________________ શ્રી ઉમાસ્વાતિ વાચક વિરચિત ] [ 47 ખટ્વાંગનું ચિન્હ છે, ભૂતને વર્ણ કાળે અને સુલવૃક્ષનું ચિન્હ બધાં ચિન્હો દવામાં હોય છે. જ્યોતિષ્ઠા: સૂર્યાશ્ચન્દ્રમસે ગ્રહનક્ષત્ર-પ્રકીર્ણતારકાશ્ચ-૪-૧૩ સૂર્ય, ચંદ્ર, ગ્રહ, નક્ષત્ર અને પ્રકીર્ણક તારા એ પાંચ ભેદે તિષ્ક દેવતા હોય છે. સૂત્રમાં સમાસ કર્યો નથી અને ચંદ્ર કરતાં સૂર્ય પહેલે લીધે છે તે ઉપરથી એમ સૂચવાય છે કે–સૂર્યાદિના યથાક્રમે તિષ્ક દેવો ઉંચે રહેલા છે. એટલે સમભૂલા પૃથ્વીથી 800 પેજને સૂર્ય, ત્યાંથી 80 પેજને ચંદ્ર, ત્યાંથી 20 યોજને પ્રકીર્ણક તારા છે. ગ્રહ અને તારા અનિયમિત ગતિવાળા હોવાથી ચંદ્ર અને સૂર્યની ઉપર અને નીચે ચાલે છે. તે જ્યોતિષ્કના મુકુટોને વિષે મસ્તક અને મુકુટને ઢાંકે એવા તેજના મંડળ પોતપોતાના (ચંદ્રાદિને ચંદ્ર વગેરેના) આકારવાળા હોય છે. (જુઓ તત્વાર્થભાષ્ય) મેરુ-પ્રદક્ષિણ-નિત્યગત કે–૪-૧૪ મેરૂ પર્વતને પ્રદક્ષિણા કરતા નિરંતર ગતિ કરનારા તિષ્ક દે મનુષ્ય લેકમાં છે. મેરૂ પર્વતથી અગ્યારશે ને એકવીશ જન ચારે બાજુ દૂર મેરૂને પ્રદક્ષિણા કરતા જ્યોતિષ્ક દેવો ભમે છે. જંબુદ્વીપમાં બે સૂર્ય, લવણસમુદ્રમાં ચાર, ધાતકીખંડમાં બાર, કાલેદધિસમુદ્રમાં બેતાળીશ અને પુષ્કરાર્ધદીપમાં બહેતર એમ સર્વ મળી 132 છે. એક ચંદ્રને પરિવાર 28 નક્ષત્ર, 88 ગ્રહ અને 66975 કડાકડિ તારા છે. (એટલે જ્યાં જેટલા ચંદ્ર હોય તેને ઉપરોક્ત નક્ષત્રાદિની સંખ્તાએ ગુણતાં તે ક્ષેત્રની સમસ્ત નક્ષત્રાદિની સંખ્યા આવે.) સૂર્ય, ચંદ્ર, ગ્રહ અને
