________________ 26 ] [ શ્રીતત્વાર્થસૂત્રાનુવાદક સમનસ્કામનસ્કાઃ–૨–૧૧ મનસહિત (સંસી) અને મન રહિત (અસંસી) એ ભેદ જીવન થાય છે. સંસારિણજસ-સ્થાવરાઃ–૨–૧૨ ત્રણ અને સ્થાવર એ બે ભેદે સંસારી જીવો છે. પૃથિવ્યબૂ-વનસ્પતય: સ્થાવર: 2-13 પૃથ્વીકાય, અપૂકાય, અને વનસ્પતિકાય એ સ્થાવર છે, તે-વાયુ દ્વાદ્રિયોદયશ્ચ ત્રસા:-૨-૧૪ તેઉકાય, વાઉકાય એ બે અને બેઈયિ-તઈ પ્રિય ચઉરિંદ્રિયા તથા પચેંદ્રિય એ ત્રસ જીવો છે. તેઉકાય તથા વાઉકાય સ્વતંત્ર ગતિવાળા હોવાથી ગતિત્રસ કહેવાય છે અને ઠીંકિય વિગેરે સુખ દુઃખની ઈચ્છાથી ગતિવાળા હોવાથી તેઓ લબ્ધિત્રસ કહેવાય છે. ઈદ્રિયોને જણાવે છે - પચ્ચેન્દ્રિયાણિ–૨–૧૫ સ્પર્શનાદિ ઈન્દ્ર પાંચ છે. ઈદ એટલે આત્મા તેનું ચિન્હ તે ઈકિય અથવા જીવની આજ્ઞાને આધીન, છ દેખેલ. હવે રચેલ, જીવે સેવેલ તે ઈદ્રિય જાણવી. દ્વિવિધાનિ–૨–૧૬ - તે બે પ્રકારે છે. નિત્યુપકરણે કન્દ્રિયમ–૨-૧૭ નિવૃત્તિ (આકાર) ઈદ્રિય અને ઉપકરણ (દ્વારની માફક સાધન પણું) ઈદ્રિય એ બે ભેદે દ્રવ્યેકિય છે.
