Book Title: Siddhhem Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 04
Author(s): Mayurkalashreeji
Publisher: Labh Kanchan Lavanya Aradhan Bhuvan
View full book text
________________
૨૦૦ વિવેચનઃ- વતી - પો અને વિતિ નો પ્રાર્થ. ૩-૧-૨૨ થી
બહુવ્રીહિ સમાસ થયો છે. શેષાદ્ વા ૭-૩-૧૭પ થી વિતિ નામને
ત્ પ્રત્યય લાગ્યો છે. પ્રત્યય લાગવાથી આ સૂત્રથી વિતિ નો ડું દીર્ઘ થયો છે. અને પરત:.. ૩-૨-૪૯ થી 1 નો પુવભાવ થયો છે.
સ્વામિરિયાવિષ્ટ-બ્દ-પગ્ન-ભિન્ન-ચ્છિન્ન-ચ્છિક
સ્વતિય # I રૂ-૨-૮૪. અર્થ- શબ્દ ઉત્તરપદમાં હોય તો વિદ, અષ્ટ પર્સન, મિત્ર, છત્ર,
છિદ્ર, સુવ અને સ્વસ્તિક નામને વર્જીને સ્વામિચિહ્નવાચક(જેનાથી
માલિકનું જ્ઞાન થાય તે) નામનો અન્વેસ્વર દીર્ઘ થાય છે. સૂત્ર સમાસ – સ્વામી વિચિતે ચેન ત–સ્વામવિહં, તી.
विष्टश्च अष्ट च पञ्चच भिन्नश्च च्छिनश्च च्छिद्रश्च स्रुवश्च स्वस्तिकश्च एतेषां સારા-વિBENબન્નચ્છિન્નછિદ્રસુવતમ્ (સમા..) न विष्टाष्टपञ्चभिन्नच्छिन्नच्छिद्रस्रुवस्वस्तिकम्-अविष्टा...स्वस्तिकम्, तस्य.
(નમ્.તત્પ.) વિવેચનઃ- તાત્રા પશુ: - તાત્ર અને કઈ નામનો ૩મુવાહિય: ૩-૧
૨૩ થી બટ્વીહિ સમાસ થયો છે. વર્ષ ઉત્તરપદમાં હોવાથી અને વિBહિં શબ્દોને વર્જીને તાત્ર શબ્દ હોવાથી તેનો અંત્યસ્વર આ સૂત્રથી દીર્ઘ થયો છે. (જે માલિકે પશુના કાનમાં દાતરડાનું ચિહ્ન. કર્યું હોય તે પોતે પોતાના પશુને ઓળખી શકે કે આ પશુ મારું જ છે.) એજ પ્રમાણે આ સમાસ થશે. સ્વામિવિહૃતિ મ્િ ? - નવું અને ઈ નામનો પાર્થ... ૩-૧-૨૨ થી બહુવ્રીહિ સમાસ થયો છે. શબ્દ ઉત્તરપદમાં છે. પણ નવું શબ્દ વિષ્ટાદ્રિ વર્જીત હોવા છતાં ચિહ્નવાચક નથી તેથી આ સૂત્રથી નવુ નામનો અન્વેસ્વર દીર્ઘ થયો નથી. લાંબુ એ ચિહ્ન નથી પણ જન્મથી જ લાંબા કાનવાળો (ગધેડો) છે.
