Book Title: Siddhhem Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 04
Author(s): Mayurkalashreeji
Publisher: Labh Kanchan Lavanya Aradhan Bhuvan
View full book text
________________
૩૫
(૩) યથાસૂત્રમ્ - અહીં યથા “અર્થાનતિવૃત્તિ (ઓળંગવું નહીં)” અર્થમાં છે. યથા અને સૂત્ર નામનો આ સૂત્રથી અવ્યયીભાવ સમાસ થયો છે. અકારાન્ત અવ્યયીભાવ સમાસ થયો તેથી ૩-૨-૨ થી સ્યાદિનો અભ્ થયેલો છે.
અસ્થતિ વિમ્ ? યથા ચૈત્ર તથા મૈત્રઃ - અહીં પ્રજારે થા ૭-૨-૧૦૨ થી થા પ્રત્યય લાગેલો છે. તેથી આ સૂત્રથી અવ્યયીભાવ સમાસ થયો નથી.
ગતિ-જ્વસ્તત્પુરુષઃ । રૂ-૧-૪૨.
અર્થ:- ગતિસંજ્ઞક નામ અને ૐ નામ (અવ્યય) કોઈપણ નામની સાથે નિત્ય તંત્પુરૂષ સમાસ પામે છે. જો બહુવ્રીહિ આદિ અન્ય સમાસની પ્રાપ્તિ ન હોય તો.
સૂત્ર સમાસ:- તયશ્ચ જ્જ તયો:
વિવેચનઃ- રીત્ય, સ્વાત્ય કરી ૨ થી ગતિસંજ્ઞા થવાથી આ હાર્ અને નૃત્ય નામનો તત્પુરૂષ સમાસ થયો છે.
સમાહાર:ગતિ (સમા.&.)
અને હાર્ અવ્યયને નર્યાદ્યનુ... ૩-૧સૂત્રથી ઔ અને નૃત્ય નામનો તેમજ
प्रकृत्य પ્ર ને ધાતો.... ૩-૧-૧ થી ઉપસર્ગસંજ્ઞા થવાથી ડર્યાદ્ય... ૩-૧-૨ થી ગતિસંજ્ઞા થવાથી આ સૂત્રથી પ્ર અને નૃત્ય નામનો તત્પુરૂષ સમાસ થયો છે.
ારિજાત્ય - રિા નામને ૩-૧-૩ થી ગતિસંજ્ઞા થવાથી આ સૂત્રથી ારિા અને નૃત્ય નામનો તત્પુરૂષ સમાસ થયો છે.
બ્રાહ્મળ:, જોધ્નમ્ - અહીં હ્ર નામનો બ્રાહ્મળ અને ૩ નામની સાથે આ સૂત્રથી તત્પુરૂષ સમાસ થયો છે.
अन्य इति किम् ? कुपुरुषः અહીં
અને પુરુષ નામનો જા ..૩-૧-૨૨ થી બહુવ્રીહિ સમાસ થયેલો હોવાથી આ સૂત્રથી તત્પુરૂષ સમાસ થતો નથી.
પ્રશ્નઃ- સૂત્રમાં અન્ય શા માટે ગ્રહણ કર્યું છે ?
