Tattvasangraha 01

Author(s): Embar Krishnamacharya
Publisher: Central Library

Page 767

शक्तिभावानां सा प्रत्ययोद्भवेत्यङ्गीकर्तव्यम्, अन्यथा यदि निर्हेतुका स्याचदा नियमहेतोरभावात्प्रतिनियता शतिर्भावानां न स्यात् । ततश्च सर्व सर्वस्मिन्कायें उपयु. ज्येत । तस्मात्क(तस्मादक ?)ताकाशादीनां सामर्थ्यनियमो न युरू इति न तैरनैका. विकत्वकल्पनाया निवन्धनम् । नच प्रथमे हतौ संदिग्धविपक्षवृतिकता, यस्मानियायामर्थक्रियायां या शक्तिस्तस्या यदेतजन्म हेतुप्रत्ययनिर्मितं तदेव वर्तमानस लक्षणम् , एतच वर्चमानत्वलक्षणमबिकलमतीतादिष्वप्यस्तीति निमिचान्तराभावाकिमिति वर्तमानता (न) प्रसज्यते ॥ १८३५ ॥ १८३६ ॥ १८३७ ।। १८३८॥ ॥ १८३९ ॥ १८४० ॥
खर्गापवर्गसंसर्गयनोऽयमफलस्ततः ।
ईहासाध्यं न किशिद्धि फलमत्रोपलक्ष्यते ॥ १८४१॥ किंच-यस्यातीतानागतं द्रव्यतोऽस्ति तस्य फलमपि नित्यमस्तीति स्वर्गापवर्गप्रा. स्यों यनो विफलः स्यात् , ईहासाध्यस्य कस्यचित्फलस्याभावात् । किं तत्र व्रतनियमादिलक्षणाया ईहायाः सामर्थ्य स्यात् । उत्पादने सामर्थ्य मिति चेत् । उत्पादनं वर्षभूत्वा भवतीति सिद्धम् । अथ तदप्यस्ति, कस्पेदानीं क सामर्थ्यम् । वर्तमानीकरणसामर्थ्य मिति चेत् । किमिदं वर्तमानीकरणं नाम । देशान्तराकर्षणं चेत् । नित्यं तर्हि वस्तु प्रसकं, सर्वदाऽवस्थितत्वात् । अरूपाणां वेदनादीनां निष्क्रियत्वाकथमाकर्षणं भवेत् । यच तदाकर्षणं तदभूत्वा भवतीति सिद्धम् । स्वर्गः सुमेरुपधादिः, अपवर्गो मोक्षः, तयोः प्राप्तिः संसर्गः, तत्र यत्नो व्रतनियतादिः॥१८४१॥
अथ नार्थक्रियाशक्तिस्तेषामभ्युपगम्यते ।
ययेवमत एवैषामसत्त्वं व्योमपुष्पवत् ॥ १८४२ ॥ अब नार्थक्रियासमा इति द्वितीयपक्ष आश्रीयते । एवं तर्जत एवार्थक्रियाशून्यवापसत्त्वं प्राप्नोति खपुष्पवत् । सर्वसामर्थ्यविवेकलक्षणत्वादसत्त्वस्य ॥ १८४२ ॥
एवं तावदतीतानागतानामसचासाधकं प्रमाणमभिधाय सत्तासाधकं प्रमाणमपाकर्तुमाह हेतव इत्यादि।
हेतवो भावधर्मास्तु नासिद्ध सिद्धिमागिनः।
वर्तमानवसिद्धे विरुद्धा धर्मिवाषनात् ॥ १८४३ ॥ हेलवो हि पूर्वोका नवसंगृहीतत्वाविमादय मामयासिका, वीजर्मियो