________________
२७९
योगसारः ३/२५ बालकोऽज्ञानात् शत्रुमित्रादिकं न वेत्ति
अवतरणिका - क्लेशांशमस्पृशन्मुनिरिहैव परमं सुखमनुभवति । दृष्टान्तेनैतत्समर्थयति - मूलम् - 'नाज्ञानाद्वालको वेत्ति, शत्रुमित्रादिकं यथा ।
तथात्र चेष्टते ज्ञानी, तदिहैव परं सुखम् ॥२५॥ अन्वयः - यथा बालकोऽज्ञानाच्छत्रुमित्रादिकं न वेत्ति तथा ज्ञानी अत्र चेष्टते, तदिहैव परं सुखम् (अनुभवति) ॥२५॥ __ पद्मीया वृत्तिः - यथाशब्दो दृष्टान्तोपन्यासे, बालकः - शिशुः, अज्ञानात् - ज्ञानाऽभावात्, शत्रुमित्रादिकम्-शत्रुः-अरिश्च मित्रम्-वयस्यश्चेति शत्रुमित्रे, ते आदौ यस्य स्वर्णाश्ममणिमृदादेरिति शत्रुमित्रादिकः, तं, नशब्दो निषेधे, वेत्ति - जानाति, तथाशब्दो दार्टान्तिकोपन्यासे, ज्ञानी - तत्त्ववेत्ता, अत्र - जगति, चेष्टते - प्रवर्त्तते, तत् - तस्मात्कारणात्, इह - अमुत्र, एवशब्दो अन्यत्र परं सुखं व्यवच्छिनत्ति, परम् - सर्वातिशायि, सुखम् - आनन्दम्, अनुभवतीत्यध्याहार्यम् । ___ बालको विशिष्टज्ञानरहितो भवति । ततः स सर्वजीवान् समान् पश्यति । स शत्रोर्मित्रस्य वा स्वरूपं न जानाति । ततः स शत्रुमित्रयोर्भेदं न करोति । स सर्वपदार्थान्समान् पश्यति । स स्वर्णस्याऽश्मनो वा स्वरूपं न जानाति । ततः स स्वर्णाश्मनोर्भेदं न करोति । स मणेर्पदो वा स्वरूपं न जानाति । ततः स मणिमृदोर्भेदं न करोति । स उपवनाऽवकरयोः
અવતરણિકા - ક્લેશના અંશને નહીં સ્પર્શતો મુનિ આ ભવમાં જ પરમ સુખને અનુભવે છે. દષ્ટાંત વડે આ વાતનું સમર્થન કરે છે –
શબ્દાર્થ - જેમ બાળક અજ્ઞાનને લીધે શત્રુ-મિત્ર વગેરેને જાણતો નથી, તેમ જ્ઞાની આ જગતમાં વર્તે છે. તેથી અહીં જ તે શ્રેષ્ઠ સુખને અનુભવે છે. (૨૫)
પઘીયાવૃત્તિનો ભાવાનુવાદ- બાળકને વિશેષ જ્ઞાન હોતું નથી. તેથી તે બધા જીવોને સમાન જુવે છે. તેને દુશ્મનની કે મિત્રની ખબર પડતી નથી. તેથી તે દુશ્મન અને મિત્રનો ભેદભાવ કરતો નથી. તે બધા પદાર્થોને સમાન જુવે છે. તે સોનાને કે પથ્થરને જાણતો નથી. તેથી તે સોના અને પથ્થરનો ભેદ કરતો નથી. તે મણિ
१. नाज्ञातबालको - C। २. तथा च - A, F, J, L, तथा चेत् - C, D, H, I, KI ३. तदेवेह - DI
