jevaDA mhoTA hota te magaranA peTamAM AvatA jaLacara jIvA paikI ekane paNa bahAra hAData nahi. A magara kevA mUrkha che ke badhA jIvAne pANInI sAthe bahAra kahADI nAMkhe che. basa, AvI duSTa mAnasika ciMtavanAmAM eka muddatamAM te jIMdagI pUrI karI duSTa adhyavasAyamAM maraNa pAmI sAtamI narake tetrIsa sAgarApamane AyuSya utpanna thAya che. dRSTAMta--prasannacaMdra rAjAne vairAgya thavAthI rAjya vArasa kumAranI nhAnI ummara hAvAthI, maMtrIonerAjya bhaLAvI dIkSA dhAraNa karI, mahAvIra svAmInI sAthe vicaratAM ekadA te rAjagRhI nagarInI ahAra eka udyAnamAM jhADa nIce dhyAna dharI UbhA che. te vakhate mahAvIra prabhune vAMdavA zreNika rAjAnI svArI rasAlA sAthe tyAM thaine nIkaLI. sumukha ane durmukha nAmanA e cAhAnI dRSTi prasannacaMdra rAjarSi upara paDI. sumukha svabhAve sajjana hatA tyAre durmukha durjana hatA. kAI paNa mAjIsamAMthI khAmI zeAdhI kahADI tenI nindA karavAnA tenA svabhAva hatA. te svabhAvAnusAra sumukhe jyAre muninA vairAgya ane dhyAnadazAnI prazaMsA karI tyAre krumukhe tenuM khaMDana karyuM ane kahyuM ke e mahApApI che. nhAnI ummaranA cheAkarAne mUkIne dIkSA lIdhI, paNa tenA duzmana tenA rAjya upara sTuDI AvI maMtrIone khuTavI cheAkarAne mArI tenuM rAjya paDAvI leze tenI javAkhadArI ene zira che. rAjyane jokhamamAM nAMkhI saMsArane tyAga karyuM temAM enuM zuM kalyANa thaze? krumukhanA zabdo muninA kaN puTa sAthe athaDAtAMnI sAthe dhyAnamAM bhaMga paDayo. manAvRttinuM utthAna thayuM. vacanayeAga ane kAyayeAga sthira hatA paNa e sarvanuM khaLa jANe manAyeAgane maLyuM hoya tema mana eka kSaNamAM jyAM yuddha cAle che tyAM paheAMthI gayuM. saMkalpa vikalpa, tarka vitarka ane duzmanane
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ = = = Azrava bhAvanA 245 mahAta karavAnI dareka kriyAmAM te pravRtta thaI gayuM. mAnasika bhuvananA medAnamAM ja sAmasAmA sainyanI kalpanA karI zatrunA sainyanI hAme pitAnA lazkarane mokhare ubhA rahI mAnasika yogathI prasannacaMdra laDAInI ramatamAM ramavA lAgyo. A samaye zreNika rAjAe namana karI mahAvIra svAmIne prazna karyo ke, mahArAja ! prasajacaMdra tapasvI muni ke jene meM hamaNuM ja utkaTa dhyAnamAM nimagna thaelA jayA, temanA AyuSyane A vakhate baMdha paDe to kyAMnuM AyuSya aMdhAya ? mahAvIre kahyuM, he zreNika! A vakhate pahelI narakanuM AyuSya baMdhAya. zreNikane AthI vismaya thayo. AvA munio jyAre narakanuM AyuSya bAMdhe tyAre bIjAonI zI gati samajavI ? AmAM kAMIka marma jaNAya che. tethI bIjI vAra pUchayuM to bIjI narkanuM, thoDI vAra pachI trIjI, cethI, pAMcamI, chaThTho ane sAtamI narkanuM AyuSya bAMdhe ema anukrame kahyuM. daramyAna prasannacaMdra mAnasika bhuvananA medAnamAM laDatAM laDatAM bhAthAmAMnAM tIra khuTI javAnI kalpanA kare che ane mAthAne mukuTa pheMkavAnA IrAdAthI mAthe hAtha mUkavA jAya che, tyAM mukuTane badale leca karela mastaka jaNAyuM. tyAM bhAna AvyuM ke are huM te sAdhu thayo chuM ! mana, vacana, kAyAthI sarva pApasthAnakanAM paccakhANa karyA che ! rAjyane ane mAre zuM levAdevA che? laDAIne ne mAre che saMbaMdha? arere ? meM A zuM duSkRtya karyuM? hAruM mana zAmATe khaDa khAvAne laDAIne medAnamAM gayuM ? bahu khoTuM thayuM. Ama pazcAttApa karatAM te uMcI zreNipara haDakyA. zreNike pUchayuM, mahArAja ! A samaye prasannacaMdra muni kayAMnuM AyuSya bAMdhe? mahAvIre kahyuM, A samaye teNe narkanA Ayu'SyanA daliyA uDADI dIdhA che. AyuSya baMdha paDe te zubha gatinuM AyuSya bAMdhe. thoDI vAra pachI kahyuM ke pahelA devalokanuM kAvata sarvArthasiddha mahAvimAnanuM AyuSya bAMdhe. kyAM sAtamI narka ane kyAM sarvArthasiddha mahAvimAna!! eka ghaDImAM ATaluM badhuM parAvartana!!
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ 246 bhAvanA-zataka. 99 mahAvIre kahyuM, huM zreNika! A badhuM mananA vegane AbhArI che. eTaluM ja nahi paNu jo A devatA prasannadra rAjarSinA kevaLa mahAtsava karavA jAya che. ATalI vAramAM tA teNe cAre dhanadhAtI krarmIne khapAvI dIdhAM ane kevaLa jJAna kevaLa darzana utpanna karyA. mana eva manuSyANAM / kAraNaM bandhamokSayoH II arthAt--baMdhanuM ane meAkSanuM kAraNu mana ja che' e vAta khATI nathI. zreNika rAjAne paNa khAtrI thaI ke mananA vega asAdhAraNa che. vacanayeAga ane kAyayeAga sAthe paNa manayeAga tA AtaprAta-vyApaka che. mana vinA vacana ane kAyA paNa kAma karatAM nathI. tethI manane pakaDavAnA prayAsa karavA. kharAba vAsanA ane kharAba saMskArAthI manane bacAvavuM. mananI jeTale aMze azuddhi thaze eTale aMze yAganI duSTatA thaze. jema jema duSTa yAga tema tema kanI vRddhi AzravanA vadhAre thaze. mATe prathamathI mananAM dUSAne dUra karavAM. jo ke nadInA pUrane aTakAvavAnA kAma karatAM A kAma vadhAre muzkela che, tathApi azakya te| nathI ja. gItAnA chaThThA. adhyAyamAM kahyuM che ke-- 66 caJcalaM hi manaH kRSNa / pramAthi balavaddRDham // tasyAhaM nigrahaM manye / vAyoriva suduSkaram // 1 // asaMzayaM mahAbAho / manodurnigrahaM calam // abhyAsena tu jaunteya / vairAgye ja gRhyase // 2 // artha--he kRSNa ! mANasanuM mana bahu haTAvI de tevuM balavAna ane majabUta che, tenA nigraha karavA te vAyunA upara sattA meLavavA barAbara muzkela che. he arjuna ! mana gUMcaLa che e vAta tA kharI, paNa teneA nigraha na thaI zake te kharUM nathI; alabatta te durnigraha eTale muzkelIthI kabaje thaI zake tevuM che, paNa prayatnathI kabaje thaI zake. tene pakaDavAnAM be sAdhana caMcaLa che, mANasane
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ Azrava bhAvanA 27 che. abhyAsa ane vairAgya. pAtaMjala yogazAstramAM paNa "mukhyAvairAcAryo jiroHarthAta-abhyAsa ane vairAgyathI paNa cittavRttione nirodha thAya che, ema be sAdhano batAvyAM che. vairAgyapUrvaka satata abhyAsa hoya to ja A Azrava upara jaya meLavI zakAya che. daDha prayatna vinA aMhi phatteha maLI zakatI nathI. mATe daDha prayatnavAna ane bahaparikara thaI manenigraha karavAne udyata thaI vacana ane kAyAnI pravRtti sudhArI krame krame Azravane niSedha karatA rahevuM, e A bhAvanAnuM rahasya che. (54) ___ AzvakarmabandhayoH kaarykaarnntaa| pradezA asaMkhyA matA Atmano jainibaddhA anantaizca karmANubhiste // na tadvandhane kAraNaM vidyate'nyadvihAyAzravAn pazca mithyAtvamukhyAn // 55 // Azrava ane karmabaMdhane kAryakAraNa bhAva. artha-AtmAnA asaMkhyAtA pradeza che temAMnA ekeka pradeze anaMtAnaMta karmanI vargaNa lAgelI che. te karmavagaNane grahaNa karavAmAM ane AtmapradezanI sAthe tene baMdha karavAmAM mithyAtva, avata, pramAda, kaSAya ane coga e pAMca Azrava vinA bIjuM kaMI paNa kAraNa nathI, arthAta bhUtakALamAM je karmanI vagaNuo grahaNa karI, vartamAnamAM grahaNa kare che ane bhaviSyamAM grahaNa karaze, te sarva pAMca Azravane adhIna che. karmabaMdha kArya, ane pAMca Azro kAraNa--hetu che. karmabaMdhanA jeTalA hetuo che te A pAMcamAM samAI jAya che. (55) vivecana-koI paNa vastunA sUmamAM sUkSama te eTale sudhI ke jenAthI sUkSma vibhAganI kalpanA paNa thaI zake nahi tevA sUkSma
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ 248 bhAvanA-zataka. vibhAgo kalpavAmAM Ave, te sUkSma vibhAge te vastunA pradeza kahI zakAya. AtmAnA AvA asaMkhyAta aMze kalpavAmAM AvyA che. te aMze cUrNa ke loTanI mAphaka chUTA paDI jatA nathI, kintu sadA AtmAmAM saMlagna ja rahe che, te paNa samajavAnI khAtara te zAstrakAre darzAvyA che. te asaMkhyAta pradeza lokanA AkAzapradeza jeTalA che. pratyeka Atmapradeze karmanA aNuonA samUhe vaLagelA che. amuka prakAranA aNuonA samUhane "vargaNa" evI saMjJA zAstrakAre ApelI che. AvI anaMtAnaMta varganuM ekeka pradeze lAgelI che. tethI AtmAnI aneka zaktio te karmacaNAnI nIce dabAI gaelI che. tethI ApaNI pAse dUranA sUkSama padArtho jANavAnI anaMta jJAnazakti hovA chatAM pAsenI vastu paNa barAbara jANI zakatA nathI. anaMta darzanazakti hevA chatAM sUkSma ane dUranI vastuonuM spaSTatAthI darzana thaI zakatuM nathI. anaMta-vIya-sAmartha hovA chatAM eka sAdhAraNa kAryamAM paNa nabaLAI ane bhaya pratIta thAya che. tenuM kAraNa mAtra karmonuM AvaraNa ke baMdha che, ane baMdhanA hetuo mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya ane jo e pAMca che. koI paNa aniSTa pariNAma aTakAvavuM hoya te tene upacAra be rIte karavo joIe. eka te te pariNAmanA kAraNenuM anveSaNa karI te kAraNe dUra karavAM, bIjuM te pariNAma tyAMthI ja aTakI jAya-AgaLa na vadhe tevA upAyo levA joIe. jema eka taLAvamAM pANIne ekadama dhasAre thavAthI pALa tUTI jatI hoya ane pANIne bagADa thato hoya tene aTakAvavo hoya to prathama pANInI Avaka baMdha karavI joIe ane pachI pALanuM samArakAma karavuM joIe. Avaka cAlu hoya to sudhArelI pALa pharIthI tUTI jaze; athavA tAvanA daradIne tAva aTakAvavo hoya to prathama jenAthI tAva Avato hoya te kAraNa dara karavuM joIe ane pachI vartamAna tAvane aTakAvavA auSadhopacAra karavuM joIe. tAva AvavAnAM kAraNo cAlu hoya to auSadhopacAra
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ Azrava bhAvanA 249 karyAM chatAM tAva teA AvavAnA ja. tevI rIte kamanI aniSTa pari suti aTakAvavA krabaMdhanA hetu mithyAtva Adi Azravane aDhaDhAvavA joie ane pachI jInAM karmIne jhATakavA nirAnA upAya levA joIe. (55) paJcAzravANAM vizeSa prakArAH / caturthe ca pUrve prakArAzca paJcAsdhikA viMzatiH sUryabhedo dvitIyaH // tRtIyo dazArddhaprakAraH pratIto / daza syurvidhAH paJcame paJcayuktAH / / 56 / / pAMca AzravanA vizeSa prakArA. a--prathama Azrava mithyAtva ane ceAtheA Azrava kaSAya, e banainA pacIsa pacIsa bheda che, bIjA avrata AzravanA bAra bheda che, trIjA pramAda AzravanA pAMca bheda ane pAMcamA yAga AzravanA paMdara bheda che. arthAt mithyAtvanA 25, avratanA 12, pramAdanA 5, kaSAyanA 25 ane ceAganA 15 bheda, eka dara pAMca AzravanA 82 eda zAstrakAroe darzAvyA che. (56) vivecana--A kAvyamAM pAMca AzravanA 82 bheda sakhyAthI gaNAvyA che. tenuM svarUpa A pramANe che. mithyAtva 25. 1 aligrahika mithyAtva--samajIne ke samajyA vinA khATI vAtane AgrahapUrvaka pakaDI rAkhavI. 2 anabhigraha mithyAtvaguNu avaguNu pArakhyA vinA asasane paNa satyanI 5ktimAM gaNavuM. 3 abhinivezika mithyAtva--peAtAnI vAta upara lAvavAne sUtranA atha maraDI kuyukti lagADavI.
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20. bhAvanA-cAtaka. 4 sazayika mithyAtva--gItArthane pUchavAthI lAja jaze evA bhayathI jinavacanamAM upajelI zaMkAnuM samAdhAna na karatAM saMzaya vidyA karavo. 5 aNubhaga mithyAtva-nizAthI bebhAna thaela mANasanI peThe sArAsAra, jIvAjIva, puyapApa vagere kaMI paNa na jANavuM. 6 laukika mithyAtva-laukika parva, laukika tIrtha, laukika deva devatAonI mAnyatA karavI. lekara mithyAtva-okottara (jenanA) deva, gurU, dharmanI mAnyatA karavI, aihika kAmanAthI tapa vagere karavuM. 8 kupravacana mithyAtva-pAkhaMDInA zAstronuM mAnavAM. vItarAganA mArgathI jUna prarUpaNa kare te mithyAtva. 10 vItarAganA mArgathI adhika prarUpaNa kare te mithyAtva. 11 vItarAganA mArgathI viparIta prarUpaNuM kare te mithyAtva. 12 dharmane adharma rUpe mAne te mithyAtva. 17 adharmane dhama rUpe mAne te mithyAtva. 14 jIvane ajIva mAne te mithyAtva. 15 ajIvane jIva mAne te miyAva. 16 jinamArgane anya mArga mAne te mithyAtva. 17 anya mArgane jinamArga mAne te mithyAtva. 18 sAdhune musAdhu mAne te mithyAtva. 19 musAdhune sAdhu mAne te mithyAtva. 20 muktane (mekSa gayelAne) amukta mAne te mithyAtva. 21 amuktane mukta mAne te mithyAtva. 22 avinaya mithyAtva-vinaya karavA yogyane vinaya na kara. 23 akriyA mithyAtva-karavAyogya kriyA na karavI ane duSTa kriyA karavI. 24 ajJAna mithyAtva-jJAna meLavavA kozIza na karatAM ajJAnamAM ja zreya mAnavuM.
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ Azrava bhAvanA 15 AzAtanA mithyAtva--gurvAdikanI AzAtanA karavI. avirati 12. ra 1 zrotreMdriya avirati--kAnanA azubha viSayathI na nivartavuM. cappu IMdriya avirati--AMkhanA azubha viSayathI na nivatttavuM. 3 dhrANeMdriya avirati--nAkanA azubha viSayathI na nivarttavuM. rasane driya avirati--jIbhanA azubha viSayathI na nivatttavuM. 5 sparzedriya avirati-spanA azubha viSayathI na nivartavuM. mana avirati--viSayamAM bhaTakatA manane na rAkavuM. 4 cha pRthvIkAya avirati--pRthvInA jvenuM rakSaNa na karavuM. 8 apakAya avirati--pANInA jIvAnu rakSaNu na karavuM. teukAya avirati--agninA jIvAtuM rakSaNa na karavu. 10 vAukAya avirati--vAyarAnA vAnuM rakSaNa na karavu. vanaspatikAya avirati--vanaspatinA jIvAtuM rakSaNa na karavu trasakAya avirati--eI driya, teiMdriya, caridriya ane paMcendriya vAtu rakSaNa na karavu. 11 1ra 51 prasAda sa. bha --jAti, kuLa, baLa, rUpa, tapa, zAstra, lAbha ane aizvarya mhoTAI viSe gava` karavA. 2 viSaya--iMdriyAnA viSayamAM tallona rahevu 3 kaSAya--rAga dveSanA unmAdamAM unmatta thavu. niTTA--nidrA-AlasyamAM susta thaI paDayA rahevu vikathA--niraDha ane pApakArI vAteAmAM samaya gumAvavA. 1 5 kAya 5. 1-4 anaMtAnubaMdhI ceAkaDI--je krodha, mAna, mAyA ane lAbha utpanna thayA pachI jIMdagInA cheDA sudhI paNa bhuMsAya nahi, te krAdha, mAna, mAyA ane leAla.
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ 252 bhAvanA-zataka. 5-8 apratyAkhyAnanI cekaDI-jenI asara eka varasa paryA . bhuMsAya nahi-TaLe nahi te krodha, mAna, mAyA ane lobha. 9-12 pratyAkhyAnanI cokaDI-jenI asara vadhAremAM vadhAre cAra mAsa sudhI rahe te krodha, mAna, mAyA ane lobha. 13-16 saMjvalananI cokaDI-jenI asara vadhAremAM vadhAre paMdara divasa sudhI rahe te krodha, mAna, mAyA ane lobha. 17 hAsya-mazkarI-ceSTA karavAnI pariNati-svabhAva. 18 rati-akAryamAM Asakti. 19 arati-dharmakAryamAM muMjhavaNa thavI, kaMTALo Avavo. 20 bhaya-jethI dareka kAryamAM bhayanI pratIti thAya. 21 zoka-mAThA saMgomAM dilagIrI karavI. 22 dugachA-azubha gaMdhAdikathI becenI thavAne svabhAva. 23 strIveda-purUSasamAgamanI IcachA. ra4 purUSada-IsamAgamanI IcchA. 25 napuMsakaveda-strI ane purUSa-ubhaya samAgamanI IcchA. jaga 15. 1 satya mana joga-satya viSayaka mAnasika pravRtti. 2 asatya mana jega-asatya viSayaka mAnasika pravRtti. 3 mizra mana joga-kaMIka satya, kaMIka asatya, mAnasika pravRtti. 4 vyavahAra mana joga-vyAvahArika mAnasika pravRtti. 5 satya vacana joga-satya bhASaNa karavuM. 6 asatya vacana jega-asatya--madhya bhASaNa karavuM. 7 mizra vacana joga-kaMIka satya, kaMIka asatya, bhASaNa karavuM. 8 vyavahAra vacana joga-vyAvahArika bhASA bolavI. 9 udArika zarIra ga-udArika zarIranI pravRtti. 10 udArika mizra -udArika zarIra sAthe bIjA koI zarIranI saMdhinA samayamAM kAyika pravRtti.
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ - Azrava bhAvanA. 253 11 vaikiya joga-kriya zarIranI pravRtti. 12 vaikriya mitra jega-kriya zarIra sAthe bIjA zarIranI saMdhinA samayamAM kAyika pravRtti. " AhAra jega-AhAraka zarIranI kAyika pravRtti. 14 AhAraka mitra jega-AhAraka zarIra sAthe bIjA zarIranI saMdhinA samayamAM thatI kAyika pravRtti. 15 kArmaNa kAya joga-bIjA yogane abhAve cAlate kevaLa kAmaNa zarIrane vyApAra. upara kahyA pramANe pAMca AzravanA 82 bheda che. temAM midhyAtvanA 25 bhedamAMnA prathamanA pAMca bheda mukhya che. bIjA bhedo tenA vivaraNarUpa manda buddhivALAne samajaNuM pADavA mATe che. pAMca A paikI prathamanA cAra AzronA sarva bheda tyAjya che. pAMcamA joga AzravanA keTalAeka bheda tyAjya ane keTalAeka amuka hada sudhI AdaraNIya che, jevA ke satya manajoga, satya vacana joga vagere, athavA bheganA be bheda zubha yoga ane azubha yoga, temAM azubha ganI ja AzravamAM gaNanA karavI, zubha ganI gaNanA saMvara tatvamAM karavI vadhAre ucita che. (56) AzravabhAvanA upsNhaarH| vibudhyAzravIyaprakArAn vicitrAvilokyorametadvipAkaM nitAntam / / nirudhyAzravaM sarvathA heyamenaM / / bhaja tvaM sadA mokSadaM jainadharmam / / 57 // sAtamI bhAvanAne upasaMhAra artha-upara batAvelA AzravanA vividha bhedone oLakhI ane AzravanA uDha-bhayaMkara pariNAmane jeI karI tuM manamAM nizcaya
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ 254 - bhAvanA-zataka karI bhAna ke " Azrava ane tenA bheda sarvathA heya-choDavAlAyaka che." choDavAlAyaka Azrava-karma AvavAnAM kArane aTakAvI karmathI choDanAra vItarAga dharmane hameza seva, ke jethI anAdikALanA traNa tApa-Adhi vyAdhi ne upAdhi-janma, jarA ane maraNanAM baMdhane dUra thAya. (57) vivecana-A jIvane AzravaThArA karmabaMdha karavAne ghaNe vakhata maLe che, tethI prAye dareka jIvanA upara karmanuM dabANa vizeSa thaeluM hovuM joIe. jema karmanuM dabANa vadhAre tema duHkha vadhAre. durgatinA bhava karavAmAM ane duHkha bhogavavAmAM A jIve kaMI kacAza rAkhI nathI. svAbhAvika rIte AvA duHkhathI darekane kaMTALo chuTave ja joIe ane tema hoya to AzravanI binA upara dhyAna ApavuM joIe. AzravanA aneka bhedanA AzayathI je khuvArI ane hADamArI bhogavavI paDe che tene aMta lAvavAne have AzravanA dvArane nirodha karavo joIe. jANyA sivAya niSedha thaI zakato nathI, mATe prathama AzravanuM svarUpa yathArtha samajI, tenA pariNAmanuM barAbara paryAlocana karI, choDavA yogya Azravane sarSe jema kAMcaLIne cheDe tema jaladI choDavo joIe. khADAmAMthI upara AvavAne jema nisaraNa ke doraDAnA AzrayanI jarUra paDe che, tema AzravanA khADAmAMthI nikaLI bahAra AvavAne AzrayanI jarUra che, te Azraya jaina dharma che; mATe ja kahyuM ke "maga salA moTuM vanadharma" jaina dharma AzravanA nirodhano mArga spaSTa rIte batAve che eTaluM ja nahi paNa te mArge daravavAnuM kAma paNa te ja kare che; mATe mekSa ApanAra pavitra dharmano Azraya laI AzravanA adhogAmI kAramAMthI upara AvavAnI kezIza dareka kSaNe karavI ane Azrava bhAvanAthI e ja ciMtavavuM joIe ke huM karmanI Avakane aTakAvI karmanA karajamAMthI kayAre bacuM? je kSaNe te karajamAMthI bacAze, te kSaNa lekhAnI thaze. (57)
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ (6) saMvara bhAvanA. vaMzasthavRttam / prathamasaMvaraH samyakvam / vinakakaM zUnyagaNA vRthA yathA / vinA'tejo nayane tathA yayA // vinA sudRSTiM ca kRSitathA yathA / vinA sudRSTiM vipulaM tapastathA // 5 // samyanvasaMyamayoH sAhacaryam / na taddhanaM yena na jAyate sukhaM / na tatsukhaM yena na toSasambhavaH / na toSaNaM tanna yato vrtaadro| vrataM na samyaktvayutaM bhavena cet // 19 //
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ 256 lAvA-zataka saMvarano mukhya bheda samyakatva. artha-kAgaLa upara lakhelAM pAMca, daza, vIza ke pacIza bhIMDAM ekaDA vinA jema phaTanAM che. athAta mULamAM eka ekaDo na hoya to badhAM zUnya nirarthaka che, vijaLInI lAITa ke sUryanI prabhA cAre tarapha prasarI hAya paNa jevAne AMkhonI ja khAmI hoya to te teja zA kAmanuM? jamIna ane bIja bane uttama hoya, bIja jamInamAM vAvyAM hoya paNa sArI vRSTi na thAya to te jema vyartha che, tema eka samakti dRSTi utpanna thaI na hoya to tapa, japa, kaSTa, kriyA saghaLI ekaDA vinAnAM mIMDAM jevI chelagabhaga vyartha che. ichita phaLa-ekSa-sukha samyapha daSTi vinA maLI zakatuM nathI. (58) samakita ane saMyamanuM sAhacarya. tenuM nAma dhana nathI, ke je dhanathI leza mAtra paNa sukha maLatuM nathI, tenuM nAma sukha nathI, ke jemAM saMtoSa ke samatAne AvirbhAva nathI, tenuM nAma saMtoSa nathI, ke je saMtoSanI sAthe AtmasaMyama nathI ane tenuM nAma saMyama nathI, ke je saMyama samaktidaSTiyukta nathI; arthAta dhana te ja che, ke je dhana sukha Ape che. sukha te ja che, ke je sukhathI manamAM saMtoSa-prasannatA utpanna thAya che. saMtevuM paNa te ja che, ke je saMtoSathI cittavRttio zAMta thaI saMyamamAM pariNuta thAya che, tema saMyama paNa te ja che ke jenuM mULa samakitadaSTimAM ropAyuM che. (59) vivecana-Azravane pratipakSI saMvara che. bIjA zabdomAM kahIe te karmanAM khullAM dvAra te Azrava ane baMdha dvAra te saMvara, athavA karmanAM dvAra baMdha karavAM te saMvara. temAM prathama mithyAtvanA dvArane baMdha karavAne upAya samiti che, ke je saMvarane mukhya bheda che. mithyAtva mohanIyane udaya e mithyAtvanuM dvAra che. mithyAtva
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ savAra bhAvanA pa7 mohanIya e eka mehanIya karmAntargata darzana mohanIya karmanI prakRti che. tenI vadhAremAM vadhAre 70 kaDAkoDI sAgaropamanI sthiti che. bhogavatAM ke kSaya karatAM jyAre saghaLAM karmonI eka kaDAkoDI sAgaropamanI aMdara sthiti rahe tyAre rAgadeSa graMthine bheda thAya che ane tyAre ja mithyAtva mehanIyane upazama, kSayapazama ke kSaya thAya che eTale ke mithyAtvanA dvArane avarodha thAya che. A avarodhanuM nAma samakita (samyakatva) che. A avarodha upazama, kSapazama ke kSayarUpa hoya che. tenA bhedathI samakitanA paNa bheda pADavAmAM AvyA che. mithyAtva mehanIya avadha upazamarUpa heya to tethI prakaTa thatuM samakita paNa upazama samakitarUpe oLakhAya che. kaMIka kSaya ane kaMIka upazama-kSopazamarUpe hoya to te samaktinuM nAma kSayopazama samakita kahevAya che. je mithyAtva mehanIya prakRtine sarvathA kSaya thAya to tethI utpanna thatAM samakitane kSAyaka samakita tarIke oLakhavAmAM Ave che. upazamamAM prakRtine tibhAva thAya che, paNa sattAne ucheda thato nathI, tyAre kSayadazAmAM prakRtinI sattAne mULathI uccheda thAya che. kSapazamamAM udita bhAgane sattAcheda ane anudita bhAgane vipAkathI tirobhAva thAya che. upazama ane kSApazama samakita Ave che ane jAya che, paNa lAyaka samakita AvyA pachI kadI paNa jatuM nathI. A traNa samakita uparAMta bIjA paNa be bheda samakitanA che. te sAsvAdAna ane vedaka, paNa te svalpakAlIna che. samakitathI paDatAM mithyAtvamAM jatAM vaccenA kALamAM samakitane kaMIka AsvAda rahela hevAthI, A patita avasthAne sAsvAdAna samakita kahevAmAM Ave che. Ane kALa vadhAremAM vadhAre cha AvalikA ane sAta samayane che. tyAra pachI te jIva mithyAtvanI bhUmikAe AvI pahoMce che. mithyAtva mehanIyane sarvathA kSaya karavAnA chellA samayane vedaka samakita kahevAmAM Ave che. AnI sthiti mAtra eka samayanI 17
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ 259 bhAvanA-nAtaka che. eka samaya pachI kSAyaka samiti prakaTe che. upara jaNAvelA pAMca samakita paikI traNa samakita mukhya che, traNamAM paNa kSAyaka sarvathI zreSTha che, paNa te asAdhAraNa che. sarvAne sulabha nathI. traNa paikI koI paNa eka samakitanuM astitva Atmaya mATe ati jarUranuM che, kemake tenA vinA sudaSTi-tatvanizcaya thaI zakato nathI ane sudaSTi vinA tapa, japa, saMyama, dhyAna saghaLAM ekaDA vagaranAM mIMDAM jevAM che. samakita sahita deDI karaNuM paNa ghaNuM Atmika phaLa Ape che, tyAre samakita vagaranI ghaNI karaNa thoDuM navuM paugalika phaLa Ape che. cAritrya vina samakita heI zake, paNa samyakatva vinA cAritrya te saMbhave ja nahi. samakita cAritryanuM bhAjana che. samyaka dRSTinI prAptithI ja bhavaparaMparA kApI zakAya che. jJAna ane samakita vinAne tapasvI tapanA baLathI je karmo karoDa varSe paNa na khapAvI zake te karmo jJAnI sudaSTi eka paLamAM khapAvI zake che. samyagadaSTi bahArathI utpanna thatI nathI paNa AMtarika bhAvamAMthI prakaTe che. jyAre te prakaTe che, tyAre te jIvano sthiti-avasthA uhALAnI zreSTha bhUmi jevI nahi, paNa emAsAnA varasAda pachI navAMkurita thaelI bhUmi jevI bane che. delI jamInamAMthI jema pANu avyA kare tema duHkhI prANIone joI tenuM aMtaHkaraNa dravyAM kare, dayAnAM-anukaMpAnAM madhura TIpAM aMtaHkaraNamAMthI paDavAM kare, koI paNa mehaka cIjamAM moha na pAmatAM tenuM mana upAdhithI alipta rahe, krodha, mAna, mAyA, lobhane udaya thAya nahi, ane thAya to te tarata olavAI jAya-lAMbe vakhata Take nahi. dezasevA, samAjasevA, dharmasevA bajAvavAmAM ane parepakAra karavAmAM AgaLa paDato bhAga le. dhArmika kAryamAM ja bIjAenI sAthe harIphAImAM utare ane tenI pUrI pIchAna karI temAM sadA Astika rahe. svArthavRttinI hayAtI heya nahi ane heya te ghaNuM ja theDI. vera, jhera ane phlezathI hamezA dUra rahe.
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMvara bhAvanA, 259 AvI dazA samadRSTinuM astitva sUcavanArI che. kemake zama, saMvega, nirveda, anukaMpA ane AsthA e pAMca samakitanAM lakSaNe che ane e pAMca lakSaNavALAnI dazA, upara batAvI tevI ja hovAno saMbhava che. samyagadaSTivALA gRhavAsamAM rahyo hoya, ane dareka sAMsArika vyavahAra calAvato hoya, to paNa tenI aMtaradazA A padyamAM batAvyA pramANe heya che. samyaga daSTi chavaDo, kara kuTuMba-pratipALa che aMtase nyAro rahe, ryo dhAva khelAvata bALa re 1 ! AvI dazAmAM ja upAdhijanya duHkhane sparza aMtaHkaraNane thaI zakato nathI, ane te ja dizAmAM duHkhanA abhAve aMtaHkaraNa prakRllita rahI dharmamAM lIna thAya che ane tyAre ja tapa, japa, saMyama, karaNa vagere sarva saphaLa thAya che, saMsAranuM paribhramaNa aTake che. samyaga daSTi jIvane trIje ke paMdarame bhale saMsArano aMta Ave che. te dRSTi eka vAra AvyA pachI cAlI jAya te paNa te jIva addha pudgalaparAvartanamAM saMsArane cheDo pAme che. (58-59) dritIya prataH vinauSadhaM zAmyati no gado yathA / vinAzanaM zAmyati no kSudhA yathA / vinAmbupAnena tRSAvyathA yathA / vinA vrataM karmarugAsravastathA // 60 // | mevADA mahAvratA'Nuvratabhedato dvidhA / vrataM muneH paJcavidhaM kilAgrimam / /
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ 240 bhAvanA-prata paraM mataM zrAvakasaMhatestathA / jinoditaM dvAdazadhA'ghavArabhit // 61 // savaranA bIjo bhedra virati (vrata). a--AsaDa vagara jema darada maTatuM nathI, bheAjana vagara jema bhUkhanI vedanA DhaLatI nathI, pANI pIdhA vagara jema tRSA chIpatI nathI, tema virati vagara karUpa rAganI Avaka aMdha thatI nathI, arthAt darada maTADavAne jema esaDanI jarUra che, bhUkha maTADavAne bhAjananI ane tarasa chipAvavA pANInI jeTalI jarUrIAta che, teTalI ja jarUrIAta kama dUra karavAne viratinI che. (60) vratanA prakAra. te virati ( vrata ), mahAvrata ane aNuvratanA bhedathI e prakAre che. hiMsA, asatya, steya (cArI ), maithuna ane parigrahanI sathA-- karaNa, karAvaNa ane anumeAdana-mana, vacana ane kAyA ema nave kATIthI nivRtti karavI te mahAvrata sAdhu munirAjo dhAraNa karI zake che, kAraNa ke te utkaTa mAga che. te mahAtratA prANAtipAta viramaNa Adi pAMca prakAranA che. mahAvratanI apekSAe nhAnAM vratA te aNuvrata. mahAvratamAM sarvathA nivRtti che, tyAre aNuvratamAM dezathI nivRtti thAya che, mATe aNu-nhAnAM aNuvrata paNa pApanA edhane aTakAvanAra che ema jinezvare kaheluM che. te paNa khAra prakAranAM che, jene zrAvaka dhAraNa karI zake che. (1) vivecana--bIjA Azrava-aviratinA pratipakSI virati athavA vrata che. avirati eTale pApakriyAnI vRtti ane virati eTale pApakriyAnI nivRtti. pApanI kriyA manathI, vacanathI ane kAyAthI thAya che. pApanAM kAryAM karavAthI jema pApakriyA lAge che, tema pApanAM kAryo thAya tevAM vacanA mAlavAthI ke tevI icchA karavAthI paNa
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMvara bhAvanA 2kA pApanI kriyA lAge che. pApanAM sAdhano javAthI ane yojelAM sAdhano bIjAne suprata karavAthI ke potAnI pAchaLa mUkI javAthI te pApanAM sAdhano vaDe pAchaLathI je pApakArya thAya tenI paNa kriyA, sAdhana yojanAra chavane lAge che. A kriyAne ja rAvI kahe che. te pApakriyA aTakAvavAne-tenI nivRtti karavAne vratanI jarUra paDe che. vR' dhAtu uparathI vrata zabda banyo che. e dhAtuno artha AvaravuM, DhAMkavuM, baMdha karavuM evo thAya che. pApanI kriyA aviratine je Avare che, roke che, te vrata kahevAya che. A vrata ja AvatAM karmarUpa rogone aTakAve che, kemake pApanI kriyA karmarUpa regane phelAve che. te kriyA rekAya eTale navAM karmono aTakAva thAya. nirUkta vrata be prakAranAM che. mahAvrata ane avrata athavA aNagAravrata ane AgAravrata. aNagAra eTale jeNe bAhya ane Abhyantara gRhano (ghara) tyAga karyo che. bAhyagraha eTale cunA mATInuM ghara ane Abhyantara gRha eTale mithyAtva, anaMtAnubaMdhyAdi krodha, mAna, mAyA, lebha vagere de, tene jeNe tyAga karyo hoya te aNagAra, athavA AgAra-mokaLa jene nathI te aNagAra. tenAM vate te aNugAra vrata, ane AgAra-mokaLAzavALAM vrato te AgAra vrata. gharabAra tyajavA jeTalI zakti jene prApta thaI che, te vairAgya jenA hRdayamAM utpanna thaye che, tenAmAM chuTachATa vagaranAM vrato-mahAvrato pALavA jeTalI zaktino svataH saMbhava hovAthI te tyAgI varga mATe javAmAM AvyAM che. A mahAvrata pAMca che. pAMca mahAvrato. 1 prANAtipAta viramaNa-mana, vacana ane kAyAthI koI paNa jIvanI hiMsA karavI nahi, bIjAnI pAse karAvavI nahi, bIje keI hiMsA karato hoya temAM anumAdana karavuM nahi. 2 mRSAvAda viramaNa-dhathI, lobhathI, bhayathI ke hAsyathI, mana
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 bhAvanA-zataka vacana, ane kAyAe juThuM bolavuM nahi, belAvavuM nahi, jIruM bolatAne anumodavuM nahi. adattAdAna viramaNa-adatta cAra prakAre hoya che. svAmI adatta, jIva adatta, tIrthaMkara adatta ane gurU adatta. vastunA mAlekanI rajAvinA levuM te svAmI adatta, mAlekanI rajA hoya paNa te vastu acitta-jIvarahita na hoya to te jIva adatta. acita heya paNa tIrthaMkare kahyA pramANe eSaNuka na hoya te tIrthakara adatta. zAstra AjJA pramANe zuha eSaNaya hAya paNa gurUne pUchaLyA vinA ke batAvyA vinA khAvAmAM Ave te te gurU adatta gaNAya. cAre prakAranI aMdara vastu hAnI ke mahedI, thADI ke ghaNI, rajA sivAya levI nahi, levarAvavI nahi, letAne anumodavuM nahi-mana vacana ane kAyAthI. 4 mithuna viramaNa-sthULa ane sUkSma, devatA manuSya ane tiryaMca saMbaMdhI maithuna seve nahi, sevarAve nahi, sevatAne anude nahi, mana, vacana ane kAyAe karI. nava vADa vizuddha braha caryanuM pAlana karavuM. 5 parigraha viramaNa-sacitta ke acitta, svalpa ke analpa, aNu ke mahAna, kaI paNa jAtane parigraha rAkha nahi, rakhAvavA nahi, rAkhatAne anumodavuM nahi, mana, vacana ane kAyAe karI. A pAMca mahAvrato javachava sudhI pALavAnAM hoya che. mahAvratanI apekSAe aNu-nhAnAM vrato te aNuvrata athavA sthaLa eTale meTAM vrata. te sthULa vata gRhasthane mATe che. gRhasthane gRhAvAsano saghaLo vyavahAra calAvavo paDato hovAthI sarvathA nivRtti thaI zake nahi, to teNe dezanI virati karavI. sUkSma aMzonuM pAlana thaI zake nahi to sthaLa aMzonuM pAlana karavuM. gRhasthanAM vrata bAra che.
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMvara bhAvanA. bAra vrato. sthULa prANAtipAta viramaNa vrata-hAlatA cAlatA jIne jANuM bUjhI, vinA aparAdhe (vikaleMdriyane aparAdha thaye paNa) mAravAnI buddhithI mana, vacana ane kAyAe mAravA nahi ane bharAvavA nahi. jenAthI niraMtara trasa jIvanI hiMsA thAya evAM mAMsa, madirA, madha, mAkhaNa vagere padArtho vAparavA nahi. 2 sthaLa mRSAvAda viramaNa je vyavahAramAM juThANurUpa gaNAya ane jenAthI anartha nipaje tevuM juThuM bolavuM-belAvavuM nahi. 3 dhULa adattAdAna viramaNu-meTakI corI karavI nahi, eTale kAyadAmAM paNa jene corI kahe che, tevI rIte koInI paNa vastu ceravI nahi, cerAvavI nahi. 4 sthaLa maithuna viramaNa-paradArAne sarvathA tyAga, svadArA sAthe maryAdita thavuM, parvaNu tithiomAM sarvathA brahmacarya pALavuM. sthULa parigraha viramaNa vrata-kSetra, ghara, sonuM, rUpuM, dhana, dhAnya, mANasa, nekara, cAkara, pazu vagerenI tRSNA upara aMkuza mUka; parigrahanI maryAdA karavI, anyAyapAjita dravyanI IcchA na karavI. 6 digya vrata-cha dizAonuM mAna karavuM. bAMdhelI maryAdA uparAMta gamana karavuM nahi. bhogapabhoga vrata-khAvA pIvAnI ane paheravA oDhavAnI | tema ja vAhana vagere cIjonI maryAdA karavI, ane paMdara kamadAnanA vyApArane tyAga karavo. 8 anartha daMDa viramaNa-A dhyAna, raudradhyAna dharavuM nahi. chonI yatanA karavAmAM pramAda Acaravo nahi. hiMsA thAya tevAM upakaraNe rAkhavAM nahi, ane bIjAone ApavAM nahi. svArtha vinA bIjAone pApakArI upadeza ke salAha ApavI nahi,
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanA-zataka 9 sAmAyaka vrata-samabhAva utpanna thAya tevI rIte sAmAyaka kriyA karavI. 10 dizAvakAzika vrata-dravya kSetra kALa bhAvathI pUrve bAMdhela dizAonI maryAdAne sAcavI, tema ja vratamAM rAkhela chUTane saMkocI hada bAMdhavI. 11 pauSadha vrata-AThama cAdaza pAkhIne divase AThapahere paSo karavo. 12 atithi saMvibhAga vrata-sAdhu sAdhavI vagere supAtramAM nirmaLa bhAvathI ucita vastunuM dAna karavuM. upara jaNAvelA mahAvrato ane aNuvrato pApanI kriyAne aTakAve che, roke che, mATe saMvararUpa che. mahAvate sarvathA pApakriyAne reke che, tethI sarva viratirUpa che tyAre aNuvrata eka dezathI pApakiyAne roke che ane eka dezathI pApakriyA cAlu rahe che mATe te deza viratirUpa che. zakti ane IcchAnA pramANamAM mahAvrata ane aNuvratano adhikAra prApta thAya che. gRhasthAzramIthI sarvathA pApakriyAAraMbha samAraMbha rokI na zakAya, tene mATe AgAravALAM-chUTachATavALAM aNuvrata jelAM che, tyAre tyAgI saMsAra vyavahAranI jaMjALathI chUTA thaelA hovAthI AraMbha samAraMbha vinA calAvI zake, mATe temane mahAvrata aMgIkAra karavAne adhikAra che. AgaLa jaNAvavAmAM AvyuM che ke keTalIeka pApakriyA ApaNe jAte karatA nathI, paNa jyAM sudhI tenA paccakhANa-niyama karavAmAM na Ave tyAMsudhI sUkSma pravAhathI pApakarma cAlyuM Ave che, kAraNake tenI IcachAne nirodha karavAmAM nathI AvyA ane jyAM sudhI aMtargata paNa IcchA rahI che, tyAMsudhI te IcchAne kyAre paNa AvirbhAva thatAM te pApakAryamAM vacana ane kAyAthI paNa joDAvAno vakhata AvI lAge. mATe jenA vinA calAvI zakAya tevI dareka pApakriyAne niSedha karavAne vrata aMgIkAra karavo joIe. (60-61)
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMvara bhAvanA 265 tRtiiymedo'prmaadH| rujA zarIra jarayA ca tadalaM / yazazca lobhena yathA vinazyati // tathA pramAdairakhilo guNavajastataH sukhAya zrayatAca pauruSam // 62 // aprmaadphlm| jvare nivRtte ruciredhate ythaa| male gate zAmyati jATharI vyathA // tathA pramAde vigate'bhivarddhate / guNoccayo durbalatA ya nazyati // 63 // saMvarane trIjo bheda apramAda, artha-jarA avasthAthI jema zarIra durbaLa thAya che, rogathI jema zarIranI kSati thAya che, lobhathI jema yaza kItino nAza thAya che, tema mada viSaya Adi pramAdanA ge mAnasika ane Atmika tamAma guNono vilaya thaI jAya che. mATe he sakhe ! guNasaMpattinI ane sukhasaMpattinI abhilASA rAkhato hoya to pramAdane eka kSaNa paNa rahevA na detAM apramAdapaNe zubha purUSArthane bhaje. (62). apramAdanuM phaLa. mANasane tAva utarI gayA pachI jema anAja levAnI utkaTa rUci utpanna thAya che, peTamAM jAmela maLa nIkaLI gayA pachI jema najaranI pIDA zAnta thAya che, tevI rIte jyAre pramAda dUra thAya che, tyAre mAnasika ane Atmika guNe utpanna thavA mAMDe che ane jyAM
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ 266 bhAvanA-Ataka. guNe utpanna thayA tyAM doSo vilaya pAmavAnI sAthe mana ane AtmAnI durbaLatA dUra thAya che. (3) vivecana pramAda e eka AtmAne roga che. tenI hayAtI rahe tyAMsudhI Atmika guNene vikAza thato nathI. A rogane dUra karavA mATe samyakatva mehanIya, mithyAtva mehanIya, mizramehanIya anaMtAnubaMdhInI cokaDI, apratyAkhyAnanI cokaDI, pratyAkhyAnanI cokaDI ane saMjvalanane krodha, e mohanIyanI soLa prakRti upazamAvavI ke khapAvavI joIe. te prakRtio khape tyAre apramattAvasthA prApta thavAnI sAthe sAtamuM guNasthAna prApta thAya. nIrogI ane baLavAna mANasa jema helAIthI uMcANanA pradezamAM rahaDI zake che tema apramAdane yoge baLavAna thaelo AtmA helAIthI upazama ke kSapaka zreNIe haDI zake che. sUkSma pramAda tyajavAne prathama sthaLa pramAdane tyAga karavo joIe. zakti, sAmagrI ane anukULa samaya maLyo hoya chatAM dharmakaraNI karavAmAM upekSA karavI, Alasya karavuM, avazya karavAnI kriyAne anAvazyaka mAnI zuSka jJAnI thavuM te sarva sthULa pramAda che. A pramAda dUra karI dararoja be vakhata AtmaciMtananI sAthe pApAlocana karavuM joIe. vratomAM lAgelAM pApane mATe pazcAttApa kara. A kArya niyamita rIte karavAthI pramAda dUra thavAnI sAthe mana ane AtmAnI svacchatA thAya che. eka divasa paNuM Alasya karavAthI aMtaHkaraNarUpa gharamAM pAparU5 kacaro bhego thAya che ane tethI AMtarika bhavyatA naSTa thAya che. A prasaMge pramAdathI patita thaelA eka sAdhunuM dRSTAMta ApavuM ucita jaNAya che. daSTAMta-kaI eka mahAtmAnI pAse eka jijJAsue vairAgyathI saMsArano tyAga karI dIkSA lIdhI. gurUe sAdhunI dareka kriyA yatanAthI karavAnuM tene zIkhavyuM. zikSAnusAra jijJAsa ziSya paNa dareka kriyA apramAdapaNe karavA lAgyA. savAramAM deDhathI be kalAka, rAtri zeSa heya tyAre uMgha tajI logassa ane prathama samaNu satrane
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ savara bhAvanA 20 kAusagga karatA. tyArapachI Agale divase je zAstrAbhyAsa karyAM hAya tenA svAdhyAya punarAvartana karatA. tyArapachI rAtre lAgela dAkhanuM nirAkaraNa karavAne pratikramaNa karatA. pratikramaNa thaI rahyuM ke tarata eka e stAtra pAThathI izvarastuti karI divasa ugate vastra rajoharaNa gucchA vagere dareka upakaraNanuM pratilekhana karatA. pAtAnA ane gurUnA upakaraNAnuM barAbara sAvacetIthI pratilekhana karI, pUjI tene sakelI rAkhatA. eTaluM kAma thayuM ke gurUnI pAse vinayapUrNAMka navIna pAThanI vAMcaNI laI mULa pATha karavA pravRtta thaI jatA. AhAra pANI lAvavAnA vakhata thAya tyAre pAtrAM jhoLI vagerenuM nirIkSaNa karI gucchAthI pUjI vhAravA-bhikSA levA jatA. vadhAre ghare javuM. paDe tenuM kAMI nahi, paNa thADAe doSa na lAge tevI rIte AhAra pANI vhArI lAvI gurUne AhAra karAvI pAte AhAra karatA. AhArakAya thI nivRtta thayA pachI punaH abhyAsa karavA maMDI jatA. pAchalA pahAranuM paNa paDilehaNa karI sAMje pratikramaNa karatA tyArapachI paNa pahAra rAtri sudhI svAdhyAya karI dhyAna dharatA ane pachI sUI jatA. AvI niyamita kriyAthI tenA divasa helAthI pasAra thatA. zarIre kasarata thavAthI zarIra tandurasta ane mana prasanna rahetuM ane gurUnI paNa pratidina kRpA vadhatI jatI hatI. keTalAka vakhata pachI A ziSyane kriyA upara kaMTALA AvavA lAgyA. rAja ne rAja zuM karavA paDikamaNuM joie ? paMdara divase ke mahInAmAM ekavAra karyuM hoya teA zuM na cAle ? rAja rAja zA mATe paDilehaNu joie ? kyAM lugaDAmAM dara ke sarpa bharAI jAya che? Ama kaMTALA AvavAthI thADe thADe tenI kriyA mALI paDavA lAgI. paDilehaNu kAI divase kare teA cAra divasa na kare. uThavAnuM paNa aniyamita thayuM. kAI divase pAMca vAgate tA kAI divase cha vAgate uThe. pratikramaNunI paraMparA paNu tUTI. gurUne vinaya karavAmAM ke kAmakAja karavAmAM paNa Alasya AvavA mAMDayu. AvI aniyamitatAthI
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ 238 bhAvanA-rAtaka. ' tenA zarIranI sthiti ane mananI sthiti paNa bagaDI. jyAre kriyAnI kasarata thatI hatI, tyAre khArAka kharAbara pacI jatA hatA, paNa have pacavAmAM kasara AvavA lAgI. vaLI vairAgya paNa kramI thavA mAMDayo, tethI khAvAnI Asakti vadhI, tenI sAthe upavAsa vagere tapasyA karatA hatA te paNa mukAI gaI, tethI jaheramAM jherane saMcaya thavA lAgyA, temAMthI bimArI thaI. AthI tenuM zarIra kSINu thavA lAgyuM. A prasa'ga joI gurUe paNa tene zikSA ApavA mAMDI. upAzrayanI joDe ja eka gRhasthanA baMgalA hatA, tene krUratA agIcA hatA. baMgalAnA zeThane svacchatA upara dhaze! prema hatA, tethI zeTha nAkA pAse te barAbara sAphyuk karAvatA. mALI vRkSA, latAe ane pAnI dararAja sAra sabhALa karatA tethI bagIcA dhaNA suMdara lAgatA. gheADA vakhata pachI zene paradeza javAnuM thayuM. agalA badha thayA. nAkarAne rajA ApavAmAM AvI. eka bhALI rakSaka tarIke rahyo, paNa * dhaNI vagaranAM DhAra sunAM' e kahevata pramANe mALInI paNa bedarakArI rahI, tethI aMdaranA rastA pAMdaDAthI bharAI gayA. baMgalAnI bhIMtAmAM AvA ane jALAM badhAI gayAM. latAmaDapa vagere sarva racanA asta vyasta thaI gaI. pelA gurU ziSyane zeThanA bagIcAmAM laI gayA, tyAre ziSye pUchyuM, mahArAja ! A bagIcAnI AgaLa ATalI badhI suMdaratA hatI te kyAM gaI? AnA rastAmAM eka pAMdaDuM paNa rahetuM nahi tene badale Aje cAre tarapha dhAsa, pAMdaDAM ane kacarA bharAI gayA che, kheTakAnuM paNa ThekANuM nathI, latAmaDapA paNa badhA vikharAI gayA che, keTalAMeka jhADanA mULamAM dhAInAM paDa bAjhI gayAM che, keTaleka sthaLe uMdara vageree khAdelAM daza upara mATInA DhagalA paDavA che, DAmaDAma jALAM baMdhAI gayAM che ! ahA ! je khAga eka vakhata naMdanavana jevA ramaNIya dekhAtA hatA te Aje chinna bhinna sthitimAM kA kharAba lAge che? ATaluM sAMbhaLI gurUe javAba dIdhA, hai bhadra !
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMvara bhAvanA. 269 bIjAnA doSo dekhavA ke kADhavA sahelA che paNa potAnA doSa tarapha. kaI jue che ? tuM tArA zarIra tarapha to najara kara ke te kevuM kharAba thaI gayuM che ? Aje tane khorAka pacato nathI. jIrNa jvara paNa AvI jAya che. hero phikako thaI gayo che. lohImAMthI lAlAza nikaLI gaI che. AnuM kAraNa zuM, tene tane vicAra thAya che? ziSya kahyuM, mahArAja ! vicAra to thAya che paNa teno ze upAya ? e to zarIrano dharma che. dehanA daMDa dehane bhegavavA. gurUe kahyuM, he bhAI! AmAM dehane doSa nathI, paNa tAre potAno ja deSa che. bagIcAnI ane tArA zarIranI sthiti lagabhaga sarakhI thaI che. A bagIcAno mAleka hAjara hato ane te niyamita rIte sAphasupha thato hato tyAre ramaNIya lAgato hato, paNa mAleka hamaNuM paradeza gayo che, pachavADe mANaso sAra saMbhALa karatA nathI, tethI tenI sthiti kharAba thaI gaI che. tema tuM paNa prathama niyamita rIte dareka kriyA karato, tethI tAruM zarIra suMdara rahetuM, tenI sAthe mana paNa sAruM rahetuM hatuM. keTalAka vakhatathI teM kriyAo karavAmAM pramAda, karavA mAMDayo che. A kriyAonI dararoja zuM jarUra che ? e na karIe to ethI zuM nukasAna che? ema dhArI tane te upara kaMTALA Avyo ane badhI kriyAo lagabhaga mUkI dIdhI tenuM phaLa tane maLyuM ke tuM Aje anubhave che. je niyamita rIte kriyA kramapUrvaka cAlu rAkhI hota to Alasya ke je eka AtmAne duzmana che teno praveza thAta nahi. dararoja pApanuM Alocana thavAthI mana paNa sApha rahetA ane tethI vairAgya dazA paNa jAgRta raheta. vairAgya tAje rahevAthI khAvAnI Asakti vadhata nahi ane apaco ke jIrNajavara paNa Avata nahi. Aje je zArIrika kaSTa bhogavavuM paDe che tevo vakhata Avata nahi. mATe he bhadra! mALInI aniyamitatA ane pramAdathI jema bagIcAnI durdazA thaI che, tema tArA pramAdathI tArI paNa durdazA thaI che. gurUnA hitabadhe ziSyanA mana upara ghaNuM uMDI
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanA-zataka asara karI. te ja divasathI ziSya punaH niyamita kriyA karavA lAgyo tethI tenuM zarIra ane mana baMne sudharI gayAM. A apramAdanI khUbI che. (62-63) vAryameToDAyaH kaSAyadoSA narakAyurarjakA / bhavadvayodvegakarAH sukhcchidH|| kadA tyajeyurmamasagamAtmano / vibhAvayetyaSTamabhAvanAzritaH // 64 // saMvarano ceAthe bheda akaSAya, artha-krodha bhAna mAyA ane lobha e cAra kaSA AtmAnA doSe che. tenI jeTalI tIvratA teTalA tIvra rase azubha karmone baMdha thAya che. te kaSAyo je anaMtAnubaMdhI hoya che, to narakanuM AyuSya baMdhAya che. apratyAkhyAnI hoya che te tiryaMcanI gatinuM AyuSya baMdhAya che. te kevaLa parabhavamAM ja duHkha ApatA nathI paNa A bhavamAM paNa haMmeza manane udezamAM rAkhe che. sukhanAM sAdhanonI hAjarImAM paNa mANasane sukhathI vimukha karAve che, mATe dareka mumukSue haMmeza evI ciMtavanA karavI ke " A kaSAya caMDALAthI huM kyAre chuM thauM? je kSaNe kaSAyone saMga chUTaze, te ja kSaNa kharA sukhanI thaze." (64) vivecana-sUryanAM prakhara kiraNe unDALAmAM jema pANInuM zeSaNa karI le che, tema kaSAyanI tIvra garamI samatA ane samAdhirU5 jaLanuM zoSaNa karI le che. DigrInI nyUnAdhikatAne lIdhe kaSAyanA cAra bhAga pADavAmAM AvyA che. anaMtAnubaMdhI, apratyAkhyAnI, pratyAkhyAnI ane saMjavalana : A cAre vizeSaNo krodha, mAna, mAyA ane lobha e cAre kaSAyane lAgu paDe che. zAstrIya bhASAmAM A kaSAyo adhyavasAyanA eka pUla rUpa tarIke oLakhAya che.
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ sevara bhAvanA lokabhASAmAM tene hRdayane eka prakArane Aveza, jusso ke lAgaNI kahI zakAya. krodhanI lAgaNImAM hadayanI sthiti chinnabhinna thAya che. mAnanA AvezamAM hadayanI sthiti kaThina thAya che. mAyAmAM AMTI ghUMTI vALI vakra sthiti jaNAya che ane lebhanA AvezamAM zoSaka athavA cikAzavALI sthiti jaNAya che. A kaSAya, A lAva ane parabhava baMnene bagADe che. kaSAyane jIte che te ja sukhI thAya che ane mekSapadanI yogyatA meLave che. sUtrakRtAMga sUtranA chaThThA adhyayanamAM kahyuM che ke kohaM ca mANaM ca taheva mAyaM / lobha cautyaM ajjhattha doSA / / eyANi vaMtA arahA mahesI / na kuvvai pAva na kAravei // 1 // artha-krodha, mAna, mAyA ane lobha e cAra ApyAtmika doSa che, adhyAtma bhAgamAM luMTa calAvanAra luMTArAo che. emane dUra karavAmAM Ave che, tyAre ja maharSi ane arihaMta pada meLavAya che, ane tyAre ja pApa karavA karAvavAthI bacI zakAya che. mahAvIra svAmIe cAra kaSAyone tyajyA tyAre ja maharSi ke arihaMta thayA ane pApa karmothI dUra thayA. kaSAyayukta jIvo A bhavamAM ane parabhavamAM kevA duHkhI thAya che tenA upara yugAdidezanAmAM ApeluM sakaSAya kuTuMbanuM dRSTAMta anne batAvavuM ucita thaze. daSTAMta-vijayavardhana nagaramAM rUdradeva nAmane eka gRhastha raheto hato. agnizikhA nAmanI patnIthI tene traNa putro thayA hatA. heTAnuM nAma DuMgara, vaceTanuM kuMDaga ane nhAnAnuM nAma sAgara hatuM. DuMgara ahaMkArI, kuMDaga kapaTI ane sAgara lobhI hato. rUdradeva ane agnizikhA e baMne krodhI svabhAvanAM hatAM. traNa dIkarAne rogya sthaLe paraNAvyA, paNa karmacAge te jevA svabhAvanA mANaso
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 72 bhAvanA-zataka hatA tevA ja svabhAvanI temane strIo maLI. krodha, mAna, mAyA ane lobha e cAre kaSAyoe ja jANe te kuTuMbamAM avatAra lIdhe heyanI, tema dareka jaNa kaSAyanA yogathI potapotAnI dhUnamAM judAImAM ne judAImAM ramatuM hatuM. keI koIne aMtarathI hAtuM nahi. be divasa kaMIka zAMtinA pasAra thAya, to trIje divase te kayAMya ne kyAMyathI kacchamAM AvIne ubho rahetuM. jemAM vividha vyAdhiothI zarIra pIDA pAme tema kaleza kaMkAsathI te kuTuMba pIDita thavA lAgyuM. rUdradevane DuMgaranI moTI DaMphAza ane abhimAnayukta vAtothI, kuMDaganI kapaTakriyAthI ane sAgaranI bhavRttithI haMmeza trAsa utpanna thato. jayAre garamI, kaThinatA, vakratA ane zASakatA agara cikAza utkRSTa hade-uMcI DigrIe pahoMce che, tyAre A cAra kaSAya anaMtAnubaMdhI kahevAya che. sthAnAMga sUtramAM A cAre sthitio daSTAMtathI samajAvI che. uMcAmAM uMcI DigrInA krodhane parvatanI rAI rekhAtaraDanI upamA ApI che. paththaramAM rekhA paDI pAchI maLe nahi, tema anaMtAnubaMdhI: krodhathI bhinna paDelAM aMtaHkaraNe jIvanaparyata pAchAM maLe nahi. apratyAkhyAnI krodhane taLAvanI mATImAM paDelI taraDanI upamA ApI che, te zIyALo paDe che ane comAsAne varasAda thatAM maLI jAya che, tema apratyAkhyAnI krodhathI bhinna paDelAM mane saMvatsarImAM joDAI jAya. pratyAkhyAnI krodhane veLunI liMTInI upamA ApI che. veLunI rekhA ziyALAmAM pUrvanA pavanathI paDe che to uhALAmAM pazcimanA pavanathI purAI jAya che. tema pratyAkhyAnI krodhathI tuTelAM mana cAra mAsamAM joDAI jAya. saMjavalananA krodhane pANInI rekhA sAthe sarakhAvyo che. pANImAM rekhA je vastuthI paDI te vastu dUra thatAMnI sAthe ja pANI pAchuM maLI jAya che tema saMjavalananA krodhathI tuTeluM mana tarata ja joDAI jAya che. vadhAremAM vadhAre tenI paMdara divasanI sthiti che. evI ja rIte anaMtAnubaMdhI mAnanI paththaranA thaMbhanI sAthe, apratyAkhyAnI
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMva2 bhAvanA ra77 mAnanI hADakAMnA thaMbhanI sAthe, pratyAkhyAnI mAnanI lAkaDAnA thaMbhanI sAthe ane saMjavalananA mAnanI netaranI chaDInI sAthe sarakhAmaNI karavAmAM AvI che. AgalA AgalA thaMbha karatAM pAchalA pAchalA thaMbhanI kaThinatA kamI che tema AgalA AgalA bhAna karatAM pAchalA pAchalA bhAnanI kaThinatA ochI che. anaMtAnubaMdhI mAyA vAMsanI gAMTha jevI vaka, apratyAkhyAnI mAyA gheTAnA ziMgaDA jevI, pratyAkhyAnI mAyA gomutrikA jevI ane saMjvalananI mAyA netaranI oI jevI che. pUrva karatAM pAchaLanI vakratA ochI ochI che. anaMtAnubaMdhI lobha kiramajanA raMga je, apratyAkhyAnI lobha khALanA kAdava je, pratyAkhyAnI lobha gADAnA khaMjananA rAga che ane saMjavalanane lobha haLadaranA raMga jevo che. kiramajane raMga kapaDuM phATI jAya tyAMsudhI uDato nathI, paNa haLadarane raMga taDako jotAM tarata uDI jAya che, tema anaMtAnubaMdhI lobha jIMdagI sudhI rahe che, tyAre saMjavalanane lebha thaDA vakhatamAM bhuMsAI jAya che. tenI saMgrAhaka zakti cheDI che ane tethI pradIpta thatA krodhanA agninA bhaDakAthI tenuM mana niraMtara saMtapta rahetuM. koI koI vakhate potAnI strI pAse te potAnuM duHkhI hRdaya khAlI karato; temAM paNa vakhate zAMti thatI ane vakhate baMne taraphathI javALAo prasaratI. ekadA rUdradeve kaMIka prasannatAmAM potAnI patnIne kahyuM, bhadre ! ApaNA chokarAo juvAnInA madamAM ane strIonA pyAramAM pAgala thaI ApaNI sahAme bole che. kahyuM che ke yauvane vikarotyeva / manaH saMyaminAmapi // rAjamArgepi rohanti / prAvRTkAle kilAGkurAH // 1 // artha-povana avasthA saMyamI purUSonA manane paNa vikArI banAvI de che. varSo RtumAM rAjamArgamAM paNa aMkurAe ugI nIkaLe che. he priye ! haju to ApaNe kAmakAja karI zakIe chIe, 18
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra74. bhAvanA-zataka. tyAre paNa AvI avajJA kare che, to ApaNI vRddhAvasthAmAM ApaNuM kevA hAla karaze? A trAsathI bacavAne ApaNe kaMIka sAdhana rAkhavuM joIe. meM gupta rIte traNa hajAra sonAmahoro chupAvI rAkhI che. le, temAMthI eka hajAra tuM tArA kabajAmAM gupta rIte jamInamAM dATI rAkhaje, ane be hajAra mArA hastaka huM gupta dATI rAkhuM chuM. huM amuka ThekANe dATuM chuM ane tuM amuka sthaLe dATaje. kadAca huM tArA pahelAM A musApharI pUrI karuM to mArI be hAra mahoro mArA pachavADe dharmakAryamAM kharcaje. A vAta bIjA koIne jANavA daIza nahi. agnizikhAe te badhuM kabula karyuM, paNa je oraDAmAM A vAtacIta thatI hatI tenI bahAra saMtAIne ubhI rahelI kuMDaLanI strI nikRti ane sAgaranI strI saMcayAe te badhI vAta gupacupa sAMbhaLI lIdhI. derANI jeThANuM bane jaNuM svArtha sAdhavAne paraspara maLI gaI. sAsunI pAse AvI baMne jaNI kahevA lAgI ke, sAsujI! AjasudhI ame tamAro vinaya na karyo tene mATe bahu kheda thAya che. juvAnInA madamAM unmatta thaI keTalIeka vAra tamArI sAme bolI tamArI avajJA karI te prasaMga A vakhate amArA manamAM bahu ja khaTakyA kare che. te aMbA! AjathI amAro svabhAva badalAI gayo che, ema khAtrIthI mAnaje. havethI koI paNa kArya hoya te maherabAnI karI amane batAvaje. agnizikhA A paTayukta saMbhASaNathI bhoLavAI gaI ane temanuM kahevuM kharuM mAnavA lAgI. thoDA vakhatamAM bane vahuoe sAsunuM mana jItI lIdhuM. sAsue vicAra karyo ke jyAre AvI vinIta vahue cAkarI karanAra che, tyAre mAre sonAhera zA mATe gupta rAkhavI? gupta rAkhelI sonAmahero ApI devAthI teo vadhAre satkAra karaze, ema dhArI agnizikhAe prasanna mane vahuone senAmahera levAnuM kahyuM. mAyAvI vahuoe kahyuM, he aMbA! ApanI kRpA che to amAre senAmhAre ja che, amAre sonAlherene zuM karavI che? tamArI sevA e ja amAre mana mevA che. Agraha
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMvara bhAvanA 275 pUrNAMka temaNe sAnAmahArA levAnI nA pADI. AhA ! keTalI badhI nispRhatA !! khUba vizvAsa pamADI aMte khate vahuAe chAnI rIte hajAra seAnAmhAre kADhI lIdhI ane tene badale patharAe bharI kahAkyA. svArtha saMdhAI rahyA pachI baMnenI bhakti meALI paDI gaI. sAsunA je satkAra thatA hatA ane vinayamaryAdA jaLavAtI hatI temAM phera paDayA, eTaluM ja niha paNa gheADA vakhata pachI teA bhaktibhAva taddana lupta thaI gayA. jevI rIte agnizikhAne tenI vahuAe ThagI tevI ja rIte tenA dhaNIe kuMDaga ane sAgare potAnA pitAne chetaryAM. atenI gupta muDI cArAI gaI. bhaktinA pheraphArathI vahema paDatAM dATelI jagyAe joyuM teA patharA nikaLyA. seAnAmhArA na maLI eTale vahuone ane dIkarAone melAvI tee pUchavA mAMDayuM paNu mAyAvI janAe AkarAmAM AkarA sAgaMda khAi peAtAnI satyatA jAhera karI. cAranI mA kAThImAM mhAM nAMkhI ve, tema rUdradeva ane agnizikhA manamAM ne manamAM baLI rahyAM, gharanI pharIyAda kAno pAse karavI ? ekadA rUdradeva peAtAnI strI pAse AvI beThA, ane hajAra sAnAmhAra khAI nAMkhavA badala DapakA ApavA lAgyA. agnizikhAe javAbamAM kahyuM ke meM te gumAvI paNa tame kema sAcavI zakyA nahi? bIjAne kahevuM shela che. pAtAnA tA vicAra karatA nathI. A sAMbhaLI rUdradevanA mintraja gayA, are mane kahenAra tuM kANu ? zuM sAnAmhArA tArA khapane gherathI lAvI hatI? e tA huM kamAyA hatA ane meM khAI, tuM zAnI DahApaNa DALe che? agnizikhAne svabhAva paNa agni jevA garama hatA, tethI chAnI rahI zakI nahi, paNa uttara pratyuttara vALyA, tethI rUdradevanA raudra svabhAva ati garama thayA. agnimAM thI hAmAyAthI bhaDakA thAya, tema krodhAgni pradIpta thayeA. netrA lAlacoLa thaI gayAM. te dAMtIyAM karI kahevA lAgyA ke, pApiNI ! tuM mhArI sAme yuddAtaddA kheAle che ? tuM kulAMganA ja nathI. agnizikhAe paNa tasa thaIne kahyuM, jyArathI
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ = ra76 bhAvanA-zataka tamAre pele paDI tyArathI ja mArUM kuLa nAza pAmyuM che. A zabdothI rUdradeve ekadama AvezamAM AvI jaI pAse paDelI lAkaDIne eka sakhta phaTako mAryo. karmayoge agnizikhA uThIne bhAgavA jatI hatI, tyAM mAthAmAM lAkaDI sakhta vAgavAthI tyAM ja tenAM se varasa pUrAM thaI gayAM. raudradhyAnamAM maraNa pAmavAthI te pitAnA ja gharamAM jherathI bharelI kALI nAgaNa rUpe avatarI. Ama tema gharamAM bhamatAM sonAmharo joI khuzI thaI. eTalAmAM ja potAnuM ghara banAvI te nAgaNa rahevA lAgI. ekadA nikRtinA manamAM cAra peThe. derANIne ThagIne te nidhAna potAnI mAlakInuM karI levuM evo lobha nikRtine jAgyo tethI jevI te nidhAna levA gaI, tevI ja nAgaNIe tene DaMzI. jhera haDavAthI maraNa pAmI te ArtadhyAnane vege tyAM ne tyAM ja nakulaNI thaI. mAyAnA lobhathI nAgaNI ane nakulaNIno paraspara kalaha thavA lAgyA. jeThANanA maraNathI saMcayA aMdarakhAne khuza thaI ema dhArIne ke have badhI senAhoro mane ekalIne ja maLaze. mAyAnA lobhamAM taNAtI te jevI senAhera levA gaI tevI ja jeThANanI mAphaka nAgaNano bhaMga thaI paDI. te paNa azubha adhyavasAyamAM maraNa pAmI, te ja zerImAM kutarI thaI. pAchaLathI sAgare dravyane lobhe bhAine viSa daI mArI nAMkhyo, te paNa gharanI aMdara kALarUpa bhayaMkara sarpa thayo ane sAgara jyAre nidhAna levA Avyo tyAre tene pUrvanA vairabhAvathI daMza mAryo tethI te paNa maraNa pAmI noLIo thayo. nidhAnanA lobhathI te baMne paNa paraspara laDavA lAgyA. ekadA rUdradeva dukAnethI ghera Avato hato, te vakhate abhimAnI DuMgara paga upara paga caDAvI mUcha maraDIne beThA hatA. rUdradeve tene kaMIka kAma batAvyuM paNa teNe uddhatAIpUrvaka cokhkhI nA pADI tethI kupita thaelA rUdradeve tene Thapako Apyo ke haju te bApanI kamANI upara tAgaDadhInnA kare che, ane ATaluM batAvyuM kAma paNa karatuM nathI ? duSTa ! caMDALa ! tArA jevA nAlAyaka
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ savara bhAvanA. 277 A karA karatAM vAMjhIyApaNuM vadhAre sArUM che. kahera vacanathI ahaMkArI DuMgaranA mijAja paNa hadanI bahAra gayA. ane sAmasAmA laDavA lAgyA. te daramyAna nAgaNI ane nakulaNI, sarpa ane nALIyeA paNa bilamAMthI bahAra nIkaLI laDavA lAgyAM. DuMgaranI strI zikSA nidhAna levA gaI, teTalAmAM kutarIe tene karaDI tethI teNI bhuMDe hAle jamInapara DhaLI paDI. kaSAyanA bhinna bhinna pAtrAne avanavA dekhAva raste cAlatA mANaseAne AkarSavA lAgyA. tamAsAnI mAphka A nATaka jovA ghaNAM mANasA bhegAM thaI gayAM. te daramyAna eka jJAnI tapasvI muni geAcarI mATe kruratA tyAM AvI pahoMcyA. jJAnabaLathI badhI hakIkata jANI, te muni paNu kaSAyanuM pariNAma nahera karavAne tyAM ubhA rahyA. mastaka dhuNAvatAM manamAM ne manamAM te kahevA lAgyA ke, ahA, meAha ane kaSAyane lIdhe mANasAnI kevI viTaMbanA thAya che ? rUdradeva kalaha baMdha karI munine mastaka NuAvavAnuM kAraNa pUchavA lAgyA tyAre munie sarve hakIkata savistara kahI saMbhaLAvI ke, huM zeTha ! A badhI lIlA tamArI seAnAmhArAnA lAbhanI ane kaSAya prakRtinI che. nALIyeA ane sarpa te ane hArA putrA che. nAgaNI te hArI patnI ane nakulaNI te putravadhU che. A kutarI paNa putravadhU ja che. kaSAyathI AkhA kuTuMbanI kevI pAyamAlI thaI che ane keTalI viTa...banA bheAgavavI paDI che tenA citAra A tamArI najara AgaLa jovAmAM Ave che. bhAi ! A pariNAma joI kaSAyane dUra karIza. muninA vacanathI pAMce tiryaMcAne jAtismaraNu jJAna utpanna thayuM. temaNe badhAe muninI samakSa anazana karyuM. rUdradeva ane DuMgara paN vairAgya pAmI sa`sArane tyAga karI te muninI pAse dIkSita thayA. A bhavamAM ane parabhavamAM kaSAya kevI rIte duHkha upajAve che, te binA rUdradevanA kuTuMbanI kathA uparathI sArI rIte samajAya che. kaSAyanuM duSTa pariNAma joI jema bane tema kAyAne pAtaLA pADI kSINu karavA. manamAM ciMtavanuM
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ 278 bhAvanA-zataka ke je divase sarvathA akaSAyI banIza te divasa ja kharA sukhano ane zAMtine thaze. prayatna ane prayAsathI evI sthiti prApta thAya te samaya ja jIdagInI saphaLatAne che. (64) amapravRttiyA: . mnovcovigrhvRttyo'shubhaa| nAnA vikArA punarendriyAH sadA // nihanti dharmAbhimukhaM balaM tato / nirudhya tAMstvaM zubhadharmamAcara // 65 // saMvarane pAMcamo bheda azubha yogane tyAga. artha-manathI koinuM kharAba ciMtavavuM, duSTa IcchAo karavI, koInA upara IrSyA vera jhera rAkhavAM, te mAnasika azubha yoga. koInI nindA karavI, gALo devI, ALa caDAvavAM ke asatya bhASaNa karavuM te vAcika azubha yoga. koIne duHkha ApavuM, koInA hakka DubAvavA, corI karavI, vyabhicAra karma sevavuM, te kAyika abha coga. viSayAsaktimAM indriyono upayoga karavo te endriya vikAre. A badhI azubha pravRttio dhArmika ane Atmika baLano vinAza kare che, mATe he baMdha ! te azubha pravRttione aTakAvI Atmika vIya pheravI zubha dharmane Azraya kara, ke jethI saMvaranI niSpatti thavAnI sAthe muktisuMdarInA svayaMvaramAM dAkhala thavAne adhikAra maLI zake. (65) vivecana-karmagraMthamAM kahyuM che ke baLa, vIrya, utsAha, zakti, ceSTA, karaNa e sarva yoganA ekArthaka-paryAyavAcaka zabdo che. vItarAyanA kSayopazamathI utpanna thatuM vIrya ke jethI jIva dArika pugala grahaNa karI zvAsozvAsAdikapaNe pariNabhAvI avalaMbI kAma thaye zvAsozvAsa rUpe mUkI zake te vIryavizeSanuM nAma yoga che. halana, calana, khAna, pAna, pAcana, zvAsozvAsa, bhASA, ciMtavana
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMvara bhAvanA. 279 vagere zArIrika, vAcika ane mAnasika kriyAo je vIrya vizeSathI thaI zake che te vIrya mukhya naye yoga kahevAya che. upacArathI vIrya vizeSajanya zArIrika mAnasika ane vAcika vyApAra-ceSTA paNa yoga kahevAya che. AMkha, kAna, nAka, jIbha, sparza e pAMca IdriyonI jevA sAMbhaLavA vagerenI kriyA paNa yogamAM samAya che. kaSAya ane pramAdanI peThe yugamAM svataH duSTatA nathI paNa duSTanA aMge temAM duSTatA Ave che. jema pANI svataH kharAba nathI paNa gaTaramAM paDe che tyAre kAdavanA vegathI kharAba thaI jAya che, tema vIryavizeSa duSTa mana, duSTa vacana ane duSTa kAyAmAM reDAya che tyAre te azubha ga gaNAya che. yoganI sarvathA nivRtti te caudame guNasthAne ja thAya che. temAM guNasthAnaka sudhI to coga rahe che. kevaLIne mithyAtva, avirati, pramAda ane kaSAya e cAra baMdhanA hetuo nathI, paNa baMdhane hetu mAtra eka yoga che, te paNa azubha nahi paNa zubha che. te nimitte iriyAvahI baMdha thAya che, ke jenI sthiti mAtra be samayanI ja che. eka samaye baMdhAya, bIje samaye te vedAI jAya ane trIje samaye te nirjarI nAMkhe. kuMbhAre cAkaDAne lAkaDI vatI je vega A heya te veganI nivRtti thayA sivAya jema cAkaDo pharato aTakato nathI tema jyAM sudhI AyuSya Adi karmane lIdhe rogane vega maLelo che tyAM sudhI yoganI nivRtti thatI nathI. sarva karmonI pUrNAhuti thaye ja yogane nirodha thaI zake che. tethI hAlanA manuSyone karavAnuM eTaluM ja che ke jema bane tema duSTa-azubha yoganI nivRtti karavI. cittanI vRttionuM utthAna paNu AthI ja thAya che. eTalA mATe ja cagazAstramAM cittanI vRttionA nidhane samAdhi kahI che. AvI ekAMta samAdhi siddha na thAya tyAM sudhI azubha mana, azubha vacana ane azubha kAyAnA vyApArane rokavA prayatna karo. IrSyA karavI, bIjAnuM buruM ciMtavavuM, tRSNa rAkhavI, krodha, lobha sahaja prasaMgamAM dInatA
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ 280 bhAvanA-zataka sevavI vagere mananA de che. te saghaLA manegane duSTa banAve che. asatya, apriya, sAvadha, nindAyukta, tiraskAra bharyA, parane pIDAkAraka marmavedhaka zabdo bolavA, cADI cugalI karavI, e bhASAnA doSo che. te vacanayogane duSTa banAve che. hiMsA, corI, vyabhicAra-maithuna vagere kAyAnA doSe che, te kAyayogane duSTa banAve che. jethI mana, vacana ane kAyAnA yoga duSTa bane che te saghaLA doSa tyAjya che, tene dUra karavA. svataH dUra na thAya to zubha yoganA AzrayathI dUra karavA. ahiMsA, adattAdAnanivRtti, brahmacarya vagerethI kAyAnA do dUra karavA. satya, priya, hita, mita ane pazca bhASaNathI bhASAnA dene pariharavA, ane kSamA, nirlobhatA, saraLatA, samatA, saMtoSa, vairAgya, viveka, jJAna, dhyAna, saMyama, zAMtithI mananA doSone dUra karavA. kAyAnA doSo sthULa che tyAre mananA deSa sUkSma che, kAyAnA do tyajavA sahela che, tyAre mananA doSo tyajavA jarI muzkela che. kAyAnA doSo svalpakAlIna che, tyAre mananA de cirakALathI vaLagelA che. doSone damavAnI ke tyajavAnI be rIte che. eka te sthaLane prathama parihAra karI sUkSma doSono pachI parihAra karavo, kemake helAIthI sadhAya te cheDe parizrame paNa sAdhI zakAya che. bIjI rIte sUkSma mananA doSane ja pahelethI pakaDavA. mAnasika doSo dUra thaze to sthULa doSone jItavA kaMI paNa mahenata nahi paDe, te te helAIthI potAnI meLe dUra thaI jaze. adhikArI paratve baMne rItione jUdA jUda upayoga thaI zake che. adhika vIya-sAmarthyavALA ane jJAnanA baLavALAene mATe bIjI rIti ja zreyaskara che, tyAre manda jJAnavALA ane utaratA adhikArIone mATe pahelI rIti sukhakara che. jene je adhikAra hoya ane jene jeTalI zakti hoya, tenA pramANamAM dareke azubha mana, vacana ane kAyAnI pravRtti dUra karavI; eTaluM ja basa nathI paNa sAthe sAthe zubha pravRttinuM baLa meLavatA javuM. (15)
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1) nirA mAvanA. indravaMzAvRttam / navamI nirjarA bhAvanA / kena prakAreNa purAtmadarzinaH / kRtvA'khilAM karmagaNasya nirjarAm / jJAnaM nirAbAdhamalaM prpedire| tvaM cintayatacchubhabhAvanAvazaH // 66 // navamI nirjarA bhAvanA. artha-bhUtakALamAM je je AtmadarzI purUSo thayA temane nirAbAdha eTale jenuM koI paNa pramANathI bAdha thaI zake nahi evuM paripUrNa jJAna prApta thayuM. jJAnAvaraNI Adi karmanAM AvaraNe heya tyAM sudhI te jJAna prApta thatuM nathI, tyAre te purUSoe AvaraNa toDavAne, ane jJAnAvaraNa AdinI sarvathA nirjarA
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ 282 bhAvanA-cAtaka. karavAne, kyA kyA upAye lodhA, kaye mArge cAlyA ane kevA purUSArthathI sarvathA nirjarA karI nirAbAdha jJAna meLavyuM? he bhadra! te vAtane navamI nirjarA bhAvanAnA baLathI vicAra kara. (66). vivecana-AgalI bhAvanAmAM AvatAM karmone nirodha kema thAya te darzAvyuM, paNa bhavAMtaramAM bAMdhelAM karmone chuTakAre na thAya tyAM sudhI sAdhyasiddhi thatI nathI. jyAM sudhI pUrNa jJAna na thAya, tyAM sudhI kArya siddha thayuM na gaNAya. jJAnanI pUrNatA ghanaghAti karmI dUra thAya tyAre ja thAya. te be rIte dUra thavAM joIe. eka to vartamAna kALamAM tenI Avaka taddana baMdha thAya ane bIjuM bhUtakALamAM saMcaya karelAnuM avasAna Ave. pahelI rItanuM nAma saMvara che, tyAre bIjI rItanuM nAma nirjarA che. saMvaranI vicAraNuM AgalI bhAvanAmAM karI, have A bhAvanAmAM nirjarA vicAra karavAne che, tethI A bhAvanAnuM nAma nirjarA bhAvanA che. nirjana rAnA prakAra, nirjarAnuM svarUpa, nirjarAnAM kAraNe, nirjarAnuM kArya- phaLa ane nirjarAnI prazasyatA-aprazasyatAne nirNaya, e saghaLAnI ciMvanAno samAveza A bhAvanAmAM thaI zake che. A kAvyamAM bhUtakALanA keI udAharaNathI nirjarA ane nirAbAdha jJAnanA kAryakAraNubhAvanI vicAraNuM karavAnuM sUcavavAmAM AvyuM che. joke AtmadarzI purUSo nirAbAdha jJAna meLavavA je nirjarA kare te nirjara uMcI DigrInI che, sAdhAraNa ane te durlabha che, tethI tenI vicAraNuM sarva janane upayogI nahi thaI zake te paNa "zare pArAriticAyata" arthAta tenI saMkhyAmAM pacAsanI saMkhyA paNa samAI jAya che, tema uMcI DigrInI nirjarAmAM nIcenI DigrIvALI nirja rAne paNa samAveza thaI jAya che. AtmadarzI purUSa paNa krame krame ja te sthitie pahoMcI zake che. eTalA mATe ja kahyuM ke tenA prakAre" kevI rIte ane kaye krame pUrvanA mahAtmAoe karmanI nirA.
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ 283 nirjara bhAvanA. karI, tenuM Alocana karavAthI kAryakAraNubhAvane nirNaya thaI zake mahAvIra svAmIno dAkhalo laIe. mahAvIra svAmIne bIjA tIrthakarenAM karatAM ghaNuM vadhAre kama khapAvavAnAM hatAM. eka tarapha 23 tIrthakaronAM karmo ane bIjI tarapha mahAvIra svAmInAM karmo, e beno mukAbalo karatAM mahAvIra svAmInAM karma vadhI jAya. eTalAM bahaLAM karma hovA chatAM AyuSya bIjA tIrthakara karatAM ochuM hatuM, tethI zrImanmahAvIre dIkSA laI ikiyasukha ane zarIrasukhane tilAMjali ApI, jaMgalamAM ke vastimAM samabhAvapaNe rahI tapa karavA lAgyA. A tapasyA sArvabhaumapada ke idrapada meLavavA mATe nahotI, paNa mAtra karmarU5 AMtarika duzmanone damavA mATe ja hatI. siMhanI peThe nirbhaya rahI, merUnI peThe acala banI, zrImanmahAvIre sADAbAra varSa ane paMdara divasa sudhI samAdhibhAva sAthe ugra tapa karyuM, tethI karmanA maheTA jaththAne uDADI dIdhuM ane nirAbAdha jJAna-kevaLa jJAna, kevaLa darzana pAmyA. gajasukumAla kSamA, zAMti ane samAdhirUpa AMtara tapathI thaMDI vAramAM ja karmonI nirjarA karI kevaLa jJAna pAmI mokSamAM gayA. bharata cakravartI arisAbhuvanamAM bhAvanAnA baLathI karmanI nirjarA karI, kevaLajJAna pAmyA. marUdeva mAtAe agAuthI ja tapobaLathI karmanI nirjarI karI hatI, DAM karmo bAkI rahyAM hatAM te bheLavI tema ja mAdhyastha bhAvanAnA baLathI nirjarI hAthInA hoddA upara beThA beThA kevaLajJAna pAmI mokSa gayA. A saghaLAM udAharaNamAM nirjaravAnAM sAdhane judAM judAM hovA chatAM chevaTanI nijA eka prakAranI ja hatI ke je cAra ghanaghAtI karmanI nirjarArUpa aMtima nirjarA thatAM ja cArene ekasarakhuM nirAbAdha jJAna utpanna thayuM. A uparathI e nizcaya thAya che ke nirAbAdha-saMpUrNa jJAna meLavavA mATe nirjarAnI jarUrIAta che. te nirjarA kevI rIte karavI, tene nizcaya AtmadarzI purUSonA jIvanavRttAMte vAMco ke sAMbhaLI karavo joIe. (66)
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ 84 bhAvanAzataka. nirjarAlakSaNaM tadbhavAzca / dezena yaH saJcitakarmaNAM kssyH| sA nirjarA prAjJajanainiveditA // syAtsarvatheyaM yadi karmakarmaNAM / muktistadA tasya janasya sambhavet // 67 // nirjarAnuM lakSaNa ane tenA bheda. artha-karmanA jaththArUpa kAmaNa zarIra thakI, udayamAM AvelAM athavA uderelAM karmonuM vedAI-bhogavAIne kharI javuM-vA jharI javuM, te nirjarA kahevAya che. te nirjarAnA be bheda, dezathI nirjarA ane sarvathI nirbhara che. jJAnAvaraNa Adi karmonA amuka amuka aMzanuM kharavuM, te AMzika-daizika nirjarA ane te karmone jaDamULathI sarvathA ucchedana thavuM, te sarvathI nirjarA. dezathI nijare te dareka samaye thAya che ane sarvathI nirjarA te mokSagamanakALe ja thAya che. (67) vivecana-A kAvyamAM nirjarA ane mekSa e be vacce bheda lakSaNathI batAvyo che. nava tattvomAM nirjarA ane mokSa e banne upAdeya tatva che. baMnenA lakSaNamAM thaDe ja taphAvata che. "herona saMvitarmAM kSa nirgA, sarvethA vaLAM kSayo :" arthAta saMcita karmanA eka dezavibhAgane apagama te nirjarA ane karmane sarvathA apagama te mokSa. banne lakSaNamAM karmane apagama eka ja che paNa nirjarAmAM te apagama cheDe thoDo che, tyAre mokSamAM ekadama sarvathA apagama-chuTakAre thAya che. sAmAnya rIte karmanI traNa avasthA che, baMdha avasthA, sattA avasthA ane udaya avasthA. prathama karma baMdhAya che tyAre bAMdhavAnA samayamAM tenI baMdha avasthA ja che. pachI bAMdheluM karma amuka vakhata sudhI kaMI paNa phaLapariNAma darzAvyA sivAya ema ne ema paDayuM rahe che. jamInamAM
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ nirjarA bhAvanA 285 vAveluM bIja, amuka vakhata sudhI jema jamInamAM paDayuM rahe che, tema daza kaDAkoDI sAgaropamanI sthitinAM karma eka hajAra varasa sudhI, vIza keDAcheDI sAgaropamanI sthitinAM kama be hajAra varasa sudhI, sattAmAM ja rahe che. Ane karmanI sattA avasthA kahI zakAya. sattAne kALa pUro thatAM karma udayamAM Ave che. udaya be rIte thAya che, eka te sthitine paripAka thatAM udaya thAya che ane bIje udIraNAthI udaya thAya che. jemAM eka kerIo jhADamAM ne jhADamAM kALane baLe pAke che ane bIjI kerIone sAyarAmAM nAMkhI pakavavAmAM Ave che. prathama prakArano pAka svataH siddha che ane bIjA prakArano prayatnasAdhya che. tema udaya paNa svataHsiddha ane prayatnasAdhya che. udayasAdhaka prayatna te ja udIraNA. svataHsiddha ke prayatnathI-udIraNAthI thayela udaya te karmanI trIjI udayAvasthA che. vedAMtamAM A traNa avasthAnAM kriyamANu, saMcita ane prArabdha evAM traNa nAma che. arthAta baMdha e kriyamANa, sattA e saMcita ane udaya e prArabdha. karmanI prathama be avasthAmAM nirjarA thatI nathI paNa trIjI avasthA pachI ja nirjarA thAya che, arthAt sattAmAM rahelA karmane pradezadaya ke vipAkodaya thayA pachI te kamanuM vedana thatAM nirjarA thAya che, kameM AtmAthI chuTAM paDe che, vastrane khaMkheravAthI ke jhATakavAthI tenA uparanI raja kharI paDe che, tema vedavAthI ke tapasyA AdithI udayamAM AvelAM karmo AtmAthI kharI paDe che, mATe kahyuM ke "saMvitavarmA kSayaH" saMcita zabdathI saMcaya karelAM paNa udayamAM AvelAM karmo levAnAM che, kemake saMcita jayAMsudhI sattAmAM hoya tyAMsudhI vedana ke nirjarA thaI zakatI nathI. tethI sIdhI rIte nahi to prayatnathI-udIraNA karIne paNa karmone udayamAM lAvyA pachI ja nirjarA thaI zake che. nirjarA ane mokSamAM bIjo bheda e che ke nirjarAmAM eka tarapha nirjarA-karmanuM kharavuM ane bIjI tarapha karmane baMdha cAlu che. junAM karmo khape che ane navAM karmo
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ 186 bhAvanA-zataka adhAtAM Ave che kAraNake karmabaMdhanA hetubhUta karmI hajI avazeSa rahyAM che, tyAre meAkSamAM kamanA chuTakArA ja che, navA adha nathI, kAraNake sa karmInA uccheda thatAM navAM karmAMnA baMdhanA hetu kAI rahevA pAmyA nathI. dAkhalA tarIke dhArA ke eka pANInA ghaDA paDayo che, tenA taLIyAmAM eka chidra che, tethI chidra dvArA pANI jhayA kare che, uparathI khIjuM pANI reDAtuM Ave che. AvI sthitimAM je pANInuM jharavuM tenI upamA nirAne ApI zakAya. jyAre uparathI pANInuM reDavuM adha karavAmAM Ave ane aMdaranuM pANI sadhaLuM jharI jAya, DeA taddana khAlI thaI jAya, sarva pANI jharI gayuM, tenI upamA meAkSane ApI zakAya, kAraNa ke mekSa eTale AtmArUpa ghaDAmAMthI karmarUpa sadhaLA pANInuM jharI javuM, arthAt sathA AtmAne karmothI chuTakArA thavA evA atha thAya che. AthI evuM lakSaNu khAMdhIe ke baMdha dazAmAM junA kramanuM kharavuM te nirjarA ane badhAccheda dazAmAM sarva karmInuM jharI javuM te meAkSa, to paNu cAle. jo ke A lakSaNu caudamA guNuThANAvALA jIvane paNu lAgu paDe che, topaNa temAM kaMI doSa nathI, kemake caudamA guNasthAnane caramasamaye meAkSanI prApti thAya che, tyAre baMdhanA savathA uccheda thAya che. nirjarAthI AtmAnI eka deze vizuddhi thAya che tyAre meAkSathI sarvathA vizuddhi thAya che. nirjarAthI krame krame AtmAnA vikAsa thAya che. meAkSa e vikAsanI paripUrNa avasthA che. nirjarA kAraNu che ane meAkSa tenuM kAya che, athavA nirjarAnI uttarAvasthA ke aMtya avasthA te meAkSa che. nirjarA sarva guNuThANuM che tyAre meAkSa caudamA guNuThANAne chelle samaye ja che. ema aneka rIte nirjarA ane meAkSanA bheda che. (7) prazastAprazasta nirjarA / bhukte vipAke'rjitakarmaNAM svato / yadbhraMzanaM syAttadakAmanirjarA //
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ nirjarA bhAvanA. yanmocanaM syAttapasaiva karmaNA muddA sAmA zumakSaLA 2 sA II68|| prazasta ane aprazasta nirjarA. 287 a--nirjarA e prakAranI che, eka akAma nirjarA ane IjI sakAma nirjarA. akAma nirjarA aprazasta ane sakAma nirjarA prazasta gaNAya che. udayamAM AvelAM ke udderelAM saMcita karmInA paravazapaNe ajJAna katho bhAgavaTA thatAM je nirjarA thAya te akAma nirjarA, ane jJAna, dhyAna, tapa, saMyama ane parisaha Adi khamavAthI vinA vipAke paNa je nirjarA thAya, te sakAma nirjarA. (68) vivecana--nirjarAnuM sAmAnya lakSaNa tema ja meAkSa sAthe bheda darzAvIne A kAvyamAM nirjarAnA bheda darzAvyA che. nirjarAnA mukhyatAe e prakAra che. eka akAma nirjarA ane bIjI sAma nirjarA. AMhi kAmanA eTale kuLanI kAmanA levAnI nathI, kemake phaLanI kAmanA vinA je nirjarA karavAmAM Ave te akAma nirjarA ane kAmanAthI karavAmAM Ave te sakAma nirjarA, evA a karIe to sakAma nirjarA karatAM akAma nirA vadhAre prazasya gaNAya, paNa zAstramAM tethI ulaTuM che. akAma nirA karatAM sakAma nirjarA vadhAre prazasta zAstrakAre kahelI che, tethI sakAma ane akAma zabda aMtargata kAmanAM zabda nirjarAnI karaNIne lAgu paDe che. eTale je karaNI--anuSThAna kAmanA--IcchAthI karavAmAM Ave tevA anuSThAnathI thatI nirjarA te sakAma nirjarA ane IcchA vinA parataMtrapaNe kaSTa bhAgavatAM ke bhukha tarasa khamatAM je nirA thAya te akAma nirA. dAkhalA tarIke eka mANasane pUnA puNyayeAge IMdriyabhAganI sava sAmagrI maLI che, manabhAvatAM bhAjanA taiyAra thayAM che, chatAM vairAgyabhAvathI svataMtra icchApUrvaka khAnapAnanA padArthInA tyAga karI, upavAsa, ekaTANuM ke AyaMbila vagere tapa kare tA tethI ghaNAM kanI nirjarA thAya. A nirA kAmanAsahita
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ 288 bhAvanA-zataka anuSThAnajanya hovAthI sakAma nirjarA kahI zakAya. tethI ulaTuM bIjA koI mANasane ke janAvarane khAvAnI utkaTa IcchA chatAM parataMtrapaNathI ke aMtarAyanA cogathI, eka be divasa khAvA pIvAnuM na maLe, lAMdhaNa karavI paDe, tethI kaSTa bhogavatAM je karma bhegavAyAM tenI DI nirjarA te thAya, paNa te IcchA vinA thaela hevAthI akAma nirjarA kahevAya. IcchApUrvaka theDI paNa jJAnasahita karaNa karavAthI ghaNI nirjarA thAya, tyAre IchA vinA jorAvarIthI ke jabaradastIthI parataMtrapaNe ghaNuM kaSTa bhogavavA chatAM DI nirjarA thAya. akAma ane sakAma vacce A taphAvata che. kAvyamAMne "vataH' zabda muje vivA' e vAkyanI sAthe saMbaMdha dharAvanAra che. tethI saMcita karmone svataH-vinA prayane sahaja vipAkodaya thatAM bhegavaTa thayA pachI DALakhIthI truTatAM pAkelAM phaLanI mAphaka te karmonuM kharI paDavuM te prAye akAma nirjarA tapa, japa, jJAna, dhyAna vagere kAraNethI saMcita karmone udIraNAthI paNa udayamAM lAvI vikherI nAMkhavAM te sakAma nirjarA. akAma nirjarA sarva jIvone te paNa pratikSaNe hoya che, tyAre sakAma nirjarA dharmI chone te paNa keTalAekane pratikSaNe ane keTalAekane kadAcita ja hoya che. sakAma ni jarA sAlasAIthI ke zAhukArIthI karaja cukavavA barAbara che, tyAre ajJAnInI akAma nirjarA korTanA dabANathI ke jabaradastIthI mAlamattA japta karI karaja vasula karavA barAbara che. sAlasAIthI be Ane, cAra Ane paNa rAjIkhuzIthI karaja patI jAya che, tyAre jabaradastIthI nArAjapaNe sarva mAlamattAnI hararAjI thatAM paNa vakhate karaja rahI jAya te kedakhAnuM bhogavavuM paDe che. indriyone kAbumAM rAkhavAthI ane bhegone rAjIkhuzIe tyAga karavAthI, karmanAM karajanI patAvaTa sahelAIthI thaI zake che. patAvaTanI bIjI rItine akAma nirjarA kahIe to te kaI rIte aghaTita nathI. akAma nirjarA karatAM sakAma nirjarA samAdara karavo e A kAvyane uddeza che. (68)
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ nijI bhAvanA akAmanirjarA / icchAM vinA yatkila zIlapAlanamajJAnakaSTaM narake ca tADanam // tiryakSu kSuddhabandhavedanametairakAmA bhavatIha nirjarA // 69 // akAma nirjaze. artha-IcchA vinA kevaLa kalAjathI, ke lokeAnA dabANathI, brahmacarya pALavAmAM Ave, jJAna ane samakti vagara mithyAtva bhAvamAM bhAsakhamaNa Adi tapa karavAmAM Ave, narkanI gatimAM kSetrajanita pIDA ke paramadhAmIonA hAthathI tADana-chedana-bhedanAdi khamavAmAM Ave ane tiryaMcanA bhAvamAM bhUkha, tarasa, vadha, baMdhana, tADana vagere sahana karavAmAM Ave, e tamAma kaSTa sahana karavAnI IcchA nathI, paNa paravazapaNe sahana karavuM paDe, tethI je kama bhegavAya ane nirjarA thAya tenuM nAma akAma nirjarA. (69) vivecana-A kAvyamAM akAma nirjarAnA prakAra darzAvyA che. vidhavA strI ke je mAtra sAsu sasarAnA dabANathI, ke lokalAjathI zIyala-brahmacarya pALe che, bhUmizayana upavAsAdi kare che, tevI strIo; kedIo ke jene strI Adikane vega maLato nathI, tethI brahmacarya pALavuM paDe che, kSudhA, tarasa veThavAM paDe che; AvA prakAranuM brahmacarya ane tapa ke jemAM pALanAranI svataMtra IcchA pALavAnI nathI paNa dabANathI pALavuM paDe che, temAM paNa amuka aMze manane nigraha karavo paDe che tethI nirjarA thAya che. A AkAma nirjarAne prathama prakAra che. potAnI svataMtra IcchAthI, jJAnapUrvaka ane nigraha thato hoya to tenuM mahAphaLa prApta thAya che, paNa IrachA vagara akAma nijerAthI paNa keTalAeka azubha karmane ghaTADo thatAM kaMIka zubha gati maLe che. 19
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanA-zata. taduktaM " je ime jIvA gAmAgara nagara nigama rAyahANI kheDa kavvaDa maMDaba do muhapaTTaNA samasabAha saMnivesesu akAma tanhAe akAma chuhAe akAma baMbharavAseNaM akAma anhANaka sIyAyava daMsa masaga sea jalla malla paMka paritAveNa appataro vA bhujjataro vA kAlaM appANaM parikilesaMti parikilesitA kAlamAse kAlaM kiccA annataresu vANamaMtaresu devaloesu devattAe jIvavattAze mayaMti,......... .savAla sahahlAd ddei pannatA...sUtra. uva. a--gAma, nagara, pura, pATaNa vagere sthaLe vasatA je mANasA peAtAnI IcchA virUddha bhukha tarasa veThe che, brahmacarya pALe che, ThaMDI garamI sahana kare che, DAMsa maccharanA paritApa khame che, mela parasevA thAya te paNa sahe che; thoDA athavA ghaNuM! kALa upara kahyA mujaba phleza veThI, kALane avasare kALadharma pAmI kAI eka vANuSyatara jAtinA devatAmAM utpanna thAya che, tyAM daza hajAra varasanI jIMdagI pAme che. icchA vinA mAtra parataMtrapaNe phleza bhAgavavA jeTalA mana upara kAbU meLavavAthI mANusa devagati pAme che. akAma nirjarAnuM paNu ATaluM phaLa maLe che teA pachI jo cchiA sahita mana upara kAbu meLavI sakAma nirA karavAmAM Ave, teA tenA phaLanI zuM khAmI rahe? bIjA prakAranI akAma nirjarA ajJAna kaSTathI thAya che, eTale ke samyak dRSTi vinA tApasa khAkhI bAvA paMcAgni tApa tapI amuka vAsanAthI ke dekhAdekhIthI je kaSTa sahana kare che, jhADanI DALe uMdhe mAthe laTake che, eka page ubhA rahe che, kevaLa dUdha ke kaMda upara rahe che, aneka prakAre kaSTa bhAgave che, A kaSTa joke IcchApUrvaka bhAgavavAmAM Ave che tApaNu te samajaNu vagaranuM ajJAna sahita che, tethI tenI gaNunA akAma nirjarAmAM ja thAya che. AvA kaSTathI kaIka zubha kamanA saMcaya thatAM devagati prApta thAya kharI, paNa bhavabhramaNu na aTake, saMsAra na chUTe. bhavabhramaNa nivRtti tA mAtra sakAma nirjarAthI ja thAya che. keTalAeka khaLA upara aparimita khAjo bharavAmAM Ave che, khAvApIvAnuM 290
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ 291 nirjarA bhAvanA. pUruM maLatuM nathI, dukALanA vakhatamAM ghAsacArAnI taMgIne lIdhe bhUkhe tarase rahevuM paDe che. khAvAnI IcchA chatAM muMge meDhe bhUkha tarasa veThavI paDe che, te paNa akAma nirjarA ja che. tene samAveza akAma nijAnA prathama prakAramAM ja thAya che. jIjJAsu jananuM kartavya e che ke akAma nirjarAnA prasaMgane sakAma nirjarAnA rUpamAM pheravI nAMkhI sakAma nirjarA karavI. (9) nirnarAgata kaal : . bAhyAdibhedena tpostynekdhaa| niSkAmamevAtra zubhaM sadAzayam // kIyAdilobhena tu yadvidhIyate / proktaM sakAmaM kila madhyamaM tapaH // 70 // nirjarAnA kAraNarUpa tapanA prakAra. artha-sakAma nirjarAnuM kAraNa je tapa te bAhya ane AbhyantaranA bhedathI be prakAre che. ekekanA vaLI cha cha bheda che. anazana 1, udarI 2, vRttikSepa 3, rasaparityAga 4, kAyakaleza 5 ane paDisaMhaNayA 6. e cha bheda bAhya tapanA che, ane prAyacchitta 1, vinaya 2, vaiyAvacca 3, sajhAya 4, dhyAna 5, ane kAryotsarga 6 e cha bheda Abhyantara tapanA che. e bAra prakAranA tapamAM paNa je zuddha AzayathI koI paNa jAtanI AlokanI AzaMsA rAkhyA vagara kevaLa nijarAnA hetuthI karavAmAM Ave te niSkAma tapa ja uttama kahevAya che. je tapa, japa-kIrti, pratiSThA, sanmAna, dravya ke svargIya sukhanI lAlasAthI karavAmAM Ave te sakAma tapa utaratA prakAranuM che. (70). vivecana-sakAma nirjarAnuM mukhya kAraNa tapa che. agni jema kacarAne ke IdhaNAne bALI bhasma karI nAMkhe che, tema tapasyA karmarUpa
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ = == 292 bhAvanA-zataka, kacarAne bALI AtmAne vizuddha banAve che. senAne mela dUra karavAne jema tene bhaThThImAM nAMkhavuM paDe che, tema karmamaLa gALavAne tapasyArUpI bhaThThImAM AtmAne jhukAvo joIe. kharuM ja kahyuM che ke - kAntAraM na yathetaro jvalayituM dakSo davAgniM vinA / dAvAgniM na yathetaraH samayituM zakto vinAmbhodharam // niSNAtaM pavanaM vinA nirasituM nAnyo yathA'mbhodharaM / kaughaM tapasA vinA kimaparaM hattuM samartha tathA // 1 // artha-gIca jhADIvALA jaMgalane sApha karavuM hoya te te dAvAnaLa sivAya bIjA koI hathIyArathI thaI zake nahi; vistAra pAmelA dAvAnaLane bujhAvavAnI jarUra paDe tyAre varasAda sivAya bIjuM koI paNa sAdhana tene sarvathA zamAvI zake nahi, kadAca varasAda paNa thAya paNa te eTalo musaladhAro paDe ke gAmanAM gAma taNAvA mAMDe tyAre varasAdane vikheravAnI jarUra paDe, paNa tene vikheravAne pavana vinA bIjuM koI sAdhana nathI. jema vanane bALavA agni, agnine zamAvavA varasAda ane varasAdane vikheravA pavananI jarUra che, tema karmanA samUhane astavyasta karavA ke vikheravA tapasyA vinA bIjuM kayuM uttama sAdhana che? sAdhAraNa mANaso tapa zabdano artha vanamAM jaI upavAsa karavA ke AtApanA levI, ema samaje che; paNa tapa zabdane eTalo ja saMkucita artha nathI, kintu vizALa che. tapa mAtra kAyika ja nathI, paNa vAcika ane mAnasika paNa che. jenazAstramAM tenA mukhya be bheda che. bAhya ane AtyaMtara, jemAM bhegAdika khAnapAnane saMkeca thatAM mukhyatAe zArIrika nigraha thAya te bAhya tapa ane jemAM mukhyatAe mAnasika nigraha thAya te AvyaMtara tapa. ekekanA cha cha prakAra che. tethI ekaMdara bAra prakAra tapanA thAya che.
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ nirjarA bhAvanA tapanA 12 bheda. bAha tapa 1 anazana-eka be divasane mATe ke haMmezane mATe khAnapAnane tyAga karavo, te anazana tapa-upavAsa athavA saMthAro. uNAdarI-potAnA cAlu khorAkamAMthI thoDuM ochuM khAvuM, te uNodarI tapa be prakAre thAya che. dravyathI ane bhAvathI. khAnapAnamAM tema ja paheravA oDhavAnA dravyamAM nyUnatA karavI te dravya uNodarI ane krodha, mAna, mAyA, lobha vagere kaSA ne kamI karavA te bhAva udarI. 3 vRttisaMkSepa- Idriya ane mananI vRttione saMkSepavI athavA abhigrahAdi dhAraNa karavAM te vRttisaMkSepa tapa. ja rasaparityAga-dhI, dUdha, dahi, sAkara, khAMDa, goLa vagere raso mAMthI amuka rasane tyAga kara, arasa nIrasa AhAra kara, AyaMbila vagere tapa karavuM, te rasaparityAga tapa. 5 kAyakaleza-daMDAsana, lakuTAsana, ukuTukAsana, vIrAsana vagere Asane amuka vakhata sthira thavuM, te kAyamaleza tA. 6 paDilehaNayA-Idriyo ane manane nigraha karava, kaSAyone rokavA ke niSphaLa karavA, azubha mana vacana ane kAyAnI pravRttine aTakAvavI, ane ekAMta zAMta sthAnamAM nivAsa karavo te pasiMhaNayA tapa. Abhyantara ta5, 1 prAyachitta-pitAnA cAritranI khAmIo-dUSaNe zodhI gurUnI AgaLa prakAzI tene mATe pazcAttApa karavo athavA gurU je daMDa tarIke ta5 batAve te karavuM, te prAyachitta ta5. 2 vinaya-deva, gurU ane dharmanI bhakti bahumAna karavuM, tana manathI ane kharI lAgaNIthI tenI sevA karavI, te vinaya ta5.
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ 294 bhAvanA-zataka. ka veyAvacca-AcArya upAdhyAya ziSya milAna tapasvI sthivara sAdharmI kuLagaNa ane saMdhanI pitAnI jAte sevA bajAvavI, te veyAvacca ta5. 4 sajhAya-dharmazAstranuM vAMcana karavuM, temAMthI praznAdika pUchavA, dharmacarcA karavI, manana karavuM ane bIjAone tene upadeza karavo te svAdhyAya ta5. 5 dhyAna Arta ane raudra dhyAnane tyAga karI dharma ane zukala dhyAna dharavuM, te dhyAna tapa. vyutsarga-kAusagna-mana-vacana ane kAyAnI capaLatA ke pravRttine rokI traNenI pUrepUrI nivRtti sAdhavI, te vyutsarga athavA kAusagna tapa. upara pramANe che bAhya ane cha Abhyantara, ekaMdara bAra prakAranA tapamAM dharmanA sarva aMgone prAye samAveza thaI jAya che. bAhya ane Abhyantara, mAnasika, vAcika ane kAyika tapa karavuM te ja karmane nirjaravAno ane AtmAne svaccha banAvavAne khare mArga che. temAM koI jAtanI lAlasA rAkhavI na joIe. "nima. mevAtra ma" arthAta "no hodayA no parAkrayA no vIttivakasi cothA nathi nikriyANa. ( daza. a. 9 muM. u. 4 the ) A lokanA sukhanI IcchAthI nahi, paralokanA sukhanI IcchAthI nahi, A loka ane paraloka baMne lokonA sukhanI icchAthI nahi, kIrti mahattA ke prazaMsAnI IcchAthI nahi, kintu kevaLa karmane nirjaravA mATe tapa karavuM joIe. tethI nirAzI bhAve tapa karavuM te ja zubha tapa che. dhana kIrti ke anya koI vastunA lobhathI tapa karavuM, te madhyama athavA kaniSTha tapa gaNAya, mATe bhavya janoe sakAma nirjarA mATe niSkAma zubha tapa AcaravuM. phaLanI IcchA na rAkhatAM batAvela rIti pramANe tapa AcaravuM e ja bhavya jananuM kartavya che. (70)
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ 25 nirjarA bhAvanA nirjarAsAdhanAni / niHsvArthabuddhayA'bhayadAnamaGginAM / pAtre tathA dedhucitaM subhAvataH // antarvizuddhayA''zraya bhAvanAgiri / cedicchasi tvaM kaTukarmanirAm // 71 // - nirjarAnA bIjA sAdhana. artha-he bhadra! je tuM kaTavipAkI tIvra karmanI nirjarA karavAne icchatA hoya to niHsvArthabuddhithI bhayabhIta prANIone abhayadAna Apa temaja caDatA bhAvathI supAtramAM ucita vastu dAna tarIke Apa. aMtaHkaraNanI zuddhi karatAM karatAM bhAvanArUpa parvata upara cahaDI tenA ucca zikharane Azraya kara. (71) vivecana-tapathI jema nirjarA thAya che, tema dAna ane bhAvanAthI paNa ghaNAM karmanI nirjara thAya che. A kAvyamAM nirjarAnAM traNa kAraNe darzAvyAM che. abhayadAna, supAtradAna ane zubha bhAvanA. rALa che amathALa. suya. a. 6 ThuM. arthAta-badhAM dAnamAM abhayadAna zreSTha che. abhaya eTale koIne paNa bhayathI mukta karavo. sAta prakAranA bhayamAM maraNubhaya sauthI vadhAre kharAba che. maraNanA bhayamAM AvI paDelA prANIne jIvanadAna ApI tene bhayathI mukta kare, tethI tene je khuzAlI thAya che tevI khuzAlI bIjI koI paNa cIjathI thaI zake nahi. sUyagaDAMga sUtranI TIkAmAM abhayadAnanI zreSThatA upara eka coranuM daSTAMta ApeluM che. daSTAMta-vadhasthAne laI javAmAM AvatA eka carane joI rANIoe rAjAne mAravAnuM kAraNa pUchyuM. eka rAjapurUSe tene khulAso karyo, tyAre cAra rANIomAMnI eka rANue corane eka
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ 96 bhAvanA-zataka. divasa bacAvavA rAjAne araja karI. rAjAe eka divasanI chUTa ApI. rANIe te corane snAna karAvI, sArAM vastro paherAvI, bhajana karAvI, eka hajAra sonAmaherenI bakSIsa ApI. tenI spardhAthI bIjI rANIe bIje divase corane bacAvavA rAjAne araja karI, te paNu rAjAe mAnya rAkhI. te rANIe prathama rANInI mAphaka satkAra karavA uparAMta lAkha sonAmaheronI bakSIsa karI. tevI ja rIte trIjI rANIe eka divasa mAgI lIdho, ane karoDa sonAmahoronI bakSIsa karI. ceAthI rANIe vicAra karyo ke eka divasanI zuM mAgaNI karavI ? rAjAe ekadA ApeluM vacana mArI pAse che. tenA badalA tarIke A corane haMmeza mATe vadhathI mukta karuM. ema dhArI corane bacAvavAnI rAjAnI pAse mAMgaNI karI. vadhArAmAM kahyuM ke mane ApeluM vacana pALavuM hoya to coranI sajA pAchI kheMcI le. rAjAe kabula karyuM tyAre tene jamADI kaMI paNa bakSIsa ApyA vinA rANuM vidAya karatI hatI, teTalAmAM bIjI rANIoe tene hAsya karyuM ke ApaNe ATalI ATalI bakSIsa ApI ane eNe to kaMi paNa ApyuM nahi. tyAre ethI rANIe kahyuM ke meM sau karatAM vadhAre ApyuM che. tene sApha karAvavo hoya to A corane ja pUchI juo. jyAre corane pUchayuM tyAre teNe javAba Apyo ke tamArI hajAra lAkha ke kareDa senAmahoranI bakSIsa karatAM AjanI jIvitadAnanI bakSIsa uMcI che, kemake - dIyate mriyamANasya / koTiM jIvitameva vA // dhanakoTiM na gRhNIyAt / savoM jIvitumicchati // 1 // artha-maratA mANasane eka mANasa karoDa sonAmahero Ape, ane bIjA hAtha upara jIvitadAna Ape, to te mANasa karoDa senAmahero nahi le, paNa jIvitadAna svIkAraze, kemake sarva kaI jIvavAne Irache che.
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ nirjarA bhAvanA. 297 meghakumAranA cha hAthInA bhavamAM eka sasalAne jIvitadAna ApyuM tethI tiryaMca yonimAMthI manuSya thayo ane te paNa rAjakumAra. megharatha rAjAe eka pArevAne abhayadAna ApyuM tethI tIrthaMkara nAmatra upAryuM ane soLamA zAMtinAtha tIrthakara thayA. abhayadAnanI mAphaka supAtradAnanA yogathI paNa ghaNA jIvoe azubha karmanI nirjarA karI tIrthaMkara nAmagotra upAmyuM che. bhagavatInA paMdaramAM zatakamAM revatI gAthApatie sihA aNagArane utkRSTa bhAvathI bIjorApAka vaherAvyo tethI saMsAra parita karyo ane tIrthaMkara nAmagotra upAryuM. vipAkamAM sumukha gAthApatie caDatA bhAvathI tathA rU5nA sAdhune dAna ApyuM tethI saMsAra parita karyo. AvAM aneka daSTAMto AgAmomAM ane graMthamAM che. svArthabuddhithI abhayadAna ApavAmAM Ave, ke caDatA bhAva vinA supAtradAna karavAmAM Ave temAM teTaluM phaLa maLatuM nathI ane vadhAre nirjarA thatI nathI. eTalA mATe kAvyamAM "niHsvArthavRddhA" "gumAvataH" e be hetuvAcaka pado mUkyAM che. paramArthabuddhithI ane haDatA bhAvathI-kharI lAgaNIthI je ApavAmAM Ave temAM ja karmano vaMza thAya che. maraNanA bhayanI peThe AjIvikA pUrI na thatI hoya te paNa eka bhaya che. AjIvikAnA bhayathI sIdAtA yogya purUSone sahAya ApI te bhayathI bacAvo te paNa eka abhayadAnanuM pagathIyuM che. sAdhuo jema supAtra gaNAya che, tema sArI sArI jJAnanI saMsthAone paNa pAtra tarIke gaNI zakAya; kemake pAtriyA rUti vAntra-arthAta pApathI bacAve te pAtra, e artha pramANe je saMsthAo samAjane pApathI bacAvI zake tene paNa pAtra kahI zakAya. temAM tana, mana ane dhanathI sAhAya karavI te paNa supAtradAnanuM eka uttama pagathIyuM che. vyAje syAdviguNaM vittaM / vyavasAye caturguNam // kSetre zataguNaM proktaM / pAtre'nantaguNaM bhavet // 1 //
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ 298 bhAvanA-zataka' artha-vyAje mUkavAthI vadhAremAM vadhAre bamaNuM lAbha thAya, vyApAramAM bahu to guNa lAbha thAya, kSetra-jamInamAM vAvavAthI bahu to saguNo lAbha thAya, paNa pAtramAM Apela vastune anaMtaguNo lAbha maLe che. nirjarAnuM trIjuM kAraNa aMtaHkaraNanI zuddhipUrvaka zubha bhAvanA bhAvI adhyavasAyanA uMcA zikhara upara rahaDavuM batAvyuM. bhAvanA. ane zubha adhyavasAyanuM paNa eTaluM badhuM baLa che ke thoDA vakhatamAM ghaNuM karmo tethI gaLI baLI jAya che. bharUdevI mAtA ane bharata cakravartInAM daSTAMta suvidita che. marUdevI mAtA hAthInA heddA upara. bhAvanAnA baLathI kevaLa pAmI mokSamAM birAjyA. bharata mahArAjane arisA bhuvanamAM potAnI chabI jotAM jotAM eka AMgaLI vIMTI vagaranI khAlI jaNAI tethI zobhAhIna jaNAvA lAgI. A uparathI. bIjI AMgaLImAMthI AbhUSaNa utAryuM, eka pachI eka sarva AbhUpaNa utAryA ane tenA uparathI mamatva utaratuM gayuM. Akhare sarva paugalika racanAnI asthiratA anityatAnuM paryAlocana karatAM zubha. bhAvanAnI zreNue haDatAM haDatAM kevaLajJAna pAmyA. mAtra zubha bhAvanAnA baLathI siddhi meLavI. A bhAvanA mAtra vacananI ke rasa vagaranI lukhI hoya te tethI kAma thaI zakatuM nathI, mATe temAM aMtaHkaraNanI vizuddhinI AvazyakatA darzAvI che. aMtaHkaraNa jema saraLa, niSkapaTa, vizuddha hoya, tema tema temAMthI uMcI bhAvanAo uddabhava pAme che. malina aMtaHkaraNamAM kadI paNa sArI bhAvanA uThI zakatI nathI. mATe aMtaHkaraNane nirmaLa banAvI bhAvanAnA rasane uddabhavavAne avakAza Apavo. uparanAM traNa kAraNa ke tapanA veyAvacca ane dhyAna e bhedamAM samAI jAya che to paNa tenI vadhAre AvazyakatA batAvavAne khAsa judAM pADI tenuM varNana karavAmAM AvyuM che. (71)
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ nirjarA bhAvanA jJAnameva nirjarAyA mukhyasAdhanam / ajJAnakaSTAzritatApasAdayo / yatkarma nighnanti hi varSakoTibhiH // jJAnI kSaNenaiva nihanti tad drutaM / jJAnaM tato nijjaraNArthamarjaya // 72 // jJAna e ja nirjarAnuM mukhya sAdhana che. artha-ajJAnakaSTa karanArA bALatapasvIe karoDa varSa sudhI bhAsakhamaNa kare, sUryanI AtApanA le, kuzanA agra bhAga upara rahI zake teTalA ja anAjanuM pAraNuM karIne upara mAsakhamaNa kare, AvI karoDa varasanI tapasyAthI te jeTalAM karmo khapAve, teTalAM karmo jJAnI purUSa jJAnabaLathI eka kSaNamAtramAM khapAvI zake che, ema zAstramAM spaSTa rIte kaheluM che, mATe he bhadra ! karmone joIne sApha karanAra uttama pANI je jJAna-AtmajJAna tene zodha ane tene ja saMcaya kara, ke jethI sarvathA karmonI nirjarA thatAM mokSapadanI prApti thAya. (72) vivecana-A kAvyamAM ajJAnapUrvaka tapa karatAM jJAnanI vizeSatA darzAvI che. jaM annANI kammaM / khavei bahuyAhiM vAsakoDIhiM // taM nANI tihiMgutto / khavei usAsametteNaM // 1 // artha--ajJAnI je karma karaDe varase paNa na khapAvI zake, teTalAM karmo jJAnI traNa gupti (managupti, vacanagupti ane kAyamukti) nA baLathI eka zvAsozvAsa jeTalA vakhatamAM khapAvI zake che. mAme mAse u jo bAlo / kusaggeNaM tu bhujai // na so suyakkhAya dhammassa / kalaM agghai solasiM // 1 // utta. a. 9 gA. 44,
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ ha00. bhAvanA zataka artha-bALa-ajJAnI mAsa mA khamaNanuM tapa karI dAbhaDAnI aNu upara anAja rahe teTalAthI mAtra pAraNuM karI upara mAsakhamaNuM kare, topaNa te mANasa zAstrasaMmata samyaga jJAnayukta dharmanI soLamI kaLA-aMzanI barAbarI karI zake nahi. upadezamALAmAM dharmadAsa gaNIe kahyuM che ke, sijhaMti caraNarahiyA dasaNarahiyA nasijhaMti / artha-cAritryathI patita thaelA siddhi pAme, paNa darzanasamyakatvathI bhraSTa thaelA siddhi na pAme. darzana ane jJAna sahacArI hevAthI, darzanathI bhraSTa thaela jJAnathI paNa bhraSTa thAya che. uparanAM sarva padyamAM jJAnanI zreSThatA darzAvI che. ajJAna e kriyAnuM eka kalaMka athavA jhera che. tAmali tApasanuM khyAna bhagavatI sUtramAM suvidita che. teNe 60 hajAra varasa sudhI ugra tapa karyuM, chaTha chaThanAM pAraNuM ka, sarvanI AtApanA lIdhI, paNa te sarva ajJAna dazAmAM karyuM, tethI tenuM phaLa mAtra devagatimAM IzAneMkanI padavI maLI. eTalI karaNI je jJAnabhAvamAM karI hota te teTalA tapathI sAta jIvo mukti prApta karI zakata, ema upadezamALAmAM kahyuM che. bIjA hAthapara dhannA aNagAre jJAna sahita karaNa karI, to nava mAsamAM savIrthasiddha mahAvimAna meLavyuM ane ajunamALIe cha mAsamAM karma khapAvI siddhi meLavI. je kaMI karavuM te samajIne karavuM. AMdhaLI doDathI bhAgye ja ISTasiddhi thAya. sAdhAraNa rIte khADAmAM paDavuM ke avaLe mArge bhaTakavuM e ja AMdhaLI doDanuM pariNAma che. keTalIka vAra aMdhazraddhA paNa ajJAnanuM ja pariNAma lAve che. yathArtha jJAnane ja samyagU jJAna kahevAmAM Ave che. yathArtha jJAna meLavavAne dareka mANase kezIza karavI joIe. saddagurUno coga meLavo joIe. saddagurU ane satazAstra sivAya samyam jJAna ghaNe bhAge maLI zakatuM nathI. svataHjJAna prakaTe evuM to kadAca ja bane, e Akasmika yoga apavAdarUpa che, tethI jJAnaprApti mATe prayatnanI jarUra che. mATe ja kahyuM
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ nirjA bhAvanA 301 ke-" jJAna tato ningarAyamageya '' arthAta teTalA mATe nirAne arthe jJAnanuM upArjana kara, eTale ke dhana upArjanane mATe jeTalI kALajI rakhAya che tenA karatAM paNa vadhAre jJAnaprApti mATe kALajI rAkhavI. (72) jJAna kriyAbhyAM mokSaH / re'nantajanmArjitakarma vargaNAstvaM cennirAkartumapekSase tamAm // jJAnena sArdhaJca tapastadAcara / vinApo nahi vastrazuddhikRta / / 73 / / jJAna ane kriyA anenI jarUrIAta. a-anaMta lavAthI saMcita thaelA karmInI va NuAne ekadama dura karavAne jo hArI utkaTa IcchA hAya tA jJAnanI sAthe tapa-kriyA Acara, jJAna vagaranuM tapa jema kAma karI zakatuM nathI, tema tapa-kriyA vagaranuM jJAna paNu sathA kAryasAdhaka thaI zakatuM nathI, dheAkhI eka vastrane dhAve che, tyAre tene Aga ane pANI atenI jarUra paDe che. eklA agni lugaDAne bALI nAMkhe che, ane ekaluM pANI sUkSma melane gALI zakatuM nathI, tethI pANImAM vastrane rAkhI nIce baLatuM karI jema vastrane zuddha kare che, tema jJAna e pANI samAna ane tapa te agni samAna che. te baMnenI jarUrIAta AtmarUpa vastrane sApha karavAmAM paDe che, mATe ja kahyuM che ke 66 jJAna kriyAbhyAM mokSaH (37) 39 vivecana--uparanA kAvyamAM jJAna sahita kriyAnuM samarthana karyuM che. udIraNAthI udayamAM lAvIne ke svataH udayamAM AvelA kanI nirjarA karavAne ane krIne nirjarAnA prasaMga ja na Ave teTalA mATe navAM karmI na sagrahavAne mATe e cIjanI jarUra che, jJAna ane kriyA. je jJAnanI binajarUrIAta mAnI kevaLa kriyAne ja sAdhana tarIke mAne che, ajJAna bhAve mAsakhamaNA kare che, paMcAgni
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ 302 bhAvanA-zataka tApa tape che ke sUryanI AtApanA le che teonI kriyA kharUM phaLa ApI zakatI nathI. te darzAvavAne prathamanA kAvyamAM jJAnanI mahattA batAvI che. "paDhamaM nAkhe to cA " (daza. a. 4 thuM.) prathama jJAna ane pachI dayA-kriyA. jJAna mArga darzAve tyAre kriyA paMtha kApe che. jJAna vagaranI kriyA ghAMcInA baLadanI kriyA jevI che. baLadanI AMkhe pATA bAMdhIne Akho divasa ghAMcI tene calAve che, paNa paMtha jarI paNa kapAtuM nathI. sAMja paDatAM pATA chUTe che, tyAre e ne e ghANuM ane e ne e sthaLa te bApaDe jue che. tema kriyA vagaranuM jJAna paNa joIe tevuM kArya sAdhI zakatuM nathI. jahA kharo caMdaNa bhAravAhI / bhArassa bhAgI nahu caMdaNassa // evaM khu nANI caraNeNa hINo / nANassa bhAgI nahu suggaIe // 1 // artha-jema gadheDe pITha para lAdela caMdananAM lAkaDAM upADI jAya che, paNa tene caMdananI sugaMdhanuM bhAna nathI. tene mana jevAM bAvaLanAM lAkaDAM tevAM ja caMdananAM lAkaDAM, arthAta caMdananAM lAkaDAM tene mAtra bhArabhUta ja che. tema cAritranA guNathI rahita jJAnIzAstravettA kenegrAphanI pleTanI mAphaka zAstranA artho mAtra potAnA magajamAM bhare che, paNa tene kazo upayoga karatA nathI. * sAkara sAkara" ema bolyA karavAthI sAkaranI mIThAza meDhAmAM AvatI nathI, paNa sAkara khAvAthI ja tenI mIThAza Ave che. davAnA guNa jANavAthI darda maTatuM nathI paNa davAnuM sevana karavAthI dardI maTI zake, tema jJAnane paNa vartAnarUpa koTImAM mUkavAthI lAbha thAya che. jJAnane khare upayoga karaNa-sadAcArathI ja thAya che arthAta jJAna vagaranI kriyA AMdhaLI che ane kriyA vagaranuM jJAna luluM che. AMdhaLAne jema lulAnI madada joIe tema lulAne AMdhaLAnI jarUra paDe che. saMjogasiddhI saphalaM vayaMti / nahu egacakkeNa raho payAi / aMdho ya paMgU ya vaNe samiccA / te saMpauttA nagare paviThThA // 1 //
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ nirjA bhAvanA 33 a--eka paiDAthI ratha cAlI zakatA nathI, paNa enA sacAgathI ja ratha cAle che ane kAryanI saphaLatA thAya che. AMdhaLeA ane pAMgaLA bhegA thaI vanamAM cAlyA te nagarabhegA thayA. dRSTAMta--kAI eka vanamAM eka jhADanI nIce eka lulA mAsa beThA hatA. teTalAmAM DaeNmAM khAtA khAtA eka AMdhaLA mANasa rastA na maLavAthI Ama tema bhaTakatA hatA. daramyAna te vanamAM dAvAnaLa-- agni saLagI uThayo. lulAe AMdhaLAne khelAvI cetavaNI ApI ke bhAI ! dAvAnaLa cheka najIka AvI puggA che, mATe AMhithI have tarata palAyana karavuM joie. AMdhaLAe javAba dIdhA, mArAmAM cAlavAnI zakti tA che paNu lAcAra chuM ke mane mArga sujhatA nathI. lulAe kahyuM, dosta ! tArA pagamAM zakti che tema mArI AMkhamAM jovAnI zakti che, paNa pagamAM cetana nathI. mA` tA sujhe che paNa cAlavAnI zakti nathI. jo tuM mane madada kare tA huM tane madada karUM. eka bIjAnI sahAyathI ApaNe salAmata jagyAe pahoMcI zakIzuM. AMdhaLAe kahyuM H bhUla che, huM tane mArA khabhA upara besADuM ane tuM mane rastA batAva. tArI madadathI huM mAga zAdhI zakuM ane mArI madadathI paMtha kApI zakAze. Ama bane jaNu saMpa saMpI eka bIjAne madada karavAthI aTavI ulla'thIne gAma bhegA thaI gayA. evI ja rIte bIjI eka AMdhaLA ne pAMgaLAnuM joDaluM vanamAM bheguM thaI gayuM, paNa te ane takarAramAM paDI gayA. eka bIjAne madada na karI. eTalAmAM agni cAre tarapha pharI vaLyA, temAM ane jaNu khaLI muA. tene mATe vizeSAvazyakamAM kahyuM che ke-- hayaM nANaM kiyAhINaM / hayA annANao kiyA / pAsaMto paMgulo daTTho / dhAvamANo ya aMdhao // 1 // atha--jema pAMgaLA DhekhatA hatA ane AMdhaLA doDatA hatA, paNa eka bIjAne madada karI nahi, ane chuTA chuTA paDI gayA tA
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ 304 bhAvanA-Ataka. baLI muA, tema kriyA ane jJAna paNa bhegAM na thAya, arthAt kriyA hAya, paNa jJAna na heAya, athavA nAna hoya, paNa kriyA na hoya. tA te baMne hataprAya che. joke ceAthe guNuThANe kriyA vagaranuM jJAna che ane te amuka aMze phAyadAka che, paNa AMhi tenI apekSA lIdhI nathI. jJAna kriyA ane jeTalA phAyadA kare che teTalA phAyadA ekaluM nAna karatuM nathI ema batAvavAne AMhi Azaya che. prathamanA kAvyamAM jJAnanI zreSThatA batAvI che ane A kAvyamAM jJAnakriyAnI samatAlatA batAvI che. te sApekSa che, tethI paraspara virUddha che evI AzaMkA karavAnI nathI. prathamanA kAvyamAM ajJAna sahita kriyA karatAM ekalA jJAnanI zreSThatA jaNAvI che. AmAM nAnasahita kriyAnI ja zreSThatA batAvI che. te paraspara avirUddha che. je ekalA jJAnane ja meAkSanuM sAdhana mAne che athavA je ekalI kriyAne ja meAkSanuM sAdhana mAne che teneA paNa khulAsA A kAvyamAM che ke ekathI nahi, paNa enA sahacAripaNAthI ja mukti prApta thAya che. karmInI nirjarA karI Atmazuddhi meLavavA icchanAre prathama zAstrIya jJAna meLavavuM. jJAna meLavIne hitAhita, kartavyAkatavya, satyAsatya, lAbhAlAbha vagere dvandvanuM yathArtha pRthakkaraNa karI, adbhuita akatavya asatya ane lAbhavagaranI vastune parityAga karI, hita kartavya ane lAbhavALI satya vastunA samAdara karavA, sanmArge cAlavuM, sadanuSThAna karavuM, parApakAra parAyaNa thavuM, ke jethI kanI nirjarA thavAnI sAthe Atmazuddhi thAya. jJAna e jaLa che, ane tapa athavA cAritra te agni che. e enA ceAga jema vastranA cIkaNAmAM cIkaNA melane paNa ALI nAMkhI vastrane zuddha banAve che, tema jJAna ane kriyAnA yeAga AtmAnA karmAMrUpa melane bALI bhasma kare che, mATe nirjarA bhAvanAmAM Atmazuddhi mATe jJAnayiAmyAM mokSaH " e apavAda vagaranA siddhAMtane bhUlI javA niha. (74) -
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ (20) sToka mAvanA. [ nija rA vagere daraka banAvo lokamAM bane che, sarvanuM adhiSThAna lAka che, mATe nijA bhAvanA pachI loka bhAvanAnuM svarUpa darzAve che. ] zAlinIvRttam / dazamI lokabhAvanA / dharmAdharmoM pudgalaH khaatmkaalaa| etadravyAbhinnarUpo hi lokaH // tatrAkAzaM sarvataH sthAyyanantametanmadhye vidyate loka eSaH // 74 // dazamI loka bhAvanA. artha-dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, pudagalAstikAya, jIvAstikAya ane kALa, e cha dravyo-padArthone je samudAya te ja leka kahevAya che. lokane evo koI bhAga nathI ke jayAM uparyukta cha padArthomAM koI padArtha na hoya. nirUkta che padArtho je bhAgamAM vyApta che te bhAganI "ka" evI saMjJA che.
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ 306 bhAvanA-zataka nirUkta cha padArtho paikI AkAzAstikAya sarvatra vyApaka che, tyAre bIjA pAMca tenA vyApya che. eTale AkAza pAMca dravyanI sAthe paNa che ane pAMcathI bahAra paNa che. te ananta che, eTale tene cheDe keI laI zake nahi, te AkAzAstikAyanI vacce cha dravyanA samUharU5 lekatava vidyamAna che. (74) vivecana-jema vana zabda judI judI jAtanAM jhADane samUha vAcaka che, arthAt jhADone samUha te ja vana. jhADanA samUha sivAya vana jevI bIjI koI vastu nathI, tema loka zabda paNa dharmAstikAyAdi dravyano samUhavAcaka che. dhamastikAyAdi cha dravyone samUha te ja leka. cha dravyonA samUha sivAya loka jevI koI jUdI vastu nathI. athavA je jamInamAM vRkSone samUha che te vRkSavALI jamInanuM nAma jema vana che, tema je AkAzavibhAgamAM dharmAstikAya Adi cha dravyone samUha che te samUhavALA AkAzavibhAganuM nAma loka che. AkAza e cha dravyamAMnuM eka dravya che. jaina zAstramAM ekaMdara che dravyota che. cha dravyamAM jagatanA sarva padArthone samAveza thAya che, arthAta jagatamAM A cha dravya sivAya sAtamuM dravya-tava nathI. chamAM prathama dravya dharma-dharmAstikAya che. jema pRthvI uparanA vAtAvaraNamAM havA bharI che, samudramAM pANI bharyuM che tema lokanA sarva bhAgamAM dharmAstikAya nAmane padArtha bharyo che. havA ane pANI, varNa, gaMdha, rasa ane sparzavALAM che, tethI najare dekhAya che, tene sparza thAya che, tyAre dharmAstikAyamAM rUpa, raMga, gaMdha, rasa ke sparza nathI, tethI najare dekhAtuM nathI, tema tene sparza paNa thaI zakato nathI, eTale te ApaNuM IkiyAthI grAhya nathI, paNa lakSaNagamya che athavA atItadarzI ke kevaLajJAnIne pratyakSa grAhya che. gativALA padArtho-jIva ane pugalane gati karavAmAM madada karanAra dharmAstikAya che. jema mAchalAmAM gati hovA chatAM paNa pANI vagaranI jamInamAM te cAlI zakatuM nathI, kamaLamAM khIlavA guNa hovA chatAM sUryodaya
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ lAka bhAvanA 307 vinA khIlI zakatuM nathI, tema leAkanA kAI paNa bhAgamAM dharmAstikAya na hoya tyAM pudgala ke jIva gati karI zake nahi, arthAt gatimAM sahAya karavAne-nimitta thavAnA guNa dharmAstikAyaneA che. khI dravya adharmAstikAya che, te paNa prathama dravyanI peThe salAkavartI vaNuM gadha rasa spa rahita che. te padArthIne sthira rAkhavAmAM sahAya kare che. trIjuM dravya AkAzAstikAya che, te sarva padArthonA adhizvAnarUpa che. jagat-lAka ke dunIyA A AkAza tattvanA eka TapakAmAM che. AkAza anaMta che. dunIyA jevaDA anaMta khaMDa ke seMkaDA AkAzanA karavAmAM Ave tApaNa tenA cheDe AvI zake nahi. te niHsIma- aparimita che. leAka jeTalA bhAgamAM che teTalA bhAganA AkAzanuM nAma DhAkAkAza ane tethI bahAra aleAkAkAza che. joke leAkAkAza ane aleAkAkAzanI vacce kAI killA, gaDha, dhrurI ke lIMTI nathI paNa dharmAstikAya. Adi khIjAM pAMca drabyA jyAM pUrAM thAya che tyAMthI ja lAkAkAzanI athavA lAkanI hada badhAya che. AkAzanA guNu avakAza ApavAneA che. pANIthI bharelA kaLazAmAM dekhItI rIte jarI paNa jagyA dekhAtI nathI, paNa temAM eka mUphIbhara sAkara ke mIThuMM nAMkhavAmAM Ave teA te samAi jAya che. dvekhItI jagyA vinA A kAMthI samAyuM ? kaLazAnA pANImAM paNa AkAza che, pANInA aNuo vacce aMtar raheluM che, mIThuM ke sAkaranA aNue pANInA aNue karatAM paNa sUkSma banI te aMtamAM-avakAzamAM samAI gayA. AkAzanA guNa vastune avakAza ApavAnA che. ceAthu dravya kALa che. te e prakAranuM che. eka kriyArUpa ane khIjuM vanarUpa. prathama sUryanI gatithI--kriyAthI thatA kSaNu, AvalikA, dhaDI, paheAra, divasa, ahArAtra, pakSa, mAsa, va, yuga vagere samayarUpa kALa mAtra aDhIdvIpamAM-manuSyakSetramAM ja che. bIjo vartanarUpa kALa yAkanA sarva padArthI upara varte che. jInAnA navA ane navAnA junA ema paryAyAnuM parivartana te A vanarUpa kALathI ja thAya che, te paNa
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ 308 bhAvanA-zataka varNa gaMdha rasa sparza rahita mAtra lakSaNagamya padArtha che. pAMcamuM dravya pulAstikAya che. rUpa, rasa, gaMdha, sparza vagere je koI paNa padArthamAM hoya to te mAtra pudgalamAM ja che. A jagatmAM je kaMI vastu dekhAya che, ApaNI dRSTigocara thAya che, suMghAya che, cakhAya che, sparzIya che, AkRtimAna che, te sarva pudgala ja che. chUTA paramANuone bhegA thavuM ane vikharAI javuM e pudgalane dhama athavA svabhAva che. lokamAM pula dravya na hota to jUdI jUdI AkRtio, jUdA jUdA dekhAvo, vividha rasa, vividha gaMdha, zabda, prakAza vagere je ApaNane dekhAya che te kazuM hoI zakata nahi. khAna, pAna, vicAra, bhASA, zvAsozvAsa vagere saghaLI pudgalanI ja lIlA che. javane lAgatAM karmo paNa putala ja che. saMsArI jInAM sarva jAtanAM zarIra paNa putala ja che. pula paramANurUpe ane skaMdharUpe che. bethI vadhAre paramANuenA joDANathI banela vastu pudgalanA skaMdha tarIke oLakhAya che, ane chuTA chuTA vibhakta paramANuo pulanA paramANuo tarIke oLakhAya che. pula sivAya kaI paNa vastunA paramANuo nathI. chaThuM dravya jIva-AtmA che. AtmAnuM lakSaNa cetanA-caitanya athavA jJAna darzana che. jANavuM, dekhavuM, samajavuM, e kArya AtmA sivAya bIjA keIthI thaI zakatuM nathI. AtmAne rUpa, rasa, gaMdha, sparza nathI. te svasaMvedya eTale pitAnA jJAnathI ja pote prakAzita che, ane pote je pitAne jANI zake. aMdhArAmAM bIjI vastuone jANavAne dIvAnI jarUra paDe che, paNa dIvAne jevA bIjA dIvAnI jarUra nathI, ke sUryane oLakhavA bIjA sUryanI jarUra nathI, tema AtmAne oLakhavAne bIjA AtmAnI jarUra nathI, paNa potAnA prakAzathI ja-anubhavathI ja gamya che. tene anAdithI karmane saMga hevAthI te karmane yuge bIjAM karmo kare che. ane tenAM phaLa sukhaduHkharUpe bhagave che. te pite kartA joktA che. sukha ke duHkhanI - lAgaNI AtmAne ja che. te be prakAranAM che, karmasahita ane karma
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ loka bhAvanA 309 rahita. prathama prakAranA saMsArI ane bIjA prakAranA siddha, buddha, mukta kahevAya che. mukta AtmAne zarIra ke koI paNa paulika lIlA sAthe saMbaMdha nathI. te mAtra svasvarUpamAM lIna che. saMsArI jIvane darekane pulanuM joDANa che. te darekane karmanuM AvaraNa che. tene lIdhe sukha, duHkha, lAbha, alAbha, hAni, vRddhi vagerenI prApti thAya che. pratyeka zarIranA adhiSThAtA AtmA jUdA jUdA che. AvA anaMta AtmAo che. lokano koI paNa bhAga AtmA-jIva vagarano khAlI nathI. uparyukata cha dravyo eka bIjAnI sAthe otaprota thaI lekAkAzamAM rahelAM che. te otaprota chatAM potapotAnA svabhAvamAM sthita che. sonuM ane mATI eka rUpe maLI javA chatAM ke dUdha ane pANI otaprota thavA chatAM pitAnA svabhAvane kAyama rAkhe che. tema chae dravyo potapotAnA svabhAvane kadI choDatA nathI. ukta cha dravyanI svasvabhAvamAM sthiti e ja lokanI sthiti che. kAvyamAM cha dravyano krama chaMdanI yojanA mATe badalavAmAM AvyA che, paNa kharo krama dharma, adharma, AkAza, kALa, putala ane jIva, ke je upara darzAvyo che te ja che. (74) nAyaM loko nirmitaH kencinno| kopyasyAsti trAyako nAzako vA // nityo'nAdiH sambhRto'jIvajIvaivRddhihAsau paryayAnAzrayete // 75 // lekane kartA keNa? artha zuM A lokane kaI banAvanAra che? Ane uttara nakAramAM ja che. arthAta A loka keIe banAvela nathI, tema A lakana pAlaka (pAlana karanAra) ke nAzaka-saMhArakartA paNa koI
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ 310 bhAvanA-zataka nathI, tyAre zuM te potAnI meLe utpanna thayo?-uttara-nahi. te kadI utpanna ja thayo nathI. anAdi kALathI che, che ane che. tema kaI vakhate sarvathA nAza paNa pAmavAne nathI, kintu te nitya-zAzvata che. jaDa ane caitanya, jIva ane ajIvathI bharelo che. zaMkA-jyAre loka nitya-zAzvata che tyAre to caya upacaya-vadhaghaTa-hAnivRddhi paNa lokamAM thavI na joie? uttara-cha dravyanI dravyarUpe vadhaghaTa ke hAnivRddhi thatI nathI, chatAM hAnivRddhi dekhAya che te paryAya AzrI che. paryAya anitya che eTale temAM hAnivRddhino kaMI bAdha nathI. (75) vivecana-"jAgoLe DhoI ja vAruM na mAnI, na cAhuM na bhavai, na kayAI na bhvissi| bhaviMsu ya bhavai ya bhavissai ya / dhuve, gis, sAyag, kag, aravaNa, mavadig, ji. naci puLa te bhaga, za. 2 u. 1 lo. artha-A lokanA kALa para vicAra karatAM jaNAya che ke te koI bhUtakALamAM nahoto ema nathI, vartamAnakALamAM nathI ema paNa na kahevAya, bhaviSyamAM koI vakhate A leka nahi hoya, ema paNa na kahI zakAya. tyAre hato, che ane haze, ema kahI zakAya. te dhruva che, niyata che, zAzvata che, akSINa che, avyaya che, avasthita che ane nitya che, tethI kadI paNa teno aMta nathI. bhagavatInA upalA pAThamAM zrImana mahAvIre baMdhaka saMnyAsInA praznonA uttaramAM lokanuM ja svarUpa batAvyuM che te uparathI lokanI sthitine khyAla thaI zake che, paNa tenA upara kaMIka vadhAre uhApoha karavo jarUra che. jyAre bhUtakALamAM koI paNa vakhate A loko abhAva nahato, temaja bhaviSyakALamAM koI paNa vakhate tene abhAva thaze nahi, tyAre vartamAnakALamAM te tenuM astitva pratyakSa siddha ja che, athata A loka anAdithI che, ane anaMtakALe paNa tene cheDe nahi Ave. anAdi ane anaMta vastu kRtrima hoI zake ja nahi. jyAre loka-jagata banyuM ja nathI tyAre tenA kartAne savAla
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ loka bhAvanA 311 raheto ja nathI, te paNa keTalAka lokonI evI mAnyatA che ke A jagata kRtrima-baneluM che. gAMDa, allA ke Izvare te banAvyuM che. Ane khulAso ApavAne prakRta kAvyanuM nirmANa thaeluM che. A jagat dharmAstikAya Adi cha dravyanA samUharU5 che. je A che dravyamAMnuM koI paNa dravya na hoya te jagata koI kALe nahotuM ema kahI zakAya, paNa je tema hoya to jagatUnA banAvanAra Izvara ke khudAnI ja hayAtI kayAM rahI ? sRSTikartA mAnanArAoe IzvaranI hayAtI te jagata pahelAM mAnavI ja paDaze. je tema mAnyuM to pachI IzvaranI koI paNa bhAgamAM sthiti hevI joIe. AkAza sivAya sthiti saMbhavita nathI, mATe IzvaranI pahelAM AkAza tattva paNa hovuM ja joIe. Izvara pite caitanyarUpa hevAthI Atmatatva paNa che. je kALamAM jagata nathI, ane Izvara che, te kALa paNa eka tattva jagata pahelAM siddha che. zUnyamAMthI jagata banavuM asaMbhavita hovAthI jemAMthI jagata bane te pudgala dravya paNa jagata pahelAM siddha che, pudagala paramANuonA AkarSaNa vikarSaNa sivAya kaI paNa kRti banI zake nahi ane AkarSaNa vikarSaNa gati ApanAra dharmAstikAya ane sthiti ApanAra adharmAstikAya vinA banI zake nahi, tethI dharmAstikAya ane adharmAstikAya paNa jagata pahelAM hovAnuM puravAra thAya che. Ama IzvaranI hayAtI mAnatAM tenA pahelAM dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, kALa, pudgala ane jIva e chae dravya siddha thAya che, ke je cha dravyane jena zAstra "laka' evI saMjJA Ape che. jagatane banAvanAra Izvara pahelAM paNa cha dravyamaya jagata jyAre siddha ja che tyAre Izvare zuM banAvyuM? A cha tava sivAya sAtamuM to tattva nathI ke jene izvare banAvyuM hoya. tema ema paNa na kahI zakAya ke Izvara jeTalA bhAgamAM rahe che teTaluM AkAza, teTalA bhAgane dharmAstikAya, adharmAstikAya, teTalo kALa, teTalA pugalo ane te eka ja AtmA hato. bAkInuM
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ 312 bhAvanA-zataka AkAza dharmAstikAya Adi Izvare banAvyAM. ema to tyAre kahI zakAya ke dharmAstikAya, adhamastikAya, AkAzAstikAyanA judA jUdA kakaDA hoya, paNa tema to che nahi, e dravyo to avicchinna akhaMDa ekarUpa ja che. tene eka bhAga pahelAM hoya ane bIje bhAga pachI bane e kema saMbhave ? kadAca dharma, adharma, AkAza, kALa ane jIva e pAMca dravya pahelethI ja hoya, ane eka pudgala dravya Izvare banAvyuM ema kahIe topaNa ghaTita nathI. kadAca Izvarane pitAne azarIrI mAnIe to IzvaranI pAse pudgala nahotuM ema kahI zakAya, paNa vinA pudgale pugalarUpa A jagata banyuM zemAMthI? " nAsato vire mAvo nAmAvo vigate saMta" A gItAnA siddhAMtamAM kahyA mujaba asatamAMthI sat thatuM nathI, ane satamAMthI asata thatuM nathI. te pachI zUnyamAMthI ekaDo thAya zI rIte ? eTaluM ja nahi paNa azarIrI nisaMga karmarahita paramadayALu sarvajJa paramezvarane sRSTikartA tarIke kalpavAmAM tenI sarvajJatAmAM, dayALupaNAmAM, nyAyIpaNAmAM ane sarva sAmarthyamAM paNa khAmI AvI paDe che. A jagata je dayALu IzvaranuM baneluM hota to temAM mAra, marakI, yuddha, roga, duHkha vagere kazuM heta ja nahi, kemake IzvaranuM parama sAmarthya hovAthI te dayALupaNane lIdhe umadAmAM umad paramasukhI jagata banAvata, paNa AvuM banAvata nahi. vaLI temAM pApI adharmI eka paNa chava banAvata nahi, ke jene zikSA ApavA mATe potAne avatAra dhAraNa karavo paDe. paNa kharuM to e che ke temAM Izvarane kai paNa rIte hAtha nathI. jIva, karma ane vastuonA te te guNane lIdhe A saghaLA avanavA pheraphAro thayA kare che. mukhya cha dravya te haMmezA kAyama che, lektattva te avichina zAzvata nitya che. pRthvI, parvata, nadI, sarovara, gAma, jaMgala, vasati, ujajaDa vagere pheraphAra kALa, pavana, varasAda, dharatIkaMpa vagere kudaratI banAvo ane mANasanI hIlacAlathI thAya
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ lAka bhAvanA 313 che. A pheraphAra, rUpAMtare ane avasthAMtare te lokanA paryAye che. paryAyamAM hAni-vRddhi caya-upacaya che paNa loka dravya zAzvatanitya che, jIva ajIvathI bharelo che, jemAM tene koI utpAdaka nathI tema tene pAlaka ke saMhAra karanAra paNa koI nathI (75) 'lokamAnam / ucce caivedadigrajjumAnastanmadhyAMze merumUlaM tato'yam // bhakto loko madhyamukhyaistribhAgamadhye tiryakardhva U'styadhodhaH // 76 // - lokavasatiH / tiryagloke santi tiryaGmanuSyAH / prAyo devA Urdhvaloke vasanti // niicailoke nArakAdhAH prabhUtAH sarvasyAgre muktajIvAH sukhADhayAH // 77 // lokAkRtiloMkavibhAgamAnazca / AyAmo'dho rajjavaH sapta muule| madhye caikA brahmaloke ca paJca // prAnte tvekA saptarajjurghano'sya / nyastazroNIhastamAkRtizca // 78 // sAnu mAna. artha-lokanA nIcenA cheDAthI uparanA cheDA sudhI eka kalpita derIvaDe mApavAmAM Ave to te dorI cauda rAjanI lAMbI
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ 314 bhAvanA-zataka thAya, (rAjanuM pramANu zAsrAMtaramAM joi levuM ) arthAt ce nIce A leAka cauda rAja pramANe che. lokanA madhya bhAgamAM eka mera nAmanA parvata che, tethI leAkanA traNa bhAga paDayA che. merUnA sama- tAla bhAga te madhya leAka, uparanA bhAga te urdhva leAka, ane merUnI heThenA bhAga te adheA leAka kahevAya che, eTale ke menI sImAthI eka lAkanA "urdhvaleAka, adhA leAka ane tik loka evA traNa bhAga paDayA che. (76) lAkanI vasati. 39 madhya leAka athanA tik leAkamAM tiryaMca ane manuSyA mukhyatve vase che, (joke vALuvyaMtara jabhakA jyAtiSI devatA paNa tirthaMk leAkanI hadamAM vase che paNa temanI gauNutA che) urdhva leAkamAM mhATe bhAge devA-vaimAnika devatAe vase che, ane adhA leAkamAM nArakI bhavanapati vagere asure vase che. traNe leAkane agra bhAge eTale leAkane zikhare nirUpAdhika parama sukhamAM magna evA muktasiddha AtmAe avasthita thaelA che. (77) lAkanI AkRti ane leAka vibhAgAtuM mAna. che. labAI paheALA adhA lAkanA vistAra sAta rAjanA che, eTale adheA leAkanI uMcA sAta rAjanI che, ane adheA leAkane nIcaDhA bhAga sAtamI narkanA pradeza sAta rAjanA pahALeA che. madhya leAka-tiyak leAka eka rAjanA lAMkhe paheALA ane tenI uMcAi 1800 jojananI che. urdhva leAkanI uMcAI mATherA sAta rAjanI pAMcamA devalAka pAse pAMca rAjanI che, ane pachI sakAyAtAM sAcAtAM sarvArthasiddhane cheDe eka rAjanI laMbAI paheALAi che. laMbAi paheALA ane uMcAI sarakhI karavAne leAkanuM dhana karavAmAM Ave te dhanIkRta leAka sAta rAjanA lAMkhe paheALA ane uMcA thAya che. leAkanA AkAra jema kAI purUSa jAmA paherI,
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ loka bhAvanA 315 be paga pahoLA karI, keDa upara hAtha mUkI, phudaDI phare ne jevo AkAra thAya tevo che. (78) vivecana-lenI uMcAI cauda rAjanI che. ahiM rAja zabda raju zabdane apabhraMza che. rajaju eTale dorI. A pRthvI upara asaMkhyAta dvIpa ane asaMkhyAta samudra che. temAM saumAM bhayadIpa A jaMbudvIpa che. tene pharate samudra ane samudrane pharato dvIpa, evI rIte eka dvIpa ane eka samudra che. uttarottara ekekanI laMbAI paheLAI AgalA karatAM bevaDI che, jemake jaMbudvIpanI laMbAI pahoLAI eka lAkha jejananI to tene pharatA lavaNasamudranI laMbAi pahoLAI be lAkha jejananI. ema bevaDA vadhatAM chello svayaMbhUramaNa nAmane samudra Ave che. eka tarapha badhA dvIpa samudro ane eka tarapha ekalo svayaMbhUramaNa samudra, arthAta ardhAmAM badhA dvIpa samudro ane ardhAmAM svayaMbhUramaNa samudra che. svayaMbhUramaNa, ardha rAju pramANamAM che ane bAkInA badhA dvIpa samudro ardha rajaju pramANamAM che. svayaMbhUramaNanA pUrvanA cheDAthI pazcimanA cheDA. sudhI eka derI bAMdhavAmAM Ave che te derI eka rajaju (rAja) pramANanI thAya. TuMkAmAM pRthvI uparanA sarva zrI ane sarva samukonI jeTalI laMbAI athavA pahelAI che teTaluM pramANa eka rAjanuM che. A rajajuthI (rAjathI) je lekane mApavAmAM Ave eTale ke lokanA nIcenA cheDAthI lokane uparane cheDe rajajuthI mApIe to cauda raju thAya. lokanuM madhyabiMdu merU parvatanA mULamAM che. trIchA lekanI ke jaMbudIpanI vacovaca merU nAmano parvata che. tene pAye eka hajAra jejanane jamInamAM uDe che ane 99000 je jana jamIna upara uMce che. jamInanI sapATI upara daza hajAra je jananI tenI laMbAI pahoLAI che. tenA barAbara madhya bhAgamAM gostanAkAre cAra upara ne cAra nIce ema ATha rUcaka pradeza che.
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ 316 bhAvanA-zataka. te daza dizAonA keMdrasthAnarUpa che, arthAta tyAMthI saghaLI dizAo zarU thAya che. tenAthI navase je jana nIce adho lekanI zarUAta thAya che, te nIce cheka sAtamI narkanA taLIyA sudhI adhe cheka che. adhe lokanI upara 1800 jejana sudhI, eTale rUcaka pradezathI navase jojana nIce ane 900 jejana upara, ema 1800 jejanamAM tiryapha lokanI hada che ane tyArapachI tenA upara cheka mokSa sudhI urva loka gaNAya che. A traNa vibhAgane ja svarga, matya ane pAtALa loka paNa kahe che. tiya loka bhavya loka tarIke paNa prasiddha che. traNa lokamAM adho loka ane urva lekanI pahoLAI karatAM uMcAI vadhAre ane amuka bhAgamAM sarakhI che, tyAre trIchA lakanI uMcAI karatAM laMbAI pahoLAI vadhAre che, kemake uMcAI mAtra 1800 jejananI ja che, tyAre laMbAI paheLAI eka rajajunI che. adhe leka ane urva lokanI laMbAI pahoLAI ekasarakhI nathI. cheka nIcethI laIe te adhe lokamAM sAta pRthvIo che. temAM sAtamI pRthavI ke je sAtamI narka kahevAya che, tenI laMbAI paheLAi sAta rAjanI che, ke je adhe lokanI uMcAI karatAM kaMIka ochI che, paNa nIcenA bhAgathI ekeka pradeza cAre taraphathI ghaTatAM ghaTatAM chaThI narka AgaLa eka rAjano ghaTADo thayo. chaThI pRthvIchaTho narka rAjanI lAMbI pahoLI che. A krame ekeka pradeza ghaTatAM pAMcamI pRthvI pAMca rAjanI, cothI pRthvI cAra rAjanI, trIjI traNa rAjanI, bIjI be rAjanI ane pahelI pRthvI-prathama narka eka rAjanI lAMbI paheLI che. trIchA lokanI paNa A ja laMbAI pahoLAI che. tyAra pachI upara caDIe te ekeka pradezanI vRddhi thatAM, urdhva lokamAM pAMcamA devalokanI hadamAM pAMca rAja pahoLAI che. ATalI pahoLAIe pahoMcyA pachI pAcho ekeka pradezano ghaTADe thavA mAMDe che, te lekane urva cheDe pahoMcatAM eka rAjanI pahoLAI rahe che. A pramANe lokanI AkRti traNa sarAvaLA jevI thAya che,
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ lAka bhAvanA 317 eTale ke pahelA sarAvaLA uMdhA mUkIe, tenA upara khIjo sarAvaLA sIdheA ane trIjo tenA upara uSA mUkIe, prathamanA dhA sarAvaLA jevA adhA leAka nIce paheALA ane upara sAMkaDA, khIjA sIdhA sarAvaLA jevA trIchA leAkanI upara pAMcamA devalAka sudhIne bhAga nIce sAMkaDA ane upara paheALA, trIjA dhA sarAvaLA jevA pAMcamA devalAka uparanA bhAga nIce paheALA ane upara sAMkaDA, athavA jAmA paherI keDanI e tarapha e hAtha rAkhI phudaDI krUratA mANasanA AkAra jevA lAkanA AkAra che. paga pAse paheALA, nAbhI pAse sAMkaDA, kANI pAse paheALA ane mastaka pAse sAMkaDA che. pagane ThekANe sAtamI na, nAbhine ThekANe trIA leAka, kANIne sthAne pAMcamA brahmaleAka ane mastakane sthAne meAkSa che. pahelI narkanA neAdiSa dhanavA ane tanavAnI nIce je asakhyAta jojana pramANu AkAza che temAM asaMkhyAta jojana nIce jae tyAM lAkanA madhyabhAga che. ceAthI narkanI nIce dhanAdi ghanavA ane tanavA pachI AkAzamAM ardha jhAjherU jaie tyAM adheAleAkanA madhyabhAga che. pAMcamA devalAkanA riz2anAmane pAcaDe urdhva leAkanA madhyabhAga che. A lokane jo dhanAkAre kahapIe-eTale ke laMbAI, paheALAI ane uMcAi ekasarakhI karIe, teA sAta rAjanI uMcAI, sAta rAjanI laMbAi ane sAta rAjanI paheALAI A leAkanI thai zake, kemake A lokanA ekeka rAjanA kakaDA kalpIe teA 343 thAya, temAM adhelAkanA 196 ane uleAkanA 147 dhanarAja che. traNase teMtALIza rAjanuM ghanamULa 7 thAya mATe dhanIkRta leAkanuM pramANu sAta rAja che, te A pramANeH-leAkanA madhyamAM eka rAjanI laMbAI, paheALAI ane cauda rAjanI uMcAI pramANe trasanADI che, tenA sAta rAjanA e kakaDA karI bhegA karIe eTale e rAjanI paheALA ane sAta rAjanI uMcAInA eka kakaDA thayA. pachI adheA lAkanA trasanADInI dakSiNanA ardhuM upara uttaranuM a` UMdhuM karI mUkIe,
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ 318 bhAvanA-zataka to te traNa rAjanI pahoLAI ane sAta rAjanI uMcAIne eka kakaDe the. te pahelAmAM umerIe te pAMca rAjanI pahoLAI ane sAta rAjanI uMcAIno kakaDo thayo. pachI urva lokamAM pAMcamA devalokamAM jyAM pAMca rAjanI pahoLAI che, tenI upara ane nIcenA baMne bAjunA kakaDA ekabIjA upara uMdhA mUkIe te be rAjanI pahoLAI ane sAta rAjanI uMcAIno eka kakaDe thayA. te pAMca rAjanA kakaDAmAM umerIe tyAre sAta rAjanI uMcAI ane sAta rAjanI laMbAI pahoLAIne ghanIkRta loka thayo. sAta rAja lAMba, sAta rAja pahoLo ane sAta rAja uMce hoya, tenA ghanarAja 343 thAya che. adhelakamAM ratnaprabhA, zakaraprabhA, vAluprabhA, paMkaprabhA, dhumaprabhA, tamaprabhA ane tamatamAprabhA nAmanI sAta pRthvIo-sAta nI che. ekeka narkamAM meDInA mALanI peThe pAthaDa ane AMtarA che. pAthaDAmAM nAkane utpanna thavAnA ane rahevAnuM nakavAsA che. sAte narkamAM ekaMdara 8400000 nakavAsA che. temAM nArthIo zIta, uSNa, bhUkha, tarasa vagere atyaMta duHkha bhogave che. prathamanI traNa narka sudhI paramAdhAmIo duHkha Ape che ane nIcenI cAra narkamAM aMdara aMdara laDI duHkha bhogave che. pahelI ratnaprabhA pRthvInuM eka lAkha eMsI hajAra jojananuM piMDa che, temAM eka hajAra jajana upara mUkIe ane eka hajAra jojana nIce mUkIe, vacce 178000 jejananI polAramAM 13 pAthaDA ane 12 AMtarA che. AMtarAmAM daza bhavanapati jAtinA devatAonAM sAta kroDa 72 lAkha bhuvane che. temAM bhavanapati devatAo vase che, uparanA eka hajAra jojanamAM upara nIce ekeka so jejana mUkIe to vacce 800 jananI pilAramAM vANuvyaMtara jAtinA devatAone nivAsa che. uparanA so jejanamAM upara nIce daza daza jojana bAda karatAM vaccenA 80 jananI pilAramAM jaMkA devatAo vase che. pahelI pRthvInI sapATI upara asaMkhyAta
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ lAka bhAvanA 319 dvIpasamudro che, temAM manuSya ane tiryaMca uparAMta vANuSya tara jAtanA devatAonAM paNu nagara che, ane jyAtiSI devatAonI rAjadhAnI che ane jaMbudrIpa, dhAtakIkhaDaddIpa ane apuSkaradvIpa ema aDhI dvIpamAM manuSyanI vastI che. aDhI dvIpanI bahAra manuSyA nathI, kintu ekalA tiryaMcA che, te uparAMta kAI kAI ThekANe vyaMtara ane jyAtiSI devatAonAM krIDAsthAna tathA nivAsasthAna che, tyAM temanI AvajA che. pRthvInI sapATI uparathI 780 ejana jaie tyAM jyAtiScakra Ave che. caMdramA, sUrya, graha, nakSatra ane tArA e pAMca jAtanA jyAtiSI devatA che. tenAM vimAnAne jyeAtikra kahevAmAM Ave che. te nyAtikra 110 jojananI uMcAimAM che. 780 jojanathI 900 jojana sudhImAM tenI hada pUrI thAya che. tyAMthI asakhyAta kroDAkroDa jojana upara bhAra devalA paikI pahelA ane ojo devalAka Ave che. te ane joDAjoDa che. eka a caMdramA ane anne pUrNa caMdramAne AkAre che. asaMkhyAtA jojananI lakhAI paheALAImAM che. tyAM vaimAnika jAtinA devatAo vase che. tyAMthI asaMkhyAta jojana upara trIjo ane ceAthe devaseAka joDAjoDa a ardha caMdramAne AkAre che. tyAMthI asaMkhyAta asaMkhyAta jojanane AMtare uparAupara pAMcamA, chaThThA, sAtamA ane AThamA devalAka che. tyAMthI asaMkhyAta ejanane AMtare navame ane dazamA devoAka joDAjoDa che. tyAMthI teTale ja AMtare 11 meA ane 12 meA devalAka joDAjoDa che. tyAMthI asaMkhyAta jojana upara leAkarUpa purUSanI grIvAne sthAne nava praiveyaka che, te traNa pratara-pAthaDA upara che, ekeka pratara upara traNa traNa traiveyaka che. AMhi traiveyaka jAtinA devatAo vase che. tenA upara sukhane sthAne pAMca anuttara vimAna che. cAra dizAmAM cAra ane eka sarvAMsiddha vimAna vacce che. AmAM vasanArA devatA sarvotkRSTa che, ekalA sarvathA bALa ke yAgInI mAphaka nirvikAra samyaphUdaSTi ja che! che. nava caiveyaka
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ 320 bhAvanA-zataka ane pAMca anuttara vimAnamAM rAjyataMtra nathI, sarva svataMtra aharSidra devatA che. jene ghaNamAM ghaNuM traNa ke pAMca bhava karavAnA che tevA jIvo ja anuttara vimAnamAM AvI zake che. pAMca anuttara vimAnanI upara bAra jojanane aMtare siddhizilA che. ATha je jananI madhya bhAgamAM jADI che. madhya bhAgathI cAre bAjue ekeka pradeza pAtaLI paDatAM cheDe mAMkhInI pAMkha karatAM paNa pAtaLI sphaTikamaya che. tenA upara eka jojananA chelalA gAune cheThe bhAge eTale 333 dhanuSya ane 32 aMgula jeTalA kSetramAM siddha bhagavAna svasvarUpamAM lIna thayA thakA rahyA che. ahi lokanI hada, athavA dharmAstikAya Adi pAMca dravyanI hada pUrI thAya che. tyAra pachI aloka che. mAtra eka AkAza dravya che. lokanA sarva sthAnamAM dareka jIva anaMtI anaMtI vAra upajI Avyo che, chatAM hajI kAryanI siddhi thaI nathI, tethI ema ciMtavavuM ke lokanA agrabhAge akSayasthAna che, temAM mArA nivAsa kevI rIte prApta thAya? (76-77-78). lokasya sthitiH / pRthvI toye tacca vAyupratiSThaM / sopyAkAze syaattto'lokdeshH| yatrAkAzaM dravyamekaM vihAya / nAnyatkiJcidvidyate'nantake'smin // 79 // lekanI sthiti artha-jenA upara sarva prANuo rahe che te pRthvI ghodadhijaLane AdhAre che. te ghanodadhi, vAyu-ghanavAne AdhAre ane ghanavA tanavAne AdhAre rahe che. te tanuvAyu paNa AkAzane AdhAre che.
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ lAka bhAvanA 321 A AkAzane amuka bhAga mUkayA pachI alokanI hada Ave che. te alokamAM eka AkAzAsti sivAya bIjuM eke dravya nathI. mAtra eka AkAza te paNa sImA vagaranuM anaMta che tethI aloka paNa anaMta che. (78). vivecana-vihALe te diH pAtA? zocamA ! kavi logaThii panattA taMjahA AgAsapaiThie vAe, vAyapaiThie udahI, udahipaiThiyA puDhavI, puDhavIpaiThiyA tasA thAvarA pANA ajIvA jIvapaiThiyA jIvA kammapaiThiyA, ajIvA jIvasaMggahiyA jIvA kammasaMggahiyA. bhaga. za. 1 u. 6 The. artha-lokasthiti keTalA prakAranI che ? he gautama! ATha prakAre lokanI sthiti kahI che, te A pramANe-prathama AkAzane AdhAre vAyu. (tanavA) vAyunA AdhAre udadhi-ghanedadhi, ghanodadhine AdhAre pRthvI, pRthvIne AdhAre trasa ane sthAvara jIvo, jIvane AdhAre ajIva-udArikAdi zarIra, karmane AdhAre jIva rahe che. ajIva jIvathI saMgrahita che ane jIva karmathI saMgrahAle che. A rIte ATha prakAre lokanI sthiti che. bhagavatInA upalA siddhAMtamAM bekanI sthiti darzAvI che. sthAvara, basa, jIva, ajIva vagere padArtho pRthvI upara rahe che. e to suvidita che, paNa A pRthvI zAne AdhAre rahI che, e eka gaMbhIra savAla che. AnA saMbaMdhamAM anya zAstrakAronI judI judI kalpanA che. koI to kahe che ke A pRthvI zeSanAganI pheNa upara tene AdhAre rahI che. A ghaTanA saMbhavita lAgatI nathI, kemake AvI heTA pAyAvALI, ane atula vajanavALI pRthvI zeSanAganI pheNa upara rahe, e na mAnI zakAya tevI vAta che. jaina zAstra A saMbaMdhe evo khulAso kare che, ke A pRthvIne pAye ghodadhi upara 21
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ == = = == ==== ==== bhAvanA-zataka. che. pRthvI aparimita-asaMkhyAta jananI che, tema ghodadhi paNa asaMkhyAta jananA vistAramAM che. nIcenA bhAgamAM sAta pRthvI che. te pratyekanI nIce pharato ghanodadhi che. jema jhADane pharatI chAla hoya che, tema pRthvInI cAre bAjue pharate ghodadhi nAmano padArtha che. te jAta pANunI che, paNa te thINuM ghI sarakho che. nIcenA madhya bhAgamAM 20 hajAra jajananI tenI jADAI che paNa tyAMthI ekeka pradezanI pAtaLAI thatAM cheka uparane che. mAtra cha je jananI jADAI rahe che. bIjI pRthvInA ghanodadhinI paNa evI ja sthiti che, paNa cheDAnI jADAImAM jananA eka tRtIyAMzane vadhAro thAya che. ema dareka pRthvInA ghanedadhinI jADAImAM ekeka tRtIyAMzane vadhAre thatAM sAtamI narkanA ghodadhinI jADAI cheDe ATha jananI che. madhya bhAgamAM sAtenA ghodadhinI jADAI 20 hajAra jejananI che. laMbAI pahoLAI ane paridhi asaMkhyAta jananI che. ghanodadhinI nIce ghanavAyunuM vajana che. te vidharmI ghI sarakhe che. te ghane dadhinI cAre bAjue pharato che. laMbAI, pahoLAI ane paridhi asaMkhyAta je jananI che, tema madhyamAM jADAI paNa asaMkhyAta jananI che, paNu pAtaLuM paDatAM paDatAM che. mAtra sADAcAra jojananI ja pAtaLAI rahe che. A pramANe pahelI narkanA ghanavAyunuM che. bIjI nake jo jana, trIjIe 5 jejana, ethIe pA jejana, pAMcamIe pA jana, chaThIe pA je jana ane sAtamInA ghanavAyunI jADAI 6 je jananI che. ghanavAyunI nIce tenI cAre bAjue pharate tanuvAyu che te tapAvyA thI sarakho che. tenI laMbAI pahoLAI paridhi ane madhyamAM jADAI asaMkhyAta jananI che. jADAI ghaTatAM ghaTatAM cheDe mAtra deDha jojananI jADAI rahe che. nIcenI pRthvIomAM pratyeka pRthvIe , bhAgane vadhAre thatAM sAtamI narkanA tanuvAyunI jADAI be jajananI che. tanavAyunI nIce asaMkhyAta jana pramANe AkAza che. sAtamI narkanA AkAzanA asaMkhyAta jejana mUkayA pachI dhama
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ lAka bhAvanA 3ra3 stikAyAdi bIjA pAMca dravya pUrA thAya che, eTale tyAM lokanI hada paNa pUrI thAya che. pachI aleka Ave che. temAM AkAza sivAya bIjuM koI paNa dravya nathI. lAkaDAnA traNa pAtrAne jhuDa hoya, temAM jema traNa pAtrA eka bIjAnI aMdara rAkhyA hoya, tevI rIte tanavA, ghanavA ane ghanodadhi e traNe valaya eka bIjAnI aMdara goThavAelA che. trIjA nAnA pAtrAmAM jema koI vastu rAkhavAmAM Ave tema ghane dadhinA valayanI aMdara pratyeka pRthvI che. mahATA pAtrAnI bahAra jema AkAza hAya tema tanavAne pharatuM AkAza che. pAtrAnA sAta jhuDA AkAzamAM cheDe theDe AMtare upara upara laTakAvelA heya, tema sAta pRthvIo pitatAnA ghodadhimAM upara upara sthita che. pRthvI ane aloka vacce upalA bhAgamAM mAtra bAra jojananuM aMtara che. te 6 jojanane ghanodadhi, 4 janane ghanavA ane nA janane tanavA, ema bAra jojana. pachI aloka Ave ane sAtamI narkanA traNa valayanA 16 jajana thatA hovAthI 16 jananuM aMtara che. A sAta pRthvI uparAMta devaloka paNa ghodadhine AdhAre rahyA che. te AvI rItaH-pahelA be devaloka ghodadhine AdhAre che, trIje, cotha ane pAMcamA devaloka ghanavAne AdhAre che; chaTho, sAtamo ane AThame ghanedadhi ane ghanavA e bene AdhAre che; navamAthI savaWsiha sudhI eka AkAzane AdhAre pratiSThita che. (79) sukhduHkhhaanivRddhiiH| uccairuJcaivartate saukhyabhUminIMcarnIcairduHkhadRddhiH prakAmam // lokasyAgrastyutkaTaM saukhyajAtaM / nIcaiH prAnte duHkhamatyantamugram // 80 //
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ 324 bhAvanA-zataka. dazamabhAvanAyA upsNhaarH| uccaiHsthAnaM tvAtmanazcitsvabhAvAnIcairyAnaM karmalepAdagurutve / / tasmAddharma karmamuktyai vidheyaa| lokAgre syAyena te sthAnamarham // 81 // sukha-duHkhanI hAni-vRddhine kama. artha-lokanA nIcenA cheDAthI jema jema upara jaIe tema tema duHkha ochuM ane sukhanI vRddhi thatI Ave ane uparanA cheDAthI jema jema nIce jaIe tema tema sukhanI hAni ane duHkhanI vRddhi. upara upara sukhanI vRddhi thatAM lekanA agrabhAge-uparanA zikhare jyAM siddha mukta cho rahe che tyAM utkRSTamAM utkRSTa sukha che ane lakano je nIce prAnta sAtamI narkane pradeza tyAM utkRSTamAM utkRSTa bhayaMkara duHkha che. (80). dazamI bhAvanAno upasaMhAra jIvanI caitanya zakti agurulaghu svabhAvavALI che, eTale tene svabhAva urdhvagAmI che, ane tejasu zarIrAdi gugala gurUlaghu che. gurUtvavALI vastuno nIce javAno svabhAva che, jethI pudgalanA saMge jIvana nIce gamana thAya che. jema jema karmane lepa adhika ane pugalane saMga vizeSa, tema tema A jIva nIcenA sthAnamAM janma dhAre che, ane jema cisvabhAvanI nirmaLatA, tema tema jIvanuM urvagamana thAya che. jyAre sarvathA karma nirlepa thAya che tyAre kevaLa cisvabhAvathI lokane agra bhAge avasthiti thAya che. mATe he bhavya! je lokanA agra bhAge sthiti karavAnI abhilASA hoya te karmane lepa TALavAne ane cine nirmaLa svabhAva prakaTa karavAne dharmanuM sevana karI Atmika guNane prakaTa kara. (81)
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ lAka bhAvanA 325 vivecana--uparanAM be kAvyamAM lokanA ucca pradezamAM ane nIca pradezamAM sukha duHkhanI kevI sthiti che, tathA te zAthI prApta thAya che, te batAvyuM che. AgalA kAvyathI eTaluM te jaNAyuM che ke nIce nAka, vacce manuSya tathA tiryaMca, upara devatA ane sarvathA lokane agra bhAge siddha bhagavAna birAje che. nIcANanA bhAgamAM sAtamI narkanA nAkane jeTaluM duHkha che, teTaluM uMcANanA bhAgamAM vasatA sarvArthasiddha vimAnanA devatAne sukha che. AyuSya baMnenuM 33 sAgaropamanuM che. pahelAne teTalA vakhata sudhI jyAre duHkha bhegavavAnuM che, tyAre bIjAne teTalA vakhata sudhI sukha bhegavavAnuM che. ethI paNa upara siddha bhagavAnane hada vagaranuM anahada sukha-zAMti hoya che. uMcI ane nIcI sthiti vacce sukha duHkhano keTalo taphAvata che, te thoDA zAstrIya dAkhalAthI samajI zakAze. sUyagaDAMga sUtranA pAMcamA adhyayanamAM nAkanI sthiti para A pramANe varNana che - te para tamilaMdhare vizvAmita . gA. 3. artha-teo narkamAM paDe che, ke je narkane dekhAva atyaMta ghora-bhayaMkara che, jemAM prakAzanuM te nAma nathI, prakAzane badale gADha aMdhakAra bharyo che ane tApasvAbhAvika kSetranI garamI eTalI to pracaMDa che ke tenI AgaLa agnine tApa kazA hisAbamAM ja nathI. tyAM tApa ane TADha keTalI che, te spaSTa zabdomAM uttarAdhyAyananA 19 mA adhyayanamAM mRgAputra A pramANe kahe che - nA chuM mana Do. phrotayLo ta . naug vecanA 3STha | mAyA re mag | u. a. 19. artha-A lokamAM agni jevo usNu che, tenA karatAM anaMtaguNa vadhAre narkamAM uSNu vedanA che. (mRgAputra kahe che ke) tevI vedanA meM jogavI che.
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 bhAvanA zava narkamAM kevA bhayabhIta zo khelAya che ? haNa chiMda bhiMda NaM daheti / sadde suNittA parahammiyANaM / te nAragAo bhayabhinnasannA / kakhaMti kannAma disaM vayAmo // sUya. a. 5 gA. 6. ara--Ane sugarathI mArA, Ane taravArathI chedA. Ane bhAlAthI bhedI nAMkhA, Ane agnimAM bALA, AvA paramAdhAmIonA zabdo sAMbhaLI bhayabhIta thatA nArkI nAsI chuTI javAnA rastA zAdhe che, paNa kayAMya javAnI kharI nathI. ........................ ane tu sUlAhiM tisUlisAhiM / dIhAhiM vidhdhUNa ahe karaMti // suya. a. 5. gA. 9. atha--jyAre kAI nArkI bhAgavAnuM kare che, tyAre tene lAMbA bhAlA ke trizuLathI vIMdhIne paramAdhAmI haiphe pADe che. narkanA du:khanuM eTaluM badhuM varNana che, ke je sAMbhaLatAM hRdaya kapI uThe. AvI vedanA nArkInA thavA dinarAta bhAgavyAM kare che. sAta narkamAM pahelI karatAM khIjImAM, ane khIjI karatAM trIjImAM yAvat sarvathI nIce sAtamI namAM atula vedanA duHkha che. adheAlAkanI upara triSTA leAkamAM mukhyatve tiryaMca ane manuSyA vase che, tyAM joke duHkha che, cahulAm-- sArIramANasAiM dukkhAiM tirikkha joNIe / mANussaM ca aNicaM vAhijarAmaraNaveyaNA pauraM // ubavAi. mAnasika duHkhA che, vyAdhi, rAga, jarA, nathI ochuM che.. a--tiryaMca yAnimAM zArIrika ane tyAre manuSyabhavamAM AyuSyanI asthiratA, maraNu vagerenI pracura vedanA che; paNa A du:kha
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAjabhA narka jeTalI uSNa vedanAzIta vedanA, bhukha, tarasa, richA lekanA prANuone nathI. tyAMthI upara jatAM vaimAnika devatAo ke je urvalokamAM rahe che, tyAM chiI leAka jeTaluM dukha nathI, paNa tyAM AyuSya lAMbu, vediyazakti, manavAMchita bhega, divyaddhi, divya sukha, divya anubhava vagere sukha. che. jema jema upara jaIe tema tema lAMbI jIMdagI, niviSayatA, kaSAyanI maMdatA, adhika Rddhi, Adhaka ujavalatA ane adhika sukha che. sauthI uparanA sarvArtha sihanA devatAonuM avarNanIya sukha che. tetrIsa sAgaranuM temanuM AyuSya che. temanA eka vakhatanA AhAranI vapti 33 hajAra varasa sudhI cAle che. tetrIza pakhavADIe zvAsozvAsa le che. potAnI zao upara caMdravAna ThekANe metInAM jhumakhAmAMthI rAga-rAgiNaenI dhvani ane batrIzavidha nATakanI racanA thAya che. te jotAM jotAM khaTapaTa vagaranA ciraMkAlIna sukhamAM samaya nigamana kare che. tenA u5ra lekhanA agrabhAge siha bhagavAna birAje che; caTu koI paDihayA siddhA! / kahiM siddhA paDiThiyA ? // kahiM boMdi caittA nN| kasya gaMtUNa sijjhaI ? // 1 // aloge paDihayA siddhA / loyaggeya paDiThiyA // ihaM boMdi caittA gaM / tattha gaMtUNa siNjhaI // 2 // urvAI artha-prazna-siddha bhagavAna kaye ThekANe aTakayA? kaye ThekANe sthita thayA? kayAM zarIra choDayuM ane kyAM jaIne siddha thAya che ? uttara-aloka AgaLa siha aTakayA, lokane agrabhAgeche siha sthita thayA, Ahi-A jamIna upara zarIrane chaDI lekane agabhAge jaI siha buha mukta thayA. A sthAnamAM keTaluM sukha che, tenuM varNana zAstrIya pramANupura sara karavuM vadhAre ucita che.
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ ha28 bhAvanA-zataka Navi atyi mANusANaM / taM sokkhaM Naviya savvadevANaM // jaM siddhANaM sokkhaM / avvAbAhaM uvagayANaM // 1 // jaM devANaM sokkhaM / savvaddhA piMDia aNaMtaguNaM // Naya pAvai muttisuhaM / NatAhi vaggavaggUhi // 2 // siddhassa suho rAsI / samvaddhA piMDio jai havejA // so'NaMta vagga bhaio / savvAgAse Na mAejA // 3 // jaha jAma koi miccho / nagaraguNe bahuvihe viyAgaMtoM // na caie parikaheuM / uvamAhiM tahiM asaMtie // 4 // - uvavAI. artha-dareka jAtanI bAdhA-pIDAthI rahita thaelA siddha bhagavAna je sukha bhogave che, te sukha manuSya ke devatA, keine paNa nathI. 1. devatAnA sarva kALanuM sukha ekatra karI tenuM eka piMDa banAvI tene anaMtaguNa karIe, eTaluM ja nahi, paNa tene anaMtI vAra vargane varga karIe topaNa sihanA sukhanI barAbara te sukha thaI zake nahi. 2. siddhanA sarva sukhanuM eka piMDa banAvI tenA anaMtA bhAga karIe, temAMno eka bhAga AkAzamAM vikherIe, te loka ane aloka baMnene AkAza bharAI jAya, te paNa te khuTe nahi. 3. daSTAMtakoI eka rAjA vanamAM kriDA karavA gayo hato. tene gheDe tene aTavinA viSama mArgamAM laI gaye. bhUkha, tarasa ane zramathI khinna thaelo rAjA pANInI zodha karavA lAgyo, teTalAmAM eka jaMgalI mANasa tene maLyo. teNe pANI pAyuM ane khAvAnuM paNa ApyuM. rAjAne tethI ghaNuM zAMti thai, tethI saMtuSTa thaelo rAjA te bhilane potAnI sAthe laI Avyo. eka bhavya maMdiramAM tene utAra Apyo. umadAmAM umadA khAnapAnanI cIje tene ApavAmAM AvI. paheravAne kimatI vastro ane AbhUSaNe ApyAM.
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ 329 loka bhAvanA khijamatamAM eka be nokaro rAkhavAmAM AvyA. thoDA divasa te tyAM rahyo, paNa pachIthI tene pitAnuM kuTuMba sAMbharI AvyuM. A majAne saMdeza pahoMcADavA tyAM javAnuM tene mana thayuM. ahithI kTavAne jIva talapApaDa thavA lAgyo. Akhare ekAMtanI taka joI pitAnAM junAM vastro paherI bhAgI gayo. kuTuMbIonI pAse gayo ane ghaNuM snehathI temane bheTayo. teo pUchavA lAgyA ke ATalA divasa sudhI kyAM jato rahyo hato? ame te tane zodhI zodhIne thAkI gayA. teNe kahyuM ke huM to eka ghaDAvALAnI sAthe gayA hatA, tyAM bhAre majA hatI. saMbaMdhIoe pUchayuM, zenI majA hatI? teNe kahyuM: vAha! vAha! bahu ja majA! teoe potAnAM sArAmAM sArAM lugaDAM, vAsaNa, khorAka, jhuMpaDI batAvI kahyuM ke AvI vastuo tane maLI hato? tene kahyuM, AthI paNa vadhAre sArI. te bhile je je joyuM cAkhyuM, suMdayuM, sparyuM ane anubhavyuM te badhuM manamAM jANe che paNa zabdathI bolavAne samartha thayo nahi, kAraNake te sukha batAvavAne tenI pAse zabdo ja hatA nahi, tethI badhA kahevA lAgyA ke tuM juTho che. AthI vadhAre bIjuM koI sukha ja nathI. "muMge svamA bhayA, samaja samaja pichatAya" enI mAphaka bila manamAM ne manamAM mujhAI besI rahyo. AmAMthI samajavAnuM e che ke bhille Idriyajanya sukhane je anubhava karyo hato, tenuM paNa tenAthI varNana thaI zakayuM nahi, tema AtmAnA sukhanuM ke siddhanA vAstavika AnaMdanuM varNana kaIthI paNa thaI zake tema nathI, kAraNa ke tene koI upamA lAgI zakatI nathI. kharekhara te anupama sukha che. AvI rIte uMcAmAM uMce sthAne saMpUrNa nirUpAdhika duHkharahita ekAMta sukha che, tyAMthI nIce nIce sukhanI nyUnatA thatAM, trichA lekamAM madhyama sthiti ane adhelokamAM duHkha duHkha ne du:kha che. adhelokamAMthI urdhva urvI
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 bhAvanA zataka, javAnA ane Akhare lokane agrasthAne pahoMcavAnA prayatna karavA, vA bhAvanA bhAvavI, te leAkabhAvanAnuM rahasya che. A kAvyamAM batAvyuM che ke upara javuM te AtmAnA svabhAva che, tyAre nIce utaravuM te karmanI gurUtAnA svabhAva che. jema eka tuMkhaDAnI upara mATIne lepa karavAmAM AvyeA hoya, teA te tuMbaDuM bhAre thaIne pANImAM Dukhe che. lepa dUra thatAM te potAnA svabhAvathI pANInI sapATI upara taravA mAMDe che, tema AtmAne paNa jema jema kA vadhAre cepa lAge che tema tema te bhAre thaIne nIce adheAgatimAM cAA jAya che. temAM mahA AraMbha mahA parigraha, mAMsAhAra ane pace kriyAnI dhAta karavI e cAra prakAranA karmathI nanuM AyuSya adhAya che ane adhelAkamAM gamana thAya che. mAyA, Ta, vizvAsadhAta ane kAvatrAM, jIru bhASaNu ane khATAM tAla mApa rAkhavAM, e cAra kAraNathI tiryaMcanI gatimAM janma dhAraNa karavA paDe che. bhadra prakRti, saraLa svabhAva, anukaMpA, ane amasarabhAva e cAra kAraNathI manuSyanA janma maLe che. sarAga sayama, dezavirati, zrAvakapaNuM, bALabhAva sahitanuM tapa ane akAma nirjarA, e cAra kAraNathI devagati maLe che. tyAre rAgadveSane sacA kApI vItarAga dazA prApta karavAthI meAkSanI prApti thAya che, leAkane agrabhAge siddha-muktapaNe nivAsa thAya che ke je nivAsa kAyamanA che, jyAM gayA pachI kadI paNa pAchA pharavAnuM nathI. tevI zAzvata sthiti prApta thAya to janma, jarA, maraNa, Adhi, vyAdhi, upAdhi sa`TaLI jAya, mATe ucca sthAna meLavavAne karmonA kAraNane dUra karI AtmabhAva prApta karavA. parabhAvamAMthI svabhAvamAM sthita thaI leAkabhAvanAnuM svarUpa ciMtavavuM. ( 80-81)
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ (11) bodhidurlabha bhAvanA. [lAkanI mahattA-vizALatA darzAvIne te lekamAM kevI rIte bhavabrAmANa thayuM che. ane hamaNuM kaI apUrva vastu maLI che, te havenI bhAvanAmAM MAHARinAve cha.] . rayodatAvRttam / ekanTyeiSu bhavabhramaNam / sUkSmavAdaranigodamolake'nantakAlamaghayogataH sthitH|| sUkSmavAdaradharAdike tato'saGkhyakAlamatha duHkhasaGkale // 82 // kkilendriyeSu, bhramaNam / yakSamukhyavikalendriye kramAtsaGgyakAlamaTito vyyaanvitH||
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ lAvanA-cAtaka nArake pazugaNe punaH punayopito'tisamayaH sukhojjhitaH // 83 // ekendriyamAM bhramaNa. artha--bhUtakALamAM pApane vege azubha karmonA dabANathI A jIva nigadanA geLA ke jyAM caitanyazakti ekadama dabAyalI heya che ane eka sparzendriya paNa jyAM bahu ja ochI zakitavALI hoya che, tyAM utpanna thayA. anaMta chava vacce eka zarIra pAmya, eTaluM ja nahi paNa sUkSma ane bAdara nigadanI aMdara niraMtara anaMtakALa-anaMtA pudgalaparAvartana sudhI nivAsa karyo. bIje kyAMya paNa gayA vinA temAM ne temAM ja bhavabhramaNa karyuM. nigodamAM anaMta kALa vyatIta karyA pachI, sUkSama ane bAdara pRthvI, pANI, agni, vAyu ane pratyeka vanaspati e dareka sthaLa, ke jyAM paNa kevaLa dukha ja che, tyAM asaMkhya kALa-asaMkhyAta utsarpiNuM avasarpiNI paryanta lagolaga bhavabhramaNa karyuM. (82) vikasendriyapaNe bhramaNa. jyAre ekendriyamAM bhramaNa karatAM, duHkha veThatAM, kaMIka azubha karmo ochAM thayAM, tyAre kaMIka uMcI padavI upara Avyo, eTale ekendriyamAMthI A jIva be IndriyavALo thaye. tyAM paNa saMkhyAta kALa sudhI paryaTana karIne anukrame trIndriya ane cauriMdriyamAM upanyo. tyAM paNa duHkha bhogavato bhagavato saMkhyAta kALa paryanta bhame. tyArapachI paMcendriyamAM praveza karyo. temAM paNa nArthI tiryaMca ke jyAM paNa duHkha ne duHkha ja che tyAM sukha vagarane ghaNe kALa vyatIta karyo, ane vAraMvAra te be yonimAM ja bhavabhramaNa karyuM. (83) vivecana-jIvane upajavAnuM kSetra kAkAza aparimita che, upajavAnI yonio paNa aneka che, ane kALa paNa aparimita che.
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ edhidurlabha bhAvanA 333 A traNanI aparimitatAne lIdhe kamane vaze A jIvane dhaNuM ribhramaNa karavuM paDayuM che. A saMsArasamudramAM taravAnAM sAdhaneA karatAM khuDavAnAM sAdhanA ghaNAM ja vadhAre che. zAstramAM paNa puNyanA nava prakAra kahyA che, teA pApanA aDhAra prakAra kahyA che. puNya-dhama karavAnA svalpa kALa che, tyAre pApane mATe anaMta kALa che; jo ke samaye samaye puNya ane pApa anainA adha thAya che ema kahyuM che, paNu te nizcayanayAzrita vacana che. AMhi vyavahAramAM tenI anupayeAgitA hAvAthI tenI apekSA lIdhI nathI. sAdhAraNa rIte jyAM tyAM A jIvane pApanA yAga maLavAthI azubha karmanA lepa thavAthI nIca cenimAM ghaNA vakhata pasAra karavA paDayA che. ekeka ThekANe keTalA keTalA vakhata pasAra karyo, te uparanA e kAvyamAM jaNAvyuM che. A leAkamAM niSkRSTamAM niSkRSTa sthAna nageAdanuM che, kAraNa ke tyAM eka zarIra anaMta jIveAnI bhAgIdArI vaccenuM hAya che. eka tA bhAgadAra dhaNA ane bIjuM te zarIra kIDI ke kathavA jeva u hAta tA hujIe ThIka, paNa te tA atyaMta sUkSma heAya che, eTale ke seAyanA agra bhAga upara kaMdanA jeTalA bhAga rahI zake teTalAmAM asaMkhyAta zreNI ane pratara che. ekeka zreNI upara asaMkhyAta gALA che, ane ekeka gALAmAM asa MkhyAta zarIra che. tyAre vicAra karo ke eka zarIranA bhAgamAM keTalI badhI thADI jagA AvI?! AvA niSkRSTa kSudra zarIramAM iMdriya mAtra eka sparzendriya ja che. pi cAra che paNa te anaMta jIvA vacce che. eTale anaMtA jIvAne eka ja zvAseAzvAsa-paryAptithI zvAseAzvAsa levAnA che. te jIvAnI bhavasthiti ghaNI ja thADI che. tanadurasta mANusanA eka zvAseAzvAsa jeTalA vakhatamAM tA tenA jhAjherA sADAsattara lava' thaI jAya che. A rIte eka aMtamudbhamAM 65536 lava kare che, eTale 5536 vAra janme che, ane teTalI vAra mare che. Azraya bhUta tA e che ke marI marIne punaH te ja kAyamAM utpanna thAya che. arthAta
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 bhAvanA zataka anaMta kALa sudhI-anaMtA pudgalaparAvartana sudhI sUkSma bAdar nigeAdamAM te nigAdamAM ja bhava karyAM kare che. Ane kAyasthiti kahevAmAM Ave che. eka bhavanI sthiti te bhavasthiti, ane bIjI kAyamAM gayA vinA eka ja kAyamAM sthiti te kAyasthiti. dareka jAtanA prANInI keTalI kAyasthiti che tenuM vistRta khyAna jIvAbhigama sUtramAM karyuM che. jijJAsue tyAMthI joI levuM. saMkSepathI tenuM nirUpaNa uttarAdhyayananI gAthAmAM A pramANe karyuM che te A sthAne batAvavuM ucita che. puDhavIkAyamaigao / ukkosaM jIvo ya saMvase // kAlaM saMkhAiyaM / samayaM goyama mA pamAyae // 1 // AvAcama // 2 // tevAya // r || vADAya // 4 // vaNassaikAya * ukkosaM0 / kAlamaNataM duraMtaM samayaM 0 // 5 // vaiviyAya rosa | hAruM sacina saLiyaM samaya // // teiMdiyakAya0 // 7 // cauriMdiya0 // 8 // paMcidiyakAyama gao ukkosaM * sattabhavaggahaNe samayaM 0 // 9 // . . . u. a. 10 gA. 5 thI 13. a --A jIva pRthvIkAya-sUkSma ane bAdara pRthvImAM gayA cA vadhAremAM vadhAre vakhata tyAM nivAsa kare te| saMkhyAtIta-asakhyAta kALa sudhI rahe. eTale asaMkhyAtI utsarpiNI ane avasarpiNI pasAra thaI jAya tyAMsudhI mAtra pRthvImAM ne pRthvImAM ja bhramaNu kare. bIjI yeAnimAM gayA sivAya pRthvImAM ja janma maraNu kare. akAya ( pANI ), teukAya ( agni ) ane vAukAyamAM pazu pratyeka sthaLe vadhAremAM vadhAre asaMkhyAta avasarpiNI asaMkhyAta utsarpiNI paryanta rahe. vanaspatikAyamAM anaMta avasarpiNI utsarpiNI paryanta bhavabhramaNa kare eTale sUkSma nigAmAMthI bAdara niMgAdamAM, ane mAdara niAdamAMthI pratyeka vanaspatimAM bhramaNa kare. paNa vanaspatikAya cheDI anaMtakALa sudhI
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ - odhilabha bhAvanA 335 bIje kayAMya na jAya. AvI rIte pAMca sthAvaramAM utkRSTo ATalo badho vakhata dareka jIvane nivAsa karavo paDayo che. sthAvara nAma karmano vyaya thatAM jyAre trasa nAma karmano udaya thayo, tyAre beIdriya teIdriya caurikriya ane paceMdriyamAM krame krame caDaze, paNa tyAM paNa dareka sthaLe rokANu te kharI. bedriya, teIdriya ane cauriMdriya e traNemAMnA pratyekanI saMkhyAta hajAra varasanI utkRSTa kAyasthiti che. karmanuM je vadhAre dabANa heya to e darekamAM utkRSTa kAyasthitie vakhata pasAra karato jyAre jIva paMcaeNkiyamAM Ave tyAre nArkI ane devatAmAM to ekeka bhava ja thAya che, kemake tyAM bhavasthiti e ja kAyasthiti che. tiryaMca ane manuSyamAM niraMtara sAta ATha bhavane nivAsa thaI zake paNa temAM manuSyabhava to pUrA puNyane yoge ja maLe, bAkIne mATe to tiryaMcane bhava che. tyAM utkRSTa sAta ATha bhava kare. A kAyasthiti pramANe eka sthAvaramAM lagolaga asaMkhAtA ane vanaspatimAM te anaMtA bhava karyA, kemake pRthvInI bhavasthiti utkRSTa bAvIsa hajAra varasanI, pANInI sAta hajAra varasanI, aminI traNa ahorAtranI, vAyarAnI traNa hajAra varasanI ane vanaspatimAM pratyeka daza hajAra varasanI ane sAdhAraNanI aMtamuMdranI, beIdriyanI bAra varasanI, teIdriyanI 49 divasanI, cauriMdriyanI cha mAsanI, nArka devatAnI tetrIza sAgaropamanI ane manuSya tiryaMcanI traNa palyopamanI che. jaghanya bhavasthiti nAka ane devatAnI daza hajAra varasanI, bAkI badhAnI aMtarmuhUrtanI che, paNa aMtarmuhUrtanA aneka bheda hovAthI aMtarmuhUrtamAM eka bhava paNa thAya, ane aneka paNa thAya che; te eTale sudhI ke sAdhAraNa vanaspatimAM nhAnAmAM nahAnA bhavo eka aMtarmuhUrtamAM 65536 thAya che, pratyeka vanaspatimAM 32000, pRthvI, pANu, agni ane vAyumAM 12824, beIdriyamAM 80, teIdiyamAM 60, cauriMdriyamAM 40, asaMjJI paMcephiyamAM 24 ane saMjJI paMcendriyamAM eka aMtarmuhUrtamAM eka bhava
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ 336. bhAvanA-cAtaka, thAya che. AvI rIte hAna ane heTA bhavo ekeka kAryamAM saM khyAtA asaMkhyAtA ane anaMtA paNa karyo. manuSya ane devatA sivAya dareka yonimAM-kAyamAM pAravinAnuM duHkha bhogavyuM ane avyakatapaNamAM anaMta kALa pasAra karyo. (82-83). manuSyabhavalabdhiH / tatra tatra duritAtibhogataH / karmaNAmapanayo yadA'bhavat // pApa ratnamiva durlabhaM bhRzaM / mAnavatvamatipuNyayogataH // 84 // manuSyabhavanI prApti artha-upara kahyA pramANe te te saMkIrNa nimAM bhavabhramaNa karatAM ane duHkha bhogavatAM jyAre vadhAre azubha karmo bhagavAIne kharI gayAM, tyAre zubha karmone thara nikaLe, athavA tyAM kaMI sukRtane ga maLatAM puNyane saMcaya thayo, tyAre ati puNyanA cogathI ciMtAmaNi ratna karatAM paNa vadhAre kimmatavALo ane ghaNuM muzkelIthI maLI zake te manuSyane avatAra athavA mAnavapaNuM A jIvane prApta thayuM, (84). vivecana- kammasaMgehiM saMmUDhA, dukkhiyA bahuveyaNA // amANusAsu joNIsu, viNihammaMti pANiNo // 1 // kammANaM tu pahANAe, ANupulvI kayAi u // jIvA sohimaNupattA, Ayati maNussayaM // 2 // utta. a. 3 je. gA. 6-7, artha-karmanA saMgathI duHkhI thatAM ane vedanA bhogavatAM maDha
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ 377 bAdhidurlabha bhAvanA prANuo manuSya sivAyanI ekiyAdika yonimAM rakhaDe che ke 1. anukrame bhaTakatAM bhaTakatAM kadAca karmanI hAni thAya, arthAta azubha karmonuM dabANa kamI thAya ane kaMIka aMze Atmazuddhi thAya, tyAre cho manuSyano avatAra meLave che. 2 | uttarAdhyayananI upalI gAthAomAM anya avatAra sAthe manuSya avatAranI sarakhAmaNa garbhita rIte karI che. prAye bIjA avatAro karmanA dabANathI azubha karmanA jorathI prApta thAya che, tyAre manuSya avatAra karmanI zuddhi thavAthI karmanI azubhatA ghaTavAthI prApta thAya che. AgaLa kahyA pramANe pRthvI AdimAM ghaNA kALa paryata duHkha bhagavatAM, azubha karmone khapAvatAM, jyAre zubha karmanI sattA vadhe che, tyAre manuSyabhava maLe che. eka rIte devatAnA bhava karatAM paNa manuSyabhava zreSTha gaNavAmAM Avyo che. te eTalA mATe ke dareka dhamacaraNa ane tenAthI thatI saMpatti mAtra manuSyabhavamAM meLavI zakAya che. mokSanA daravAjA mAtra eka ja jIvana mATe khullA che, ane te manuSyajIvana mATe ja. sarvArthosiddha mahAvimAna sudhI uMce gaelA jIvo paNa manaSyamAM Ave che, tyAre ja mokSe jaI zake, parabhAryA jaI zakatA nathI. eTalA mATe ja samaju devatAo paNa manuSyanA bhavanI icchA rAkhe che. manuSyanA udArika zarIra karatAM devatAnuM vaikriya zarIra ucca prakAranuM che. manuSyane svataH vekiya zakti nathI. devatAne te che. manuSyanI bAhya Rddhi karatAM devatAnI Rddhi vadhAre che, e badhuM kharuM, paNa tema chatAM je kAryasidi devatAthI thaI zakatI nathI te siddhi manuSyapaNAmAMthI meLavI zakAya che. eTalA sArU ja manuSyabhavane ratnanI upamA ApI che. badhI dravyanI jAtimAM jema ratna vadhAre kimatI gaNAya che, tema badhA avatAramAM manuSyane avatAra zreSTha che. ratno jyAM tyAM ane jene tene maLI zakatAM nathI, tema manubane bhava paNa jyAM tyAM jene tene maLatA nathI. atyaMta puNayane 22
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ 348 bhAvanA-zata cAge ja tenI prApti thAya che. parIkSaka jhaverIo ratnanI pUratI saMbhALa rAkhe che, paNa abujha jaMgalI mANase tene jyAM tyAM pheMkI de che; tema sujJa purUSo viSayabhegamAM manuSyabhavarUpa ratnane kSaya karatA nathI, paNa dharma karaNI karI tenuM jatana kare che. manuSyabhavanA sadvyaya ane durvyayanA saMbaMdhamAM somaprabhasUrie "siMdUraprakara' nAme graMthamAM sAro citAra Apyo che. A sthaLe tenuM nidarzana anucita na gaNAya. indravajrAvRttaM / yaH prApya duSprApyamidaM naratvaM / dharma na yatnena karoti mUDhaH // klezaprabandhena sa labdhamadhau / cintAmaNiM pAtayati pramAdAt // 1 // artha---je mANasa durlabhamAM durlabha manuSyapaNuM pAmI yatnapUrvaka dharma karatuM nathI, te mUDha purUSa muzkelIthI maLelAM ciMtAmaNi ratnane pramAda-gaphalatathI samudramAM nAMkhI de che. vaLI kahe che ke - svarNasthAle kSipati sa rajaH pAdazauca vidhatte / pIyUSeNa pravarakariNaM vAhayansyaindhamAram // cintAratnaM vikirati karAdvAyasojhayanAtha / yo duSprApaM gamayati mudhA mayaMjanma pramattaH // 2 // artha-je mANasa duSmApya manuSyajanma pramAdI thaI vyartha gumAvI nAMkhe che, te mANasa sonAnI thALImAM dhULaraja nAMkhe che, amRtathI pAdaprakSAlana kare che, hAthInI pITha upara IdhaNa lAde che, kAgaDAne uDADavA ciMtAmaNuM ratna hAthamAMthI pheMkI de che, arthAta sonAnI thALI, amRta, hAthI ane ciMtAmaNi ratna jevI uttama
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAdhidurlabha bhAvanA. 339 vastuone kevo upayoga karavo joIe ane pramAdI mANasa kevo upayoga kare che !! zArirIti | te dhatturataraM vapanti bhavane pronmUlya kalpadrumaM / cintAratnamapAsya kAcazakalaM svIkurvate te jaDAH // vikrIya dviradaM girIndrasadRzaM krIDanti te rAsabhaM / ye labdhaM parihRtya dharmamadhamA dhAvanti bhogAzayA // 3 // artha--je adhama mANase prApta thaela dharmane tyajI daI bheganI AzAe Ama tema phAMphAM mAre che, te potAnA gharamAM ugelA kalpavRkSane ukheDI tene ThekANe dhature vAve che, ciMtAmaNi ratnane choDI kAcanA kakaDA upADe che, pahADa jevA hAthIne vecI tene badale gadheDe svIkAre che. riAvaLio | apAre saMsAre kathamapi samAsAdya nRbhavaM / na dharma yaH kuryAdviSayasukhatRSNAtaralitaH // bruDan pArAvAre pravaramapahAya pravahaNaM / sa mukhyo mUrkhANAmupalamupaladhuM prayatate // 4 // . artha-A apAra saMsAramAM koI paNa rIte manuSyabhava pAmI, je mANasa viSayasukhanI tRSNAmAM viLa banI dharma karatA nathI, te mUkhane saradAra samudramAM DubatAM DubatAM maLela vahANane choDI daI paththarane pakaDavA prayatna kare che. ukta cAre komAM uttama manuSyabhavane kevI rIte sadupayoga ane kevI rIte durUpayoga thAya che, te dRSTAMtapUrvaka samajAvyuM che. tene upayoga dharmamAM karavAthI te kalpavRkSa, ciMtAmaNi ratna, amRta hAthI ane senAnI thALI jevo uttama bane che, ane anyathA dhaturA Adi jevo adhama bane che. (84).
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ 340 bhAvanA-zataka kulInatAdisaMpattiH / mAnave'pi na hi puNyamantarA / prApyate sukuladezavaibhavam // rogahI namakhilAkSa saMyutaM / kAntagAtramapi dIrghajIvitam / / 85 / / sukula janmAdika sapatti. a--manuSyanA avatAramAM paNa viziSTa puNya vinA A deza ane uttama guNanA saMskAravALA kuLamAM janma maLatA nathI, arthAt viziSTa puNya hoya teA ja dharmAMsAmagrIvALA deza ane kuLamAM janma maLe che. te karatAM paNa vadhAre viziSTa puNya hAya che, tyAre ja suMdara zarIra, indriyAnI paripUrNa zakti, zarIranA ArAgyanI sAthe mananI svasthatA ane lAMbuM AyuSya prApta thAya che, paNa viziSTa puNya vinA upara kahela uttarAttara saMpatti maLI zakatI nathI. (85) vivecana-- laNa'vi mANusattaNaM, AyariyataNaM puNarAvi dullahaM / bahave dasuyA milekkhuyA, samayaM goyama mA pamAya // 1 // lavi AyariyattaNaM, ahINapaMcidiyayA hu dulahA / vigalidiyatA hu dIsaha, samayaM goyama mA pamAyae // 2 // 3. a. 10 gA. 16-17. a--manuSyapaNuM kadAca maLyuM, paNa A kSetra, A jAti ane A kuLa vinA te zA kAmanuM? sAmAnya manuSyabhava maLavA jeTaleA durlabha che, tenA karatAM paNa A kSetramAM mAnavajanma vadhAre kuraila che, kemake A lAkamAM corI lUTaphATa khUna vagere anAya kama karanArA ane anAya kSetramAM utpanna thanArA mlecchanA tA
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAdhidurlabha bhAvanA. 341 nathI, tenI sa MkhyA dhaNIe che, paNa ArTInA tATA che. ApaNuM meLavIne pazu paripUrNa pAMca IMdriyA meLavavI muzkela che, arthAt Aya kSetramAM mAnavajanma sAthe pAMce kriyAnI paripUrNutA maLavI dubha che. ghaNAe mANusA A kSetramAM mAnavajanma pAmyA chatAM, keTalAeka AMkhe AMdhaLA, teA keTalAeka vherA, keTalAeka pAMgaLA, to keTalA eka huDA, keTalAeka muMgA, teA keTalAeka gAMDA, keTalA eka janmathI tevA hAya che teA keTalAeka pAchaLathI rAgAkine kAraNe tevA ane che. Ama puNyanI khAmI hAya tA A mAnava anyA chatAM iMdriya vikala thAya che ke jetho manuSya jIMdagInI kimmata ghaNI ochI thaI jAya che. hIna IMdriyavALAne cAritradharmanI prApti thaI zakatI nathI. AMkha vinA hAlatAM cAlatAM paga nIce jIva dakhAI jAya tenI khabara paDatI nathI. kAna vinA zAstrazravaNa ke gurUnA khAdha sAMbhaLI zakAtA nathI. jIbha vinA khIjAne sAcI salAha ke sadupadeza ApI zakAtA nathI, tema muMgA mANasAne mherAza paNu sAthe ja hoya che, tethI sAMbhaLI paNa zakatA nathI. paga vinA devagurUdana ke dharmasthAnagamana paNa thaI zakatuM nathI. hAtha vinA dAna ApI zakAtuM natho. kadAca puNyayeAge iMdriyA paripUrNa maLe, paNa zarIra rAgI hoya tApaNuM dhAryuM kAya thaI zakatuM nathI. rAgeAnA zarIramAM kAMi tATA nathI. rAme rAme pANA ame rAga tA sattAmAM rahelA che temAMne ekAda rAga jorathI phATI nIkaLe tApaNu dha AphrikA mAM bhaMgANa pADI de, tA vadhAre bhegA thAya, tyAM tA vAta ja zI karavI ? rAgI mANasa rAganI pIDAmAMja keMTALI jAya che, tenuM mana khinna asvastha thaI jAya che ane asvastha manamAM dharmanA vicAro udbhavI ke TakI zakatA nathI. kadAca nIreAgI zarIra paNa maLyuM, paNa jIdRgI ja TuMkI hAya, eTale ke bAhya avasthAmAM ke bharajuvAnImAM ja AyuSya pUrUM karI jAya, tA manuSya cha dugI maLI na maLyA barAbara thaI jAya che. kadAca AyuSya lAMbI sthitinuM
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ = = = 34ra bhAvanA-zataka, bAMdhyuM hoya to paNa tene upakrama lAgatAM TUMkuM thaI jAya che. marakI, lega, rela, meTara, sarpadaMza, jhera, samudramAM DubI javuM, goLI vAgavI, vagere aneka upaghAtathI lAMbuM AyuSya paNa TuMkuM thaI jAya che, kemake nirUpakramI-nikAcita AyuSyavALA ja mAtra pUrI jIMdagI jogavI zake che. bAkInA ghaNuMkharA te sepakrama AyuSyavALA ja hoya che, tethI adhure AyuSya paNa marI jAya. saMdhyAraMga, DAbhanI aNI upara jAmeluM jaLabiMdu ane vidyutanA camakArAnA jevuM AyuSya asthira che. tethI mananI dhAraNuM manamAM ja rahI jAya che. nIrogI zarIra, paripUrNa Idriyo ane lAMbuM AyuSya, e badhA bola pUrA puNyane yoge ja maLI zake che. (85) gulamAmA pUrvapuNyavazato'khilaM hi tallabhyate yadi sukarmapAkataH / / durlabhastadapi kalpavRkSavayogyasaMyamiguroH samAgamaH // 86 // avaLo codumatA durlabhAdapi sudurlabhaM mataM / vIravAkzravaNamAtmazAntidam // hA tato'pi khalu bodhivaibhavo / yo na karmalaghutAM vinApyate // 87 // sadagurUno samAgama. artha-pUrva bhavanA puNyane yoge zubha karmanA vipAkathI kadAca te badhI sAmagrI maLI, topaNa zuddha saMyamadhAraka tyAgI sadagurUne samAgama na thAya tyAMsudhI te sAmagrI paNa zA kAmanI ? tevA tAraka
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ edhidula bha bhAvanA 3 sadgurUnA samAgama paNa zuM sulabha che? nA nA. kalpavRkSanI peThe tAraka sadgurUnA meLApa paNa durlabha che. pUrA puNya sivAya sadgurUnA ceAga paNu maLI zakatA nathI. (86) zravaNa ane mAdhinI durlabhatA. sadgurUnA samAgama thavA jeTalA durlabha che, tenA karatAM paNa vItarAganI vANInuM sAMbhaLavuM vadhAre durlabha che, ke je zravaNu pachI avazyameva AtmAmAM zAntinI lahari utpanna thAya. zravaNu karIne paNa temAMthI kheASa-jJAna prApta karI samaktidRSTinI saMpatti meLavavI te vadhAre muzkela che. kharekhara, te sa Mpatti karmInI laghutA vinA maLI zakatI nathI, arthAt eka kADAkoDI sAgarApama karatAM vadhAre sthitinAM kramerrI jyAMsudhI lAgelAM hoya tyAMsudhI samaktidaSTi prApta thatI nathI. (87) vivecana--ati dula bha manuSyane bhava paNa kadAca puNya yAge prApta thAya, eTaluM ja nahi paNa tenI sAthe zArIrika saMpatti ane lAMbuM jIvana paNa kadAca maLe, tApaNu eTalAthI Atmasiddhi thai jatI nathI. tene mATe sadgurUnA samAgamanI jarUra che. viSama praznezamAM musAI karatAM ajANyA mANasane bheAmIyAnI jeTalI jarUra che, teTalI ja jarUra bhavAvimAM bhaTakatA mANasane sadgurUnA samAgamanI che. kAvyamAM ceAgya ane saMyamavAna gurUnI AvazyaktA eTalA mATe darzAvI che ke jenAmAM kharA tyAga nathI, tema sayama nathI ane kahevAya che gurU, tevA kahevAtA gurU pAte AtmasAdhana karatA nathI ane bIjAnuM paNa kalyANa karI zakatA nathI, eka leAmIyA tarIkenI kharI krUraja bajAvI zakatA nathI. paththaranI nAvA ke zilA pAte taratI nathI ane besanArane tAratI nathI, kintu ane khUDe che. eka vidvAne kharUM ja kahyuM che ke--
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ 344 gurU DhAbhI ziSya lAlacu, dezanuM khele dAva; deAnuM buDe bApaDA, beTha paththarakI nAva. bhAvanA zataka maNiratnamALAmAM gurUnuM lakSaNa A pramANe kahyuM cheH hitopadeSTA / gurustu ko ya a--ziSya pUche che, ke gurU kANu ? uttara-je ziSyanA hitanA upadeza Ape te gurU. A lakSaNa ThIka che, paNa joie te karatAM TuM che. kharI rIte peAtAnuM ane paratuM hita kare, pAte tare ane bIjAne tAre, te gurU. kharI zuddhi ane kharA saMyama vinA pote tarI zake nahi, ane pote na tare, te khIjAne prAye tArI zake nahi. AjakAla kharA gurUe karatAM kahevAtA gurUne vadhArA jaNAya che. bahavo guravo loke, ziSyavittApahArakAH / turtamattu pujA, ziSyavittApahAraH // 1 // atha --ziSyanA paisAne hare, tevA gurU leAkamAM ghaNA che, paNa ziSyanA vitta-paisAne badale ziSyanA cittanA doSone hare tevA gurU duza che. lAkhA rADA varasanI mahenatathI je kArya siddha na thAya, te DhAya sadgurUnI kRpAthI eka paLamAM sudharI jAya che. AvA gurU kharekhara hAlatA cAlatA kalpavRkSa ja che, kharU' kahIe teA kalpavRkSa pArasamaNui karatAM paNa haDI jAya che. tulasIdAse kahyuM che ke pArasame Ara sa'tame, khaDA aMtarA jAna / vA lAhA kaMcana kare, tevA kare Apa samAna // 1 // lAhA pArasaspase, kaMcana bhaI taravAra | tulasI tane nA mIDhe, dhAra mAra AkAra // 2 // jJAna hazeADA hAtha laI, sadgurU maLe seAnAra / tulasI tinA mITe gaye, dhAra mAra AkAra // 3 //
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ Adhidurlabha bhAvanA. 345 AvA saddagurUno samAgama puNyanA baLa sivAya maLavo muzkela suMdaradAsa kahe che kemAta mile puni tAta mile, suta bhrAta mile yuvati sukhadAI rAja mile saba sAja mile, gaja bAja mile manavaMchita pAI loka mile suraloka mile, bidhiloka mile vaikuMThameM naI suMdara era mile sabahI-sukha, durlabha saMtasamAgama bhAi ne 1 . satsamAgamanuM prAthamika phaLa zAstrIya tattvazravaNa che te paNa satsamAgama jeTaluM, balake tethI paNa vadhAre durlabha che. yadukam-mANussaM viggahaM la du, suI dhammassa dulahA / u. a. 3 gA. 8 mI, artha-manuSyane janma maLyA pachI paNa dharmazAstrazravaNa koIkane ja maLI zake che, kAraNa ke te durlabha hevAthI bhAgyodayavALAne ja prApta thAya che. mahINapaMciMdiyattaMpi se lahe, uttama dhammasuI hu dulahA // 0 | u. a. 10 gA. 18 mI. artha-pAMca IdriyanI paripUrNatA kadAca maLe paNa uttama dharmazAstranuM zravaNa maLavuM durlabha che. saMbhaLAvanAra, sAMbhaLavAnI zAstro ane sAMbhaLavAnI zakti e badhuM maLyA chatAM, 5Na zravaNanA pratibaMdhake dUra karavAmAM na Ave tyAMsudhI zravaNane lAbha maLI zakato nathI. zravaNanA 13 pratibaMdha che. Alassa moha'vatrA, thamA kohA pamAya kiviNatA / jaya sonI , viheva sudhI nA e 1 | eehiM kAraNehiM laNa sudulahaMpi mANussaM / na lahaha suiM, hiariM saMsArattAriNiM jIvo // 2 // artha--Alasya, moha, avajJA, ahaMkAra, krodha, pramAda,
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ 346 bhAvanA-Ataka kRpaNatA, bhaya, zoka, ajJAna, vikSepa-vyAkuLatA, kutuhaLa ane rammata-gammatanI prIti e tera kAraNothI chava mANasane janma pAmIne paNa saMsArasamudramAMthI tAre evuM hitakara zravaNa karI zako nathI. zravaNa ane cAritrya-purUSArtha vacce eka vastunI khAsa jarUra che, te vastu saddakaNa-zraddhA che. bAphara varSa 46, saddha paramaguruddA | u. a, 3, gA. 9 mI. artha-kadAca puNyayoge zAstrazravaNane vega maLe, paNa temAM zraddhA thavI atidurlabha che. ___ labhrUNa vi uttamaM sui, saddahaNA puNarAvi dullahA / u. a. 10 gA. 19 mI. artha-uttama kRti-zravaNa thayA pachI paNa tenA upara saddahaNa-zraddhA thavI atyaMta muzkela che. zraddhA eTale tavano pUro nizcaya, deva gurU ane dharmanI kharI pichAna, satya mArgamAM pUrepUrI abhirUci-prema e ja zraddhA. A zraddhAne ja bedhi kahevAmAM Ave che. te karmanI laghutA vinA prApta thaI zake nahi. jJAnAvaraNIya Adi keI paNa karmanI sthiti eka kaDADI sAgaropama karatAM vadhAre na heya, kintu kaMIka ochI thAya, tyAre rAgadveSanI nivaDagAMThanuM bhedana-graMthibheda thAya che. graMthibheda karmanI laghutAnuM ja cinha che. graMthibheda thavAthI badhisamyakatva ratnanI prApti thAya che. bedhine eTalo badho prabhAva che ke te eka vAra jene prApta thAya, tenuM bhavabhramaNa ghaNe bhAge aTakI jAya, arthAt prApta thayA pachI te je kAyama rahe to paMdara bhavanI aMdara mukti maLe che. je kadAca te AvIne cAlI jAya, topaNa addha pudgala parAvartanamAM tene avazya mokSa maLe che. cAritryanuM mULa paNa A bodhi ja che. enA vinA saghaLI kriyA tuccha phaLa ApanArI che-ekaDA vinAnA miMDA jevI
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAdhidulabha bhAvanA. 347 che, arthAt bodhi ekaDAne sthAne che, tyAre cAritryanI kriyA zanyane sthAne che. AgaLa ekaDe hoya te miMDAonI kismata che, paNa ekaDo na hoya to saghaLAM miMDAM kismata vagaranAM che. tema bodhisamyakatvathI ja cAritranI saphaLatA che. manuSyabhava, AryakSetra, uttama kuLa, nIrogI zarIra, ahIna iki, lAMbI jIMdagI, zAstrazravaNa ane zraddhA e saghaLI vastuonI durlabhatA batAvavAne hetu e che ke te bahu kiMmatI che, kemake je vastuo vadhAre kimatI heya che, te ja durlabha thAya che. je vadhAre kimatI heya te meLavavAne ApaNuM mana lalacAya che. je te vastu maLI hoya to te durlabha ane kimatI samajI tenuM barAbara rakSaNa karAya che; kemake e vastu maLavAnI taka je hAthamAMthI gaI to punaH punaH te taka pAchI maLavAnI nathI. pharI anaMta kALa pasAra thatAM paNa bhAgye ja maLI zakaze. mATe maLela na hoya to meLavavAmAM ane maLela hoya to. tene vadhAre zuddha banAvavAmAM ke tenuM rakSaNa karavAmAM kALajI rAkhavIpunaH punaH prayatna karavo. (86-87) sarvebhyopi bodhiratnasya mahArghatA / saMsadagryapadamApyate zramAdrAjyasampadapi zatrunigrahAt // indravaibhavavalaM tapovrataibodhiratnamakhileSu durlabham // 88 // ekAdazabhAvanAyA upasaMhAraH / bhrAmyatA bhavavane'ghagharSaNAkAkatAlavadidaM susAdhanam / / prApya makheM kimu bhoglipsyaa| ratnametadavapAtyate'mbudhau // 89 //
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ 348 bhAvanA rAta. badhA karatAM mAdhiratnanI dula bhatA. a--mhoTI sabhA ke kaoNMgresa jevI mhoTI sasthAnA pramukha tarIkenuM pada maLavuM teTaluM muzkela nathI, puNyanA yAgathI rAjyanI sattA ke mhoTA adhikArInI padavI paNa sukhethI maLI zake che ane devatAnI Rddhi ke iMdranuM pada paNa anekazaH prApta thayuM, ane thaI zake che; paNa e badhA karatAM mAdhirUpa ratna maLavuM mahA muzkela che. jo kadAca eka vAra paNa te edhiratnanI prApti thAya te saMsAranuM paribhramaNa TaLI jAya. (88) agIyAramI bhAvanAnA upasa'hAra. saMsArarUpa avimAM bhavabhramaNu karatAM ane duHkha bhAgavatAM jyAre pApaka-azubha karyAMnuM ghaNu thayuM, tyAre kAkatAlIya nyAye manuSyabhava, sukuLajanma, nIrAgI zarIra, paripUNaeN indriyA, lAMbu AyuSya ane sadgurUnA samAgama, A badhI sAmagrI hane maLI. chatAM haju paNa huM mUrkha ! meAhamAyAmAM lapaTAI rahI viSayabhAgamAM Asakti rAkhI kheAdhiratna prApta karavAne sadudyama karatA nathI, te kharekhara hAthamAM AvelA ciMtAmaNi ratnane samudramAM pheMkI devAnA prayatna karavA barAbara che. mATe huM bhadra! A uttama samayane gumAvI na nAMkhatAM zuddha purUSArtha kara, ke jethI bhavabhramaNa TaLI jAya. (89). vivecana--sAmAjika, dhArmika ane rAjakIya sabhA kamITI ane kAnpharansa ke koMgresanA presIDenTa-pramukha banavA icchanAre, sAmAjika, dhArmika ane rAjakIya kAryoMmAM kuzaLatA meLavavI joi e. jAtibheAga-AtmabhAga ApavA joie; jo ke temAM zrama paDe che, muzkelIo veThavI paDe che, paNa te chatAM zramathI te sAdhya thaI zake che. eka sAdhAraNa kuTuMbamAM janmelA mANusane rAjya meLavavAnI icchA
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ edhidurlabha bhAvanA. thAya, ane parAkramathI satata prayAsa kare, te sainya ekaThuM karI kaI zatrunI sAthe laDI, kadAca rAya paNa meLavI zake. zivAjIe sAdhAraNa sthitimAMthI prayAsa karI, marAThA sainyane bheguM karI parAkramathI laDAI karI, rAjyane vistAra vadhAryo. IdanI padavI paNa tapanA baLathI prApta thAya che. pUraNa tApase camareMdranI, tAmalI tApase IzAneMdranI ane kArtika zeThe zakeMdranI padavI tapobaLathI meLavyAnA dAkhalA bhagavatI sUtramAM mazahura che. sabhApatinuM pada, rAjya pada ane Idrapada e traNa padavIo je ke sahaja maLI zake tema nathI, prayAsasAdhya che, paNa te bodhiratna-samyapha dRSTi jeTaluM duSyApya nathI. upalaka daSTie e traNa padavIo bhapakAdAra ane heTI lAge che, paNa kharI rIte jotAM bodhiratna jeTalI tenI mahattA nathI. te padavIo thoDA divasa, thoDA mAsa, thoDAM varSa, ke thoDA sAgaropama sudhI pitAne caLakATa batAve che. ekeka bhavanI ja mahattA meLavI Ape che. tyAre bodhiratnano prakAza. tenI mahattA bhavobhava paryata pahece che, eTaluM ja nahi, paNa anaMta, akSaya, avyAbAdha mekSano zAzvata AnaMda ApanAra paNa te ja che. Idrapada karatAM paNu jenI kismata vadhAre che, evuM bodhi ratna ke je mokSanuM prathama sAdhana che, sAdhAraNa manuSyane prAptine saMbhava kAkatAlIya nyAyane ja anusare che. eTale ke jema kAgaDAne besavuM ane DALane paDavuM e Akasmika yuga che, kharI rIte kAgaDAnA bhArathI tADavRkSa paDI zakatuM nathI, paNa kALa jatAM jIrNatAnA vegathI tADavRkSane paDavAnuM hatuM ja eTalAmAM kAgaDo jhADa upara beThe, lokone kahevAnuM maLyuM ke "kAgaDe beThe ne jhADa paDayuM" tevI ja rIte eka jIvane saMsAra aTavimAM paribhramaNa karatAM azubha karmano ghasAro thAya che tyAre manuSyane bhava, pUrNa Iti, nIrogI zarIra ane lAMbu jIvana vagere vastune vega maLe che, ane temAM bodhiratnanI prApti thAya che. te sAdhAraNa rIte sahaja-sulabha mAnI zakAya, paNa kharI rIte te
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3pa0 bhAvanA-zataka sulabhatA kAkatAlIya nyAya jevI che. tenI prApti sahaja sulabhatAthI nathI paNa aneka bhavanA duHkhane anubhava ane prayAsa thayA pachI ja tenI prApti thAya che. aneka muzkelIo khamyA pachI maLelAM A ratnane viSayabhoganI lAlasAmAM ne lAlasAmAM tuccha vastu meLavavAmAM kharacI nAMkhe, to kharekhara ema ja kahevAya ke teNe ciMtAmaNi ratnane jALavavAne badale samudranA athAga pANImAM pheMkI dIdhuM ane AvA kRtyane mATe tene mUrkhanA ziromaNinuM ja sarTiphikeTa ke upanAma ApI zakAya. daSTAMta-eka daridra brAhmaNa koI eka baMdarakAMThe vahANamAM musApharI karatA musApharo pAsethI dakSiNa levAnI AzAe jato hato. mahInAmAM cAra cha vakhata tevo prasaMga maLato tenA upara te brAhmaNane jema tema nirvAha cAlato. ekadA tenI strIne prasutine prasaMga Avyo. hameza karatAM paisAnI vadhAre jarUrIyAta paDI tathA brAhmaNane vadhAre prayatna karavo paDayo. musApharonI pAse paisA meLavavAmAM vadhAre AjIjI karavI paDI temAM vakhata vadhAre lAgI javAthI vahANa haMkArI gayuM. thoDeka cAlyA pachI brAhmaNane khabara paDI. vahANa ubhuM rAkhavAne ghaNuM kahyuM, paNa tenI dAda keNuM sAMbhaLe ? Akhare rote kakaLato bIjA musApharonI sAthe te paDayo rahyo. rastAmAM jyAre tenI nirAdhAra strI yAda AvatI tyAre ghaNuM duHkha lAgI AvatuM, paNa pAchA vaLavAne koI upAya tenA hAthamAM rahyo nahato. keTaleka vakhate dUra dezAvaramAM te nikaLI gayo. tyAM ghaNuM kaSTathI koI devatAnuM ArAdhana karatAM puNyayoge tene ciMtAmaNi ratna maLI gayuM. khuzI thato te brAhANa pitAnA deza tarapha pAcho vaLe. ciMtAmaNi ratnane khIsAmAM pokeTamAM ke lugaDAne cheDe na bAMdhatAM hAthamAM ne hAthamAM rahevA dIdhuM, evA bhayathI ke vakhate koI khIsse kAtarI jAya ke gAMTha cheDI jAya. mANasee ghaNuM samajAvyA chatAM teNe bIje kyAMya na rAkhatAM hAthamAM ja ratna rAkhyuM. hAtha paNa
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ eAdhidurlabha bhAvanA. 351 vahANathI bahAra rAkhe, eTalA mATe ke aMdarane koI mANasa chinavI le nahi. eka vakhata tene beThA beThA jholuM AvyuM temAM muThI DhIlI thaI gaI ane ratna dariyAne taLIye paDayuM. paDatAM tenI AMkha ughaDI, paNa aphasa ! nirAzA ane vilApa sivAya tenI pAse kaMI rahyuM nahi. peluM ratna koI paNa rIte tenA hAthamAM Ave evuM nahotuM, tethI pika nAMkhI rovA lAgyA. mANase tene dhIraja ApavA lAgyA, paNa teNe rotAM rotAM kahyuM ke hAya ! ATalI badhI taMgI-daridratA bhogavyA pachI mahAmuzIbate Icchita vastu-ciMtAmaNi ratna maLyuM paNa teno kaI Sa ga maLI zakyo nahi. have jIdagIparyaMta AvI ne AvI daridra avasthA mAre bhogavavI paDaze. zuM gaela ratna pharI have mane maLavAnuM che ? nahi ja. ema kaheto te brAhmaNa mAthuM kuTavA lAgyo. kheda karato jevo nikaLe hato te ja pAcho ghera pahoMcyo; paNa jIdagI sudhI tene pazcAttApane pAra svI nahi evI ja rIte manuSya bhava ane bodhiratnanI taka je hAthamAMthI gaI te mUrkha brAhANunI peThe pazcAttApa kara paDaze, hAni ane hAMsi bane thaze, mATe bodhiratna prApta karI tenuM bahu manathI rakSaNa karavuM. (88-89).
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ (12) dharma bhAvanA. [ badhiratnanI prApti thatAM dharmanI hadamAM praveza thAya che, mATe bAdhidurlabha bhAvanA pachI dharma bhAvanAnuM nirUpaNa karavAmAM Ave che. ]. gItivRttam / dvAdazI dharmabhAvanA / yena samagrA siddhi-divyadizcApi jAyate shuddhiH|| dharmaH sa kiM svarUpo / jAnIhi tvaM tattvadhiyA tacca // 9 // dharmaparIkSA / mama satyaM mama satyaM / vadanti sarve duraagrhaavissttaaH|| naitadvacasA muhye-kintu parIkSA buddhimatA kAryA // 11 // mArabhI dharma mApanA.. artha-je vastu sakaLasiddhi divyasiddhi ane Atmazuddhine ApanAra che, te dharmanuM zuM svarUpa che tene vicAra karavo joIe. he bhadra! te vicAra koI paNa jAtano pakSapAta rAkhIne ke upalaka
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma bhAvanA 353 upalaka buddhithI karavAnuM nathI, paNa niSpakSapAtapaNe tArika buddhivaDe tuM dharmane vicAra kara. (90). dharmanI parIkSA. matavAdIe bahudhA durAgrahanA AvezavALA hoya che, jethI teo kharuM tatva zodhI zakatA nathI ane batAvI paNa zakatA nathI, kintu ame kahIe chIe te ja satya che, ame mAnIe chIe te ja tattva che, bIjAnI pAse satya nathI ema maheDhethI bolyA kare che. paNa te vacane durAgrahavALA hovAthI vizvAsa rAkhavAlAyaka ke grahaNa karavAlAyaka gaNI zakAya nahi, mATe tenA upara mohI javuM nahi; kintu pitAnI vicArazakti ane parIkSA buddhinI kasoTI upara te vacanane tapAsI grahaNa karavAlAyaka hoya te grahaNa karavAM. (91). vivecana-jagatamAM IcchavAlAyaka sAmAnya rIte traNa cIjo gaNAya che, Rddhi, siddhi ane zuddhi. himAM mAnaSika ane divya tamAma vaibhavono samAveza thAya che. sidhimAM aNimA Adi vibhUtio, jaMdhAcaraNa vidyAcAraNa vagere labdhio ane camatkArika zaktione samAveza thAya che. zuddhi zabdathI karmanAM AvaraNe dUra thatAM je AtmAnI vizuddhi thAya te vizuddhi AMhi abhipreta che. ahi e saMsArI jIvonI IcchAne viSaya che, siddhi gIonI icchAne viSaya che ane zuddhi jijJAsu ane mumukSu jIvone spRhaNIya che. sAdhAraNa rIte duniyAnI dareka pravRttinuM lakSya A traNamAMnuM koI paNa eka hoya che. jene mATe duniyAnA loko mathana kare che, deza videza bhaTake che, jIdagIne paNa jokhamamAM nAkhe che, zArIrika kaSTa veThe che, te traNe cIje meLavavAnuM mukhya sAdhana eka dharma che. mAtra dharma ja eka evuM kSetra che ke jemAM Rddhi, siddhi ane zuddhi e traNene pAka AbAda utare che. je dharmanuM ATaluM badhuM vizALa
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ 354 bhAvanA-zataka, ane madhura phaLa che te dharmanuM svarUpa jANavAnI agatya kaMI thoDI nathI, arthAt dharmanuM svarUpa jANavAnI darekane purepurI agatya che, mATe kahyuM che ke "nAnAri vaM taravarSiyA." - zabda jijJAsune udezI vaparAyela che. arthAta he jijJAsuo ! upara batAvela phaLanI hAre IcchA hoya te dharmanA svarUpanI pichAna kara. te paNa upalaka dRSTithI nahi, paNa tattva buddhithI; koInA kahevA uparathI nahi paNa hetu nyAyapUrvaka paryAlocana karavAthI, upalaka dRSTithI jotAM dharmanuM kharuM rahasya jANI zakAtuM nathI. tema AjakAla tevA niSpakSapAtI mANase paNa ceDA ja upalabdha thAya che ke jeo pitAnA mAnI lIdhelA ekadezI vicArone bheLavyA sivAya dharmanuM (pure) zuddha svarUpa batAve. ghaNAkharA dhamanA upadezako te dukAnadAranI peThe "mAruM te ja sAruM, bIjA koInI pAse sArUM nathI; ekalA ame ja dharmanA kharA prakAzaka chIe, amArI pAsethI ja mokSanuM sarTIphikeTa maLI zakaze, bIjA pAsethI nahi maLe" evI rIte bIjAne tiraskAra karI potAnI ja mahattAnA baNagA phukayA kare che. jeo durAgrahathI vitaMDAvAda karI khaMDana maMDananI pravRttimAM paDe che, teonA kathana uparathI dharmanuM rahasya kakyAMthI jANI zakAya ? prathama te dharmanI kharI kuMcI je satya, tenI ja temanAmAM khAmI hoya che. rAgadveSa ane pakSapAtathI teonI rIti ulaTI sulaTI hoya che eTale ke teo kALI bAjune ujaLI tarIke ane ujaLI bAjune kALI tarIke darzAve che, tethI mAtra kathana upara paNa vizvAsa rakhAya tema nathI. ghaNuM matavAdIomAM kadAca gaNyA gAMThathA satyavAdI niSpakSapAtI hoya te teonI paNa parIkSA vinA acAnaka eLakhANa paDI zakatI nathI, eTaluM ja nahi paNa dunIyAmAM daMbhanuM jora hovAthI keTalIka vAra aMdarakhAne rAgadveSathI bharelA paNa uparathI madhyasthataTasthatAne DALa rAkhanArA keTalAeka daMbhI mahAtmAo pitAne eka zuddha mahAtmA tarIke oLakhAve che ane ghaNuM bheLA loko
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma bhAvanA. 355 aMdaranI parIkSA karyAM vinA temanA DeALamAM aMjAI jaI, satyavAdIne matavAdI ane matavAdIne satyavAdI mAnavAnI bhUlamAM paDI jAya che. eTalA mATe kahyuM ke " parIkSA buddhimatA hrAryAM '' buddhimAna purUSAe dharmanuM svarUpa samajavAne aMdarathI ane bahArathI baMne rIte dhamanI parIkSA-kasATI karavI. taduktam yathA caturbhiH kanakaM parIkSyate, nigharSaNacchedanatApatADanaiH / tathA ca dharmo vizadopadezakaiH, zrutena zIlena samAdhibhAvataH // a--sAnAnA grAhakA seAnu lIdhA pahelAM cAra prakAre tenI parIkSA kare che; prathama kasATI upara dhase che, tethI nizcaya na thAya tA tene kApa mAre che; tethI paNa nizcaya na thAya tA agnimAM tapAve che ane pachI hatheADIthI TIpe che. tevI rIte dharmanA jijJAsuoe paNa dhanI cAra prakAre parIkSA karavI. prathama tenA upadezA kevA cAritryavALA che te jovuM, pachI te dharmanAM zAstro kevAM saMgata che te jovuM, eTalethI nizcaya na thAya te| te dhamanA AcAravana kevA prakAranuM che ane temAM zAMti-samAdhine AvirbhAva keTale aMze thAya che te jovuM. A cAra bAbatA jemAM barAbara hoya te ja dhama mAnanIya thaI zake. eka e paisAnI hAMDalI levI hAya te| paNa cAre tarapha pheravI TakArA mArI tenI tapAsa karavAmAM Ave che tA dharmanI pichAna mATe kema pUrI tapAsa na karavI ? dharmanuM ajApaNuM jeTalI nukasAnI kare che, tethI vadhAre nukasAnI aMdha zraddA kare che. parIkSA karyAM vinA ane uMDA utaryAM vinA dharmane nAme cAlatI khATI rUDhIonI ane khATI mAnyatAnI pakaDa karavI te adhazraddhA kahevAya che. AvI aMdhazraddhA peAtAne ane khIjAone ajJAnanA khADAmAM utArI viparIta pariNAma nipajAve che. eTalA
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ 56 bhAvanA-zataka mATe aMdhazraddhA ajJAnane dUra karI tAtvika buddhithI dharmanI pichAna karavI. (90-91) kenoko dharmaH satyam ? yasya na rAgadveSau / nApi svArtho mamatvalezo vA // tenokto yo dharmaH / satyaM pathyaM hitaM hi taM manye // 12 // kevA purUSane batAvelo dharma yukata gaNAya? artha-jenAmAM rAga ane dveSane sarvathA vilaya thaye heya, dravya kIrti gaurava ke pratiSThA meLavavAnI svArthavRtti nathI, jene khoTuM ke sAcuM paNa mAruM kaheluM ke mAneluM satya che evo Agraha ke mamatva leza mAtra paNa nathI, tevA paramArthI purUSe kevaLa lokanA upakAra arthe batAvela je dharma, te dharma satya, 5thya ane hitakAraka hoI zake, ane buddhinI kasoTI upara paNa te caDI zake. mATe tevA paramArthI purUSe Acarelo ane te ja pramANe darzAvelo dharma zreSTha mAnI zakAya che. (92). vivecana-AgalA kAvyamAM jaNAvyuM ke dharmanI prathama parIkSAne AdhAra te dharmanA prakAzaka athavA upadezaka purUSa upara che. rasAyaNika davA sArI ke kharAba nipajavAno AdhAra tenI banAvaTa karanAra vaidya upara rahe che. sAre ustAda vaidya joItA pramANamAM vastuo meLavI, jeItA pramANamAM puTa ApI, pakavI, asarakAraka uttama davA banAve che. sArAne badale ajANa hakIma-ustAdane hAthe te ne te vastuonI mAtrAmAM, puTamAM, pakavavAmAM pheraphAra paDavAthI evI kharAba davA bane che ke je dardIne haThAvavAne badale vadhArI nAMkhe. eka kahevata che ke " nIma mullA khatare ImAna, nIma hakIma khatare jAna. " arthAta adhura gurU dharmane jokhamamAM nAMkhe che ane adhure hakIma-vaidya dardInI jAnane jokhamamAM nAMkhe che.
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma bhAvanA 357 davA banAvanAra ane ApanAra hakIma jema kAbela joIe tema dharmanI sthApanAra ane tene upadeza karanAra paNa pUrNa gyatAvALA joIe. tenI yogyatA kevA prakAranI joIe te A kAvyamAM batAvyuM che. prathama to rAgadveSa vinAne ane madhyasthataTastha joIe. prakAzaka-sthApaka ane upadezakamAM rAgadveSa bharyo hoya to te rAgadveSa tenA batAvelA dharmamAM dAkhala thayA sivAya rahe nahi. jayAM dharmamAM rAgadveSanI pariNati dAkhala thaI tyAM dharmane TakAva ja thaI zakato nathI, kemake dharmanuM lakSya samAna bhAva athavA mAdhya che. rAgadveSanI pariNati dharmane tenA lakSyasthAnamAMthI cUkAvI de che eTale dharmanuM patana thAya che, mATe dharmanA sthApakaprakAzaka vItarAga-rAgadveSarahita levA joIe. prakAzake rAmadeva vinAne zuddha dharma batAvya heya paNa pAchaLanA upadezaka temAM rAgadveSarUpa jhera bheLavI de to pharI dharmanI te ja avadazA thAya, eTalA mATe upadezako paNa sarvathA yA rAgadveSane cokkasa aMze jItanAra hovA joIe. dharmanA prakAzaka deva kahevAya che ane dharmanA upadezaka gurU kahevAya che. deva ane gurU e be tava zuddha hoya te temAMthI utarI AvatuM trIjuM dharma tatva paNa zuddha rahI zake. deva ane gurUmAM svArthavRtti paNa na hovI joIe. svArthI mANasathI dharmane satya upadeza ApI zakAya nahi. jene paisAne svArtha heya te paisAvALA mANasanI rahemAM dabAI jAya che. mAna ke kIrtine svArtha-lobha heya te samAjanA ghaNAkharA mANasonA dabANamAM rahe che tethI niHspRhapaNe taTasthatAthI satya upadeza ApatAM acakAvuM paDe che. nisvArthI ane nispRho purUSa satyapadeSTA thaI zake che. vaktA ane upadeSTAne trIjo guNa nirmamatva che. mamatA eTale khetI vAtanI pakaDa athavA khoTI vastuomAM mArApaNAnI mAnyatA. jyAM mamatA rahe tyAM niSpakSapAtapaNuM rahI zakatuM nathI. niSpakSapAta vinA madhyasthatA rahI zakatI nathI ane madhyasthatA vinA samAna bhAva utpana
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ 358 bhAvanA-zataka thato nathI. dharmane upadeSTAmAM samAna bhAvanI pUratI AvazyakatA che, tethI temAM mamatAne abhAva thavo joIe. upara kahyA pramANe vItarAga dazA, niHsvArtha vRtti ane nirmamatva e traNa guNa jenAmAM jhaLakatA hoya teno parUpelo-prakAze dharma kharI kasoTIe cahaDI zake che. jo ke vItarAga dazA hoya tyAM niHsvArthavRtti ane nirmamatva niyame hoya che to e vizeSaNa kahevAnI aMhi jarUra rahetI nathI, te paNa prathama guNa devane mATe ane bIjA be guNa gurUne mATe batAvyA che. vItarAga deva ane niHsvArthI tathA nirma matvI gurUne batAvelo dharma ja satya heI zake. (2) dharmamevADA zrutacaraNAbhyAM dvividhH| sadjJAnadarzanacaritabhedAdvA // dharmastredhA gaditaH / soyaM zreyaHpathaH samAkhyAtaH // 93 // ghavivA saptaprakRtyupazamA''-dita udayati guNapade caturthe'lam // dharma:kevalamAdyo'-nyalavopi ca paJcame dvayaM SaSThe // 94 // dharmanA bheda. artha-AtmAne parabhAvamAM javA na detAM potAnA svabhAvamAM dharI rAkhe te dharma. te dharma be prakArano cheH zrata dharma ane cAritra dharma. temAM zrata dharmanA vaLI be prakAra cheH jJAna dharma ane darzana dharma eTale jJAna darzana ane cAritrya e traNa bhedane ratnatrayI kahevAmAM Ave che ane te ratnatraya mekSamArga-makSanA upAya tarIke prasiddha che. lagna jJAna saMsthAna gavAritrALa mokSamA" ti vanAta-mokSane je mArga teja dharmanuM vAstavika svarUpa samajavuM. (3) dharmanA AvirbhAva krama. anaMtAnubaMdhI krodha, mAna, mAyA, lobha, samakti mohanIya,
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma bhAvanA 359 mithyAtva mohanIya ane mizramehanIya e sAta prakRtinA upazama kSapazama ke kSayathI ceAthe guNasthAnake prathama zrata dharmane AvirbhAva thAya che. A guNasthAnake jeke viratirU5 cAritrya dharma nathI paNa daSTi zuddha thavAthI zrata dharmanI saMpatti thAya che. bIjA cArivya dharmanA be bheda cheH dezathI cAritrya ane sarvathI cAritrya; temAM dezavirati-cAritrya apratyAkhyAnI krodha, mAna, mAyA ane lobhane dUra karavAthI pAMcame guNasthAnake AvirbhAva pAme che ane sarva virati-sarvathI cAritrya pratyAkhyAnInI cekaDIne paNa dUra karavAthI chaTha guNasthAnake prApta thAya che, arthAta mehanIyanI amuka amuka prakRtionA kSaya kSayapazama upara zrata ane cAritrya dharmanA Avibhavane AdhAra che; eTale cothe guNasthAnake ekalo zrata dharma, pAMcame zrata dharma ane dezathI cAritrya dharma, ane chaThe guNasthAnake zrata ane sarvathI cAritrya dharmane udaya thAya che. (94) vivecana-devagurUnI yogyatAthI dharmanI gyatA jaNAvI prakRta be kAvyamAM dharmanuM svarUpa darzAvatAM dharmanI svatasiha cogyatA batAvavAmAM Ave che. dharmanI bIjI parIkSAo zrata, zIla ane samAdhi che. je dharmanAM zAstro avirUddha, nirbAdha ane pramANasiddha satya tatvanuM pratipAdana kare ane asad upadeza na kare, te zrutazAstra dharmanI bIjI parIkSA che. je dharma sadAcArarUpa hoya ane samAdhi upajAvato hoya te dharmanI trIjI ane cothI parIkSA che. dAkhalA tarIke jaina dharmanA prakAzaka zrI RSabhadevathI zrI mahAvIrasvAmI sudhI 24 tIrthakara thayA. covIzenAM caritro vAMcatAM jaNAya che ke teo kAma, krodha, moha, mada Adi doSothI rahita hatA, sakyuriddhi maLyA chatAM teno tyAga karI tyAgI banyA hatA. mahApurUSane chAje tevI pavitramAM pavitra chaMdagI gALanArA hatA. zatru ke mitra, tuNu ke maNi, paththara ke dhana, e sarvane ekasarakhI rIte
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ 360 bhAvanA-zataka. gaNatA samAna bhAva dharanArA hatA. rAga ane dveSane dUra karI vItarAga dazA gALanArA hatA. sarvajJa ane sarvadarzI hatA. tethI jaina dharmanA prakAzaka deva pUrepUrI yogyatA dharAvanArA che. upadezaka dharmagurUo paNa kaMcana kAminInA tyAgI, mAyA mamatAnA tyAgI, paMcamahAvratadhArI, akhaMDa brahmacArI, satyavAdI, svAzrayI, niHsvArthI ane paramArtha aMdagI gALanArA che. deva ane gurUnI uttamatAthI jaina dharmanI uttamatA sarvatra vikhyAta che, jaina dharmanAM zAstro jIva ajIva Adi pramANasiddha nava tanuM pratipAdana karanArA che ke je nava to jANavAthI jIvane duHkha-baMdhana kema thAya ane chuTakAra kema maLe, puNya zuM ane pApa zuM, dharma zuM ane adharma zuM, karmanI vRddhi ane karmanI hAni-nirjarA kevI rIte thAya tenuM yathArtha jJAna thAya. A zAstro tIrthaMkare kahela ane gaNadharee racela hovAthI pramANurUpa che, abAdhita tatvane darzAvanArAM che, tethI te paNa dharmanI uttamatA sAbIta kare che. jaina dharmanuM svarUpa zratadharma ane cAritradharma ema be bhAgamAM vahecAeluM che. mRtadharma samyagUjJAna ane samyagudarzana ema be bhAgamAM vaheMcAelo che, eTale samyagajJAna, samyagadarzana ane samyapha cAritra, ema traNa sarkalamAM dharmano samAveza thAya che. samyaga jJAna eTale padArthonuM yathArtha jJAnatattvajJAna. samyagadarzana eTale tattvane yathArtha nizcaya-zraddhAna. samyapha. cAritra eTale zuddha vartana, jemake koIne duHkha devuM nahi, asatya bhASaNa karavuM nahi, adatta vastu levI nahi, brahmacarya pALavuM, niSparigrahI-satiSI thavuM, cAlavAmAM, bolavAmAM, jIvananirvAha karavAmAM, vastu levA mUkavAmAM ane zarIranI hAjato sAcavavAmAM bedarakAra na thatAM yatanAvaMta thavuM. TuMkAmAM uMcA prakArane sadAcAra te cAritra. A traNa vastune ja jainadharma mokSamArga tarIke oLakhAve che, kharI rIte mokSamArga e ja dharma gaNAya che. hiMsA, asatya, ThagAI, kapaTa, vizvAsaghAta, corI, dArI, tRSNA, mAMsa, madirA, jugAra, vezyA
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ = = = dharma bhAvanA 361 gamana, zikAra, krodha, mAna, mAyA, lobha, cADI-cugalI, nindA vagere doSone jainadharma vakhoDI kADhI potAnA sarkalamAMthI bahAra pheMkI de che, eTale sadAcAranI kasoTImAM jaina dharmanI uttamatA puratI rIte sAbIta thAya che. samAdhi-suleha zAMtinI bAbatamAM paNa jaina dharma haDato darajajo bhogavavAne zaktimAna che. jene dharma bAhyAcAra karatAM AMtara AcAra-bhAvazuddhine vadhAre mahattA Ape che. bAhyAcAramAM game teTale haDIyAto heya paNa mohanIcanI pravRtiono upazama kSapazama ke kSaya kare nahi te guNa sthAnanI zreNI upara haDI zake nahi ane te dharmane uttama daraje meLavI zake nahi. Ane mATe abhavyanuM dRSTAMta basa che. abhavya jIva bAhyAcAra khAmI vagarane pALe paNa AMtara zuddhine abhAve prathama guNasthAnane mUkI AgaLa vadhI zake nahi. dharmane AvirbhAvaudaya cothA guNasthAnathI ja thAya che. guNasthAna rAjyasattAthI ke zrImaMtAIthI, adhikAranA dabadabAthI ke vagasagathI meLavI zakAtuM nathI, paNa mohanIyanI prakRtione jItavAthIupazama kSApazama ke kSaya karavAthI meLavAya che. A guNasthAna samyaga jJAna ane samya darzanArUpa mRtadharmanA be sarkalamAM samAI jAya che. cAritranA sarkalakuMDALA sudhI cothA guNasthAnanI sImA laMbAtI nathI. A guNasthAne mAtra dharmano pAye paDe che. dharmanA eka aMgarUpa tattvajJAna ane tattvanizcayane AvirbhAva thAya che. cAritra dharma ke je dharmanuM bIjuM aMga che, tene udaya pAMcame guNasthAne aMzathI ane chaThe guNasthAne sarvathI thAya che, kemake pAMcamuM guNasthAna dezaviratinuM che- gRhastha-zrAvaka dharmanuM che, tyAre chaThTha guNasthAna sarvavirati-sAdhunuM che ke jyAM cAritryanI sarvathA niSpatti thAya che. tyArapachI jema jema mohanIyanI prakRtine vadhAre upazama kSaya thatA Ave che tema tema cAritryanI vizuddhi thAya che ane jema jema cAritryanI vizuddhi thAya che tema tema guNasthAnanI zreNI upara haDAya che. te
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36ra bhAvanA-zataka mehanIyanI sarva prakRtine upazama thAya tyAre agIyAramuM ane kSaya thAya te bAramuM guNasthAna prApta thAya che ane tenA pariNAma tarIke kevaLa jJAnanI utpatti thatAM teramuM guNasthAna maLe che. A guNasthAna pachI avazya AyuSyane aMte caudame guNasthAne jaI mokSa meLavAya che. AvI rIte karavAnI kSINatAthI cAritrya dharmanI vRddhi batAvatAM ema jaNAvyuM ke zAMti ane samAdhimAM ja dharmanI utkrAMti thAya che. cAre kasoTImAM jaina dharmanI zreSThatA pratIta thAya che, te zreSThatA zrata ane cAritra dhamanI khIlavaNumAM ane guNasthAna upara haDavAmAM che-mAtra vAto karavAmAM nathI e rahasya bhUlI javAnuM nathI. (93-94) Imarum | tatphalamavApyate no| kAmagavItaH suradrumebhyo vA // suracintAmaNito vaa| dharmo'pUrva hi yatphalaM datte // 95 // ghamAkhyuM tadvastu na triloke / jinadharmAttu bhavena yatsAdhyam // tadduHkhaM no kiJci-dyasya vinAzo na jAyate dharmAt // 16 // dharmanuM phaLa artha--je phaLanI siddhi dharmanA sevanathI thAya che, te phaLa kAmadhenu gAya, kalpavRkSa, devatA ke ciMtAmaNi ratnanA sevanathI maLI zakatuM nathI. kAmadhenU vagerethI je phaLa maLavAno saMbhava che, te phaLa thoDA vakhatane mATe paNa pUrNa siddhine ApanAra nathI tyAre dharmanA sevanathI maLatuM mokSarU5 phaLa cirakALasthAyI ane saMpUrNa sukhane ApanAra che. (85) - dharmanuM mahAgya. svarga, maryAM ane pAtALa lokanI aMdara uttamamAM uttama evI
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma bhAvanA 366 kaI vastu che ke je vastunI siddhi paramAthI purUSe batAvela dharmathI na thaI zake? athavA dunIyAmAM maheTAmAM moTuM paNa evuM duHkha karyuM che ke je duHkhane vinAza dharmathI na thaI zake ? arthAta saMpUrNa duHkhane vinAza karI saMpUrNa siddhine ApanAra dharma che. dharma karatAM bIjI kaI uttama vastu nathI ane dharma karatAM vadhAre koInuM sAmarthya nathI. dharmanuM mAhAsya akathanIya che. (96). vivecana-sAdhAraNa rIte mANasane evI zaMkA thAya ke dharma zAmATe karavo joIe ? dharmanuM evuM zuM phaLa che ke jenI AzAe aihika sukhano bhega ApI cAritra Adi zrama uThAvavo? Ane uttara uparanA be kAvyamAM ApavAmAM Avyo che. dareka pravRttinuM phaLa duHkhane asta ane sukhane udaya mAnavAmAM Ave che. mANasa khorAka eTalA mATe le che ke bhUkharU5 duHkhanI nivRtti thAya ane ptirU5 sukhanI prApti thAya. davA eTalA mATe pIe che ke roganA duHkhanI nivRtti thatAM Arogya sukhano udaya thAya. paisA meLavavAno prayAsa eTalA mATe kare che ke daridratA-taMgInuM duHkha dUra thatAM joItI vastu meLavI sukhI thaI zakAya. phaLa be prakAranAM che, tAtkAlika ane kAlAntarabhAvi. khorAkanuM phaLa pahelA prakAranuM che, kAraNa ke khorAka lIdhA pachI tatkALa bhUkhanI nivRtti ane tRpti thAya che. davA ane paisA meLavavAnI pravRttinuM phaLa teTaluM tAtkAlika nathI, kemake Arogya ane paisAnI prApti tatkALa bhAgye ja thAya, bAkI to kALAMtare thAya che. kheDuta jamInamAM bI vAve che, tenuM phaLa be cAra mahInA pachI maLe che. mALI jhADa rope che tenuM phaLa varase pachI maLe che ane rAyaNu jevAM keTalAMeka jhADanAM phaLa tenA vAvanArAne nathI maLatAM; kintu tenI saMtatine ja maLe che. evI ja rIte zodhonA saMbaMdhamAM che. ghaNuM zodhaka zodhane pAyo nAMkhI khyAti meLavyA sivAya ema ne ema dunIyA cheDI cAlyA gayA; tenI
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ 364 bhAvanA-zatake. 99 k zAdhanuM pariNAma bIjA ja mANusAe meLavyuM che. dakSiNa dhruvanI zodhamAM ghaNA prayAsa karI phaLa bIjAne mATe mUkI cAlyA gayA che. tema chatAM te pravRtti hajI aMdha paDI nathI. A ja tenI mahattAnuM eka lakSaNa che. mahAna purUSA ghaNe bhAge tAtkALika phaLa karatAM vilaMbe thatA phaLanI kimmata vadhAre AMke che, majurA divasanA kULatA ja vicAra kare che; tyAre vyApArIe AkhA varasanA phaLa upara najara pheMke che. zASakA eka zeAdha pachavADe AkhI jIMdagI pasAra kare che teApaNu phaLa mATe Atura thatA nathI; tyAre dhArmikA bhaviSyanI jIMdagI sudhI paNa Atura thatA nathI. tenI AzAnA zraddhA yA vizvAsa upara pAyA nAMkhelA haiAvAthI kALAntarabhAvi paNa sagIna kuLavALo pravRttimAM te satata macyA rahe che. 'samaya goyama mA pamAyae kamaNyevAdhikAraste mA phaleSu kadAcana. arthAt " kavyU maLavAmAM eka samayane pazu vilaMba na karavA; kAma karavAmAM ja mANasanA adhikAra che, phaLanI zeAdha karavAne mANasane adhikAra nathI. AvAM vAkyA upara ja bharAMsA rAkhI aihika lAlasAone tilAMjali ApI muzkelI bharyA dhArmika kAryoM buddhimAna purUSA uThAve che. mAtra tAtkALika kuLanI ja zeAdha karanArA kadI paNa mahAna kAryo karI zakatA nathI; tema mahatpada paNa meLavI zakatA nathI. eTalA mATe dharmanuM phaLa zuM che e prazna karanAre mAtra tAtkA Lika kuLa upara ja najara na rAkhavI, kintu kALAntarabhAvi adRzya La sudhI diSTa lakhAvavI joie. dRzya ane adRzya ubhaya piraNAmanuM avaleAkana karavuM, e ja niya karavAnI kharo roti che. dhanuM phaLa jo ke tAtkALika paNa che, kemake dhama karanArane tatkALa je hRdayanI zAMti maLe che, azubha karmanI nivRtti thAya che, te dhanuM tAtkALika phaLa che paNa te dRzya nathI. ca`cakSuthI jovAya tevuM nathI, mAtra prajJAcakSuthI ke svaanubhavathI ja gamyamAna thAya che. dharmanuM kharUM phaLa adazya ja che. bhaviSyamAM maLavAnuM mULa paNa va 99
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma bhAvanA 365 mAnamAM te adazya ja che, tema chatAM paNa te mULa saMkucita ke svapa nahi paNa atyaMta vizALa che. dharma je phaLa Ape che, te kuLa khIjI kAI paNa vastuthI maLI zakatuM nathI. pula, mALA, vastra, AbhUSaNu, strI, putra, mitra, dravya, vaibhava vagere sAdhAraNa padArthIthI maLatAM sukhanI te zI vAta karavI? paNa asAdhAraNa padArthoM jevA ke kAmadudhA gAya, ciMtAmaNi ratna, kalpavRkSa, kalpalatA, pArasamaNi vagere alaukika vastue je phaLa Ape tenI sAthe paNa dharmanA phaLanI sarakhAmaNI thaI zake tema nathI, kAraNake te padArtho je mULa Ape te paudgalika aihika duHkhagarbhita svalpakALasthAyi ane sAtizaya hoya che. dhAro ke kASThane ciMtAmaNi ratna maLyuM, tenA prabhAvathI khAnapAna vastra AbhUSaNa mhela bagIcA vagere ciMtita padArtho maLyA paNa tethI zuM te mANusane mAta nahi Ave? tenuM zarIra rAga ane jarAgrasta nahi thAya ? azubha karmInA vilaya thaine cittanI pUrepUrI prasannatA thaI jAya ? nahi ja. jarA rAga mRtyu azAMti vagere badhA upadrA upalI vastuonI sAthe rahI zake che, tyAre dharmanI sAthe te upadraveAnA nivAsa thai zakatA nathI. dhama kALAMtare je phaLa Ape che te Atmika Ana che ke je aMta vagaranA zAzvata che. tenI sAthe du:khanuM mizraNa rahetuM nathI. aneka jAtanA duHkhamAMnuM kAi paNa du:kha rahevA pAmatuM nathI. dhathI meAkSanI prApti thatAM janma, jarA, maraNu, rAga, zAka, Adhi, vyAdhi, upAdhi, parataMtratA, bhaya vagere sarvanA vilaya thai jAya che. A kuLa mAtra eka dharmothI ja meLavI zakAya che, svargIya ane meAkSarUpa kuLa dharma sivAya bIjI kAI vastuthI meLavI zakAtuM nathI. eTalA mATe dharmanA phaLa sAthe kAi paNa kuLanI sarakhAmaNI thaI zake nahi. dhanuM saMgIna ane saMpUrNa kuLa bhale A te A jIMdagImAM maLe nahi, bhale bhavAMtaramAM tenI prApti thAya tApaNuM AvuM uttama ane saMgIna kLa ApanAra dharmane mATe dhana, mAla, khAga, bagIcA, mahela, meAlAta, ciMtAmaNi ratna
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanA-zataka ane kalpavRkSa, e sarvane bhega Apavo paDate heya to bahetara che ke sarvane bhege paNa dharmane svIkAra karavo, dharmanuM kharI lAgaNIthI pAlana karavuM, nasenasamAM tenA pravAhane vahevA devo. hADanI mijAmAM paNa dharmane raMga lAgI jAya eTale sudhI dharmanI chApa zarIra mana ane AtmA upara paDavA devI. (95-96.) gharmamAvanArA 3pasaMhAraH | durgatikUpe patatA-mAlambanamasti kiM vinA dharmam // tasmAtkuru prayatnaM / samaye'tIte prayAsavaiphalyam // 97 // bAramI bhAvanAne upasaMhAra artha-he bhadra! durgatirUpa kuvAmAM paDelA athavA paDatA prANaene duHkhamAMthI bacavA ke upara AvavAne je kaMI paNa AlaMbana hoya to te dharma vinA bIjuM kaMI nathI. paisA sattA rAjaya kuTuMba ke bIjI koI vastu saddagatimAM laI janAra nathI. durgatimAMthI kahADI sagatimAM ke muktimAM laI janAra mAtra dharma ja che, mATe he bhavya ! jyAM sudhI samaya anukULa che tyAMsudhI dharmane mATe game te prayatna kara. samaya hAthamAMthI gayo to pachI prayAsa niSphaLa thaze ane pazcAttApa karatAM paNa pharI samaya nahi maLe, mATe lAMbo vicAra kara ane vagara vilaMbe zubha purUSArtha kara. pharI pastAvo kara na paDe tevI dareka jAtanI goThavaNa kara. (97) vivecana-dharma zabda "" dhAtu uparathI baneluM che. tene artha dhAraNa karavuM-ke Apavo thAya che. "Turti prAtatkALa-dhANAddharma 3ratearthAta durgatimAM paDatA prANIone dharI rAkhe che mATe dharma kahevAya che. "vahulahAvo dhamo" vastuno svabhAva e ja vastuno dharma zAstrakAre darzAvyuM che. svabhAva vastune potAnA svarUpamAM dharI rAkhe che. dareka vastu potAnA svabhAvathI je patita thAya te
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma bhAvanA 367 tyAM asta vyasta-avyavasthA thAya che. pRthvI, jaLa, agni, vAyu, AkAza, nadI, samudra vagere padArtho pitapatAnA svabhAvamAM rahe che, to ja duniyAne vyavahAra suvyavasthitapaNe cAle che; paNa je te te vastuo potapotAnA dharmane-svabhAvane mUkI de, to eka ghaDI te zuM paNa eka kSaNabhara paNa jagatu Take nahi. pRthvI sthiratAne svabhAva cheDI kaMpavA mAMDe, samudra bharatIoTanA svabhAvane mUkI pANI phelAvA de, te prANIonI kevI dazA thaI paDe? evI ja rIte AtmAno svabhAva-dharma sthiratA zAMti samAdhi jJAna darzana cAritrarUpa che. A svabhAvamAM AtmA ucagAmI thAya che eTaluM ja nahi paNa janmamaraNarahita thaI mekSamAM birAje che. tethI viparIta pugalanA svabhAvamAM paDI jAya che ane potAnA svabhAvathI patita thAya che tyAre uccagAmI thavAne badale nIcagAmI bane che. A vakhate durgatimAM paDatA AtmAne bacAvanAra dharma sivAya bIje kaNuM samartha che? A dunIyAmAM sadgati ane vastuo mAtra dharmanI zubha chAyAnA AzrayathI ja maLI zake che. tadui- zArdUlavikrIDitam / dharmAjjanma kule zarIrapaTutA saubhAgyamAyurbalaM / dharmeNaiva bhavanti nirmalayazo vidyArthasaMpattayaH // kAntArAcca mahAbhayAcca satataM dharmaH paritrAyate / dharmaH samyagupAsito bhavati hi svargApavargapradaH // 1 // artha-dharmathI ja sArA kuLamAM janma, nIrogI zarIra, saubhAgya, lAMbI jIdagI, baLa-sAmartha, nirmaLa kIrti, vidyA, dhana ane saMpatti maLe che. aTavi-jaMgalanA viSama pradezamAM maheTI muzkelIomAM dharma ja mANasane hameza bacAve che. dharmanI sArI rIte ArAdhanA karavAmAM Ave te svarga ane mekSane ApanAra paNa te ja che.
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ 368 bhAvanA-zataka ghaNuM ke kahe che ke nItithI vartIe te basa che. dharmanI zuM jarUra che? A kathana ekadezI che. nItino pAyo dharma upara ja che. pAyA vinA imArata Take nahi tema dharma vinA nIti TakI zake ja nahi. nIti e suvyavasthA che, paNa upara jaNAvyuM tema dharma vinA vyavasthA thaI zakatI ja nathI; prANIo potAnA AtmAne susvabhAvamAM rAkhI zaktA nathI, tyAre ja laDAI, mAraphADa, luMTaphATa vagere amAnuSika kAryo thAya che ane nItino bhaMga thAya che. susvabhAvamAM teo rakSita thayela hoya ane dharmanI chAyAnA Azraya nIce rahela hoya te kadI paNa tevAM kAryo thAya nahi. nIti mAtra aihika samAjasthitinuM rakSaNa kare che tyAre dharma aihika ane paralaukika ubhaya sthiti sudhAre che. dharma samAjane svachaMdI anyAya ane adharmanAM kRtyothI bacAve che ane azubha karmanA humalAmAMthI AtmAnuM rakSaNa kare che. nItizAstra paNa dharmanA kAyadAne pahoMcI zakatuM nathI tyAre jJAti ane samAjanA kAyadAonI to zI vAta karavI ? dharmane koI paNa pahoMcI zakatuM nathI. uttamamAM uttama vastu je kaMI hoya to te mAtra dharma che. AvA uttama dharmane meLavavAne ane vadhAravAne jyAre samaya maLyo che, dareka anukULa sAmagrI maLI che, tyAre je Alasya, pramAda, vikathA, nindA, hiMsA, mRSA, corI, dArI, tRSNa, krodha, mAna, mAyA, lebha, IrSyA, asUyA, phleza vagere pApa-deSa sevavAmAM vakhata pasAra thAya te te eka sphoTAmAM heTI bhUla thaI gaNAya. AvI bhUlamAM na paDavA mATe upasaMhAra tarIke kahevAmAM Ave che ke "tasmata kura prayatnama" he bhadra! teTalA mATe tuM prayatna kara. thAkayA ke kaMTALyA vinA mokSanA mArgamAM dharmanI saDaka upara satata cAlyA ja kara. loko zuM kahe che tenI paNa darakAra karyA vinA eka dizAbhimukha paMtha kApato ja. nindantu nItinipuNA yadi vA stuvantu / lakSmIH samAvizatu gacchatu vA yatheSTam //
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma bhAvanA adyaiva vA maraNamastu yugAntare vA! A vAnA marmane hadayamAM utArI, niDara thaI dharmanA medAnamAM paDavAne kaTibaddha thA. dharma kaI jAti ke komane mATe rijharlDa (Reserved) nathI. mAre tenI talavAra ane pALe tene dharma, e kahevata pramANe dharmanA medAnamAM paDavAno hakka dareka jAti ke komane mATe eka sarakhe che. zarata mAtra eTalI ja ke para batAvela pApa ke doSothI dUra rahevuM joie. khAsa bhAra daIne Adeza karavAno hetu e che ke samaya vegathI cAlyA jAya che. te jarA paNa koIne mATe thobhe tema nathI. tema ja gayo samaya koI paNa zarate pAcho vaLe tema nathI. samaya pasAra thayA pachI taka vagaranI mahenata phaLadAyaka nahi nivaDe. mosamane thoDo varasAda paNa ghaNuM phaLane Ape che tyAre kamosamano ghaNo varasAda paNa ulaTuM nukasAna kare che. dareke manamAM ciMtavavuM-bhAvavuM joIe ke eka paNa kSaNa vyartha na gumAvatAM maLela samayane dharmamAM upayoga thAya to ja jIvananI saphaLatA che. (97)
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasaMhAra tathA graMthaprazasti. zArdulavikrIDitahattam / pranthasyopasaMhAraH etadvAdazabhAvanAbhiramumAnekAntato yo'sakasvAtmAnaM paribhAvayettrikaraNaiH zuddhaH sadA sAdaram // zAmyantyugrakaSAyadoSanicayA nazyantyupAdhyAdhayoduHkhaM tasya vilIyate sphurati ca jJAnapradIpo dhruvam // 98 // graMthano upasaMhAra artha-je bhavya jijJAsu prANI ekAntamAM daDha Asana lagADI mana vacana ane kAyAnI zuddhipUrvaka utkaTa rUci ane prema sahita AdarabhAva rAkhI A graMthamAM bAra bhAvanAvaDe hameza anukuLa samaye AtmatattvanI vicAraNuM karaze, tenA manamAM kaSAyanA ugra doSo zAnta thaI jaze, Adhi ane upAdhio naSTa thaze, duHkha dUra jatuM raheze, jJAnarUpI dI skurAyamAna thaze ane abhinava AnaMda prakaTaze. (98)
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasaMhAra tathA graMthaprazasti 371 vivecana-jaina AgamomAM jijJAsuo ane mumukSuonA saMbaMdhamAM "arcg mAmA viraA vAkya vAraMvAra jovAmAM Ave che. mumukSa munionuM samagra jIvana AtmabhAvanA-vicAraNAmAM ja vyatIta thAya che. temaja jijJAsu gRhasthonuM jIvana paNa ukta bhAvanAothI ja zreSTha bane che. jIvanane kaTu ane kalaMkita banAvanArA krodha, mAna, mAyA ane lobha e cAra kaSAyo che. jIvanane duHkhI karanArAM eja cAra mahAdeSo che. tene upazamAvavAnuM uttama auSadha bhAvanA che. Adhi ane upAdhine vikherI nAMkhanAra paNa eja bhAvanA che. kharI rIte duHkhanuM mULa upAdhi che. upAdhi chuTatAM duHkhane paNa vaMsa thAya che. tethI duHkhane vilaya karanAra paNa A bhAvanA che. maNine ghasatAM ghasatAM jema epa rahaDe che, tema bhAvanA bhAvatAM bhAvatAM AtmAne opa rAhaDe che, ajJAna naSTa thAya che ane jJAnane prakAza prasarI rahe che. kAvyanA uttarAddhamAM bhAvanA bhAvavAnuM zuM phaLa che te batAvyuM che. pUrvArdhamAM bhAvane kevI rIte bhAvavI te darzAvyuM. emAM be vastuonI jarUrIAta che. eka to Adara-prema ane bIju trikaraNa zuddhi. dekhAdekhI ke ajJapaNe zabda uccAra ke zravaNa karavAthI kharo lAbha maLI zakato nathI. kharo lAbha meLavavAne to te vastu upara uMDe prema joIe. bhAvanAbedhaka lokone eka vAra ke aneka vAra prema vagara khAlI uccAra karI javAthI darzAvela phaLa maLI zake nahi, paNa premathI kharA AdarathI je pATha ke zravaNuM karavAmAM Ave, arthAta kharI lAgaNuthI je bhAvanA bhAvavAmAM Ave te kaSAyanI zAMti vagere batAvela phaLa avazya prApta thAya. kSetramAM bI vAvyA pahelAM mana, vacana ane kAyArUpa kSetranI zuddhi karavI paNa Avazyaka che. sArI kheDa sAre pAka Ape che tema mana vacana ane kAyAnI vizuddhi paNa bhAvanAne uttejita banAvI uttama phaLa Ape che. arthAta je mANasa mana vacana ane kAyAthI zuddhipUrvaka kharI lAgaNIthI bhAvanA
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ 372 bhAvanA-zataka. bhAve agara A graMthamAM batAvela bhAvanAnuM zravaNa, manana-vicAraNa, pATha vagere kare te te avazya kaSAyeA upara vijaya meLavI Adhi, vyAdhi ke upAdhione dabAvI nAnaprakAza phelAvI duHkhanA vilaya karI zake ane tema karatAM aMte meAkSanuM akSaya sukha meLavI zake. bhAvanAnuM sAkSAt kuLa zAMti tathA samAdhi ane paramparAphaLa meAkSanI prApti che. (98) praMthaprAta:| khyAtorbhuvya'jarAmaro munivaro lokAkhyagacche maNistatpaTTe munidevarAjasukRtI zrI maunasiMhastataH // tasmAddevajinAmako budhavaro dharmAgraNIzekharastatpaTTe nathujimmuniH zrutadharaH saujanyasaubhAgyabhUH // 99 // tacchiSyo hi gulAbacandravibudhaH zrIvIracandrA'grajastatpAdAmbuja sevanaikarasikaH zrIratnacandro muniH // grAme thAnAbhidhe yugarasAGkelAbda (1962) dIpotsave / tenedaM zatakaM hitAya racitaM vRttairvaraiH zobhitam // 100 // graMtha-prazasti. a--aAkAgacchamAM maNisamAna, lIMbaDI saMpradAyanA nAyaka, munigaNumAM pradhAna ane pRthvImAM prasiddhi pAmelA pUjya zrI annarAmarajI svAmI thayA. temanI pATe temanA ziSya paMDita zrI devarAjajI svAmI thayA. temanI pATe muniNe zAlita mahAtmA zrI maunasiMha svAmI thayA. temanI pATe dhanetAomAM zireAmaNi vidganA mAnanIya pratApI purUSa devajI svAmI thayA. temanI pArTa temanA ziSya saujanya ane saubhAgyayukta zAstravettA pUjya zrI nathujI svAmI thayA. temanA ziSya viSNudhavara paMDita zrI gulAbacaMdrajI svAmI
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasaMhAra tathA graMtha prazasti. 373 ke jemaNe pitAnA ladhu bhrAtA mahArAja zrI vIrajI svAmInI sAthe dIkSA dhAraNa karI che, temanA caraNusevaka muni zrI ratnacaMdrajIe saMvata 1962 nI divALIne divase zrI thAnagaDha gAma madhye vividha prakAranA chaMdothI suzobhita A bhAvanAzataka nAmano graMtha racIne pUrNa karyo, (99-100). zAMtiH zAMtiH zAMtiH | iti muni zrI ratnacandraviracitaM bhAvanA-zatakaM samAptam / / Liicucu-IC
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa. maitrI bhAvanA. rAga-AzAvarI / tAla-tritAla. maitryA bhUmiratIva ramyA bhavyajanaireva gamyA | maitryA // dhruvapadam // bhraatRbhginiisutjaayaabhiH| svajanaiH smbndhivgaiH|| samAnadharmeMiitajanaizca kramazo maitrI kAryA // maicyA // 1 // kAle'tIte bhvetmddhH| yathA ca maitrIpravAhaH // grAmajanA ye jAnapadA vaa| maitryA te'ntrbhaavyaaH|| maitryA // 2 // gavAdayastiyazcaH sarve / vikalendriyAstrayopi //
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________ 375 daitrI bhAvanA bhUtAH sattvA ye jagati syuH| sarve maitryA grAhyAH // matryA // 3 // yathA yathA syaadaatmvishuddhiH| tathA tathaitaddhiH // pUrNavizuddhau maitriibhaavnaa| vyAptA syAtrijagatsu // maitryA // 4 // pitRsutjaayaabndhutaa| jAtA na yena kadApi // nAsti tAhakopi jano'tra / kathamucitA syAdamaitrI // maitryA // 5 // nindantyapakurvanti ye vaa| nanti dveSAdhaSTIH // matvA teSAM karmapradoSam / tarapi maitrI na chedyA // maitryA // 6 // zatrubhAvodbhAvanalezadveSAsUyAprakaTanam // ete sarve guNAH pazUnAm / kathamuttamajanasevyAH / maitryA // 7 // samayanibhRtazamarasasarasitvam / vihara yatheSThaM svAnta / / kuru kuru maitrI sarvaiH sAkam / kamapi nAmitraM cintaya // maitryA // 8 //
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________ 376 bhAvanA-zataka mitrI bhAvanA. bhAvArtha-mANasanuM hRdaya je maitrIbhAvanAnI bhUmikA bane to te hadayarUpa bhUmi atyaMta ramaNIya dekhAya-mAtra dekhAvamAM ja ramaNIyatA nahi paNa sArAmAM sAre pAka ApanAra karALa bhUminI mAphaka ucca phaLaprada paNa gaNAya. AvI ramaNIya bhUmi prApta karavAne adhikAra mAtra bhavya-bhAgyazALI janene ja maLe che. jene tene te bhavya pradezamAM vicaravAne adhikAra maLI zakatA nathI. maitrIne krama. maitrInA prAthamika pAtra eka udaramAMthI janmelAM bhAI ane bahena che, kemake tene sahavAsa sahaja hovAnI sAthe eka lohIne saMbaMdha che tethI tenI maitrI svabhAvasiha che. tyArapachI maitrInAM pAtra putra ane patnI che. joke putra prathama avasthAmAM pAlanIya che tethI mitrIne yogya gaNAya nahi, topaNa "tu para varSe | putraM mitravarAti" A naitika padyamAM kahyA pramANe soLa varSa pachInI ummaranA putrane mitra gaNavo joIe. patnIne paNa pitAnI gulAmaDI na mAnatAM jIvanasahacAriNI-mitra ja gaNavI joIe. tyArapachI kuTumbI ane sagAMonI sAthe maitrI pavI. eTalAmAM maitrInAM mULa uMDAM gayA pachI svadharmI bhAI ane jJAtibhAina vAre Ave che, eTale temanI sAthe maitrIbhAvathI hadayanI ekatA sAdhavIH (1) maitrInA mArgamAM cAlatAM jema jema vakhata pasAra thaze tema tema maitrIno pravAha vadhato jaze, jema jema pravAha vadhe tema tema jJAtijane, pachI potAnA gAmamAM vasatI anya jJAtio ane anyadharmIonI sAthe maitrI dRDha karavI. eka paNa grAmabaMdhu ke dezabaMdhune maitrInI hadathI bahAra rAkhavo nahi. (2). mANasanI jAtanI sAthe maitrIne daDha saMbaMdha thayA pachI gAya, bheMsa Adi ti-pazu ane pakSIone adhikAra prApta thAya
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________ evI bhAvanA 377 che. jo ke mANasanI mAphaka pazuonI sAthe mitratAne dareka vyavahAra thaI zakato nathI, tepaNu ahi mitratAne artha eTale che ke temane duHkha na devuM, svAbhAvika hakka chinavI levA nahiM; temanA upara krodha kare nahi, paritApanA upajAvavI nahi, bhUkhe mAravAM ke vadhAre bhAra bharavo nahi ane dareka vakhate temanI saMbhALa levI. pazu ane pakSIo pachI vileMdriya eTale be Idriya, traNa Idriya ane cAra IdriyavALA jIvana matrI bhAvanAnA adhikAramAM samAveza thAya che. vikaleMdriya pachI bhUta ane sarva eTale vanaspati ane pRthvI, pANI, agni, vAyu e pAMca sthAvarenI upara maitrI bhAvanAnuM AropaNa karavuM, arthAta temanuM rakSaNa karavuM. hi sudhI pahoMcyA pachI maitrInI paripUrNatA thAya che. gRhamaMtrIthI triInI zarUAta ane jaganmAtrImAM maitrInI samApti thAya che. (3) mitrIvRddhinuM kAraNa AtmAnI vizuddhi e maitrInuM kAraNa che, arthAta jema jema AtmAnI vizuddhi thAya che tema tema maitrInI vRddhi thatI Ave che. mitrIvahi e eka AtmAno mahAna guNa che ane te AtmAnI vizuddhi prayojaya che. jyAre AtmAnI pUrepUrI khIlavaNI-sarvathA vizuddhi thAya che, AvaraNa mAtrane kSaya thAya che tyAre te mANasanI maitrI bhAvanA traNa jagatane vyApIne rahe che, arthAta jagatamAMnAM sarva prANuone pitAnI maitrI bhAvanAnI koTimAM samAve che. (4) zA mATe triIne ucheda na kare ? A jagatamAM koI paNa prANI parAyo hoya, ApaNe pitAne na hoya te tenI sAthe kadAca maitrI na rakhAya to paNa cAle, paNa A jagamAM e koI prANuM nathI ke jenI sAthe putra-pitA, strI-pati, bhAIbhAIno saMbaMdha bAMdhyo na hoya, athAt ekaMdara
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________ 378 bhAvanA zataka sarva jIvAnI sAthe anaMta vAra tevA saMaMdha dareka jIve AMdhyA che. eTale duniyAnAM sarva prANIo A bhavanAM nahi, tA pU bhavanAM sagAM ane sadhI che. te pUrvanAM saMbadhIonI sAthe maitrI teADI amaitrI karavI e zuM kASTha rIte paNa ucita che ? nahi ja. (5) apakAranI sAme maitrI. je ApaNI nindA kare che, vakhA vakhata apamAna kare che. eTaluM ja nahi, paNu kAI vakhate dveSa rAkhI lAkaDIonA paNu prahAra mAre che, te taraph paNa ApaNe maitrInA pravAha jA aTakAvavA na joI e. teonI nindaka prakRti ane apamAna karanAra pravRtti teonAM pUrvIkRta kamane AbhArI che, arthAt evAM azubha kramanA temanA udaya che ke jethI sajjatA tarapha paNa temane duzmanAvaTa utpanna thAya che, A teonAM kanA dASa jo ApaNI maitrI bhAvanAne dhakakA lagADe teA teTale aMze ApaNI paNa nabaLAI ja gaNAya. maitrIbhAvanAnI khIlavaNI karanArane AvI nabaLAI rAkhavI pAsAya tema nathI, tethI ApaNe te duSTAnI sAthe paNa maitrI rAkhavAnuM cAluM rahevA devuM ke jenI asarathI duSTAne Ape|Apa dhAkhA karavAno vakhata AvatAM zatrutA mitratAmAM badalAI jaze. (6) maitrI e mAruSika guNa. kAInI sAthe zatrubhAva rAkhavA, kaleza karavA, dveSa rAkhavA ke IrSyA karavI e badhA pazuonA guNa che. eka zerInAM kutarAM bIjI zerInAM kutarAM sAthe zatrutA rAkhe che, kalaha kare che, janAvarA mAMhAmAMhi laDe che eTale dveSa, kalaha, vagere guNA pazuomAM ghaNuM bhAge jovAmAM Ave che, tethI ukta guNA manuSyanA nahi paNa pAzava guNA che. zuM uttama mANasa jAtane tevA guNNA dhAraNa karavA
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________ maitrI bhAvanA 379 ucita che? nahi ja. pazu karatAM manuSyajanma jyAre uttama manAya che, tyAre manuSyanI pharaja che ke keTalIeka pAzavI vRttio ane pAthava guNI pAtAmAM jovAmAM AvatA hoya tA tarata tene dUra karavA; sanI sAthe haLImaLIne cAlavuM, premabhAva ke bhrAtRbhAva rAkhavA, bIjAnuM sArUM joI khuzI thavuM, khIjAene sahAya ApavI e ja manuSyanA guNA che. A mAnuSika guNA jo mANasamAM na hAya ane tene badale pazunA guNNA hoya tA tene manuSyAkRti chatAM pazu ja samajavA. manuSyanI kADhimAM gaNunA karAvavI hoya te mAnuSika guNa je maitrI tene dhAraNa kareA. (7) manane matrI rAkhavAnA Adha. huM mana ! tuM khIjI doDAdoDa karavAnuM ane kaleza, dveSa ke jheranAM khI phelAvavAnuM baMdha karI, zAstramAM bharelAM upazamarasanA sarAvaramAM zreSTa vihAra kara. eka vAra nahi paNa vAraMvAra tane e ja bhalAmaNa karUM thru ke sa`janAnI sAthe tuM mitratAne ja nAtA rAkha, kASTanI sAthe dveSa rAkha nahi ane kAi paNa mANasane tuM tArA duzmana citava nahi, tuM sanI sAthe mitratA rAkhIza tA sa janA tArI sAthe mitratA rAkhaze. eka vAra duzmana haze te paNa thArI chAyA nIce AvatAM duzmanA cheDI mitratAnuM sevana karaze, eTaluM ja niha paNa jAtivaira paNa taddana bhUlI jaze, mATe tuM hArA khajAnAmAM mitratA-maitrIbhAvanAneA ja saMgraha kara. (8) iti maitrI bhAvanA.
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramoda bhAvanA. rAga bhairavI / tAla - tritAla | sadguNapAne saMsaktaM me manaH // dhruvapadam // dhanyA va bhagavanto'rhantaH / kSINasakalakarmANaH || kevalajJAnavibhativariSThAH / prAptAkhilazarmANaH // sadguNa // 1 // dhanyA dharmadhurandharamunayaH / gRhItamahAvratabhArAH || dhyAnasamAdhinimanamAnasAH / tyaktajagadvayavahArAH // sadguNa // 2 // sevAdharmaratA gatasvArthAH / abhyudayaM kurvantaH // dhanyAstepi samAjanAyakAH / nyAyyapathe viharantaH // sadguNa // 3 //
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________ 381 pramoda bhAvanA zraddhAto na calanti kadApi / gRhItavratA guNagehAH // dhanyAste gRhiNo dharmiNaH / tyaktAnyAyadhanehAH // sadguNa // 4 // satyavAdino brahmacAriNaH / prakRtyA bhadrAH srlaaH|| dhanyAste gRhiNopi gunnaaddhyaaH| paropakAre taralAH // sadguNa // 5 // nyAyopArjitamyA puNyam / guptaM ye kurvanti // ghnanti duHkhaM dInajanAnAm / dhanyAste bhuvi santi // sadguNa // 6 // bhajanti ye bhrAtRbhAvanAm / rakSanti sanItim // dhanyAste mArgAnusAriNaH / pAlayanti kularItim // sadguNa // 7 // sukhino guNino bhavantu sarve / suhRdo vA syurasuhRdaH / nazyantu jagato duHkhAni / saiSa pramodo me hRdaH // sadguNa // 8 //
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________ 82 bhAvanA-zataka pramoda bhAvanA. bhAvArtha koI paNa vyaktimAM guNa joIne prasanna-khuza thavuM te pramoda bhAvanA. pramoda bhAvanAne umedavAra pitAnA uddagAro kahADatAM kahe che ke mAruM mana saddaguNonuM pAna karavAne Atura banyuM che, arthAta guNa purUSonA guNagAna karI te guNano AsvAda levAne utkaMThA thaI che. sarvaguNa-ziromaNi arihaMtabhagavAna dhanya che arihaMta bhagavAnane ke jemaNe cAritryanA medAnamAM rahaDI karmanA sinya sAthe yuddha karI jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, mehanIya ane aMtarAya, e ghanaghAti cAra karmanI sarva prakRtiene uccheda karyo ane kevaLajJAna (saMpUrNa jJAna) ane kevaLadarzana (paripUrNa darzana)nI vibhUti prApta karI, bhaya, zaka, sukha, duHkha, saMkalpa-vikalpa vagere kakkone dUra karI, akhila Atmika AnaMdane jhare khullo mUkyo, sarvaguNa saMpanna tevA mahApurUSa vItarAgadevane dhanya che. (1) saMta purUSe. dhanya che te saMta janene ke jemaNe dharmanI dhesarI pitAnA khabhA upara mUkI che. ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya ane aparigraha e pAMca mahAvratone baje jeNe upADe che, rAta ane divasa prabhunuM ke AtmAnuM dhyAna karatAM manane ekAgra banAvI samAdhimAM jeo mazagula rahe che, jagatanA prapaMcI vyavahArane sarvathA jeNe tilAMjali ApI che, pite saMsAra samudra tare che ane bIjAne ene tAre che, pite zAMtisudhAnuM pAna kare che ane bIjAone karAve che; tevA saMta purUSa-munijanane dhanya che. (2)
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramAda bhAvanA. 383 dezasevake. jeo deza, samAja, dharma ke AtmAnI sevA karavAmAM tatpara thaelA che, te paNa koI prakArane svArtha rAkhyA vinA arthAta paise kIrti ke mahattAnA lobha vinA niHsvArthabuddhithI sevA bajAvI rahyA che, deza samAja dharma ke AtmAne abhyadaya kevI rIte thAya tene satata prayAsa karI rahyA che, tema chatAM nyAyamArganuM kadI paNa ullaMghana karatA nathI, kintu nyAya ane nItinA paMthamAM aDaga rahI tana, mana ane dhanathI sevA sevA ane sevA bajAvI samAjanA nAyaka banyA che, tevA niHsvAthI purUSone dhanya che. (2) zrAvake jeo dharma pratye aDaga zraddhA rAkhe che, sarva vastuomAM dharmane ja prathama pada Ape che, ane manamAM dharmane mATe ekalI daDhatA rAkhe che ke koI paNa temane dharmathI caLAvI zake nahi, jemaNe zrAvakanAM bAra vrato aMgIkAra karyA che, kuTuMbanuM piSaNa karavAne vyavasAya kare chatAM anyAya ane anItinA eka paisAnI paNa cAhanA na rAkhe, guNanA ghararUpa tevA gRhasthane-zrAvakene dhanya che. papakArI purUSa. jeo koi paNa prasaMge jIhuvAmAMthI asatya vacana bolatA nathI, satyane bhege lAkhonI kamANu thatI hoya to tene lAta mAre che paNa satyane bhega ApatA nathI, paradArAne mAtA samAna gaNe che, prakRtinA saraLa ane bhakika pariNAmI hoya che, guNanA garavA ane rAtadina paropakAranA kAryamAM kuzaLa hoya che tevA paropakArI janene paNa dhanyavAda Apa ghaTe che. (5) | dAtAra jeo nyAyathI meLavelI lamIne bhaMDAramAM gAMdhI na rAkhatAM sanmArge tene vyaya kare che, lokone batAvavAnI khAtara nahi, paNa
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________ 384 bhAvanA-zata. kAi na jANe tevI rIte gupta sakhAvata karI puNyanA saMcaya kare che, du:khI dIna ane apaMga mANasAne pUratI sahAya ApI temanA duHkhanA uccheda kare che, tevA udAra dilanA dAtArA paNa A jagamAM dhanyavAdane pAtra che. (6) mArgAnusArI. jee saunI sAthe bhrAtRbhAva rAkhe che, satpurUSAnA nItimAnuM kadI paNu ullaMdhana karatA nathI, arthAt dareka vyavasAyamAM paNa nItinuM kharAkhara rakSaNa kare che, peAtAnA kuLanA rItarivAjo sadAcAra ane dharmanuM pUratI rIte pAlana kare che. pagale pagale adhama ane anItinA bhaya jenA manamAM upasthita rahe che, tevA mArgonusArI purUSA ke je graMthAmAM kahelA mArgAnusArInA 35 guNe karI yukta che teone pazu dhanya che. (7) upasaMhAra. mArA mitrA hoya ke zatru hAya, game te hAya paNa te sa jatA sukhI thAo, guNI aneA, dina dina pratye temanA abhyudayacaDato thA, sadguddinI preraNAthI sanmAge pravartI ane tema thatAM karmInI hAni thatAM jagatmAMthI duHkhanA saCthA vilaya thAo, satra sukha ane guNane pracAra jovAmAM ja mArA hRdayanI parama khuzAlI che, emAM ja mArA apratima-anupama AhUlAda che : A zreNIe ja mArI prameAda lAvanAnI khIlavaNI thavAnI che, cittunA jagatamAM sukha ane guNanuM ja sAmrAjya sthapAe ! (8) dhRti pramAda bhAvanA.
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
________________ karuNA bhAvanA.. rAga-AzAvarI / tAla-tritAla / karuNe ! ehi dadAmyavakAza kuru janaduHkhavinAzam // karuNe // dhruvapadam // pitRviyuktA bahavo vaalaa| labhante na nivAsam // AzrayahInebhyastebhyastvaM / dehi gRhaM vA''zvAsam // karuNe // 1 // putraviyuktA vRddhAH pitro| nirantaraM vilapanti // jIvananirvAhArthamapi te / sAhAyyaM vAcchanti // karaNe // 2 // bAlyepi vaidhavyaM praaptaa| munycntyshrudhaaraaH||
Page #413
--------------------------------------------------------------------------
________________ 386 bhAvanA jAtaka. sthApaya vidhavAzramaM tadarthe / rakSa suzikSaNadvArA // karuNe // 3 // janmAndhA badhirA mUkA vaa| sIdantyazanavihInAH // andhabadhirazAlAH sNsthaapyaa| rakSyA ete diinaaH|| karuNe // 4 / raktapittakuSThAdirogaigrastAH kecidvraakaaH|| tattadbhiSagAlayadvArA tAnavehi kaTuvipAkAt // karuNe // 5 // dhiimnto'dhyetumicchnti| kulInA dInasutA ye|| parantvazaktA vinA sahAyaM / poSyA vidyArthinaste // karuNe // 6 // pIDayante pApaiH pazavo ye / patatriNo vA dharAyAm // mocaya rakSakazAsanatastAn / nidhehi pazuzAlAyAm // karuNe // 7 // pazyasi ydytkrunnaapaatrN| rakSa rakSa tatsarva //
Page #414
--------------------------------------------------------------------------
________________ karUNa bhAvanA. | 387 87 dhanena manasA vacasA tanvA / vihAya viphalaM garvam // karuNe // 8 // karUNu bhAvanA. bhAvArtha-karUNuM bhAvanAne umedavAra kahe che ke he karUNe! tuM-hArI pAse Ava. hane joIe tevI komaLa jagyA huM mahArA hadayamAM ApuM. te jagyAmAM nivAsa karI, udAratAne paDakhAmAM laI duHkhI dIna ane lAcAra mANasenA duHkhane vinAza kara anAtha bALake. he karUNe! tuM je to kharI ke keTalAMeka bALake kamabhAgye bAlyAvasthAmAM ja pitAnAM mAbApanA viyogI banyAM che. rakSaka bhAbApa ane rahevAnuM sthAna-ghara e bannenI gerahAjarImAM teo Ama tema bhaTake che. Azraya vagaranAM te anAtha bALakone rahevAnuM sthAna ane mITho dilAso Apa. orphaneja ke anAthAzrama jevI saMsthAo utpanna kara. eka hAthathI te kAya na banI zake to cAlatI tevI saMsthAomAM madada karabana hirase pahoMcADa. (1) vRddha mAbApo. he karUNe! keTalAMeka vRddha mAbApe ke jemanI ummara 6070-8 ke 90 varasanI thaI hoya che, te vakhate temanA yuvAna dIkarA A dunIyAne choDI paralokavAsI thavAthI putraviyogI banelA vRddha mAbApa gharane khUNe besI chAtI phATa rUdana karatAM jaNAya che. adhurAmAM pUruM e che ke jenA upara gharane AdhAra hato te tUTI paDavAthI AjIvikAnA sAMsA paDatA dekhAya che. bhUkha ane duHkha baMnenI pIDAthI pIDAtA vRddho jIvananirvAha mATe Arthika sahAyanI AkAMkSA rAkhe che. he karUNe! mArA hadayamAM nivAsa karI vRddha purUne paNa sahAya kara. (2)
Page #415
--------------------------------------------------------------------------
________________ ha88 bhAvanAnAtaka vidhavA strIo. he karUNe! keTalIeka bALAo nahAnI ummaramAM ja patina saubhAgyathI vaMcita thaelI vidhavA banI nirAdhAra thaI paDelI hoya che. sahAyaka pati vinA sAsu sasarA ane bIjA badhA bhANasene te apriya thaI paDatI jaNAya che. naNaMdanA mArmika zabdo temanA hRdayane vIMdhI nAkhe che. bhaNatara na levAthI vAMcananA udyama vinA kevaLa dilagIrImAM temanAM rAtridivasa pasAra thAya che. ekAMtamAM besI AMsunI dhArA vahevaDAve che. temane mATe vidhavA-Azrama sthA5 ke jemAM zikSaNa maLatAM vAMcananA udyamamAM duHkha visAre paDe ane satIonAM caritre vAMcI temane pagale cAlavAnuM anukaraNa thAya, te temanA A loka ane paraloka baMne sudharI jAya. (3) apaMga. he karUNe! keTalAeka mANase janmathI ja AMkha vinAnAAMdhaLA hoya che, to keTalAeka janmathI baherA hoya che. keTalAeka muMgA to keTalAeka lulA pAMgaLA hoya che. eka to bIcArA AMkha kAna jIbha hAtha ke paganI nyunatAne lIdhe zArIrika duHkha bhogave che, temAM vaLI khorAkanI taMgI ane daridratAne temanA para hallo thAya che, eTale be prakAranA duHkhamAM teo sapaDAya che. temanA rakSaNane mATe aMdhazALA, badhirazALA ke muMgA zALA jevI saMsthAo sthApavI, agara cAlatI saMsthAomAM hAtha laMbAva, kaI paNa rIte temanuM rakSaNa karavuM. (4) rakatapittiyA. he karUNe! kaI kaI bApaDA janmathI gaLata koDhIyA heya che eTale koDhanA cAThAmAMthI rasI nikaLyA ja karatI hoya athavA raktapitta jevAM cepI dadathI pIDAtA hoya che ke jene lIdhe kaI paNa mANasa tene sparza kare nahi, pAse besavA de nahi, tema ja
Page #416
--------------------------------------------------------------------------
________________ karUNA bhAvanA, 389 sarakhI rIte vAtacIta paNa kare nahi. AvI tiraskArayukta durdazAmAM sapaDAelA teo bhUkhe maratAM Ama tema rakhaDe che. te te roganAM davAkhAnAM ke Azrama sthApI temane kaTutIkSaNa vipAkathI bacAva. je prakArathI temanuM duHkha ochuM thAya tevAM sAdhane ubhAM karI temane Azraya Apa. (5) vidyArthIo ane jJAnadAna. he karUNe! keTalAeka khAnadAna kuTuMbanA chokarA paNa garIbAImAM AvI paDavAthI buddhivALA ane bhaNavAnI utkaTa icchAvALA hovA chatAM bhaNataranAM kharcALa sAdhanonI gerahAjarImAM bhaNavAnI murAda pAra pADavAne azakta bane che. vidyA ane nasIbane caLakato tAro upara AvyA pahelAM teo adhavaca asta thaI jAya che, tevA tArAone jIvatA rAkhavA ke caLakatA karavAne piSaNa ke sahAya ApavAnI zuM theDI jarUra che? nahi ja. tArI zaktinA pramANamAM temane paNa ucita madada kara. (6) pakSIo ane pazuo. - he karUNe! manuSya tarapha puratI lAgaNI darzAvI temane puratI sahAya ApyA pachI vadhatI zaktino sadupayoga pazuo ane pakSIone bacAvavAmAM hAre karavuM joIe. ahA !! keTalAeka krUra pApI jano vinAaparAdhe pazuone pIDe che, zikAra kare che. mAMsa arthe temanAM gaLAM kApe che. gaLI ke paththara pheMkI AkAzamAM uDatAM pakSIone paTakI pADe che. temanuM rakSaNa thAya tevA kAyadA ghaDAvI, laData calAvI che tevA pApI jane samaje tevAM pustako phelAvI ke upadeza ApI pIDAtAM pazuo ane pakSIone choDAva ane teonA rakSaNa mATe pAMjarApoLa-pazupALA jevI saMsthAo taiyAra karI temAM azakta pazuone sArI sAravAra nIce rAkha. (7)
Page #417
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanA-cAtaka upasaMhAra. he karUNe! A jagatamAM karUNa lAvavAlAyaka aneka prANIo che. badhAMnAM nAma laI zakAya nahi. TuMkAmAM eTaluM ja kahuM chuM ke jyAM jyAM je je duHkhI manuSya ke pazu koI paNa prANIne jue tyAM te sarvanuM rakSaNa kara. paise hoya to paisAthI, mane baLa heya te manathI, vAcALatA hoya to vacana-sadupadezathI ane bIjuM kaMI na heya to chevaTe zarIrathI-pitAnI jAtathI niSphaLa garvane choDI rakSaNa kara. (8) iti karUNA bhAvanA. -: :
Page #418
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAdhyazca bhAvanA. mAdhyasthya bhAvanA. . rAga-bhairavI / tAla-tritAla / mAdhyasthye'ho kopyapUrvo rasaH // dhruvapadam // raagdvessaandolnjnkaaH| pracurA bhuvi padArthAH // samayaM saukhye samayaM duHkhe| . bhrAmayanti janasArthAn // mAdhyasthye // 1 // syAcadi kizcitsthAyi vastu / tatra ruciH syAducitA // nAsti sthiraM kizcidapi dRzyam / tasmAtsyAt sA'nucitA // mAdhyasthye // 2 // pudgalamAtra pariNatizIlam / dveSyaM bhavati rocyam // nAto dveSaH kAryaH kadApi / nApi manasA zocyam // mAdhyasthye // 3 // puruSA api privrtnshiilaaH| naikasvabhAvAH santi / dharmiNApi bhavantyadharmiNaH / te dharmiNo bhavanti // mAdhyasthye // 4 // krUropi pradezI bhuuptiH| jAto na kiM dRDhadharmA //
Page #419
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanA-zataka dRDhadharmApi jmaalirjaayt| mithyAvAdI kukarmA // mAdhyasthye // 5 // anukUlaM vA pratikUlaM vaa| syAdiSThaM vA'niSTham // madhyasthena bhAvyamubhayathA mAnyaM sarvamabhISTam // mAdhyasthye // 6 // yadyatsamyag yadyadasamyak / tattatkarmAnusAri // vyarthoM rAgo dveSastatra / kasmAtkarmAkAri ? // mAdhyasthye // 7 // zikSA tAvaddeyA'dhamAnAm / yAvatteSAmupekSA // kleshdvessdhikaarsNbhvH| kAryA tatra chupekSA // mAdhyasthye // 8 // mAdhyastha bhAvanA. bhAvArtha-mAdhyastha (upekSA) bhAvanAmAM kharekhara koI alaukika rasa-AnaMda samAelo che. je mANasane mAdhyastha bhAvanAnuM avalaMbana na hoya to tene kayAMya paNa zAMtinuM sthAna maLI zakatuM nathI, kemake A jagatamAM jyAM joIe chIe tyAM manane rAga dveSanA AndolanamAM DoLAve tevA padArtho ghaNuM che. te mohaka padArtho mANasane kSaNavAra sukhamAM te kSaNavAra duHkhamAM bhramAve che,
Page #420
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdhyasthya bhAvanA 33 kemake te padArthInA sayeAga vicAga thavAnA dhama che. sayAgamAM sukhanI lAgaNI karAve che teA teo viyeAgamAM du:khanI lAgaNI upajAve che, eTale sukhadu:khanA saMkalpa vikalpamAM asthiratA thavAthI zAMti maLatI nathI, mATe madhyasthatAmAM rahevuM ke jethI azAMti dUra thAya. (1) zAmATe rAga dveSa karavA? A jagatamAM kAI paN vastu sthAyI-sthira hoya, kAyama rahevAvALI hAya, teA tenA upara rAga karavA ke prema dharavA kadAca vAjamI paNa gaNAya; paNa tema che ja nahi, dRzya ane bhAgya padArtha mAtra asthira-vinazvara che; eka vakhate avazya tenA viyeAga thavAnA che; teA jenA theADA vakhata pachI viyAga thAya tevI vastuo upara Asakti rAkhavI e ja duHkhanuM kAraNa che, mATe sukhArthI mANasAne tema karavuM ucita nathI. jema rAga karavA yAgya padArtha nathI tema dveSa karavA yeAgya paNa kAI padArtha nathI. jenA upara dveSa karavAmAM Ave te padArtha paNa kAyama te rUpe rahevAnA nathI, kemake pudgala mAtra pariti svabhAvavALAM che. eka vakhata ayyadveSya lAge che, te ja padArtha kAlAntare rAcya thaI paDe che. eka vakhata apriya hAya te khIjI vakhata priya thAya che. eTalA mATe kAinA upara dveSa dharavA hiM, temaja padArthInA lAbhAlAbhamAM zAca paNu karavA nahi. ati Asakti-rAga dharavA nahi, tema dveSa paNa karavA nahi, kintu ane sthitimAM madhyasthapaNe rahevuM. ( ra-3 ) vastunI peThe mANasA upara paNa rAgadveSa na karavA. mANusA paNa haMmeza eka svabhAvanA rahetA nathI. te paNa parivartana-pheraphAra thavAnA svabhAvavALA che. e adharmI hoya te dharmI banI jAya che ane dharmI adharmI bane che. nItimAna anIti karanArA ane che. ane anItimAna nItithI vanArA thAya che.
Page #421
--------------------------------------------------------------------------
________________ 394 bhAvanA-zataka sArA haiAya che te kharAba banI jAya che ane kharAba hoya te sudharI sArA ane che. kharAba mAnIne jenA upara dveSa dharavAmAM Ave, te ja mANasa kAlAntaramAM sArA thavAnA hoya teA zAmATe tenA upara dveSa-tiraskAra karavA ? (4) dRSTAMtA. upalI vAta mAtra meDhAnI nathI paNa zAstro paNa tenI puSTimAM dRSTAMta pUrAM pADe che. jIe rAyapaseNI sUtramAM paradezI rAjAne adhikAra che. paradezI rAjA prathama kevA kharAba hatA ? hiMsaka, krUra, dhAtakI, julmI, nAstika, dharmadrohI, jeTalA avaguNu kahIe tethI te pUrA hatA paNa kezI svAmInA saMga thatAM tene sudharatAM kai vAra lAgI nahi. krUratA, nAstikatA vagere dASA eka kSaNamAM jatA rahyA ane tene sthAne sadguNAne nivAsa thayA. tethI viparIta jamAli muni ke jeNe ghaNA caDatA vairAgyathI dIkSA lIdhI, agIyAra aga ( zAstra ) nA abhyAsa karyAM, munionA TALAmAM je eka caLakatA sitArA hatA, paNa pAchaLathI tenI zraddhA bagaDI, upakArIneA upakAra meLavyA, viparIta prarUpaNA karI ane mithyAtvanI bhUmikA upara pAyo, tyAre sArA narasAnA kayAM hisAba rahyA ? konA upara rAga ane kAnA upara dveSa karavA? emAMthI ekake ucita nathI. eTaluM ja ucita che ke guNA grahaNa karavA, dASAne cheDI devA ane madhyasthapaNAmAM rahevuM, kAinA tiraskAra na karavA tema dveSa paNa na dharavA. sau saunA karmonusAre prakRti svabhAva maLelA che, temAM khIjAe mAthuM mAravAnI eTalI jarUra nathI. ane tyAM sudhI sAcI salAha ApavI, nahi teA taTastha rahevuM. ( 5 ) sArA mAThA sacAgAmAM madhyasthatA. khAdya sayegA paNa parivartanazIla che. ghaDIkamAM anukULa thAya
Page #422
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAdhyasthya bhAvanA 395 che teA laDImAM pratikULa thAya che. eka vakhata putranI prApti thAya che tA bIjI vakhata mRtyu thatAM tenA viyeAga thAya che. eka dAvamAM vyApAramAM naphA maLe che tA khIjA dAvamAM nukasAnI AvI paDe che. sayeAgA pavanathI dhvajAnI mAphaka haratA karatA rahe che, tema je mANasA eka vakhata ISTa hoya te ja bIjI vakhata aniSTa thaI jAya che. AvI sthitimAM mANase madhyasthapAnI tulanA mUkI devI na joIe. eka ja siddhAMta rAkhavA ke je prApta thAya te abhISTa ja che. sArUM' narasuM e eka mananI mAnyatA che. mAnyatA savaLI rAkhavAthI savaLuM ja thAya che. (6) karmAnusArI phaLa. je je sArA sacogA maLelA che ke je je kharAba sacAgA maLe che te bIjA kArTunA ApelA nathI. temAM izvara ke allA kAI nA hAtha nathI. paNa te badhA pautAnA pUrva kramane anusAre ja maLyA che. zubha karmanA sArA saceAgA ane azubhanA azubha sayAgA maLyA che. have temAM hAya vAya karavI ke rAga dveSa karI vileApAta karavu te vya che. karmanA saMcaya karatI vakhate kema vicAra karyAM nahi ? jo azubha saMcAgA gamatA na hoya teA prathamathI azubha kranA saMcaya karavA nahAtA paNa jyAre saMcaya karyAM, tyAre samatA rAkhI te memnanuM pariNAma aMge mADhe bhAgavavu joie. temAM ha zAka karavA e mUDhatA che. (7) parApadeza. alabatta bIjA kharAba ke adhama hoya tene sudhAravAne salAha ke upadeza ApavA, paNa te tyAM sudhI ke jyAM sudhI tene sAMbhaLavAnI kaMIka apekSA hAya. jo kadAca sAmA mANasane tethI dveSa tA hoya tema peAtAne paNa tethI sAmA tarapha dhikkAra utpanna thatA
Page #423
--------------------------------------------------------------------------
________________ 81 bhAvanA-zataka heya ane tethI baMne vacce kaleza thavAno saMbhava hoya tyAM upadeza ApavAnuM baMdha karI upekSA karI mauna dharavuM e ja ucita che. (8) Iti mAdhyazya bhAvanA. vasantatilakAvRttam // sadbhAvanAzatakazekhararUpapathai-- gaiyaizcaturmirupavarNitamAtmazAntyai // ratnatrayocchyakaraM zubhabhAvanAnAmahecatuSTayamaho jayatAjjagatyAm // 1 // 20|||0|||0 D samApto'yaM granthaH / / HTTE
Page #424
--------------------------------------------------------------------------
________________ agAuthI thayela grAhakAnI yAdI rAjakA 200 zrI kapuracaMdru pAnAcaMdra mahetA rAmadara 50 zeTha nathubhAI mULajIbhAI junAgaDha 3 vakIla jeThAlAla prAgajIbhAI 5 rA.sA. ThAkarazIbhAI makanajI ghIyA ( rAjakATa ) 2 rUpANI mAtIcaMdna dAmeAdara 1 pArekha jagannAtha aMbAvIdAsa 1 paTela kapuracaMda jAdavajI 1 kAmadAra nAgajI kAlIdAsa 1 kAmadAra jIvana lakhamIcaMda 1 mAstara kurajI kAlIdAsa 1 vakIla jecaMda bahecara 1 vakIla nAgajI jIvarAja 1 vakIla maganalAla mAdhavajI 1 udANI che.TAlAla harajIvana 1 saMdhANI maNIlAla amaracaMda 1 ghIyA rAyacaMdabhAI ThAkarazI amarelI 5 zeTha huMsarAja lakhamIda upaleTA 1 dozI devacaMda harakhacaMda 1 DhAzI kIrapArAma mUlajI 1 meAdI maNIlAla zavajI 1 seTha AlAla gAvaradhana 1 zA. bhurAlAla jecaMda 1 zA. vanamAMLI harajIvana 1 pArekha maNIlAla mANekacaMdra 1 kAmadAra popaTalAla paramAnaMda (goMDalavALA) karAMcI 2 zrI sthA. jaina saMdhanI lAyamerI hai. sekreTarI khImacaMda maganalAla vArA 1 rA. chaganalAla lAlacaMda 1 rA. prANajIvana nImajI 1 rA. mayAzaMkara lIlAdhara 1 rA. pAnAcaMda saMgajI vArA 1 rA. gaNeza khADIdAsa 1 rA. devacaMda pAnAcaMda 1 rA. trIkamajI ladhAbhAI 1 uttamacaMda trIbhAvana pArekha 1 nAraNudAsa harajIvana zAha 1 meAhanalAla premajI zAha 1 bahena zrI samajI nhena amadAvAda 1 zA. bhAgIlAla chaganalAla 1 zA. ramaNalAla DAhyAbhAI 1 zA. ramaNulAla bhagubhAi
Page #425
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8 1 zA. cunIlAla tArAcaMda 1 abhecaMdabhAI ke. meghANI | (coravaDodarAvALA) kuMbA kenama 1 zA. bhurAbhAI vakhatacaMda , 1 zrI haMsarAja mUlajI jaina 1 zA. jayaMtIlAla cImanalAla 1 vRjalAla pItAMbara zAha katrAsagaDha kacha-tra 1 mahetA pAnAcaMda khoDIdAsa 1 bauvA mAlA bhAramala 1 mahetA ratIlAla kezavajI 1 zA. momAyA savA 1 morArajI raNachoDa dozI 1 zA. bhAramala kacarA 1 dezI harakhacaMda kapuracaMda 1 morabIyA dAmajI AsakaraNa ha. harasukhalAla 1 gAlA memAyA kherAja kAnapura 1 maMgaLa lAyabrerI ha. morabIyA 1 zrI gujarAtI jJAnAzrama velajI catrabhuja lAyabrerI 1 dhArazI rAghavajI morabIyA 1 purUSottamadAsa ke. zAha karacha-rApara paracuraNa 1 zA. pItAMbaradAsa lAlacaMda-sAbaramatI 1 vakIla zAMtilAla nAraNabhAI-vaDhavANa zahera 1 zrI jena lAyabrerI ha. narabherAmabhAI rAmagajamaMDI 1 zA. jagajIvanadAsa suracaMda-kalola 1 zA. lalubhAI nAgaradAsa-caMdaravA 1 zA. premacaMda vasanajI-verAvaLa baMdara 1 dezI bhAIcaMda jasarAja ajamerA-meMdaraDA 1 gopANI catrabhuja pItAMbara-rANapura 1 zrI lavajI svAmI smAraka lAyabrerI-junAgaDha 1 zrI lavajI svAmI smAraka jaina pustaka bhaMDAra-kaccha-aMjAra 1 zrI lavajI svAmI jaina krI lAyabrerI coTIlA 1 zrI lavajI svAmI smAraka jaina lAyabrerI-cuDA (jhAlAvADa)
Page #426
--------------------------------------------------------------------------
________________ 39 1 zrI lavajI svAmI smAraka jaina lAyabrerI-ANaMdapura 1 zrI lavajI svAmI smAraka jena lAyabrerI-bhADalA 1 zrI lavajI svAmI smAraka jaina lAyabrerI sejakapura 1 zrI lavajI svAmI smAraka jena lAyabrerI-dhAMdhalapura 1 zrI lavajI svAmI smAraka jaina lAyabrerI-khIrasarA 1 zrI lavajI svAmI smAraka jena lAyabrerI-rAjaparA 1 zrI lavajI svAmI smAraka jena lAyabrerI-khATaDI 1 zrI lavajI svAmI smAraka jena lAyabrerI khoDu 1 zrI lavajI svAmI smAraka jena lAyabrerI-dedAdarA 1 zrI lavajI svAmI smAraka jaina lAyabrerI vasataDI 1 zrI lavajI svAmI smAraka jaina lAyabrerI-aMkevALIyA 1 zrI lavajI svAmI smAraka jaina lAyabrerI-rAmapurA 1 zrI lavajI svAmI smAraka jena lAyabrerI-jAmakaraNa 1 zrI lavajI svAmI smAraka girAsIyA hosTela, dAjIrAja hAIskula - vaDhavANa zahera 1 zrI pAnAcaMdrajI svAmI smAraka jena lAyabrerI caNAkA (saurASTra)
Page #427
--------------------------------------------------------------------------
________________ amArAM prakAzano 0 0 jena siddhAMtanI vArtAo bhA. 1 lo 0-10-0 che bhA. 2 je 0-8 -0 jaina sAhityanI kathAo bhA. 1 le 05-0 bhA. 2 je 0-1-0 jaMbusvAmI caritra 0-8-0 Adarza jena ratna 0-8-0 Adarza jaina stuti hiMdI jaina stuti 0-6--0 duHkhI daMpatI zrImad rAjacaMdra vicAra nirIkSaNa 0-10-0 jaina dharmane saMkSipta ItihAsa ane paTTAvalI 2 -0 -0 paryuSaNanA vyAkhyAne (varSa 4thuM) 04-0 lokAzAha mata samarthana 0-8-0 draupadInI carcA jenAgama kathAkoSa 1-4-0 virabhANu udayabhANa caritra 0-7-0 sthAnakavAsI jaina itihAsa bhAvanA zataka 1-4-0 A uparAMta amAre tyAM jaina dharmanA tamAma jAtanA pustako jevAM ke - sUtra siddhAMte, TIkAvALAM Agame, sajhAya mALAo, caritra, graMtho, rAse, jena navalakathAo, jaina jyotiSanA pustako, pAThya pustako vagere kIphAyate maLaze. vadhu mATe sUcipatra maMgAvo - jIvaNalAla chaganalAla saMghavI jana buselara enDa pablIzara paMcabhAInI poLa : amadAvAda
Page #428
--------------------------------------------------------------------------
_