Book Title: Siddhhem Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 04
Author(s): Mayurkalashreeji
Publisher: Labh Kanchan Lavanya Aradhan Bhuvan
View full book text
________________
૧૯૬
સૂત્ર સમાસઃ- અન્નન: આવિ: યેમાં તે
અન્નનાય:, તેષામ્. (બહુ.)
રિ
અન્નન અને ટ નામનો પરિ નામની સાથે પચ... ૩-૧-૭૬ થી તત્પુરુષ સમાસ થયો છે. અને રિ ઉત્તરપદમાં હોવાથી અન્નન અને છુટ નામનાં અન્ત્યવર્ણ અ નો આ દીર્ઘ આ સૂત્રથી થયો છે.
વિવેચન:- અજ્ઞનાગિરિ,
-
સૂત્ર બ. વ. માં છે તે આકૃતિાળાર્થમ્ આકૃતિ ગણના ગ્રહણ માટે છે. દા. ત. માજ્ઞાનાગિરિ, શિગિરિ, સાત્વાગિરિ, લોહિતાગિરિ, વનૂનગિરિ, નાગિરિ, પિવૃત્તાશિરિ વિગેરે અન્નનવિ ગણ છે. કૃષ્ણગિરિ, શ્વેતગિરિ: વિગેરે સંજ્ઞાવાચક સમાસો છે. પણ અન્નુનાવિ ગણપાઠમાં નથી તેથી આ સૂત્રથી દીર્ઘ આદેશ ન થયો. अनजिरादिबहुस्वर - शरादीनां मतौ । ३-२-७८.
અર્થ:- સંજ્ઞાના વિષયમાં નિદ્િ ગણપાઠને વર્જીને બહુસ્વરવાળા નામોનો અન્યસ્વર તેમજ શવ્િ ગણપાઠમાંના શર વગેરે નામોનો અંત્યસ્વર મતુ પ્રત્યય પરમાં હોતે છતે દીર્ઘ થાય છે.
સૂત્ર સમાસ:- અગ્નિ: બાવિ: યેષામ્ તે-અગિય: (બહુ.) - અખાત્ય:-નિચય: (ન.તત્પુ.)
વહવ: સ્વ: યેમાં તે-વત્તુત્વા: (બહુ.) .
શર: આવિ: યેલાં તે-શાય: (બહુ.)
=
અનનિરાયશ્ચ વદુસ્વરાષ્ટ્ર રાજ્યશ્ચ-અનખિવિદુસ્વરશાય:, તેષામ્. (ઈ.૪.) વિવેચનઃ- હુમ્વરાવતી, શરાવતી, वंशावती તે તે નામની નદી વિશેષ. उदुम्बराणि सन्ति अस्याम्, शराः सन्ति अस्याम्, वंशाः सन्ति अस्याम् આ અર્થમાં દુમ્બર, શર અને વંશ નામને ૬-૨-૭૨ થી મત્તુ પ્રત્યય થવાથી તુમ્બરમન્ત્, શરમત્, વંશમત્. નામ્નિ ૨-૧-૯૫ થી મત્તુ ના ૬ નો વ આદેશ થવાથી ડુમ્બરવત્, શવત્, વંશવત્. અધાતૂ... ૨-૪૨ થી Î પ્રત્યય થયો છે. અહીં દુમ્બર બહુસ્વરવાળો અને શાવિ
