________________
૧૮૭
ભોળવતી અને ગૌમિતૌ આ બંને શબ્દો કોઈની સંજ્ઞાઓ છે. તેથી ઉપરના ઉદાહરણનો અર્થ અનુક્રમે બેમાં સારી ભોગવતી, ઘણાંમાં સારી ગૌરીમતી, પ્રશંસનીય ભોગવતી, ગૌરીમતી જેવી. આ પ્રમાણે અર્થ કરવા.
મોવતિવ્રુવા, ભૌમિતિવેલી, મોતિયોત્રા, ગૌરિમતિમતા અને ભોગવતિહતા - અહીં ભોળવતી અને ગૌમિતી નામનો ધ્રુવા, વેલી, ગોત્રા, મતા અને હતા નામની સાથે નિન્ત્ર... ૩-૧-૧૮૦ થી તત્પુ. કર્મ. સમાસ થયો છે. અને આ સૂત્રથી કી જ઼સ્વ થયો છે. સ્ત્રીલિંગમાં આપું પ્રત્યય લાગ્યો છે. ચેતાવ્ નામને સ્ત્રીલિંગમાં અને... ૨-૪-૨૦ થી ૬૧ લાગ્યો છે.
નાનીતિ વિમ્ ? મોરાતિતા, મો।વત્તા, ભોળવતીતરા - અહીં ભોગવતી નામ સંજ્ઞાવાચક ન હોવાથી આ સૂત્ર ન લાગતાં ૠવ્રુત્િ... ૩-૨-૬૩ થી ત્રણ રૂપો થયા છે. મત્તુ પ્રત્યયાન્ત હોવાથી કવિત્ છે. તેથી ૩-૨૪૬૩ થી પુંવત્ અને હ્રસ્વ વિકલ્પે થયું છે.
ભોળવત્ અને ગૌમિત નામને મતુ પ્રત્યયાન્ત કવિત્ હોવાથી અધાતુ... ૨-૪-૨ થી કૌ લાગ્યો છે. ગૌરી માં જે રૂં છે તે ચાવો... ૨-૪૯૯ થી હ્રસ્વ રૂ થયો છે.
નવૈજ્વાળામ્ । રૂ-૨-૬૬.
અર્થ:- એક સ્વરવાળા કી પ્રત્યયાન્ત સ્ત્રીલિંગ નામ તાર વગેરે પ્રત્યય ૫૨માં હોતે છતે તેમજ સમાનાર્થક સ્ત્રીલિંગ બ્રુદ્ગિ નામો ઉત્તરપદમાં હોતે છતે દૃસ્વ વિકલ્પે થાય છે.
સૂત્ર સમાસઃ- : સ્વર: યેલાં તે-સ્વા: તેષામ્. (બહુ.)
વિવેચનઃ- સ્રિતા, સ્ત્રીતા-સ્રતમાં, સ્ત્રોતમા ज्ञिरूपा, ज्ञीरूपा - ज्ञिकल्पा શીલ્પા - અહીં ૩-૨-૬૩ સૂત્રમાં કહ્યા પ્રમાણે અર્થમાં તર-તમરૂપ અને ઋત્ત્વ પ્રત્યયો થયા છે. અહીં એકસ્વરવાળા શૈ પ્રત્યયાન્ત સ્ત્રી અને જ્ઞÎ નામો આ સૂત્રથી વિકલ્પે હ્રસ્વ થયા છે. અને સ્ત્રીલિંગમાં આપ્ પ્રત્યય થયો છે.
-
