Book Title: Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 06
Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan
View full book text
________________
બા+પત્ અને બા+જ્જુ ધાતુને અનુક્રમે નાતે આપતિ અને આવતે આ અર્થમાં આ સૂત્રની સહાયથી (પૂ.નં. ૬-૧-૧૭ અને ૧૧ થી યથાપ્રાપ્ત) વ્યળુ (5) પ્રત્યય. ‘િિત ૪-રૂ-૬૦' થી પત્ ના લ ને વૃદ્ધિ આ આદેશ. ‘નામિનો॰ ૪-રૂ-૧૧' થી જુ ધાતુના ૩ ને વૃદ્ધિ બૌ આદેશ. ‘વયે ૧-૨-૨' થી સૌ ને આવુ આદેશ. નન્ ધાતુના ઉપાન્ય ગ ને ‘ન નનવધઃ ૪-રૂ-૧૪' થી વૃદ્ધિનો નિષેધ... વગેરે કાર્ય થવાથી બન્ય:, બાપાત્ય: અને ઞાાવ્યઃ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થક્રમશઃ - થનાર; પડનાર. કુદકો મારનાર. વિકલ્પપક્ષમાં મૂ↑ અને નન્ ધાતુને ‘ય જ્વાત: -૧-૨૮’ થી ભાવમાં અને કર્મમાં ય પ્રત્યય... વગેરે કાર્ય ઉપર જણાવ્યા મુજબ થવાથી મળ્યમ્ હૈયાનિ સામાનિ અને ખત્ત્વમ્ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થક્રમશઃ- થવું તે. ગાવાયોગ્ય સામવેદ. થવું તે. રમ્યતે આ અર્થમાં રમૈં ધાતુને ‘-ત૦િ ૬-૧-૨૬' થી કર્મમાં ન્ય પ્રત્યયાદિ કાર્ય થવાથી રમ્યમ્ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ- રમણીય. સાપત્ ધાતુને ‘ઋવર્ષાં ૧-૧-૧૭’ થી અને બા+જ્જુ ધાતુને ‘વń૦ ૧-૧-૧૧’ થી ભાવમાં ણ્ (વ) પ્રત્યયાદિ કાર્ય થવાથી ગવાત્યમ્ અને બાઝાવ્યમ્ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ ક્રમશઃ - પડવું જોઈએ. કુદકો મારવો જોઈએ .IIII
प्रवचनीयादयः ५|१|८॥
प्रवचनीय
વગેરે બનીય પ્રત્યયાન્ત નામોનું કર્તામાં વિકલ્પથી નિપાતન કરાય છે. પ્ર+વર્ અથવા પ્ર+વ્રૂ ધાતુને પ્રવૃત્તિ અથવા પ્રદૂતે આ અર્થમાં આ સૂત્રની સહાયથી તબાનીથી ૧-૧-૨૭' થી બનીય પ્રત્યય. ‘શક્તિ - ધ્રુવો૦ ૪-૪-૧' થી હૂઁ ધાતુને વર્ આદેશ ... વગેરે કાર્ય થવાથી પ્રવચનીયો ગુરુ: શાસ્ત્રસ્ય આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થશાસ્ત્રના પ્રવક્તા ગુરુ. વિકલ્પપક્ષમાં આ સૂત્રથી બનીય પ્રત્યય કર્તામાં ન થાય ત્યારે ‘તત્ સાચા૦ રૂ-રૂ-૨૧' ની સહાયથી કર્મમાં અનીય
