________________
૨૨૧
સૂત્ર સમાસ:- વ્ ત્ (અનુવધ:) યસ્ય સ:-હિત, તસ્મિન્. (બહુ.) ૧ રુ-અધ્ (નગ્.તત્પુ.) મૈં અવ્યયમ્-બનવ્યયમ્ (ન.તત્પુ.) ઞનવ્યયમ્ ૨ અરુણ્ વ તયો: સમાહાર:-બનવ્યયારુણ્, તસ્ય. (સમા.ક્ર.) વિવેચનઃ- ગંમયઃ - જ્ઞ અને મન્ય નામનો સ્યુ... ૩-૧-૪૯ થી તત્પુરૂષ
સમાસ થયો છે. જ્ઞ એ અવ્યય સિવાયનું સ્વરાન્ત નામ છે. અને મન્ય એ વક્ પ્રત્યયાન્ત નામ છે તેથી આ સૂત્રથી જ્ઞ ને અન્તે સ્ નો આગમ થયો છે. મન્ ધાતુને તું... ૫-૧-૧૧૭ થી વણ્ (અ) પ્રત્યય થવાથી મ+ઞ. વસ્ પ્રત્યય શત્ હોવાથી વિવારે... ૩-૪૭૨ થી ય પ્રત્યય થવાથી મન્+ય+ગ. જીાસ્યા... ૨-૧-૧૧૩ થી ય માં રહેલા ખ઼ નો લોપ થવાથી મન્ય કૃદન્ત બન્યું છે.
कालिमन्या ાત અને મન્યા નામનો કસ્યુ.... ૩-૧-૪૯ થી તત્પુરૂષ સમાસ થયો છે. ા નામ અવ્યય સિવાયનું સ્વરાન્ત નામ છે. અને મન્યા એ ત્રણ્ પ્રત્યયાન્ત નામ છે તેથી આ સૂત્રથી જાતી નામને અન્તે મ્ નો આગમ અને ાત નો ફ્ હ્રસ્વ થવાથી ત્તિ થયું છે. ઉપરપ્રમાણે મન્ય કૃદન્ત થયા પછી આત્ ૨-૪-૧૮ થી આપું પ્રત્યય સ્ત્રીલિંગમાં લાગ્યો છે.
-
अरुन्तुदः અરુણ્ અને તુર્ નામનો વહ્યુ.... ૩-૧-૪૯ થી તત્પુરૂષ સમાસ થયો છે. ઞ: તુતિ એ અર્થમાં વવિઘ્ન... ૫૧-૧૨૪ થી તુ ્ ધાતુને વશુ પ્રત્યય થયો છે. તે શિલ્ પ્રત્યય હોવાથી તુવે: ૧: ૩-૪-૮૧ થી વણ્ ની પૂર્વે શ (5) થવાથી અસ્તુ+ગ+અ.નુસ્યા... ૨-૧-૧૧૩ થી પૂર્વના અ નો લોપ થવાથી અતુ+ગ. આ સૂત્રથી અભ્ નામના અન્તે મ્ નો આગમ થવાથી અરુન્ ગ્+તુ+ગ. સંયો.... ૨-૧-૮૮ થી સંયોગની આદિમાં રહેલા પ્ નો લોપ થવાથી અરુ થયું. તુર્ નો ત પરમાં આવતાં પૂર્વે રહેલાં म् નો નાં... ૧-૩-૩૯ થી સ્ થવાથી અનુવ: થયું છે. न् વિતીતિ વ્હિમ્ ? સમાની - જ્ઞ અને માની નામનો હર્યુô... ૩-૧૪૯ થી તત્પુરૂષ સમાસ થયો છે. અહીં મન્ ધાતુને મન્યાળિનું ૫૧-૧૧૬ થી પ્પિન્ પ્રત્યય લાગવાથી મ+નું. øિતિ ૪-૩-૫૦ થી
