________________
૧૬૫
આ સૂત્રથી હિમ્ અને ડિવા આદેશ થયા. તેના વિકલ્પપક્ષમાં ઉપરના ૩-ર-૪૪ સૂત્રથી ચાવા આદેશ થયો છે. જો આ સૂત્રની રચના ન કરી હોત તો ૩-ર-૪૪ થી ઘાવી એક જ આદેશ થાત પણ થવી ઉત્તરપદમાં હોય તો વિમ્ અને વિ: આદેશ પણ કરવા છે. અહીં વિમ્ અને વિવ એમ બે આદેશ કરવાની જરુર ન હતી. માત્ર વિ આદેશ કર્યો હોત તો પણ પૃથિવી નો " એ અઘોષ હોવાથી વિવત્ ના સ્ નો સો થી 7 થઇને પાન્ડે.. ૧-૩-૫૩ થી વિસર્ગ થવાથી વિવ: આદેશ પણ સિદ્ધ થાત જ. છતાં પણ સૂત્રમાં બે આદેશ કર્યા છે તેથી તિવઃ એ પ્રમાણે વિધાન સમાર્થથી જ વિવસ્ ના સ્ નો ન થાય. તેથી સૂત્રમાં વિવસ્ અને વિવ: એમ બે આદેશ કર્યા છે.
, ૩ષારોપણ: / રૂ-૨-૪૬. અર્થ:- દેવતાવાચક નામોના દ્વન્દ સમાસમાં ઉત્તરપદ પરમાં હોય તો હું
નામનો ૩ષાના આદેશ થાય છે. વિવેચનઃ- ૩ષીસાસૂર્યમ્ - અહીં ૩૫ર્ અને સૂર્ય નામનો વાર્થે. ૩-૧-૧૧૭
થી સમાસ થયો છે અને આ સૂત્રથી ૩ષ નો ૩ષાસા આદેશ થયો છે. 3ષત્ શબ્દ પ્રભાતવાચક હોય ત્યારે નપુંસકલિંગમાં આવે છે. અને સંધ્યાવાચક હોય ત્યારે સ્ત્રીલિંગ કે નપુંસકલિંગમાં આવે છે.
માતપિતરંવા રૂ-૨-૪૭. અર્થ-માતૃ શબ્દ પૂર્વપદમાં હોય અને પિતૃ શબ્દ ઉત્તરપદમાં હોય તો તેના * દ્વન્દ સમાસમાં માતૃ અને પિતૃ નામના 28 નો ગર આદેશ વિકલ્પ
નિપાતન થાય છે. સૂત્ર સમાસ- માતા પિતર હતોઃ સમાહાર-માતપિતરમ્. (સમા. .) વિવેચનઃ-માતરીપતયો, માતાપિત્રો - અહીં માતૃ અને પિતૃ નામનો વાર્થ...
