Book Title: Siddhhem Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 04
Author(s): Mayurkalashreeji
Publisher: Labh Kanchan Lavanya Aradhan Bhuvan
View full book text
________________
૧૦૮
પ્રાપ્તિનશ્ચ પશ્ચાદ્યશ્ચ તેમાં સમાહાર:-પ્રાળિપશ્વાદ્રિ (સમા.ક્ર.) ઞપ્રાળિપધાવિ, તસ્ય (નગ્. તત્પુ.)
न प्राणिश्वादि
-
વિવેચનઃ- આરાશસ્ત્રિ - અહીં દ્રવ્યવાચક આરા નામનો તેનાજ સજાતીયવાચક શસ્ત્રી નામની સાથે વાર્થે... ૩-૧-૧૧૭ થી દ્વન્દ્વ સમાસ થયો અને આ સૂત્રથી એકાર્થક થયો. તેથી આપશસ્ત્રો થયું. અને વીવે ૨-૪-૯૭ થી ૐ નો રૂ હ્રસ્વ થયો છે.
નાતાવિત્યેવ - સદ્ઘવિન્ધ્યો - અહીં સજ્જ અને વિન્ધ્ય નામનો સાર્થે... ૩-૧-૧૧૭ થી દ્વન્દ્વ સમાસ થયો છે. અહીં દ્રવ્યવાચક નામો છે પણ જાતિવાચક નથી વ્યક્તિવાચક છે તેથી બન્ને સમાસો થઈ શકે. અહીં ઇતરેતર દ્વન્દ્વ સમાસ જ આપ્યો છે પણ સાવિન્ધ્યન્ સમાહાર દ્વન્દ્વ સમાસ પણ થઈ શકે.
प्राण्यादिवर्जनं किम् ? ब्राह्मणक्षत्रियविट्शूद्राः, ब्राह्मणक्षत्रियविट्शूद्रम्અહીં પ્રાણિવાચક નામો હોવાથી વાર્થે... ૩-૧-૧૧૭ થી બન્ને સમાસો થયા છે. પ્રાણીને વર્જીને દ્રવ્યવાચક નામોનો સજાતીયની સાથે માત્ર સમાહાર જ થાય એનો અર્થ એ થયો કે પ્રાણીવાચકનો સજાતીયની સાથે બન્ને સમાસો થાય છે. તેથી અહીં બન્ને સમાસો થયા છે.
ગોમહિલા, ગોમહિષમ્ – અહીં પશુ... ૩-૧-૧૩૨ સૂત્રમાં આ સમાસનો સમાવેશ થતો હોવાથી આ સૂત્રથી નિત્ય એકાર્થક ન થતાં પાર્થે... ૩૧-૧૧૭ થી બંને દ્વન્દ્વ સમાસો થયા છે.
प्लक्षन्यग्रोधौ, प्लक्षन्यग्रोधम् અહીં તહ... ૩-૧-૧૩૩માં આ સમાસનો સમાવેશ થતો હોવાથી આ સૂત્રથી નિત્ય એકાર્થક ન થતાં નાર્થે... ૩-૧-૧૧૭ થી બંને સમાસો થયા છે.
-
અશ્વથી, अश्वरथम् અહીં આ સમાસનો સેના... ૩-૧-૧૩૪માં સમાવેશ થતો હોવાથી આ સૂત્રથી નિત્ય એકાર્થક ન થતાં વાર્થે... ૩૧-૧૧૭ થી બંને સમાસો થયા છે.
વવામાò, વામામ્ - અહીં આ સમાસનો પાસ્ય... ૩-૧
