Book Title: Siddhhem Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 04
Author(s): Mayurkalashreeji
Publisher: Labh Kanchan Lavanya Aradhan Bhuvan
View full book text
________________
૧૯૦
૭૬ થી રૂ થવાથી મહાસ: થયું છે.
મહાવિશિષ્ટ:, મહિિશિષ્ટ - મહત્ અને વિશિષ્ટ નામનો સક્ષમી... ૩૧-૮૮ થી તત્પુરૂષ સમાસ થયો છે. અને આ સૂત્રથી મહત્ શબ્દથી પરમાં વિશિષ્ટ શબ્દ હોવાથી મહત્ ના ત્ નો ઙા આદેશ થવાથી મહ થયું. હિત્યન્ય... ૨-૧-૧૧૪ થી મન્ન ના ૩૬ નો લોપ થવાથી. મહાવિશિષ્ટ થયું છે. જ્યારે વિકલ્પ પક્ષમાં ૭ આદેશ ન થાય ત્યારે મહત્ ના ત્ નો ધુટતૃતીયઃ ૨-૧-૭૬ થી ૢ થવાથી મહશિષ્ટ:. થયું છે. અહીં ઉપર પ્રમાણે ષ.તત્પુ. સમાસ પણ થઈ શકે.
મહત્યાસ:, મહિતિશ એ બન્નેમાં વૃત્તિનો અંતભાગ પદસંજ્ઞક ન થાય પણ વૃત્તિનો પૂર્વભાગ તો પદસંજ્ઞક થાય તેથી ધુટતૃતીય: ૨૧-૭૬ થી પદાન્તે 7 નો ૬ થયો છે.
સમાનાર્થક ઉત્તરપદ પરમાં હોય તો નાતીયા થૈ... ૩-૨-૭૦ થી નિત્ય આદેશનું વિધાન કરેલું છે. પણ અસમાનાર્થક વ ઉત્તરપદમાં હોય તો વિકલ્પે ા આદેશ કરવા માટે જ આ સૂત્રનું પ્રણયન છે.
આ સૂત્રમાં ૭ ને સ્થાને આ નું વિધાન કર્યું હોત તો મહા વગેરે પ્રયોગની સિદ્ધિ થઈ શકત પણ નીચેના ત્રિયામ્ ૩-૨-૬૯ સૂત્રમાં તો આ આદેશથી મહારઃ ની સિદ્ધિ ન થાત કેમકે અંત્યવર્ણ એવા મહતી ના છી નો ઞ કરીએ પછી મહત્ શબ્દ રહે છે. જો આ કર્યો હોત તો મહાજર ને બદલે મતારઃ પ્રયોગ થાત. તેવો પ્રયોગ ઇષ્ટ નથી માટે ઙા આદેશ જ બરાબર છે જેથી કી નો ડા થયા પછી મહત્ ના અત્ નો ત્સિત્ય... ૨-૧-૧૧૪ થી લોપ થવાથી મહાર: સિદ્ધ થયું. અને ઙજ્ઞ કરવાથી સમાન... ૧-૩-૧ સૂત્ર લગાડવું નહીં પડે તેથી પ્રક્રિયા લાઘવ પણ થશે.
ત્રિયામ્ । રૂ-૨-૬૧.
સ્ત્રીલિંગમાં વર્તતાં મહત્ નામના અન્ય વર્ણનો -ધાસ અને વિશિષ્ટ નામો ઉત્તરપદમાં હોય તો નિત્ય ઙા આદેશ થાય છે. ન:- મહાર, મહાયાત્ત:, મશિષ્ટઃ - અહીં મહતી સ્ત્રીલિંગ નામનો
