________________ 10 ] [ શ્રીતત્વાર્થસૂત્રાનુવાદ જીવાજીવાશ્રવ-અધ-સંવર-નિર્જરા–ક્ષાસ્તત્વમ 1-4 જીવ, અજીવ, આશ્રવ, બધ, સંવર, નિર્જરા અને મોક્ષ એ સાત તવ છે. નામ સ્થાપના-દ્રવ્ય-ભાવતસ્તન્યાસ: 1-5 નામ, સ્થાપના, દ્રવ્ય અને ભાવથકી તે વાદિ સાત તત્વનો નિક્ષેપ થાય છે. વિસ્તારથી લક્ષણ અને ભેદવડે જાણવાને માટે વહેંચણ કરવી તે નિક્ષેપ. જેમકે સચેતન કે અચેતન દ્રવ્યનું જીવ એવું નામ આપીએ તે નામજીવ; કાષ્ટ, પુસ્તક ચિત્રકર્મ ઈત્યાદિને વિષે જીવ એ પ્રકારે સ્થાપના કરીએ તે સ્થાપના જીવ, દેવની પ્રતિમાની પેઠે ગુણ પર્યાય રહિત, બુદ્ધિથી કપેલે, અનાદિ પારિણામિક ભાવવાળો જીવ તે દ્રવ્યજીવ; અથવા આ ભાંગે શૂન્ય છે, કેમકે જે અજીવનું જીવપણું થાય તે દ્રવ્યજીવ કહેવાય પણ તેમ થઈ શકતું નથી; ઔપશમિકાદિ ભાવ રહિત ઉપગે વર્તતો જીવ તે ભાવજીવ. એ પ્રકારે અછવાદિ સર્વ પદાર્થને વિષે જાણું લેવું. પ્રમાણ-નવૈરધિગમ: 1-6 એ જવાદિ તત્વોનું પ્રમાણ અને નય વડે જ્ઞાન થાય છે. નિર્દેશ-સ્વામિત્વ-સાધનાધિકરણ-સ્થિતિ-વિધાનતઃ 1-7 નિર્દેશ, [ વસ્તુ સ્વરૂપ ], સ્વામિત્વ[ માલિકી ], સાધન [ કારણ ], અધિકરણ (આધાર), સ્થિતિ (કાળ) અને વિધાન [ ભેદ સંખ્યા ! થી જીવાદિ તોનું જ્ઞાન થાય છે, સમ્યગદર્શન શું છે ? દ્રવ્ય છે; સમ્યગદષ્ટિ જીવ અરૂપી છે. કોનું સમ્યગુદર્શન? આત્મ સંગે જીવનું સમ્યગુદર્શન; પરસયોગે જીવ કે અજીવનું અથવા એક કરતાં વધારે જીવ કે અજીવનું સમ્યગદર્શન; ઉભયસંગે જીવ જીવનું સમ્યગદર્શન અને જીવ છાનું સમ્યગદર્શન.
