Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 06

Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan

Page 12

આ સૂત્રની સહાયથી કત્તમાં ઉપર જણાવ્યા મુજબ TM પ્રત્યય. ‘વો-સોમા૦ ૪-૪-૧૧' થી સ્થા ધાતુના ના ને રૂ આદેશ... વગેરે કાર્ય થવાથી ઉપસ્થિતો મુહં શિષ્ય: આવો પ્રયોગ થાય છે. વિકલ્પપક્ષમાં આ સૂત્રથી કર્તામાં હ્ર પ્રત્યય ન થાય ત્યારે તે હ્ર પ્રત્યય કર્મમાં થવાથી ઉપસ્થિતો
ગુરુ: શિષ્યે: આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થક્રમશઃ - શિષ્યે ગુરુની પૂજા કરી. શિષ્યોવડે ગુરુ પુજાયા. ૩q+બ ્ ધાતુને આ સૂત્રની સહાયથી કત્તમાં ઉપર જણાવ્યા મુજબ TM પ્રત્યય. તેમજ તેની પૂર્વે રૂટ્ વગેરે કાર્ય થવાથી કપાસિતા ગુરું તે આવો પ્રયોગ થાય છે. વિકલ્પપક્ષમાં આ સૂત્રથી કત્તમાં TM પ્રત્યય ન થાય ત્યારે તે હ્ર પ્રત્યય કર્મમાં થવાથી કાશ્તિો ગુરુસ્તઃ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થક્રમશઃ- તેઓએ ગુરુની ઉપાસના કરી. તેઓ વડે ગુરુ ઉપાસાયા. અનુ + વ ્ ધાતુને આ સૂત્રની સહાયથી કૃત્તિમાં ઉપર જણાવ્યા મુજબ પ્રત્યય. ‘શુધવસ૦ ૪૪-૪૩' થી TM ની પૂર્વે ટ્. ‘યાતિ૦ ૪-૧-૭૧' થી વણ્ ના વ ને ૩ આદેશ. ‘ધસ્-વસઃ ૨-૩-૨૬' થી વસુ ના સ્ ને પ્ આદેશ વગેરે કાર્ય થવાથી અનૂષિતા ગુરું તે આવો પ્રયોગ થાય છે. વિકલ્પપક્ષમાં આ સૂત્રથી કત્તમાં પ્રત્યય ન થાય ત્યારે તે TM પ્રત્યય કર્મમાં થવાથી અનૂષિતો હતઃ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ ક્રમશઃ - તેઓ ગુરુની પાછળ બેસ્યા. તેઓ વંડે ગુરુની પાછળ બેસાયું. અનુ + નનૢ ધાતુને આ સૂત્રની સહાયથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ કર્રામાં TM પ્રત્યય, ‘બાઃ ધ્વનિ॰ ૪-૨-૬૦' થી નન્ ધાતુના મૈં ને ઞા આદેશ વગેરે કાર્ય થવાથી અનુનાતાતાં તે આવો પ્રયોગ થાય છે. વિકલ્પપક્ષમાં આ સૂત્રથી કત્તિમાં
પ્રત્યય ન થાય ત્યારે તે હ્ર પ્રત્યય કર્મમાં થવાથી અનુજ્ઞાતા મા તૈ: આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થક્રમશઃ - તેણીની પછી તેઓ જન્મ્યા. તેઓ વડે તેણીની પછી જન્માયું. આ + હ ્ ધાતુને આ સૂત્રની સહાયથી કત્તમાં ઉપર જણાવ્યા મુજબ TM પ્રત્યય. ‘હો ઘુ॰ ૨-૧-૮૨' થી ૬ ને ૢ આદેશ. ‘બધશ્વ૦ ૨-૭-૭૬' થી તુ ને વ્ આદેશ. ‘તń૦ ૧-૩૬૦′ થી ધ્ ને હૈં આદેશ. ‘ઇત્તફ્તે ૧-૩-૪૨’ થી હૂઁ ની પૂર્વેના હૂઁ નો
७