________________
योगसारः ३/२
कषायविषया दुःखम्
२२५
जानासि तत् कुरुष्व ॥६॥) साम्यसुखं तु सहजम् । तन्न दुःखेनोत्पद्यते नापि दुःखं ददाति । तथापि मोहमदिरामत्तचेतसो जनाः साम्यसुखस्य प्राप्त्यर्थं न प्रयतन्ते । ते तस्मात्पराङ्मुखा भवन्ति। ते दुःखहेतुकं दुःखफलकञ्च वैषयिकं सुखमेव बहुमन्यन्ते । ते तदर्थमेव प्रयतन्ते ।
दुःखविमुक्तं साम्यसुखं परित्यज्य जना यद्दुःखाविनाभावि वैषयिकं सुखमिच्छन्ति तन्मोहस्य विलसितमेव ॥१॥
अवतरणिका – वैषयिकं सुखमिच्छतां मूढबुद्धीनां विचित्रां चेष्टां प्रतिपादयति- मिति वेत्ति जेनः स्फुटम् ।
मूलम् - 'कषाया विषया दुःखतथापि तन्मुखः कस्माद् - धावतीति न बुध्यते ॥२॥
अन्वयः कषाया विषया दुःखमिति जनः स्फुटं वेत्ति । तथापि कस्मात्तन्मुखो धावति ? इति न बुध्यते ॥२॥
-
पद्मीया वृत्तिः - कषायाः - पूर्वोक्तस्वरूपाः, विषयाः - विषयासेवनम्, दुःखम् - दुःखरूपम्, इति - अदः, जनः - लोकः, स्फुटम् प्रकटम्, वेत्ति जानाति, तथापि
છે તે કર. (૬)' સમતાનું સુખ સ્વાભાવિક છે. તે દુઃખથી ઉત્પન્ન થતું નથી અને દુઃખ આપતું નથી. છતાં પણ જેમના મનમાં મોહરૂપી દારૂનો નશો ચડ્યો છે, એવા લોકો સમતાસુખની પ્રાપ્તિ માટે પ્રયત્ન કરતાં નથી. તેઓ તેનાથી પરાŕખ થાય છે. તેઓ દુ:ખહેતુક અને દુ:ખફલક વિષયસુખને જ બહુ માને છે. તેઓ તેની માટે જ પ્રયત્ન કરે છે.
દુઃખ વિનાના સમતાસુખને છોડીને લોકો જે દુઃખ આપનારા વિષયજન્ય સુખને २छे छे, ते भोहनी रमत ४ छे. (१)
-
અવતરણિકા - વિષયજન્ય સુખને ઇચ્છતા મૂઢ બુદ્ધિવાળાઓની વિચિત્ર ચેષ્ટા भगावे छे -
શબ્દાર્થ - કષાયો અને વિષયો દુઃખરૂપ છે, એમ લોકો સ્પષ્ટ રીતે જાણે છે. છતાં પણ શા માટે તેમની તરફ દોડે છે ? એ સમજાતું નથી. (૨)
१. कषायविषयाक्रान्तोऽहं वेत्तीति जनः स्फुटम्
१७
-
C, H, II २. स्फुटं जन: -
A, FI
