________________ 98 ] [ શ્રીવાર્થસૂત્રાનુવાદ પરિણામથી અથવા સ્વાભાવિક ઉત્પન્ન થયેલ ગતિ ક્રિયા વિશેષને કાર્ય દ્વારા ઉત્પત્તિ કાળ, કાર્યારંભ અને કારણ વિનાશ જેમ પૂર્વપ્રયોગા-સંવાદ-બધદાત્તથાગતિપરિણ માચ્ચતદ્દગતિ: પૂર્વના પ્રયોગ થકી, (પુરૂષ પ્રયત્નથી દંડવડે ચક્રના ભ્રમણની જેમ) અસંગપણા થકી, (કર્મને વિયોગ થવાથી માટીથી લેપાયેલ તુંબડીની જેમ) બંધ છેદ થકી (એરંડગુચ્છની જેમ) અને સિદ્ધની ગતિનો સ્વભાવ (જીવની સ્વાભાવિક) ઉદર્વગતિ હોવાથી તે મુક્ત જીવોની ગતિ (ગમન) થાય છે. ક્ષેત્ર-કાલ–ગતિ-લિંગ-તીર્થ–ચારિત્ર-પ્રત્યેકબુદ્ધાધિત ક્ષેત્ર, કાલ, ગતિ, લિંગ, તીર્થ, ચારિત્ર, પ્રત્યેક બુકબધિત, જ્ઞાન, અવગાહના, અત્તર, સંખ્યા અને અલ્પ બહુવ–એ બાર અનુયોગ કારોથી સિદ્ધનો વિચાર કરો. તેમાં પૂર્વભાવ પ્રજ્ઞાપનીય અને પ્રત્યુત્પન્ન ભાવ પ્રજ્ઞાપનીય-એ બે નયની અપેક્ષાએ સિદ્ધિને વિચાર કરવાનું છે. અતીતકાલના ભાવને જણાવનાર પૂર્વભાવપ્રજ્ઞાપનેય નય કહેવાય છે, અને વર્તમાન ભાવને જણાવનાર પ્રત્યુત્પન્નભાવપ્રજ્ઞાપનીય નય કહેવાય છે. 1 ક્ષેત્ર-ક્યા ક્ષેત્રમાં સિદ્ધ થાય છે પ્રત્યુત્પન્નભાવપ્રજ્ઞાપનીય નયને આશ્રયી સિદ્ધિ થાય છે. પૂર્વભાવ પ્રજ્ઞાપનીય નયની વિવક્ષાથી જન્મની અપેક્ષાએ પંદર કર્મભૂમિમાં ઊત્પન્ન થયેલ સિદ્ધ થાય છે, અને સંવરણની અપેક્ષાએ મનુષ્ય ક્ષેત્રમાં રહેલ સિદ્ધિપદને પામે છે. તેમાં પ્રમત્ત સંયત અને દેશ વિરતિનું સંહરણ થાય છે. સાળી,
