Book Title: Siddhhem Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 04
Author(s): Mayurkalashreeji
Publisher: Labh Kanchan Lavanya Aradhan Bhuvan
View full book text
________________
૧-૪૨ અને ૬-૧-૫૪ થી થાય છે. સૂત્ર સમાસ- તૌ ઇવ - તાત્રમ્ તમ્ વાણી બે-તન્મત્રએ, તસ્મિન.
(કર્મ) વિવેચનઃ-ગાથ – અહીં વૃદ્ધ પ્રત્યયાત્ત છે અને યુવા પ્રત્યયાત્ત ચળ
નામનો વાર્થે.. ૩-૧-૧૧૭ થી દ્વન્દ સમાસ થયો છે. તેમાં આ સૂત્રથી વૃદ્ધ પ્રત્યયાન્ત નામનો એકશેષ થયો છે. વૃદ્ધ તિ મિ? પાયળી - અહીં યુવ પ્રત્યયાન્ત જળ્યયન નામ છે પણ પૂર્વમાં જે જ શબ્દ છે તે વૃદ્ધ પ્રત્યયાત્ત નામ નથી. તેથી વાર્થે... ૩-૧-૧૧૭ થી ઈતરેતર દ્વન્દ સમાસ થયો પણ આ સૂત્રથી એકશેષ ન થયો. યૂતિ ?િ આર્ય - અહીં સાથે એ વૃદ્ધ પ્રત્યયાત્ત નામ છે. પણ ઉત્તરપદમાં રહેલું જ નામ યુવ પ્રત્યયાત્ત નામ ન હોવાથી રાર્થે. ૩-૧-૧૧૭ થી ઈતરેતર કુન્દ સમાસ થયો પણ આ સૂત્રથી એકશેષ ન થયો. તાત્રખે તિ વિમ્ ? આર્યવાચાયની - અહીં જ એ વૃદ્ધ પ્રત્યયાત્ત નામ છે અને વાત્સ્યાયન એ યુવ પ્રત્યયાન્ત નામ છે. તેથી વાર્થે. ૩-૧-૧૧૭ થી ઇતરેતર દ્વન્દ સમાસ થયો પણ અહીં બંને શબ્દોમાં શબ્દભેદ હોવાથી આ સૂત્રથી એકશેષ ન થયો.
- સ્ત્રી પુર્વત્ર . રૂ-૨-૨૬. . અર્થ-સહોક્તિ ગમ્યમાન હોય તો વૃદ્ધ પ્રત્યયાત્ત સ્ત્રીવાચક નામ યુવા
પ્રત્યયાત્ત નામની સાથે હિન્દુ સમાસ પામે ત્યારે) વૃદ્ધ પ્રત્યકાન્ત સ્ત્રીવાચક નામનો એકશેષ થાય છે. અને તે શેષ રહેલું નામ પુવતુ. થાય છે. જો બંને શબ્દોમાં પ્રત્યયકૃત ભેદ હોય તો. સ્ત્રી શબ્દ આ સૂત્રમાં પ્રથમાન્ત છે અને ઉપરના સૂત્રમાં વૃદ્ધ પણ પ્રથમાન્ત છે તેથી સ્ત્રી શબ્દને વૃદ્ધ શબ્દની સાથે સંબંધ હોવાથી વૃદ્ધ
પ્રત્યયાત્ત સ્ત્રીવાચક નામ લેવાશે. સૂત્ર સમાસઃ- પુણ: રૂવ - પુવતું. (તદ્ધિત.)
