________________ -- 48 } [ શ્રીતત્વાર્થસણાનુવાદ નક્ષત્રો તિર્થગલોકમાં છે. અને પ્રકીર્ણક તારા * ઉર્વલોકમાં છે. સૂર્યમંડળને વિધ્વંભ યોજન, ચંદ્રમંડળને રૂ યોજન, ગ્રહને બે ગાઉ, નક્ષત્રનો એક ગાઉ અને તારાઓનો અર્ધ ગાઉ છે. સૌથી નાના તારાઓને વિર્ષોભ પાંચશે ધનુષ્ય છે. વિષંભ કરતાં ઉંચાઈ અધી સમજવી, આ સર્વ મૂર્યાદિનું માને કહ્યું, તે મનુષ્ય લેકને વિષે રહેલા ચર જ્યોતિષ્કનું સમજવું, અહીદીપની બહાર રહેલા સ્થિર તિષ્કનું માન તો પૂર્વોક્ત વિષંભ તથા ઉંચાઈના અર્ધાભાગે જાણવું મનુષ્યલોકમાં રહેલા જ્યોતિષ્ક વિમાને લેકસ્થિતિ વડે નિરંતર ગતિવાળા છે તે પણ ઋદ્ધિ વિશેષને માટે અને આભિયોગિક નામકર્મના ઉદયથી નિરંતર ગતિમાં આનંદ માનનારા દેવતાઓ તે વિમાનને વહન કરે છે. તે દેવો પૂર્વ દિશાએ સિંહને રૂપે, દક્ષિણે હાથીને રૂપે, પશ્ચિમે બળદને રૂપે અને ઉત્તરે ઘડાને રૂપે હોય છે, તસ્કૃત; કાલ-વિભાગ:–૪-૧૫ તેઓએ (રાત્રિ દિન વિગેરે) કાળ વિભાગ કરેલ છે. બહિરવસ્થિતા: -4-16, મનુષ્યલકની બાહેર તિષ્ક અવસ્થિત હોય છે. વૈમાનિકા -4-17 વૈમાનિક દેવોને હવે અધિકાર કહે છે. વિમાનને વિષે ઉત્પન થાસ્ટ તે વૈમાનિક. કાપપન્ના: કલાતીતાડ્યૂ–૪–૧૮ કપિન્ન અને કલ્પાતીત (ઇન્દ્રાદિની મર્યાવરહિત-અહમિંદ્ર) એ બે ભેદવાળા વૈમાનિક દેવો છે. છે કે આ બાબત વહસંગ્રહ આદિની સાથે મતભેદવાળી છે જુઓ તસ્વાર્થ ભાષ્ય.
