Siddhhem Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 04

Author(s): Mayurkalashreeji
Publisher: Labh Kanchan Lavanya Aradhan Bhuvan

Page 103

વિવેચનઃ- 7 - અહીં સf વૃદ્ધ પ્રત્યયાત્ત સ્ત્રીવાચક નામનો પર્યાયણ
યુવ પ્રત્યયાત્ત નામની સાથે વાર્થે. ૩-૧-૧૧૭ થી દ્વન્દ સમાસ થયા પછી વૃદ્ધ પ્રત્યયાત્ત સ્ત્રીવાચક ના નામનો આ સૂત્રથી એકશેષ થયો છે અને તે પુંવત્ થવાથી Tગ્ય થયું છે.
ન્ - અહીં જાળ વૃદ્ધ પ્રત્યયાત્ત સ્ત્રીવાચક નામનો પર્યાય એ યુવ પ્રત્યયાત્ત નામની સાથે વાર્થે. ૩-૧-૧૧૭ થી દ્વન્દ સમાસ થયા પછી વૃદ્ધ પ્રત્યયાત્ત સ્ત્રીવાચક નામનો આ સૂત્રથી એકશેષ થયો છે અને તે પુંવત્ થવાથી ન થયું છે. ' અહીં વૃદ્ધ પ્રત્યયાત્ત સ્ત્રીવાચક નામ એકશેષ રહ્યા પછી તે પુંવત થાય છે. અને પૃવત થયા પછી નું એ પ્રમાણે બહુવચન મૂકવાનું કારણ એ છે કે બ.વ.માં તદ્ધિત પ્રત્યયનો લોપ થાય છે તેનો ખ્યાલ આવે, નહીં તો જ મૂક્યું હોત તો પણ ચાલત. શબ્દ તદ્ધિત થયા પછી ઈ. T TT Tર્થ થા, અન એ પ્રમાણે રૂપો થાય છે. બ.વ.માં તદ્ધિત પ્રત્યયનો લોપ થાય છે.
પુરુષ સ્ત્રી ! રૂ-૨-૨૬. અર્થ:- પ્રાણીઓમાં પુરુષ શબ્દ રૂઢ છે. સહોક્તિ જણાતી હોય તો
પુરુષવાચક નામ સ્ત્રીવાચક નામની સાથે માત્ર સ્ત્રી અને પુરુષનો ભેદ
હોય તો દ્વ સમાસ પામે ત્યારે) પુરુષવાચક નામ એકશેષ રહે છે. વિવેચનઃ- બ્રાહ્મણી – અહીં બ્રાહ્મણ અને દ્રોદાળી નામનો રા. ૩-૧-૧૧૭
થી જ સમાસ થયા પછી આ સૂત્રથી પુરુષવાચક નામ એકશેષ રહે છે. પુરુષ રૂતિ વિમ્ ? તીરં તેની પત્તઃ - અહીં નઃ અને નવી નામનો વાર્થે... ૩-૧-૧૧૭ થી દ્વન્દ સમાસ થવાથી ન થશે. અને નનો પતિઃ - નીતિ:, તસ્ય - નનકી પતેઃ અહીં આ સૂત્રથી ન નામનો એકશેષ નહી થાય કેમકે નટુ નામ પુંલિંગ છે પણ પુરુષવાચક નથી.