Yogsar Part 01

Author(s): Ratnabodhivijay
Publisher: Jinshasan Aradhana Trust

Page 333

२८४
जनः कषायविषयाक्रान्तो बहिर्बुद्धिश्च
मूलम् - कषायविषयाक्रान्तो, बहिर्बुद्धिरयं जनः । किं तेन तुष्टरुष्टेन, तोषरोषौ च तत्र किम् ? ॥२७॥
अन्वयः
कषायविषयाक्रान्तोऽयं जनो बहिर्बुद्धि:, तेन तुष्टरुष्टेन किम् ? तंत्र च तोषरोषौ किम् ? ॥२७॥
पद्मीया वृत्तिः - कषायविषयाक्रान्तः - कषायाश्च विषयाश्चेति कषायविषयाःपूर्वोक्तस्वरूपाः, तैराक्रान्तः-पूर्ण इति कषायविषयाक्रान्तः, अयम् - जगति दृश्यमानः, जनः - लोकः, बहिर्बुद्धिः - बहि: - बाह्यभावेषु बुद्धि: - मतिर्यस्य स बहिर्बुद्धि:, तेन बहिर्बुद्धिना जनेन, तुष्टरुष्टेन - तुष्टः - प्रसन्नः, रुष्ट:- क्रुद्धः, तुष्टश्चासौ रुष्टश्चेति तुष्टरुष्टः, तेन, किम् - किं प्रयोजनम् ? न किमपीत्यर्थः, तत्र बहिर्बुद्धौ जने, चशब्दः समुच्चये, तोषरोषौ - तोषः - रागश्च रोषः - द्वेषश्चेति तोषरोषौ, किम् - किमर्थम् ? निरर्थकावित्यर्थः ।
-
-
योगसारः ३/२७
जगति वर्त्तमाना जनाः कषायविषयाभिलाषैः पूर्णाः । ततस्तेषां ज्ञानं रागद्वेषमिश्रमस्ति। ततस्ते यथावस्थितं तत्त्वं न पश्यन्ति । ते केवलान्बाह्यभावानेव पश्यन्ति न तु तेषां तात्त्विकं स्वरूपम् । ते बहिर्दृष्ट्या वस्तूनि दृष्ट्वा तेषु रागं द्वेषं वा कुर्वन्ति । तत्त्वदृष्टिस्तु तत्त्वं विचिन्त्य तत्र समो भवति । रागयुक्तकाचेन सर्वं रागयुक्तं दृश्यते । एवं कषायविषयाक्रान्तचेतसा केवला बाह्यभावा दृश्यन्ते । काचं विना सर्वं यथावस्थितं दृश्यते । एवं
શબ્દાર્થ - કષાયો અને વિષયોથી ભરાયેલો આ લોક બાહ્ય બુદ્ધિવાળો છે, તે ખુશ થાય કે નારાજ થાય તેનાથી શું ફાયદો ? તેની ઉપર પ્રેમ કે ગુસ્સો કરવાથી शुं झायहो ? (२७)
પદ્મીયાવૃત્તિનો ભાવાનુવાદ - જગતમાં રહેલા લોકો કષાયો અને વિષયોની અભિલાષાથી ભરેલા છે. તેથી તેમનું જ્ઞાન રાગ-દ્વેષથી મિશ્ર છે. તેથી તેઓ સાચા તત્ત્વને જોતાં નથી, તેઓ માત્ર બાહ્ય ભાવોને જ જુવે છે. તેઓ તેમના સાચા સ્વરૂપને જોતાં નથી. તેઓ બાહ્યદૃષ્ટિથી વસ્તુઓને જોઈને તેમની ઉપર રાગ કે દ્વેષ કરે છે. તત્ત્વદૃષ્ટિવાળો તો તેમનું સ્વરૂપ વિચારીને તેમને વિષે સમાન બને છે. રંગવાળા કાચથી બધી વસ્તુ રંગીન દેખાય છે. એમ કષાયો અને વિષયોથી યુક્ત १. रुष्टतुष्टेन - F, MI